Institutiones practico medicae, rudimenta nosologiae et therapiae specialis complectentes ...

331쪽

matis o pillaris parte SeroSa habere videtur. QuOniam cum et Sine febre , aut ea potius lenta et OCCulta Comparet . in Helatum et chronicum dividitur. Nulla tamen febris est, cui data dispositione adsociari non pOSSit. Cum SyStemate UrO- poetico in nexu aliquo eSse videtur. IV. Carbunculia S, anthra X, CXanthema ContagioSum,

sobris pestilentialis in Oriente ConStitutivum aeessentiale, diSCretum, ConSiStens in paucis vesiculis, bullae pemphigosae ad formam analogis, brevi autem' diSrumpentibus , relicta plaga livida, dura, ad margines dolentiSSima, inflammata, cito inlatum VergenS , Cum Summo ni Sia in gangraenum. 9M. Pu Stulae Sunt protuberantiae in cuti exiguae, rubrae, durae, ApiCe SuppurantES, ruΡ-tae eVacuato Pure in Cru StaS abeunte S, quibus delapsis remanet Cicatricula , eo major, quo plus de substantia per Suppurationem fuit Consumtum. Ulut pustulae ACCidentales, tum Solitariae, tum et Congregatae in febribus diversis non infrequenter erumpant, tamen Stricte ita dicendum non habetur , DiSi uniCum exanthema pustulosum, Scilicet variola legitima, proprio inlaSmate orta , ac nonniSi Contagio propagata. Imo et haec Variola in anomalo decursu non Semper PUStulaS SuppurataS exhibet. Hae jam Sunt formae exanthematum

quasi principes, quae medici cujusvis oculo distingui poSSunt, et ad quas numerosae aliae Varie inteS . i 'as nimis Oculati medici barbaris Domi .

332쪽

varietateS et PhySiognomias exanthematum, incute hominum adeo diverse disposita o CCUrrentes delineare, nec ii Cet, nec juxut, Atque Aeque inutilis esset labor , ac gallinarum quoad pennariam colorem SystematicaS dare deScriptiones.

944, Quo ad effectum exanthemata dividuntur in Symplomati Ca et critica. Exanthem ala Symplomatica, quemadmodum Commiania et 2CC identalia fere quaevis, vel indisserentia sunt febribuS , Vel eaS Unico , Sed vix Considexabili symptomate augentia. Α febrium initio, et sine levamine Solemni erumpunt, ΠΟXBS tum nraro semini, Si non molestias saeiunt. Interdum autem etiam ab initio febrium jam levamen addu-Cuiat, Sed exiguum, non perstans; ita miliaria et ipsa miasmatica exanthemata. Quae vero febribus ad Crisin maturis erumpunt, eaSque Solemniter judicant aut levant, critica dicuntur. Quod tamen 1 Bro Contingit, quoniam pupulae CXanthe maticae omnem materiem febri defaecante eji- Ciendam Omnino SUSCipere non valent. Miliaribus

interdum febres judicari dicitur, Sed sola omnino non judicant , niSi aliae Criti Cae operationes et

evaeuationes accedant. Nunquam Solemniter judicant miasmatica exanthemata, quarum febreS non CESSant, DiSi. CXanthematiS proceSSu ab Soluto. Plane Dunquum peteChiae, quae Semper SymΡtOmaticae Sunt. Nunquam Sudamina, nunquum Teliquorum adventitiorum exanthematum CohorS.

333쪽

FEBRIUM IN GENERE.

045. De terminationibus eXanthematum in genere, aliquid adhuC Commemorare oportet.

Nonnulla eorum terminuntur EURI ES Cendo,

vel Singula pauca persistentibus pluribus, vel et

Omnia , Sine noxa et poSthumo malo 3 ergo Summe I enigna Stasium resolutione. Sed de specifi- Cis ac miasmaticis exanthematibus Semper aliqua remanere , et deCursum illiS proprium ac a natura praeScriptum abSolvere debent, alias in sanitatem morbus non terminabitur. Nonnulla vero plane fugacia, ac indoli S SuberySipelaCeae, evaneSCunte Cute in damnum aegri, aliisque saepe nobilioribus organiS per metas Chematismum insidias struunt, ad encephalon Vel Sa , COI Vul Sion OS, Coma, delirium, ad pectus peripneumoniam, ad abdomen enteriti des ete. prodi Cunt 3 aut etiam regreSSu Suo Conditioni virium dynamico modo infensa fiunt 3 multo frequentius tamen inVEI SO mOdo , ex Virium graviori luesione, praeSertim languoΓe, TeCedunt, But marCescunt. Alia deniqueConStanter perSiStunt, utque proCESSUm SViam mΟΓ-bosum absolvunt, terminantia vel in Suppurationem et EXSi CCationem, uti unica variola legitima 3 vel in indurationem partium Cutis insanimatarum, uti variola anomala et eSSera 3 vel in gangraen Am, uti Carbo pestilentialiS ; vel directe in Sphace lum, Uti praeSertim petechiae 3 Volfeliciori eventu, in epidermidis de furfurati OD E m aut de Squaminationem, uti miliaria 3 demum etiam inoe dema textus Cutauei, iatque Uni

334쪽

vorsim in diversaS laeSione S Cutaneae functionis, Sive ex CernentiS, Sive ab SorbentiS, inSequentibus dein secundariis malis diversis 3 uti Scarlatina et SuberysipelaCea eXanthematu.

946. Progno Si S certa , ex solis eXanthematibus, qua Symplomatibus sobrilibus generalibus, non habetur, nisi Alia Simul computentur

graviora febri iam momenta et Symplomata. In t9ntum autem ha CC quoque exanthemata sub Cauta prognoSi adtentionem merentur, in quantum omnium insolitorum pr9e Cipue SVmptomatum Augmentum aDomistiuS Creare, atque diSCrimen adferre Solet. Accedit, quod et insontes Cutis eruptiones sub maximo febris aestu Cum perieulo Sae-ΡC QVANESCCre POSSint, ancipite metas ChematiSmo

ad nobile viscus sacto. In speciali prognoSi autem, febrium prae Cipue miASmatiCarum , magno indignitatem habent exanthemata, quoniam reflexum Si Stiant proce Ssu S Vitalis dynamici, viriumque OrganiCal Um, quod Summum est, aetione S justaSaut injustaS, Ceu in Speculo exhibent. 947. Cura exanthematum specialis uir quum in ipsum exanthema, Sed Semper in febrem,

quae illud fovet, dirigenda est, respeetu ad Chu-I DCterem CjuS praevalentem, atque ad cauSAS ha bito. Sub chara tene febrium inflammatorio, utut ipsae pete Chiae v. g. in Cute Sederent, CUI H ΓC-

335쪽

praesertim Si exanthema ex irritamento primarum viarum exortum fuerit; Sub virium denique vera debilitate, erigens et incitans medendi methodus. Nequaquam igitur una eademque medendi ratio in Curandis Omnibus exanthematibus sufficit et tuto adhiberi potest , atque antiphlogistica aut evacuans methodus indiscriminatim uSilata , quae aliis excretionibus . immodice auctis activitatem Cutis nimis deprimit, ac exanthematum deflore Scentiam nimis tumultuarie indu Cit, aeque damnosa fieri potest, ae stimulans sine distinctione, quae humoreS ad cutem exanthemate alioquin irritatam, nimio impetu determinat.

D. Ie Gay, ergo in exanthematibus evacuandum Paris. I 574-W. Geusa methodus exanthematicos curandi morbo S. Fr. I 6I3. S. B a 1 d i necessitas phlebotomiae in exanthematibuS. Gen. 3663. A. Buchner de circumspecto clysterum in morbi S exanthematicis uSu. Hal. 1757. E. Nicolai Diss. de venae sectione exanthematum eruptionem promovente ac impediente. Jen. I 765. D. Schorim et gler de necessitato laxantium in morbis exanthematicis. Hei deib. I 769. D. West phal de magno usu laxantium in exanthematibus acutis. Marti . 3779,

948. Cui a Symplomatica, ipSum exanthema directe respiciens, Si quae urgentiuS Te quiritur, sub essentialibus ae mi aSmatici8 exanthematibus etiam Summe Specialis esse debet, atque propriae et specificae indoli exanthematis ad-

336쪽

324 commodata. Ubi autem accidentalia , et quidem

mere Symplomati Ca exanthemata in febribus ad- Sunt, SaepiSSime, ac praesertim Si indifferens se-bri Symploma Sistunt, nec requiritur Cura Symplomati ea. Exanthemata haec, qua talia, indicationes principes in subribus non mutant. 949. Hoc tamen Hotandum venit, quod, utut urgentes indicationes CuratoriaS Symplomatica ejusmodi exanthemata vix Offerant, penituS tamen ea negligere ae vilipendere non degeat. Regula illa practica generalissima, Saltem ΠOCendum non eSSe , Si directe juvare neSciatur, in Cura eXanthematum summum valorem jam vel ex eo habet, quod illorum nonnulla indolis sint valde fugacis ac doloSae, atque u Cute evaneSCentiu Rut repulS9, facile generent graviora mala. Qua ex ratione in Cura exunthematum etiam a cidentalium, haeo flores entiae non quidem impetu eXtorquendae, sed neque etiam neglecto omni cutis respectu illico profliganda Sunt. Qui Scopus Optime obtinebitur, si aliae excretiones sine Speciali ' ne

dia diluentia, ut materies mobiliS COi Servetur, Sufficienter Subministrentur, atque ad paulatim

95Q. Quo plurimum etiam consert exquisitum regimen diaeteticum, quod in Omnibus febribus exanthematicis maximi momenti eSt. Prae- primiS Omne repentinum refrigerium caute OVi-

337쪽

FEBRIUM IN GENERE.

325tandum 3 temperatura aeris moderata et aequabilis Concilianda, aere ceteroquin puro et Sufficienter libero 3 potus si non calidus , Saltem tepidulus aut egelidus exhibendus.

E. Ρ o h I de regimine caloris et frigoris in morbis exanthematicis. LipS. 1767.

951. Localia autem ad cutem auxilia generatim vix desiderantur. Sufficit munditiei cura, sub cauta linteorum mutatione. Balnea, sive frigida, sive calida, anceps sistunt in febribus exanthematieis remedium. Universim non bene sexunt humidum exanthemata febrilia. In specialibus vero casibus, tamen etiam loCalis cura interdum requiri potest 3 quae ad Specialem therapiam

9 2. Quodsi praemature marceSCant, aut piamne et inopinato retrocedant exanthemata in subribus , aliis' et gravioribus inde Symplomatibus exortiS, ad causam hujus reCesSus praeCipue adtendendum, et juxta illam therapia est instituenda, quae evanitum exanthema ad Cutim iterum pro 'Ocare valet. Raro quidem nimiuS vitalis turgor aevirium organicarum inde Suppressio in Causa est exanthematum lansui de florentium 3 sed tamen accidere pote St, quod adparatu S antiphlogisticus, imo ipSa venaeSe Cti O, et in cute Scarificatio ad eorum viva Ciorem eruptionem indicetur. Multo frequentius autem ex virium vitalium debilitate, imo maligna illarum ac repentina dejectione re

338쪽

dicaminibus stimulantibus ac alexipharma is in- torne datis, sub regimine Calido, et externo usu rubefacientium et vesiCaritium erunt revoCanda,

Simulque ob SeSSa metaschematismo organa liberanda.

A. Biichn or de scarificatione remedio ad regressa ex anthemata iterum producenda. Hal. I75ο. - - - Diss. de vesicantibus ad exanthemata a nobilibus partibus avocanda officaci usu. Hal. I759.

B. SYMPΤΟΜΑΤΑ CRITICA.953. S ymptomata critica dicuntur, quae actum criticum in febribus comitantur, aut et perficere juvant 3 proinde nonnisi provecta febrium aetate, eisque ad criti iam judicium maturis O

Currunt. Quoniam autem ille actus toties etiam funestos effectus producit, sympto mata Cri-S e Ο S non quaevis Sunt salubria, Sed in certis Casibus etiam pernicioSa esse poSSunt 3 ntque nonnisi illa proprie nominantur Sympto In Hi H CTiti Ca, quae Salutifera sunt, et ad felices Cris es Conserunt. Hae : igitur veneranda, fovenda sunt silla, dum deleteria sunt, Omni Conatu amoVPnda. Ast non facile Semper damnosa a Salutiferis distinguuntuΓ.954. Actus criticus, Si faustus QSt, CONStδt praevii S exacerbationibus criticis, ac ipso mox insequente judicio febrim lovanto. Merito igitur Symplomata hujus stadii dividuntur in illa perturbationis Criticae, et in illa cris eos ipsius, Seu proprie Criti ea.

339쪽

955. Sub perturbatione C r i t i ea, quae

illima omnino, sed et vehe montissima organismi

molimina sistit ad febrem debellandam , Symplomata sobrilia non tantum intensione, sed et

Datus ex omnibus hi Sce SymplomatibuS plerumque elia Cent. Praegresso re Centi horrore plus minus notabili, re Centes exoriuntur, aut gra Viore S prioribu S Calore S, turgore S, prae Cipue in Vultu, pulsus arteriarum intenduntur, Carotides Vibrant, respiratio magis laeditur, anxietaS BUSOtUr, Zimque specialiora et se Cundaria febrium Sympto mata, deliria, Status nerVOSUS etC. Vel iNCI OSCUnt, vel recentia accedunt 3 gravior uno Verbo praegre S Sis oritur exacerbatio febrilis. 956. Ubi ex aetate febris, Stadioriam BC CY-a orbationum justa observatione hae C Symplomata Cris eos instanti S CognoSCiantur, quoni0m profuturo febris judicio sunt adeo ne COSSoriR, CRU tissimo modo Sunt tractanda; lateralia quidem, quibus salubres operatione S non prδCStunt Ir, V. g. deliria, Conuul Siones et . quantiam in pote StBtoortis est, infringenda aut amovenda 3 ConStitutiva autem AC ESSentialia, quibus ipse actus Criticus Persicitur, ju Ste tantum moderanda. AC ubi sus sicientium Organismi moliminum signa exhibent, vix aliquid suseipiendum, aut saltem heroi Cis auxiliis in gravi hoc negotio natura ne 'IUA Uam tUT banda est. Si vero vires organismi nimis exorbi-tisrentur, aut SubpreSSae forent, cauto trai tumino

340쪽

rium et Symplomatum moderamine universim adsignatae fuerunt. Atque sic natura ad crisin disponituΓ. Hi autem summi ac ultimi Conatu S Organismi terminantur colatoriorum in superficie Corpori S recluSione, spasmorum SCilicet resolutione tali, qua morbose stagnantia in OStiis, agper febriles motus ibi collecta, liberum exitum e Corpore inveniunt, imo molientibus a tergo viribus expelluntur 3 Sicque alter aptuS in Cipit, e Vacuationum scili et Cr i ii Caru m, quae eo ΟΡ-tatiorem febri finem imponunt , quo liberiuS prOCedunt. Haec phenomena, persistentibus jam levioribus turbis, Sistunt sympto mata proprie

criti CR. 95 3. Arrogans esset medicorum temeritas, illa ad libitum amplius dirigere, et CertBS CVRCUR-tiones Critica S, per SudoreS, per RIVum etc. determinate praestituere velle. Quemadmodum Solius naturae Organismi, et OCCultarum ejus legum ΟΡ IS St, materiem morbi uni vel alteri humori excrementitio adsimilare, atque unum prae Altero Corpori S Oris tum a spasmis 11berare, Sic etiam Soli US naturae opus erit, locum judicatoriae evacuationis definire. Neque omni molimine artis

adhibito medicus ad alvum determinabit, quod