Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

701쪽

qui indolem materiae stomachum gravantis redolent, nune acidis , nune raneidis cum pyrosi conjunctis , nunc putridis, ovorum fracescentium putori simillimis. Oris sapor pravuS et teter Se Cundum diversas saburras variat, muCidu S, limoSus, BCriS, umaruS, Bu Sterus, Subdulcis, putris; quem vegri praesertim Sub eructando, vel dum quid oro Sumunt, perSentiunt. Lingua sordibus obducta ventriculum et intestina pari ratione polluta esso

indicat; si parca fuerit colluvies, radix linguae

tantum, apice mundo, muCOSUm Osrert tegmen,

quod una cum papillis nerVeis magis prominentibus stratum bysso haud absimile format lingua villosa). Ocyus seriusve febriles incenduntur tur bae 3 praeviis utpote horripilationibus vagis aestus

subintrat urens Cum turgore universali, capitis gravedine vel dolore acuto, Siti molestissima, Sensu

ardoris intestini, anxietate, spiritu brevi, pulsibusque acceleratis, plenis, sortibus et liberis, saepius tamen suppressis et fictitie debilibus, quandoque inordinatis.1192. Licet symptomata febrilia, quae vespertinis horis insigniter exacerbantur, VerSUS auro ram notabile capiant decrementum, gastrica tamen incommoda nonnisi paucas relinquunt inducias, indies Crescunt, ae numero augentur. Oppletionem praecordiorum tamquam ex pondere illato, Vera gastvodynia, inflationem ventris colici doloreS excipiunt, quo Praeter Saburrae a Credinem et molem etiam aeris elastici reclusio plurimum con-

702쪽

sexi, inde meteorismus, borborygmi, et flatuum,

hepar sulfuris redolentium, per anum SeeeSSuS levans. Urgente Continuo nauSea spontaneus cietur

vomitus, cujus ope ipsi lamites peccanteS, vel indigesti et crudi, vel in speciem chymoSae pultis jam reducti, ac secretoriis liquoribus prima

sti xcjiciuntur, quod quidem non sine levamine fieri solet. . Vomitus, qui ab intestinis obrutis et

irritatis per conSenSum excitatur, Plurimum inanis, multoque moleStior CSt. - Alvus modo oppilato, modo laxa eum in modum obSerVatur, ut Contenta intestinorum raptim per anum rUant, quin neCeS-sariam prius subiverint coctionem, quod sympto-ma practicis lientoria vocatur. Gravioribus in casibus ipsa cholera, vomitus nempe cum diar- rhoea Conjunctus, aegros Praecipitat. Singulis hisce eccrisium formis, ut ab analogis distingui possint, epitheton sab v xx a lis additur. 195. Inter Symplomata sympathica Sordium, in ventriculo nidulantium, maxime urget cephalal-gia, quae in hoc morbo notam fero essentialem roddit, quatenus etiam in casibus febris gastricaolevioris tantam adtingit vehementiam, ut dolores in fronte quasi rimentur, et aeger de Sensu Obtuso, tamquam ex lamina lignea fronti Oblata, coninqueratur, ae a quaviS Vel levissima oculorum aut mentis intentione male habeat. Quandoque plano dolirium et coma sequi visa sunt. Artuum inferiorum dedolatio et dolor obtusus aegrum reddit

703쪽

Corporis motum. Urina mittitur parca, turbida et lutosa, qualem jumenta mejunt. Sudores nidorosi Per Vices cutem cum transitorio levamine irrorant, ast brevi dissipantur, nisi spontaneiS naturae Conatibus, vel artis auxilio morbus vincatur. Haud infrequens demum est erysipelatis vagi, aut exanthematis urticati eruptio. 1194. Quousque labris saburratis merum Symploma morbidi somitis, primas vias gravantis et exstimulantis, fuerit, omni momento desinere poteSt, Cau Sa ablata; unde fit, ut interdum mero ephemeram habeat existentiam, uti esset febris transitoria bibonum et mandonum. Si vero neglecta cruditatum eductione, quaedam principia nociva ad secundas devehantur vias, e morbo primitus Iocali nascitur universalis, alteratur vegetationis ProceSSUS, atque febris initio symptomatica in Criticam vertitur, quae truncari nequit, nisi praefinitum excurrat cyclum, Septimo plerumque die per indusia, vel per matulam Solvenda. - Non credimus quendam de resorptione elementorum nocivorum ae de vitiata inde sanguinis crasi dubitaturum esse, qui enim Variam chyli indolem perpendit , prout animalia vel Carneo, vel vegetabili

vescantur cibo, Simulque manifestissimas totius substantiae organicae immutationes considerat, quaS V. g. Scrofae, et anSeres Placentis lineis saginati, vel aves piscibus viventes Osserunt, rem

abundo illustratam habebit. Quo longior fuerit materiae peccantis in intestinis mora, quae haud Xx 2

704쪽

FEBRES 602 raro incredibili ratione ad plures extenditur sep timanas, eo facilior erit resorptioni occasio. ΑΕΤΙΟLOGIA ET NOS OGENIA.H95. Indigestionis ac febris saburratis ortui lavent: compages corporis laxa ; mobilitas Systematis nervosi major, virium digerentium imbecillitas, quam, nisi congenita fuerit, remotiori intuitu diversa adducunt momenta, uti luxuria inopulis, crapulae repetitae, protraCtUS USUS aquarum soteriarum, Seri lactis, potionum mucilaginosarum, remediorum purgantium, resolventium,

abusus dulcium 3 meditationes intensae, animi perturbationes deprimentes 3 vitia organica hepa

tis, et bilis inexs ; hypochondriasis 3 diathesis

haemorrhoidalis ; vita deses ; aer in Clusus, humidus, nebulosus, palustriS 3 sebres intermittentos

diuturnae, Calor aeStivuS 3 quae Omnia eo Con Spirant , Ut robur vis Coctricis ventriculi proSternant.1196. Causae o C Casionales ad Sequentes reduci possunt: l) Cibus et potus dyspeptus, pravus, iniqua copia ingestus. 2) Medicamenta ventriculi viribus non Subigenda. S) Venena. 4)Humores in tubo alimentari morbose Secreti, vel aliunde depluentes. 5) StercuS. - Retenta, qUBemochanico potiuS modo parietes primarum viarum Osrendunt, uti gas clasticum, calculi, nuclei cerasorum, aliaque heterogenea a polyphagis deglutita, Varias quidem producero valebunt molestias, characterem ga Stricum vero non eXcitant,

705쪽

nisi prius adcumulationem abnormem Succorum intestinatium, aut faecum determinaverint. Hel- minthiasis ipsa eo tantum intuitu gastricis morbis accenseri poteSt, quatenu S constantur pituitosa stipatur colluvie.

1197. Ut cibi et potus naturale dici possint

incitamentum, determinata quaedam eos inter et vires digerentes requiritur relatio dynamico - Chemica, qua posita particulae altiles adsimilantur, superfluae excutiuntur. Quamprimum vero reciproca illa adfinitas tollitur, sive causa sublatae

itidisserentiae in languidiori adparatus digestorii

reactione, Sive in quantitate immodica, aut qualitate abnormi ingestorum lateat, - cruditateSnasCuntur, quae jam morbosum suppeditant stimulum. Intelligitur inde gastrismi originem neque ex sola tubi alimentaris Iabe, neque ex Solo nutrimentorum vitio, Sed pro Circumstantiaeum Va-xietate modo in uno, modo in altero, creberrime autem in utroque sonte eSSe quaerendam, Ea SO- Ium cum disserentia, quod labes partium Continentium momentum disponens, vitia Contentorum Ero momentum occasionale characteris gastrici

suppeditent. - Omnia illa principia, quae subigi,

concoqui et in chylum animalem Converti nequeunt, SenSiles ventriculi et intestinorum parietes Citra normam exstimulant, aequabilem vis nervosae diSpenSationem perturbant, insolitas reactiones cient, testque Pacto cuncta illa procreant Symplomata, quae Characterem gastricum

componunt.

706쪽

1198. Corruptio ingestorum triplici ex ratione procedit: i)E quantitate adeo exceSSiva, ut neque a robustissimo stomacho subigi possit. 2) Ecopia viribus digerentibus relative superiore 3 quae enim adultis , firmis et mandonibus adaequata esset, puSionibus, valetudinariis et sobriis facile noxas parit. 5) Ex inepta alimentorum copula, Dorumque qualitate prava, vel Saltem naturae hominis minus homogenea, unde sit, ut digestionis imperio sese subducant, abnormes Combinationes ineant, atque in penetralibus fermentando Spontaneam degenerationem patiantur, si quidem

jam corrupta Stomachum non subiverint.

H99. In determinandis nutrimentorum diversae qualitatis damnis plurimum influit consuetudinis ratio, quae mox individualis, mox popularis dici potest 3 in primo casu a sobrietate, intemperantia, miseria, luxuria, vivendi ratione, ciborum delectu; in secundo contra a Climate, anni tempore, vel demum a legibus publicis religionis dominantis et constitutionis politicae modificatur. In Japonia, Aegypto et China victum animalem

minus Conducere plurium seculorum observatio evicit, quare certis, minusque Salubribus carnium speciebus uti lege proscriptum est. Groentandiae contra incolas rancido balenarum adipe impune sveSei, notum eSt. Regionibus hyperboreis usus Carnis, ZOnae torridae Poma et Olera magi S COH- veniunt. Quod etiam in nostro climato magis moderato aestate vegetabilis, hyeme animalis melius

707쪽

CHARACTERE GASTRICO. 6 ij proficiat alimonia, quotidiana quemlibet docet experiontia. 1200. Si alimenta viribus digestricibus subigi ac in homogeneam naturae individuae congruam massam chymum et chylum) Converti nequeunt, in sermontationem Sibi propriam ruunt 3 elementa constitutiva dissiliunt, separantur, libera fiunt, vel vocentes miscelas et formas ineunt, ipsique colluviei, justo diutius retentae, proprios importiunt

CharactereS, quos quidem innumeros ESse POSSO non inficiamur, commodo tamen ad tria genera reducendos Credimus, prouti vel ad Oxygonatam, vel ad phlogisticam, polo chemico

alterutro praevalente, vel Vero ad neutram, polis ferme semet elidentibus, naturam inclinant.1201. Saburra acida naScitur EX USU Omnium illarum substantiarum, in quibus acidum quoddam jamjam evolutum exStat, Vel quae DXSua natura in acidam nituntur formentationem, Si vires digerentes abnorme Oxygenii dissidium praο- Vertere nequeunt. Poma acerba et immatura, laebutyro inops, vel jam coagulatum, cereviSia et Vinum multo Scatens tartaro, Potiores sistunt acidi primarum viarum CauSuS. POteSi ratio geneSPOS Saburrae acidae etiam in excessiva Oxydatione succi gastrici latere, cui remotiori intuitu variae organismi constitutiones morbosae opitulantur, unde eminens quorundam hominum hypochondriaco rum, hyStericarum, Chloroticarum, et insantum eruitur in hoc Saburrae genuS proclivita8.

Byci , Dis s. acida cruditas ventriculi. Utr. l677.

708쪽

quae acido primarum viarum obsecundant, OleOSaet pinguia ingeruntur, haec de componi et cum reliquis substantiis nutriciis uniri Cunctantur, Sed

varium Oxyseo S gradum Contrahunt, rancida m-q u e Saburram gignunt, haud infrequentem se-brium gastricarum prophaSin. 1205. Quemadmodum materiae vegetabiles in acidam, ita animalesi in putridam nituntur fermentationem , uberiori principiorum phlogisticorum, et speciatim agoti evolutione distinctam. Hasce impuritates p u tri d a s, acidis o diametro oppositas, prae aliis generant Carne S Corruptae, BnSerinae, Suillae, ferinae, farcimina, ova cocta, PiSCeS, O Streae, mituli.

1204. Aliud sordium genus inducitur usu Sub- Stantiarum tam vegetabilium, quam animalium, glutine, album ine, amylo, SacCharo, But m UCi Iagine a Catentium, uti essent panis male pistuS, epulae farinaceae, leguminum Semina, CaSeu S, dulcia etc., quae primas vias saepe diu gravant, quin vel in acidam, vel in putridam fermentationem transeant. Hae Ce Saburra, quam glutino Sum vocamuS, quum nullius elementi chemicopolaris praedominium osserat, neutram ferme Bgnoscit naturam, ac ideo vix unquam febres graves incendit ; tanto crebriuS vero Pro CeSSum V Ege-tativum alterat, atque proprium cacotrophiae genuS parit, PueriS maxime Commune, quod Ca-o hexi ac pituitos ac nomine notum eSt.

709쪽

et 205. Secundam, praeter cibos et potus, febrium Saburralium scaturiginem praebent diversae substantiae, medicaminum titulo porrectae, Praesertim ole Osa, mucilaginosa, linetus dulces, CorticeS adstringentes quercus, vel chinae, glandes quernae, limatura ferri, aut stanni, et Similia. Ejusmodi saburra medicamento Suhaud raro funestam aliorum morborum complicationem efficit, maxima medici adtentione dignam 1206. Venena periculosissimas in primis viis Suscitant turbas, quarum tamen Syri drome toxicationis potius, quam gastrismi nomine in Signienda. Non desunt tamen et casus toxicati O-nis diactolicae, si dicere fas est, Ubi nempe symptomata veneficii cum illis saburrae copulantur. Panis, quem farina ingreditur secati Cornuto, uStilagine, aut Seminibus virosis lolii temulenti commixta, aliave ratione Corrupta, morbum Cerealem convulSivum producit, quom in exordio Semper Signa Saburrae comitantur. Alia exempla praebent u Sus fungorum venenctiorum, quorundam piScium , mitulorum , atque farciminum fumo impregnatorum, in quibuS nuper Ve

medium fere, ut saltem ex esse et ibus videtur, inter venena narcotiea, acidum hydrocyanicum, et Beetum pyro- ligno Sum tenens locum. An forsacidum sebacicum degeneratum 2)

710쪽

et207. Varii humores animales secreti,

si majori copia, vel acri qualitate ventriculi et

intestinorum parietes exstimulant, viriumque digerentium potestatem ita Superant, Ut neque Concoqui, neque eliminari possint, omnis alius heterogeneae molis instar gastrismum primarium et febrem saburralem incendere valebunt, uti bilisper iram aut febrem Vehementiorem mota, inprimis cystica, Sanguis, PUS, ichor, muCUS EX Ore, vel saucibus ad stomachum delata. Pro diversa humoris Secreti natura, ejusmodi saburra diutius

stagnans mox ad putridam uti bilis et ichor), mox ad glutinosam mucus et saliva) inclinabit.

1208. A dcumulatas tandem in cloaca intesti-nesi faeces sufficiens pro gastrismi et febris ortu irritamentum Suppeditare posse, et ratio Suadet, et experientia confirmat ; quo diutius enim retinentur, eo altiorem fermentatio septica jam inchoata gradum adipiscitur.

209. Jam e causarum conspectu patet, febres saburrales semper Spora di Ca S esse, e domesticis utpote ac privatis injuriis oriundas, nisi absque jure epidemicas dicere vellemuS eas, quBetompore bacchanali, Occasione paganalium ob Crobriora per populum convivia, et Crapulas, Vel

Ordiente aestate, dum poma maturescere incipiunt, aequo frequentius observari soloni. Pari ratione immerito endemicum diceres characterem ga Stri-