Francisci Mariae episcopi Portuensis cardinalis Brancatij Dissertationes

21쪽

s. Hi autem sunt Sancher, Laymanus, Ur- dovicus de Sancto Ioanne apud Dianam, Vil- lalobus, Franciscus Sylvius, Castropalaus, α iij, qui optimε explicantur, imo non Dossunt pro aduersarijs adduci, quando probatui

fierit Chocolatem non habere rationem esbi , ut infra videbimus. Alii vero specifice de

Chocolate mentionem facientes credunt,quod

ieiunium euertat, dc sunt Antonius de Leon , Trullen. qui tamen non damnat contrariam opinionem, 't etiam Villalobus, in Machadus, Leander a Murcia, Soloretanus, Pasqualigus, sicut quoque Lemna,Bossius,Medina,& Petrus

de T pia Archiepiscopus Hi palensis , quos r fert, & sequitur Caldera, ic fere totus hic labor debetur summae eruditioni, dc solerti studio nostri P. Dianae, qui colligit omnes seia

Doctores de hac re pertractantes ; licet Reuerendissimus Caram ues in loco ab eodem Dianacitato negatiuae potius faueat opinioni, supposito , quod Chocolatas sit potus usualis, ut inferius inspiciemus. Ex aduerso negativa sententia firmis etram; dc robustis sulcitur argumentis ,&rationibus,

adeo quod non metuat arma, nec fugiat Aduersariorum incursionem . Prima ratio , α sundamentum est idem ac contrariae opinio. nius, licet in minori propositione opponantur.

Ea, quae cibi rationem habent, quamuis uti potabilia hauriantur, soluunt nihilominus te iunium ex supposito Primae sententiae ; sed Chocolatis potio non est eiusmodi,cobsequens

ergo est, quod non violet ieiunium . Tota igitur

22쪽

tur vis in hoc sistit, An Chocolares sit potio;

N in genere pressu potulentorum collocandus . Hoc autem in facto probatum latissimo fuit in tertio articulo historicae inspectioni iam praemisso, ergo&GEt animaduertendum est , quod nos loquamur de massa Chocol tis non ut sic , sed ut aqua seluta, oc ut commmati consuetudine bibitur, dc usurpatur hodie opud omnes Cumque Aduersarii vim argu menti cognouerint, effugium quaesiuere, Comcedentes millis Americae Regionibus in quia hus usus iam obtinuit illum bibendit non framgere, nam in illis iam es: communis potus . ocvsualis; at sectis in nostris , unde dc nonnulli apud Dianam ex eadem rationet etiam in Hispanijs ia extendunt.

Sed facillime ruit Antagonistarum responso. Nam aut Chocolates est vere cibus, licet potu sexbeatur, ut ipsi dicunt, aut non est Si primum conceditur,certum est,quὁd aliqua

regionis consuetudo, usus non potest cibum reddere potum, neque rei substantiam commut in , Ut optime aduertunt in materia eiusdem ieiunii Vill lobus, dc Fr. Ioannes de Soria eius Compendiator ,& idem Pasqualigus, licet ad alium finem. Sicux non posset conlucitudo, ususque e cere, ut carnibus in ieiunio Vescamur, cum sit contra ieiunij substantiam, quae in hac a carnibus abstinentia consistit imixta Pas u ligum, dc Dianam post ceteros,

dc Bardum, dc alios , quoniam immutari i--i.πις ιι ita in Viri non potest, tunc enim, esset abulus,

23쪽

I& ouis, quae cum non sint de essentia ieiunii, usurpari, & licita usu fieri possunt: sic lai dem idem dicimus in tempore , dc consuetudine, unde ab usu aliqua Ieiunia,& Vigiliaetiti in inti T inductae sunt, de quibus videndus est D. Tho

mas.

Si secundum asseratur, habemus intentum, quod sit potus, & non cibus ; Vnde quo inque in loco, quacumque in Prouincia eodem modo ac in Alexico eamdem sortietur natiram, &qualitatem, & non violabit ieiunium, sicut & in illis, praecise omni usu, vel conssi tudine . Quod valde roboratur testimonio. FernandeZProto-Medici Mexicani rubuit enim in primis Chocolati, quod sitim nam e .l-α lati eri rabiliter leniat, quod etiam contirmat Colme . nera ; unde cum suapte natura sit potabilis , non ab usu mutuari id cogetur . Hinc satis mirari illorum incogitantiam non queo , qui haec asserentes obedire rerum naturam nominum consuetudini, & voluntati secerunt, & certe nunquam dari poterit dis, paritatis ratio, cur materia facta Diabilis in una regione, in alia non sit eadem, ea tantum ratione, quia non sit assueta hominum potioni , vel in potulentorum censum excepta, MHispanis, at non Italis, vel Gallis concedatur . Hanc argumenti vim agnoscit subtilissimus noster Caramuel a Diana relatiis, sed non fi-

14- PM 7, pedes: attamen post haec nobis aperte coim sensit, ut literis ad nos datis testatus est. mcth: ti Oo Mediecit i. o. Huic assertioni obstitit Zacchias, sed falso

oxun, ε μ' nititur fundamento: ait enim, quod nuiusmo

24쪽

di potio nunquans adsitim sedandam sumattiae . At illarum Resionum Medici, quin dc experientia contrarium docuere, si, ut supponimus

sit valde liquida,& retioni facilis: quod etiam

Confirmatur ex primis Cacat qualitatibus ad modum frigidis, ut communis Medicorum

scit sententia. -

., Secundo probatura simili, imo a maiorita, te rationis; nam si permittitur vinum, dccer' - 4

uita, eo sertius, vel saltem aeque erit Choc lates permittendus, ita ut inconculo ieiunio possit usurpari. Certum est enim,quod ex pre Datis in secunda inspectione physica de als mentosi, vini viribus satis liqueat, nihil Cho colati cedere debere, imo celerioris, & rob stioris alimenti palmam vinum illi praeripere: nec, si vinum principaliter non alit, potest

hoc trifilii Chocolati, adeo quod dari maior . .- - , . aqueat ratio, aut diuersitas inter eiusmodi prutulenta: quicquid noster Caldera consideret omnes enim intendit neruos, re operose nititur diuersam rationem essingere inter vir que i & disserentiae rationes eruere conetur ex Antibus Iairophysicis, cum ait, vinum sua te natura non alere, sed potius praestare digesti nem aliorum ciborum, adtuliando naturam I& si quid alimenti .asserat, sit fluxile . nec dici possit, ait, quod in ratione alimenti, sed tantummodo potabilitatis praeualeat. Et e contra ait, quod Chocolaxes secundum omnes suas partes tenues, Crassas, lentas, humidas, duruC s, re vaporosas sit exquisitum, verum ali

25쪽

is 6 De potu j

Sed meo iudicio valde a semita veritati abn itur oetimus vir, &d mssimus. Vires

siquidem vim non aequant tantum, sed supe rant Chocolatis robur in illo genere ', &pr termittens considerata in secunda, yt dicebamus, inspectione & quomodo Hippocrates,& Galenus ad easdemmet virium lineas, ad

ipsis Chocolate D. Caldeta perduxit, vini fa

cultates efferant, addam tantum ex Plinio testimonium Iuliae Augustae de vino P ino , quo Vtiebatur; huic enim illa referebat acceptos octuaginta duos vitae annos, quos valida sanitate, & xegeta corporis, animique habitudine transegerat . Hinc, ut eiusdem Plinqvtar verbis in quisque Iudicemstatuere poteris, utria ham ex Lid MuipMulentorum speciebus cocti ρνά- rogatiua in fovendo ale quo homihe sit de serenda .

Hanc dissicultatemagnoscit P. Leetana & c natur eludere sum respondere non potest in exeo quod militi docuerunt, a vino violari i

iunium s sed ipsiimet confitentur, quod deinde huiusmodi opinio ab omnibus iuerit exploia; animaduettit nihilominus, quod si vino mi

sceantur sacellarum, cannella, piper, ut accidit in HippocrasI', tunc ieiunium ruet, sed h6omodo Chocolitis massa conditur , ergo pari ratione non poterit cum ieiunio sectari. At facilis ; & prompta est responsio, & diuersitatis ratio, si consideremus, quod illa aromata vino inijciuntur, unde robustiores alen

di vires acquirunt , quod acus est in Choc

late, citius massae puluis , seu particulae, inim in aqvam demerguntur, tam notabili quantitate

26쪽

sere enervantur , eiusque nutritiui facultates debilitantur, ic sic concidit L anae effugitum Experientia autem rem totam conficiam. Certum namque est apud Chymicos, quod per ignem,et chymica instrumenta primae M litates rerum distillatarum apertius, validius que cognoscantur, ut optime post ceteros nuperrimus,& dissertusMedicus Schneiderus co-tra aliquos concludit, & solide confiirmat, dc

ante eum Porta.Ignis enim, & stillatis non am poeta vidistillati eam i

seri, sed addit robur Simplicibus, ut quotidia experimur ; cum sit ars Perficiendi magisteria,& essentias puras a mixtis separato corpore ex trahendi, ut ipsi loquuntur: Sic post alios Be- ε Imu in Druein. Qiν guinus , Pelinoser , Vistadiis , Hieronymus Rubeus , ali que apud Schneiderum. Et ni-hilominus, cum primas Chocolatis qualitates, eiusque Vires Cognoscere hoc experimento voluissem , illumque in Elembicum in Balneum maria , ut dicunt, & in alia chymica instrumenta, quibus Aqua visae, siue Ardens extrahitur , infundi curassem, omni solerti adhibito magisterio, optimique Chocolatis mausa, de selectis magistris, deprehendimus, eius Vires evanescere, adeoque flaccidas, dc accisas euadere, ut eius liquor nullatenus Aqua Gita sit comparandus. Et licet Dominus le Febureopud eumdem Stubbaeum videatur, contra- ει- Iium experientiae ductu asseruisse, Vimque Ca- cai distillati, siue spiritum inde extractum, siue oleum spectemus, non parum extulisse ; nihilominus aduertendum rogo,me loquutum sui se de exprimento in distillatione Chocolatis A a 2 habitOi .

27쪽

habito, & sic massae ex diuersis partibus efformatae, &praesertim non mediocri sacchari mole consectae, unde nil mirum si ex conflictu diu similium,ic Heterogeneoru permixtione simplicium, ignis vi alterator ,refractae substantiae imbecilliores euaserint. Ex quo radicitus colligi potuit, quam intaior virtute Choco-

lates sint vino comparatus, argumenti ener

gia euidentius dignosci potest, unde si fas est

vinum sarcto, tectoque ieiunio adhibere, inrugis Chocolati, tanquam inualidiori ener- uibri, est concedendum. . Ad experientiam pueri recenter ablactati, quam noster Caldera obiecit obuia se offert responsio: miscuit siquidem panem Chocol te; unde quid mirum Itisuper non desunt similia exempla eorum , qui alio tenuiori alimento vitam produxerint; nam si eidem infamtulo vinum saccharo conditum propinassent, de quo Arnaldus de Villanoua meminit, robustitis certe nutrijssent , Ut idem testatur ,

Eum sit firmissimum praesidium , & prae

seruatiuum in fovendis , & reintegrandis viri bus effractis ex ipsius assirmatione; aut dediu sent aquam, cuius usu M. Gallum Caroli Imperatoris medicti ad annum vigesimum quar- tum supra centesimum vixisse reserunt Gesseerus, & Rubeus; Quot insuper homines legimus apud grauissimos Scriptores sine cibo, ac potunaturaliter vixisse ex humorum abundantia Z Hippocrates ad septem dies humanae vitae ter

minos sine cibo, ac potu praescribit, quod saepe videmus in nauigantibus stomachi nausea labo-

28쪽

rantibus. Quamplurima exempla referunt Albertus Magnus, Mercurialis,Damascenus apud L 1si testi. μνω. io Mendogain, Medina, Rogerius Baconus api' hi in lib. Dcirium, Sc ad satietatem collegit Lapius in epistola ad Abbatem Iustini inum scripta, dc ab eodem impressa, qui omnes narrant , aliquos sine cibo, & potu vixisse ultra menses , dc a nos. Quid igitκr mirum, si puer, in quo ex abriundatiori humorum massa retardatur facultas

concoctrix, ut aduertit Avicenna, vitam pro- --,

traxerit per aliquot dies Nil autem de Cerin-sia dicemus ; iam illius robur ostendimus exprobatissimis Scriptoribus in physicae inspo-ctionis articulo ; & nihilominus, excommuni Scribentium sententia, Ecclesiasticum non vi

tiat ieiunium. Ita Sylvester, &alij apud B M V

cinam. inare obiter aduerte, quod etiam GD qu. P- ι--

uisia non violat ieiunium,Sc nihilominus apud nos praesertim Italos ea non est in usu ; unde licet arguere, quod usus quoad roborandum a gumentu ex ipso erutum nil operetur. Et praedicta mauis confirmantur cum Sanchea, qui

contra Caietanum in voto pro Vini abltinentia non comprehendit Cervisiam , nisi obstaret voventia intentio de abstinendo a quocumque inebriatiuo: unde a sortiori insert Tancredus; quod in eodem voto non comprehendatur Chocolates: Des enim, ait ille , spiritus, vires

augetitamen vinum non est,nec inebriat,eti Cervisia,O sic absolute non venit in abaluentia mini, mpotes u-

mi. Nec dissimiliter opinatur Lorinus, quod in i Wη ς με, eo pro Nazarenis praecepto de arcendo Vino , . , quocumque poculo inebriatiuo non com

29쪽

prehenderentur aquae, quae ex Tertulliano, ii diu. ς ως. alijsque apud Maiolum reseruntur, vi inebriatiua naturaliter potiri. ni Tertio negantium thesis ita probatur . . Trans utatio solidae massae Chocolatis in fluidam , dc liquidam substantiam vere essicit, ut potabilem ille naturam sortiatur, et vincat alimenti rationem, cum ex communi sententia in mixtione duorum optasitorum pars, quae superat, denominetur, et det esse rei, et seiri. peractio in mixto qualitati praeualenti tribua-

T. Ama. uir uti Turrimum ab eodem laudatum, et Verricellus. Et videmus, quod in casu nostro tunc non dicitur aut sicut Hispani dicunt, Pastillos, aut Migas; sed aqua, siue potio Chocolatis, cum ebibitur . Et a simili clarius euinciatur. Certum est enim apud omnes , et praxis communis admittit,quod si must o,dum feruet, aqua misceatur in valde minori quantitate, nullatenus excluditur a vini denominatione, et natura, siue substantia, et in multis regionibus non diuersimode vina parantur i, et itidem adhuc certum est, quod tunc in valde fortiori, et duriori casu huiusmodi vino utamur valide, et licite pro Sanctissimi Sacramenti Eucharistiae materia , ut post VasqueZ, SuareZ, Auersam,

Fili4e. tractat. 4 qum. i Filiucium, et Communiter omnes firmat P.

compositum vinum propriam non mutat sub- ' stantiam, es presse vinum dicitur: alias enim

--l. de Apost. mixti . . admitti nequiret. Imo P. Verricellus ait, Clio

colatis aquam esse materiam Baptismi, ex eo

30쪽

aqua maioris quantitatis Cho colate infundatur. Eqigitur tortius in thesi ieiuni j , quod non est Iuris Diuini , sed Ecclesiastici positivi, & sic mutabilis in nostris termunis , argui poterit , quod admixtio minimae quantitatis ei, olatici pulueris cum maxima

aquae quantitato non mutabit aquae substan. tiam , aut denominationem , cum ex methndo quam idem Caldera post ceteros tradit

parandi Chocolati potionem,ut prosit,& placeat,octo aut sex ad miniis aquae tortiones uni eam Chocolatis portionem tantum exigant. Raarto neruosE admodum , &demonstrative probatur haec opinio ex materiς paruit αfiam apud omnes Theologos compertum livbeturiin ieiunij Ecclesiastici praecepto dari materiae paruitatem, ut post D Thomam firmant, aliosque colligunt Pasqualigus, & Diana referens Taunerum , Merollam , Hur cadum, Sanchea, M alios. Hoc suppositio, disquirendum est , quaenam dicatur parua materia quoad iunij violationem , M nonnulli putarunt, esse;

duarum unciarum quantitatem . Ita Villato-hus, Soria eius Compendiator, Leander,loannes a Conceptione , Turrianus Reginaldus,

Remigius, Machadus, Martinus a S. Ioseph ivasqualigus Vadat, Roccasuli apud no, strum Dianam, quibus ipse consentit post Tum

ianum . quem retullimus , ac Thomam Hvriadum , &alios. Escobar autem , cui sittacribo, unicam Chocolatis unciam esse paruam materiam existimat, etiamsi Chocolates esset cibus , ut aliqui dixerunt, ni s vero arct t