Semiotices medicae generalia commentata ...

21쪽

humani corporis satis instructi stimus, motus musculorum involuntarios illos, et Vitalium quoque naturaliumque functionum perturbationes pro caussa supponere neruorum ad partes east pertinentium actionem Vehementem, facile intelligimus, sensium vero omnino omnium impedimenta eo fieri, quod neruorum sensoriis organis seruientium actio quacunque ratione cohibeatur. Quomodo hi duo utriusque neruorum generis flatus contra ii Uno eodemque temporis momento simul consistere postini, dissicilis quaestio est, neque huius loci. Obseruamus solummodo, diuersos illos neruorum status a medicis dici caussam sensuum abolitorum et motuum conuulsi uorum illorum, et virosque hos esse eius est ecfus. At vero caussa ista generalius cognita ad morbum caducum in singulo quoque epile-ptico cognos cendum non sitissicit, cum ea ipsa a varia conditione corporis tanquam effectus a caussa sua pendere possit. Ut autem illi motus conuulsivi et sensus aboliti tanquam emessiis caussum illam generalem manifestant, ita alii effectuS, aut ante paro Xysimos aut post eos animaduertendi, conditionem illam variam quoque commonstrant. In qUibu Silam enim natilius capitis dolor, aurium tinnitus, Vertigo; in aliiS multa nausea, VO-racitas, sensus astendentis per praecordia aurae frigidae; in nonnullis aut aliquis dolor, aut sensius etiam aurae frigidae inde a desinito quodam loco eX tremitatum inferiorum stuperiora petentis, aut eius partis conuulsiva motio ante accessiones epi-lepticas praecedit; aut paroXysmos Vomituritio Vomitu ue eL-cipit; atque . haec talia persuadent, in locis illis ast ectis latere aliquid, quod aut neruorum fines, aut funiculum aliquem ner-Vorum, aut melaynges, aut cerebri corticem eius te medullum ita assiciat, Vt Vtrumque neruorum genus VehementiUS commotum motuum mirificorum illorum et validissimorum atque

sensivum abolitionis caussu sufiiciens existat. Effectus illi igitur caeteri quamuis ab latente illo diuers ni masnam tamen lu-

22쪽

cem naturae morbi caduci in homine aliquo indagandae a fundunt. Vniuersi humorum fluminis nimia tenuitas comites essectus habet excretiones auctas, scilicet culaneam , Vrinae, alui, saliuae, sanguinis ipsius tenuioris vix in placentam concrescentis; quibus animaduersis indoles morborum a tenuitate pendentium ostenditur, quanquam effectus illi ipsi a causia hac sua sint distincti.

Hactenus dicta poterunt ad illustrationem Verborum po-ΕRΠΑΑvii sufficere, si expressius addidero, ex solis functionibus cohibitis atque effectibus in corpore aegroto notatiS naturam morbi ipsius latentis non semper accurate et penitus cognosci, propterea, quod functiones pleraeque a diuersis inter sese conditionibus impediri possint. Eom quidem, qui omnes conditiones ad exercitium functionis cuiusquam requisitas mente complectatur, cogitatione disiunctiva dicta, aut aut aut utendo, et effectus concomitantes diligentius expendendo ad status morbosi cognitionem quamuis non semper, saepenumero tamen, peruenire propius posse, si caussas omnes curiosius circumspiciendo easque cum estectibus comparando omnia quam diligentissime rimetur. Quam autem Varium et

quam multiplex impedimentum functionibus obiici exercendis possit, Auctoris Symplomatologia tam abunde tam clare distincteque docet, Ut lector, ad eam remistiis , hac parte sibi sic satis consultum esse protinus intelligat. Sed causiurum facta mentio nos nunc ad sequentem f. Auctoris ducit.

9 874. Praeterea vero notitia applicationis causiae notae ad partem CorporiS quamcunque, priuS Cognitam in Physiologia, docet naturam effectus, qui inde sequetur ; siue is salutaris perniciosus futurus sit. Nec multum

23쪽

tum refert, an caussa haec externa, interna, naturalis, ac

cidens, salutifera, morbosa, vel lethalis sit.

Cum igitur, Ut paulo antea vidimus, ex solis essecfibus natura et indoles vel sanitatis vel morbi non semper possit penitius perspici, caulias remotas circumspiciamus eXpiscemurque Oportet. Quae quidem vel praedisponentes stini Vel occasionales vel per se sitfficientes. Caussas per se stimcientes voco illas, quae ita potentes stini, Vt estectus morbosos in corpore faciant, etiamsi nulla proprie sic victa causia praedisponens ad recipiendam imprestionem corpus praeparet et aptet; cuiUS '

neris sunt Violentiae externae, eminentioris gradus cul OI et 1ει- RUS , et res Venenatae pleraeque, quarum effectus Vel a priori, quod dicunt, h. e. eX Ipsa causae natUra, cognoscuntur, Vela posteriori h. e. experientia magistra innotescunt. Ixio ibi, quos i stius generis caus:ae faciunt, si sensibus quidem nostris Partes laesae prorsus patent, cognitionis siliat facillimae, ac fere redeunt ad species ab Auc ope f. 9o . enumeratas ictas. Quod si vero causiarum actio vel in interioribus sedibus perpetrata est, aut ab externis ad penetralia corporis transiit, iudicium quidem difficilius est, nihilo minus tamen si et causa ipsa nota est, et eius applicatio, h. e. impetus, directio, veneni dosis, mora

in corpore, ventriculus Vel ieiunus Vel satur etc. pensitantur, et cum effectibus conferuntur, morbi natura ab eo , qui anatomica et physiologica apprime callet, in lucem protrahitur vl- plurimum. Haec, quae postremo loco de causae notae applicatione diXi, ad morbos partium eXternarum accurate Perspiciendos aeque necessaria esse quisque videt. Caeterae caussae, quae quoniam non omnes homineSprotinus laedunt, sed ad generandos morbos praedispositionem corporis quandam praestipponunt, vere occasionales dicimerentur, si et ipsae et adminiculantes illae clare cognitae pe-C a nit,

24쪽

mtiusque pei spectae sint, morbi latentem naturam produnt planiusque explicant, denique definiunt. Apopleria aut haemorrhagia in plethorico, vel calidi et valde moti sanguinis ho- .mine, a caustis quibuslibet calefacientibus nata; morbi cata iliales theumaticique in debilioribus ab refrigerio corporis aut perflatu aeris geniti, plurimique alii exempla illustrantia suo

gerunt. ODe causiis illis, quarum estechias perniciosi sunt, haec di- non magis ad eos, qui hactenus sic satis bene valere videbantur, quam ad eos pertinent, qui morbo iam quodam impliciti male habent. Periculosa inflammatio ab lini morsuve insecti alicuius in corpore prauorum admodum siccorum non1aro concitatur. Acute febricitantem pessime madiat, quicquid

motum humorum Vehementer citat. Causiarum earum, quae effectus dant salutares, eadem ratio est, h. e. et in sano et in aegrotante cognitionem rerum iuuant. Firmiorem et constantiorem sanitatem esse putamus iis, qui a sanis et robustis, parce continenter et sobrie viventibus geniti et educati, ipsi postea similem vitam in quotidiano labore agentes, corporibus sitis nouum quotidie robur addunt, quam illis, qui inde a conceptione et gestatione vitiosi, luXuria diffluunt, delicate et molliter vitam transigentes. Atque si utrique morbis tentantur, priores illi eos facilius superant, hi aegre eluchuatur. Ad caussas, salutaria essesta in morbis promittentes referas haec quoque: si cita medicina paratur; si aegrotus praeceptis medentium morigerus est ; si tempestas anni seu fixa seu vaga curationi

fauet.

Prior huius f. pars spero, clare intelligetur. Patet Vero etiam, ad cognoscendum parum interesse, ut vim caussa coryzri externa, an inferna -- sit dummodo ipsia sit cognita penitus. Fatendum tamen est, externarum partium laesiones plerumque ficilius cognosci, quia et quatenus tum caussae ipsae earundemque

25쪽

denaque applicatio pernosci accurate et plenius possint, tum Vero etiam parteS laesae atque adeo causiarum effectus oculis suit

subiecti sidelibus.

Caussae naturales hoc loco dicuntur eae, quae a natura humana pendent, tanquam aetates diuersae, Unde aetatum morbi, sexus diuersitas, ubi in sequiori praesertim fluxus menstruus, veneris desiderium aliaque muliebria in censium Veniunt, Porro temperamenta, corporis constitutio vel nimium proceri et tenuis vel crasti et obesi, item corporis motus et quies, somnus et vigiliae; quorum tamen omnium excessus et defectit S eX genere eorum siuat, quae ex accidente sunt. Quaecunque homini non siliat naturales causiae, eae omnes sunt accidenteS. Neque

ad cognostendi modum quicquam facit ea effectuum diuersitas, qua ii vel fultifares.vel morbosi vel lethales dicuntur, sed caussa

rum omnium simul sumtarum et accurate cognitarum IadtUrade diuersis illis effectibus recte ratiocinantem docet. Non autem facile aut saltem non saepe errabimus, si omnes conditiones corporiS, quibus finitas et Vita continentur, in physiologia; si genera morborum et caussarum morbos facientium Potentius in pathologica aetiologia, et symp tot natum diuersas caussas in symptomatologia mente complexi, in casti quovis singulari seueram cogitationem adhibemus.

g. 87S. Porro haec memorata essecta s3. 873.) atque hae dictae causae s 3. 87 .) quatenus sensibilia habentur,

ipsa vel inde quam proxime deducta vocantur ῖαινομεν haec autem solent appellari signa, quando ex iis sensu notis, lege i ulli ratiocinii demonstratur praesentia, natura, statu S, euentUS, tam sanitatis quam morbi et mortis, Atque ex illis fontibus I. 8 s. 74. omnis cognitio de sanitate et morbis derivatur. Scire autem licet, inde a m Ulto C a tempo-

26쪽

tempore phaenomena seu apparentias vocari omnia ea, quae in corporibus obsertientur, et in sensus cadunt vel medici vel adstantium vel aegrotantis beneue valentis hominis ipsius. Effecta autem, a morbo pendentia, aut proXime aut remo te inde deduci. Quodsi in vulneribus abdominis pars quaedam intestinorum punctim vulnerata sic est, ut ea conlpici oculis possit, sauciatam eam esse cruor docet e loco intestini saucio emanans, atque habetur effectus ipse a laesis funditonibus Vasorum sanguinem iam non retinentium pendens. Sin vulnus eiusmodi est, ut pars intestini Vulnerata lateat, locus vero abdominis saucius vel chylo vel stercoribus madeat, aut horum Odorem spiret, aut cum stercore cruor aluo exeat, effectus isti iudican-tUr inde h. e. a morbo intestini quam proxime deducti. Simili ratione cognoscimus ex tumore imi ventris post vulnera abdominis, vel ex dissicili admodum respiratione post Vulnera thoracis, sanguinem ex vasis laesis, oculo non patentibus, esiluxisse. Quod si igitur apparentia quaecunque conneXum huiUS- modi cum re alia quacunque habet, ut ex illa seni percepta intelligamus, istam alteram aut praesentem esse, aut fuisse, aut futuram esse, illa prior in re medica, Vt in aliis omnibus, a P pellatur signum, nota, altera vero signati, signiscati nomine

donatur. Quae quidem sint notiones relathiae, Ut nullum sit fgnum, cui non respondeat signatum quoddam, et Vicissim. Et iquanquam in arte medica unum idemque phaenomenon modo vel caussa Vel effectus modo et caussa et effeci US, modo attisignum aut signatum , modo indicans therapeuticum Vocari queat, non ideo tamen haec inter sese confundere decet, Vt

nonnulli de medica institutione scriptores, male instrueri illi peccarunt. Sed diciersarum rerum vim et notionem, et relationes mutuas, vere, perspicue et distincte eXponere oportet.

Rerum enim confusio est foecunda errorum mater.

27쪽

g. 876. Quae vocantur διαγνω ἡάἰ vel δι τικὰ, quando denunciant praesentem conditionem Corporis vivi, sani, aegri, morituri, moribundi; si vero praenunciant ea, quae in his futura sunt, tum προγνωςι appellantur ; denique ubi praegressa in examen reuocant, tum ἀναμνης. dicuntur medicis. De notione signi et de fontibus signorum supra sic satis

dictum arbitror. Vidimus etiam, aut praesentia inuestiganda aut futura praenoscenda, aut praegressa in cognitionem reuocanda esse, sic quidem, ut ex signis quibusdam ea colligamus, neque ab Ore narrantis pendeamus. Inde igitur signorum genera tria existunt. De diagnosticis et prognosticis pauca, de anam nesticis paulo plura habemus, quae hoc loco dicamus. Vitae et valetudinis tum secundae tum aduersae praesentia nonnisi ex effectibus in homine intelligi ita potest, Vt dubitationi locus sit nullus. Vitae praesentis signa certa exhibent

sensiUS , motus, calor, sic tamen , ut eorum absentia deletam vitam esse non semper certo doceat; de quo alibi. Natura vero et sanitatis et morbi ex effectibus quidem etiam cognoscitur, Ut tamen caussae haud parum ad cognitionem eam conferant, Signorum diagnosticorum alia de magnitudine et in

tationibus morbi testantur .' sanitatis signa sunt duum generum. Alia praesentiam sanita tis monstrantia possunt disgnostica dici, aliR-vero, quae sanitatis naturam h. e. aut eius magis minusue constantem durabilitatem aut hominum idio'n- erasius et temperamenta diuersa dΟ- notant, ph ognomoni orum nomine digna mihi videntur. Haec autem ab . arte medica auelli nullo modo pos- sciat. Vt autem haec, ita quoque

Signa

eae, quae ab anim; as e libus atque a morbis mentem vel idiopathice vel sympathice vel symptomatice asti- cientibus in homine fiunt, mutationes valoni etiam aliquantum ad phy- ognomon am vulgo sod male scribitin I uomia) h. v. ad doctrinam divinatricona illam, quae eX habitu corporis , vultu, Oculis, honto, lineamentis, voce et loquela, gressu, gestu motuque similibusque ingenia ho

minum

28쪽

Signa diagnostica conditionem morituri monstrantia cum signis prognosticis mortis futurae confundere nonnullis videri Audior pote it. Sed statua eius res est, Signis quidem utrisque

est vicinitas quaedam. Accurata enim et certa diaghosis prognosin desinit. Differunt tamen. Neque in eodem aegrotantesignorum genera plura animaduerti Vlla ratione repugnat. Res autem eXemplo quodam propositio perspicua fiet. Si sanguis cuidam ex vulnere cum impetu et subsultim arcus agendo erumpit, eX arteria exprimi eum iste ipse modus erumpendi tanquam signum diagnosticum docet. Si autem vel per magnitudinem vel sedem Vasis illius Vulnerato succurrere non licet, cognitio huius status morbosi, hominem esse moriturum demonstrat, atque signi prognostici vice fungitur. Sed praeterea eiusdem morituri Varia esse conditio potest. Quaeritur

haud raro, Valeatne moriturUS tantiam, Vt haeredem constituere

aut de rebus quibusdam testimonium dicere legitime possit, an vero nimia mentis imbecillitate impeditus Vel delirio perturbatus sit, illis igitur agendis impar-

Signa, quae aegrum morti Pro Ximum seu moribundum esse docent, cum praesentem VitIe CUm morte lucram commonstrent, ad genus diagnosticorum merito referuntur. Sed quae sint et an omnino quaedam mortiS non decipientes notae sint hoc loco disputare nec libet mihi nec Vacat. Legatur elegans csi si nostri locus Libro secundo, capite tertio.

minum moresque coniectat, Ot latitantes animi affectus e tenebris et latebris eruit ac protrahit. Eam LAVATERVA, Vir admirabilis et supra laudes meas positus, stupendo opere patientia et industria incredibili com pos t0 , nuper admodum ornauit, OO-que sapientum plausum meruit. Ni

rum iterumque ac saepius inculcauit; atque promissi et propositi sui usque adeo memor et tenaX fuit, ut, cum inscriberet librum suum, inscriptionem ipsam frangeret, et loco integrae fragmentum eius adhiberet. Ut hoc autem perplacet, ita displicet, quod de iis, per quos prosederat aut certe poterat, iusto tenuius sentit humanissimus LAUATERUS.

29쪽

Prognostica signa, aut constantem sanitatem atque longaevitutem promittentia, aut tenuem Valetudinem vitaeque brevitatem minitantia, aut in morbis euentum Varium praenunciantia, cum sint a BoERHAAVlo suis quaeque locis diligentissime accuratissimeque proposita, neque ego de notione et usu eorum habeam, quae rectius alios doceam, locum hunc relinquo, et per eum transilio ad sequentem. Scilicet de notis amamnesicis, quas a quibusdam rememoratiuas appellari video, quam potero, diligenter dicam. Sunt enim hae recentiorum quorundam de institutione medica scri piorum cruces. Vt autem de his iudicare secure postis, scias velim, signa anamnestica vocari ea, e quibus praeterita colligimus ; ergo cum caussa effectum praegrediatur eodemque prior sit, nec vicissim effectus priores suis caussis sint, sontes anamnesticorum signorum non in classibus causarum quaerendos , sed ab effectibus petendos esse intelligimus. Neque artem ex signis praegressa colligendi pro an amnesi generarim in tellecha ponere licet. Quo errore seducti illi videntur, qui designis anamnesticis mirum syrma idque longum libris suis institurionum medicarum adsuerunt, et tamen ViX alia quam caussas olim quondam corpus male afficienteS enumerarunt, et pro an amnesticis signis Venditarunt. Nemo quidem medico. rum est, qui, pluribus ante annis corpori accidentia aliuuando utiliter in memoriam reuocari, neget. Nam et hi qui in iv. ventu te gonori hoea maligna polluti erant, serioribus demum annis non raro habent, cur vagam libidinem eXecrenturi Et quidam ex his, qui sanguinis sputo aut alio pectoris morbo laborauerunt, et sic satis bene sanati et sibi et aliis videbantur,

anguem tamen sub thorace latentem secum nescii circumferunt, post multos annos in apertum malum prorumpentem.

Scabiei malam indolem quis est, qui ignoret 8 At vero si haec

et similia plura in cognItionem reuocantur, quantulacUnque et

30쪽

qualiacunque fuerint, si quid mali in corpore reliquerunt, et denuo in quaestione sunt, signorum quidem Vice funguntur, Verum eorum, quae non anamnestici sed diagnostici generis sunt, siue de praesentia morbi cuiusdam, siue de eius ipsius natura quaestio moueatur.

His praemissis subiungam signa anamnestica nonnulla, eademque in conspectum quendam producam, Vt ii, qui mi nus recte de iis eruditi sunt, errorem dimittere facilius queant. Quanquam enim locus hic non admodum foecundus est, quod iam F I EN Vs animaduertit '), non ita tamen nea ligi debet ut confusioni rerum occasio praebeatur. Sed ad rem. Signa autem unamnestica stipra diximus esse in mutationibus corporis certis quibusdam, quae a praegressis quibusdam effectae fuerant. Ergo signum tale semper est ex genere effectuum, signatum Vero eX genere caussarum est. Vbi quidem temporis elapsi Vel diuturnitas vel breuitas nihil discriminat. Ex iis autem suntl alia certa, alia probabilia, alia ambigua , non propterea tamen contemnenda; saltem enim opportunitatem Ulterius in aliquam rem inquirendi offerunt. Vsiim autem habent et ini morbis, et post mortem, et in quaestionibus mutationes quasdam naturales attinentibUS. Et signa quidem anamnestica, quae ad naturalcs mutationes, non proprie morbosas dictas, referuntur sitnt praecipue notae illae stupri Virgini illati; partus vel paulo vel multo ante praegressi; itemque hae, quibus multiparae notatae sunt; quas, si lubet, lege apud scriptores de arte obstetricia; nolo enim hoc loco compilatorem agere. Non omnes quidem morbi, sed non pauci tamen notas

quasdam relinquunt, quibus deprehensis scire possumus, quali ille,

Vid. THoΜAE FIENT Semio- nulla heno instructa bibliotheca metice foti de signis medicis Tractatus. dica carere Potest. Lugduui 1664. Quo quidem libro