장음표시 사용
61쪽
formalem non esse 13em, quod voluntarium, quemadmodum rationalitas non est idem formaliter., quod animalitas. Concedi ergoepotest concupiscentiam minuere rationem
liberi in sua radice, qui est intellectus, quia impedit illum ne consideret recte singula aspectantia ad actum s ac proinde impedit intellectum , ne proponat voluntati obiectum debita eum indifferentiasvnde fit voluntatem reddi magis determinatam ad id,quod proponitur ex concupiscentia , ac proinde minui s.T . r.et. libertatem ; h ex quo fit ut etiam minuatur I x peccatum: ex hoc autem non sequitur minui rationem voluntari; ; ut si minueretur ratio
rationalitatis, seu intellecti ui,non ob id necessarium esset minui rationem animalitatis, seu sensitivi. Ignoran Ad a. Non omnem ignorantiam
Da. causam Inuoluntari j. est . n. triplex ignorantia. Alia voluntaria,quia eam voluntas vult siue directe, ut contingit in ignorantia affectata,quam procurat voluntas, ne Per oppositam cognitione diuertatur ab aliquo obiecto,quod prosequitur; siue indirecte, ut contingit cum voluntas potest debet ignorantiam remouere,& non remouet. Haec ignorantia dicitur consequens , quia voluntatem consequitur,& ab illa pendet. Utrouis modo se habeat, no tollit voluntarium simpliciter; immo ignorantia affectata illud auget in directe: sed tamen admiscet aliquid inuoluntarij secundum quid, non quidem per actum volu tatis explicitum, ut contingit in metu,sed νmplicitum,quatenus. voluntas, si adesset cognitio
62쪽
tio,quam tollit ignorantia, actum illum non eliceret . quem posita ignorantia Uicit. Quod haec ignorantia non tollat voluntarium simpliciter,ianuit Arist. 3. eth. c. acum ait ignorationem, quae in electione consistit, non esse
causam inuiti , sed prauitatis. Quod habeat aliquid inuolutari j idem innuit, cum ibidem
ait: Ex ys,qui ex ignorantia agunt,quem facti pomuefecisse iuuetus videtur. solent enim qui ita
ex ignorantia agunt, postea facti paenite re . Alia ignorantia est concomitans, quae neque antecedit voluntatem cauilans actum illius, neque subsequitur pendens ab illo; estq; cum quis essicit quidem aliquid ignoranter , fictamen v , si cognouisset, secisset nihilominus; ut cum quis occidit inimicum in sylva , putans ella ceruum. Haec ignorantia nihil habet in Roluntari, voluntario contrarie oppositi, sed tantum habet non voluntarium 3 quia nihil potest esse volitum, quod non sit cognitum. ergo occisio inimici non suit voluntaria: neque tamen fuit inuoluntaria, quia fui se set volita ,s filisset cognita. Docuit hoc Arist. 3 eth. l. - , inquit, eum ex ignoraulia quippiam egerit, factum minime agraferasis faust Irgus sponte egit id, quod ignorauit; neque inuitus, cum: non doleat. Alia ignorantia est antecedens
actum voluntatis, id est, non penden4 ab illo, sed causans illum s quatenus ea posita sequitur actus, qui non fuisset sequutus posita cognitione ignorantiae contraria ; ut cum uulsputans occidere ceruum, amicum interficit. Haec ignorantia cum nullo modo sit volita,
essicit simpliciter inuoluntarium; quia ut ips
63쪽
ia simpliciter inuoluntaria est, ita &quod ex ea fit. Nihil hic, ut patet,est admixtum volutarii respectu effectus secuti, quia talis essectus nullo modo fuit volitus. Ex his intelligitur primam,& tertiam ignorantiam eta causam inuoluntarij, tertiam simpliciter, primam secundum quid i & tantum in prim
ene voluntarium m xtum, sed non explicite, quia inuollantarium non est explicitum, ut in metu. Ex ignorantia autem,quam vehemens concupascentia causat excaecando intellectu,
re usum rationis tolledo, nihil essicitur inuo luntari I, nec voluntarium minuitur, sed liberum . quia, si illa concupiscentia posita,esset intellectu usus rationis,& cognitio persecta de obi ecto, posset accidere, ut adhuc voluntas vellet prosequi obiectum,& non fugeret illud. ergo cum concupiscentia praeue rvtit rationem , in prosecutione voluntatis ni
hil est sugat, seu inuoluntaria impliciti, seu
subintellecti tunc, cum fit actus prolςcutionis. signum huius est, quod tunc non potest determinari quid operatura sit voluntas, ac- . ceae te V su rationis. at in primi genetis ignorantia semper subintelligstur actus iugae, dec voluntas disposita ut fugiat. signum huius est, quod ne fiat explicite fuga impeditur per
ignorantiam affectatam cognitio . signum ., quod accedete cognitione,facti paenitet eos, qui egerunt ex ignorantia. At non est dolor erus,quod factum est per concuniscentiam stollentem usum rationis; quamuis in usu rationis, obiectum respuatur.
64쪽
Εx his,qun hactenus pro pr dictε propositionis explicatione disputata sui, intelligitur ens morale idem esse, quod ens, voluntate, seu intellectuali appetitu pendens agente clideliberatione rationis, siue pendeat per acta Prosecutionis, siue per actu fuget; siue directe, siue in directe, siue nec ssario diue libere. Nucvidendum, quid sit in a rebus a voluntate prolici Pentibus, quod eos formaliter moraules reddit.
Α Ctus voluntatis formaliter morales sunt ex sola connotatione voluntatis, ut a qua dependent in fieri ; voluntaris, inquam, agentis cum aduertentia,seu deliberatione rationis. Quare ratio JOlu
tarij, & liberi in actibus , i quae idem quod moralitas est, nihil est aliud, S prae
ter illam connotationem Voluntatis.
Praecipua huius Propositionis probatio ea est, Quod quidquid esse dicatur Moralitas in actibus praeter ipsam connotationem voluntatis cum ratione agentis , aut superfluum is est, aut ipsa moralitate posterius. Ita non potest ulla Relatio rationis habere ratione moralitatis a quia voluntatis actiones nullo intellectu cogitante voluntariae sunt, ac liberae,& bonitatis, ac malitiae moralis proprietates habent, nempe laudem, & vituperium, con dignitatem ad praemium,as: petnam. Non re α Iatio
Ita vid tur sentires. Tho. in a. d. 4' h.
65쪽
latio realis, neq, vlIus modus,aut entitas alia superaddita entitati physicae actuum: qui haec poneretur sine sufficienti ratione,& sola entitas physica cum connotatione voluntatis sufficit,ut dictum est. Contra hanc doctrinam obij ci potest. I. Ex ea sequeretur nullo modo inter se dictore actus voluntatis naturales, necessarios, &liberos.x. Quod dependentia in quolibet essectu est modus quidam distinctus a parte iret ab effemi. ergo ratio moralitatis in acti uest modus dependentiae illorum a voluntate. Ad r. Respondendum est, hos actus quoadentitatem suam, praecisa omni connotationepotentiae agentis , nihil inter se differre, ac posse accidere eumdem actum modo esse naturale, modo humanum, sed necessarium, modo liberum, pro ut voluntas influens in adllum actum modo se habet sine debita rationis aduertecta,modo determinatur ad unum, modo relinquitur indifferens . sed paenes co- notantum , id est, voluntatem, hoc vel illo
modo se haberatem, disserunt inter se actus illi. Ad a. Dicendum velle Doctores aliquos dependentiam in effectu esse ipsam entitatem eius cum amrali connotatione cauis, a quaest.sed etiam si dependentia sit modus, nega - dum est Moralitatem esse aliquid aliud praeter modum physicum, qui idemmet esset si
idem actus, qui nunc est moralis, ex aduerte. tia rationis, mox esset naturalis cessante ad
66쪽
JBiecta actuum moralium voluntatis, siue sint actus alsarum potentiarum mperati a voluntate,siue alia obiecta; ite proprietates obiectorum, & actuum moralium voluntatis, & ipsa voluntas, Μο-ralia formaliter sunt per denominationo extrinsecam factam a connotatione illa, quae est ex actionibus Voluntatis , & ipsamluntate agente cum ratione. Fundamentum huius Propositionis est, ea denominatio satis est ad ponendam rationem moralitatis in ijs, quae in propositiondinumerata sunt; & ipsa est prima ratio moraritatis. Quod clarissimum videtur in actibus
exteriorum potentiarum a voluntate imperatis . illi .n. inuariati manentes modo morales sunt, modo soIum naturales ex sola actione voluntatis facta cum aduertentia rationis, cu illa actio ponitur, aut toIlitur. In inteIligenda aut est ea actio poni, etiam si non explicite ponatur,sed subintelligatur; ut co- tingit cum voluntas non sugit aliquem actu
exteriorem,quem poterat fugere; tunc. n.ceu setur voluntas illu voluisse. a quo actu interiore subintellecto denominatur actus exterior moralis. est quiddam simile in operibus artificiosis, quae si fiat a natura, naturalia dicunturi si eadem sine ulla variatione fiant ab operante ellari artiuiosa nominantur,qus decor
67쪽
denominatio sumitur ab extrinleco, nempω ab operante ex arte.
FGP- ι CNtis moralis primae Passiones duae
nes. sunt, Bonitas, & Malitia, seu Hon ιs. Tbo. r. a. stas,& Turpitudo; secundum quas diuidi 2- r δ' ens morale solet in Bonum, & malum ibidd... q. morale, seu Honestum, & Turpe.m qa def. . Cum m dem,quod persectio to-' ' ueniens subiecto illam exigenti: duplex autesubiectum esse possit, alterum intrinsecum, id est, non distinctum a parte rei a persectione , quam exigit; alterum extrinsecum, seu distinctum: inde fit, ut in Moralitate actionuvoluntatis, a quibus cetera denominantur moralia, duplex ratio bonitatis confiderari debeat, altera, qua moraliter sunt bonae finia altera, qua moraliter sunt bonae alteri, nemn s.ri. r.a. pe subiecto cum ratione operanti. n Bonitasq.11. ar.j. moralis ipsis actionibus intrinseca nihil aliud videtur esse, quam rectitud ν ipsarum, seu adaequatio , SI consermitas ad rectam ratio. nem , quae dictat pro ratione circumstantia . Tu quas adesse contigerir, qua ratἱone agedum lit. Actiones enim,quae cum aduertentia rationiS a Voluntate procedunt,ea rectitudine, seu persectione posita, bonae dicuntur; ea sublata,existimantur malae . ut entia natura
VP ..' lia bona dicuntur cum habent perfectionem eii ,.Tho. α sibi de ram,mala cum non habent. Ex quo. alios. intelligitur o Malitiam huic intrinsecae bya
68쪽
nitati oppositam nihil aliud esse , quam carentiam, seu priuationem rectitudinis, seu conformationis ad rectam rationem . quia ρ Bonitas dicit rationem persectionis, seu emitatis: entitati autem opponitur non ens. ergo bonitati morali, quae est rectitudo, primario, ac directe opponitur Non rectitudo. ea autem Privatio est, non negatio pura,quia semper aliquam actionem, saltem subintellectam , supponit ut subiectum, in quo ipsa non rectitudo est. Ipsum autem subiectum Non rectitudinis,seu A ctio non potest habe re rationem malitiae:quia ea etiam in genere moris ens quoddam est, ac Pinde bonu; qui ens & bonum conuertuntur, & idem a parte rei sunt.Praeterea talis actio praeeis a Non rectitudine,ac ordine ad naturam rationale, de quo mox dicetur, non habet ex se difformita-tatem ad rationem. ergo non habet ex se rationem malitiae. et Altera actionum volutatis BonitaS, qua eae moraliter bonae sunt alteri, id est, homini cum ratione operanti, non is Ium est ipsa actionum rectitudo, &consormitas cum recta rationes sed tota etiam eativas actionum, ut ea congruens est naturae rationali , seu subiecto eum ratione operanti. Tota enim ea entitas pertinet ad esse morale, cum tota pendeat a voluntate cum ratione operante. ergo tota rationem bonitatis moralis habet: quippe cum nihil aliud sit bonu, quam ens. Ex hac Bonitatis ratione intelligitur quid sit Malitia ei opposita. videtur enim esse non solum Difformitas ad rationem, sed tota ipsa entitas actionis,ut ea naturae ratio
69쪽
nati non congruit, quatenus vo Iuniaria est.
Quare Malitia adtionis moralis voluntatis inordine ad subiectum rationale non solum is priuationem includit, quae est Ratio dis imitatis ad restim lationem; sed etiam rationem positivam actionis; ae proinde Bonitati morali actionis non solum priuatiue, sed etiam
contrarie opponitur. ut noxium, quod salu-
hri opponitur in ordine ad corpus humanu. non lotum dicit carentiam salubritatis, sed positivas etiam qualitates, humani corporis' temperamento repugnantes.Quamquam aut
tota adtionis entitas mala est homini: ratio tamen cur mala sit, non est entitas i sed difformitas ad rationem, seu priuatio recti ludi nis de bitae.Quare in hoe secundo malitiae genere distinguenda est ratio materialis,& forin 'malis. ratio materialis estentitas actionis, quae ex se bona est ι sed ex adiuncta priuatione sit mala moraliter.i. naturae rationali Toncongruens qua tanus subiectat priuationem,& voluntaria est. Porro Malitia hoc secundo modo sumpta est ratio abstracta a toto composito ex actione, & priuatione morali, seu ab actione mala; vi Humanitas est ratio abstracta a toto composito, nempe Homine.
Ex ijs, quae de Bonitate, & malitia actus voluntatis dicta sunt , intelligere possumus quid sit Bonitas, & malitia moralis in obie-eto, circa quod ille actus versatur, di a quo specificatur ut inclinatio quaedam est ad il-Iud. Cum enim obiectum habeat esse morale per denominationem extrinsecam Detiimab
70쪽
De Bonit. O malitia morali. 4 s
honitatem, & malitiam moralem habebit, et habet actus.Quod adbuc suadetur ex eo;quia Bonitas, & Malitia moralis, ut vidimus in
actu,aut sumitur ex cosormitate,ac difformitate eum ratione rectasaut ex conuenientia,
di disconuenientia cum natura rationali: at neutrum horum obiectum habet ex se,sed tis tum exeo,quod est volitum, seu volibile, seu voluntarium,hoc est, per denomi nationem extrinsecam sumptam ex actia voluntatis. per hanc enim solam rationem csnuenit, vel disconuenit rationi, ac naturas rationali. ergo Obiectum eandem duplicem rationem habet, tum bonitatis, tum malitiae moralis, quam diximus esse in actu . id est, Bonum est tum in ordine ad se,ut rectitudinem habet, & co formitatem eum ratione recta, tum in ordine ad naturam rationalem, ut ei consenta. neum, & conueniens est : malum est in ordi . ne ad se, ex carentia rectitudinis, malum in ordine ad naturam rationalem, secundum somnia quae habet. sciendum autem,obiectum se habere ut formam quadam respectu actus,
quia specificat actum, & dat illi certam speciem in esse physico: vicissim autem actus dat esse morale obiecto, & quod erat physicirmin obiecto reddit morale per denominatione extrinsecam. quia dum actus versatur circa obiectu reddit illud voluntarium, ac dependens ab appetitu agente eum ratione . Hinc fit,ut actus volutatis dicantur bonitatem, &malitiam , ac harum species sumere ex obiecto. quia esse morale,quod haben est idem