장음표시 사용
21쪽
o trecte innit Themitu. Posterii, in cun
ni inquisitione piat, ac origo est: idcirco luitiis disciplinae natu in investigatii rus,5 pro viribiis explica rus, ab eiusdem nominibus ordiar inter Quae praecipua, ia-his,ut supra indicaui,vutat sunt Logica , de
talectica Sed Logicae nonieli quoa optime in illam quadrar, nil, stantiue sumptuni , nec apud Aristotelem , nec apud Platonem, at t. alios antiquissimos reperiri multi obseruarunt. Nec ratio,syllogismiis , ut denion stratio logica apud dei viverem ei lici, syllingismus,aut demolistrat propria huius disciplinae, sed communis probabilis tantum, ita terdum etiam inani suaec logice dicere, aut specuini est dicere ex praeci: is, aut de rebus propriss lauius disciplina sed ex communibus, aut probabili biis, aut etiam inaniter. Dialecti eae aute in nomena Platonem videar
in Philebo accipitur pro Metaphylaca euTheologia naturali ab Aristotele autem interdum sumitur pro tota Logica seu pro tota doctrina disserendi, interduim pro sola opi- ea, seu parte illa Logicae quae tractat de Wialogismo opuo seu probabilr, ut plurimum vero pro facultate quadaali hincta a tota Logica di omnibus eius partibus,cuius facultatis proprium est dei innibus rebus probabiliter disputare. Mare ad sermonis ambiguita intem vitandam Logicae potius,quam Dialectica nomine te muri
In uniuersum igitur sumpta rosica diuiditur prscipue in naturalem, Martificialem in actualem, habitualem in docentem, S utentem, in uniuersalem, particularem, Looica naturalis nihil aliud est quam humanus ipse Intellectus de hominum enim Logica loquimur quatenus potest aliquo modo cire quo pacto recte differendum ficetiam si nil Llam artis notitiam habeat artificialis est ars quadam seu colle, tio praeceptorum, quam qui tenent, facile , certa lite ratione vident quomodo recte disserendum sit.
Actualis Logica est cognitio ipsa modi recte disserendi, hoc est recte definiendi, diuiden-
sepii fretani in suffdemonstrative sisie
probabiliter, siue sqphistich, hoc enim tot ulnapud optirpos etiam .Hinit uis ait thores i- nificat bum disieredi: hal l l illic cro est
nabitus, seu habilitas illa, quam habent qui inc disciplinam tepent, ad huiusmodi cO- mitionem incile, irrpmpte eliciencia in Logica docens, finiat ut sta, ct auuli, a rebus, quae nomine Logicae simpliciter prolato intellis ur, est quae tradit praecepta recte dissedendi vie ς vero, seu applicata, oncreta rebus interdum dicitii ipsa Logica d F π oncurrit ad recte diserendui :xtra Lohica docentem,inteidum vero,quFulique dissiplis extra a. ic: idocentem qua m-sta L igi ea docet praecepta disieritur S qualiis Logica tenet quae a latini aptius usitata seu in usum deducta dicitur utroque prae dictorum modorum recte sumatur, melius ta
sit rica expresie adductit abali Siaricipi in is aci ancipii iii ipsis r lipossunt quidem recte clici Iogica relapplicata rebus;non tantina a parte ea diatili uinatur a Logna di caer te, sed sunt ipsa metogica docens,quatenus ita utuntur aliae disciplinae:ai l l littem, sue expresse, siue tacite abi pl. ad aliquid in ipsa probandum non pollunt recte dici Logica vi s. Praec pia tamen demonstrationis,que traduntur in libris Poster tacite plicata rebalijs a logicis non solum dicuntur, , latitad scaeviens, Ad aliud etiam nometi assiimunt,icunturque,&sunt scientia ph sic abii applicetur rebus sirisiicis, mathematica si in illaematicis, sic de aliis Ad praecepta ' logit mi topici, mae traduntur in libris Topicorii,&praeceptas libaismi sophistici, qua tradi tur in libris Elencnorum,tacite applicata rebus quibuscitiique, siue ad Logica in ceteri sue ad aliam diiciplinam spe tantibus dici tur quidem,S sunt Logica utens, non tamen assumens nomen sciet ii Physicae etiam si a plicentur rebus Physicis, nec Mathematicae etiamsi applicentur rebi Malliematicis S scde alios Nec vero sola praecepta demonstrationis tacite applicata rebus ad Logicam non mitinentibus,sed etia precepta syllogi sint opici,
22쪽
de sopitisti ei tacite applicata rebus quibusesic ire, siue ad Logicam docentem sue ad alia disciplinam spectantibus gignunt habitus,tu
inter se uina tota Logica docente, sin u-lis ei partibus distinctos nam praecerta ce- monstrationis applicata,vt diximus, gignunt
scientias alias a Logica, pcepta vero syllogismi probabilis pleniant habitu opinatiuit,praecepta denique sv ogismi sophistici gignuntliabitum erronesi. Neque n. ad facile , O recte disserendiam de rebus omnibus probabiliter sufficit habitus illius partis ori V centis, quae tradit praecepta syllogii mi opici, sed requiritur necessario alius habitus ab illo distinctus, qui est habitus opinativus, de ab Aristotele di itur Dial dictica nenue ad Meile δε recte de omnibus rebus disterendum sophistice lassicit habitus illius partis Logicae, quae tradit praecepta syllogismi sophistici sed requiritur necessario a ius habitus abirio distinctus, iiii est habitus erroneus, ab Aristotele dicitur sophistica 6 Logica uniuersalis a suibusdam dieitur doctrina, quae traditur in libris Prioraim ubi ostenditur , quid reci': iratur ad bonum
syllogismuin ingenere , abstrahendo a materia determinata,in qua fiat particularis vero,doctrina , quae traditur in libris Posteri r una,TOricolarin, d Elenchorum, bi ostenditur quid, ii iratur ad bonum syllogismum in palliculari neque diuisio,sic explicata mala est, modo intelli atur esse Logica non adaequate , sed partialiter sit nant ut o infra dicendis patebit. Aliter ab ali s. recte Logica uniuersalis dicitur tota doctrina Logicae quae potest applicari omnibus scient ijs, particii laris vero illa tantum quae tradit praecerta recte di fierendi senianda in definitionibus, diuisionibus &argumentationibus fingularii in scientiarum in particulari, nam etiam hae doctrina quae solet etiam dici nam diis proprius, particularis procedendi insinculis scientiis, non quidem absolute sed ex iuppositione ad Logi inaffectat'. itamen per modum proprium . particularem proce tendi in singulis scientiis intelligatur ordo doctrinae secundu quem hoc prius,illud posterius in singulis scient ijs tractandum est, ei in tradere in unaquaque scientia in particulari pertinet ad illam scientiam: in omnibus vero scientiis non nisi ad peritiam hoc est ad collectioi:em omnium scientia
Divisio Logicae in Inuentionem, seu Pamiciri inuent tuam, hoc est rationem inueniendi argumenta , 5 Iudicium , seu partem iudieatiuam hoc est rationem accommodandi argumetita ad propositum sic ludendum, aut eadem est cum diuisione docentis , devientis restricta ad rationem argumentandi, aut non magis ad Logicam quam ad aliam uamcunque disciplinam pertinet .Repudia
vero non est, quae nonnullis a tartara picae diuisio, in artem veterem , quae continet
doctrinam librorum Praedicament um M&librorum Perihermenias, quibus addi potest etiam libellus Porphiri; de artem noua, quae complectitur doctrinam librorum Primrum, Posteriori: maopicorum, alenchora. At aliae quae fieri solant diuisiones in tres partes, vel iuxta tres intellectus nostri operationes,vel iiixta tres disserendi niodo an admittendae snt,ex dicendis infra de Logicae subiecto inteli illi poterit Rhetorica tamen ac Poeti ea non sunt ullo modo Dartes Logicae, sed habitus a Logica,S aliis disciplinis distincti,quamuis in Rhetorica, ut tradi cosueuit, aliquid sit,quod ad Logicam pertinet,neque
vero Rhetorica, aut Poctica sunt proprie,&presse artes,aut facultates, sed scientiae,quae uti,duntur non solum Politicae, seu Ciuili, ut non nemo dixit,sed etiam, multo magisCanoiticae, Ecclesiasticae, multo autem minus Logicae pars est Historia.
Logicae 6iust, 'catura, Necessitas.
ssciens Logicae artificialis docentis hanc enim in posterii nomine L
intellectus humanus suo tantum naturali lumine utens Finis vero
non recte dicitur esseveri,S falsi iudicium, ut Stoici dixerunt, nec de re sit auis probabiliter disputares, ut alii, sed dirigere operationes Ilitellectus. Cum e ni tres in nobis sint potentiae, quae modum
operandi a natura determinatum non habEt, sed indifferentes, S determinatae sunt ad bene,vel male operandum , intellectiis, Olimia &potentia,quae dicitur factiva . seu executrix, sicut ad perfecte diristendas In ratio-iles voluntatis inuenta est scientia moralis,&ad perfecti dirigendas operationes potentiae factivae inuenta est multiplex scientia facti-ua , seu ars docens, Marchitectonica Lita ad
23쪽
perseethdirigendas operationes Intellectet
inuenta est Logica . se res autem sunt Intellectus nostri opera
tiones trilina uita communiter dicitur simplex apprehensio, ab Aristori de ani inicit i. iiidi. Tibi si um in QIectio est illa per Ioain
Int ii oster rein sina pliciter cognoscit nilui de illa assi rimando alit tegando secusa comuniter dicitur itidicium praedicatiuit, x et affirmatio, necatio ib Aristote se . dea ima t. citat , sequent , composilii, , 5 diuisio est illa , per qua Intel lactus iudicat via uin de alio assi Mariando, aut negando. tertia, quae communiter dicitur iudiciu suillati uiuar, est illa per quam ex notisti: tum insertur ' 'erationes ita se habet, ut possit cuid in itinc eieci unda S secunda si is esse se fida sine pri
lun . seci inda , c tertia sed et secuda, Vettia ita r se elicidialiter dis ei unt, qterditi sumitur no proludiei illativo
i. in praedicta Intel lectisnc stri operationes qui iique i m. pctsectici ibus,vidclicet dissicultati, qua gre cornoscimus ignorantiae qua vel nulloqiodo, vel non persecte cognoscimus; confusioni, seu
Obscuritor, qua per modum toti iis sine par tium distinctione cornoscimuI; in naturalita. lsioni ruuiis naturalis,qua aliter quam natura rei saltem via noDl M.t Piri, cibilis est, postulet errori, seu alsitat o decept iis, ita nobis Persuademus est, vel non est e quod est,quarii
Imi Pi lium quatuor priores reperiri aliquo modo possunt in omni laus praedictis trib. operationibus postrema proprie in solae secunda, tertia iit sorinitas autem, Quae interdum cernitur in prima operationi quidquid sit de ea,qii interdum cernitur in sciitatione , de qua alibi cum apprehcii ditureia se quod non est, vel noli esse unu est,reducitii ad ignorantiam atque ad has omites imperfidiati Iles, ita latum humano inodo tollipoli ulli tolle idacii ruenta est Loῆica.
ii ii ficultas.n. ab ib.operationi b. intelle iis tollitur modo dicto per frequente usu in larum logicarii renus applicatarum; igi in rantia per scientia iisdem regulis com- .parata IcOtusio I e regulas distinctionis, seu uisionis, innaturalitas , partim per regulas de filiu Ditis, partini per regulas diuisionis,&l nati otiis, pur quas etiam tollitur me Logicam dirigilii, quae itidi ent di rectione. Atqne hie est ut die um est, finit Iogicie non per accidens qui etiam dicitur finis extrinsecus, si finis scientis,sed per se.duplex tamen cuin sit finis Perse, proximus, ct remotiu proxiinus sinis Logicae est dirigere in imo clinationes Intellectis, hoc est core niodum rei ne disserendi scii recteia finiendi, liuidendi, arguimentandi remotus vero est dirigere in actu secundo oi irrationes Intellectiis,noc est recte disii rere, set iecte definit diuidete, largumentari in quacunque materia.
intelligentur ex eius naturae explication No est igitur Lia ica habitus errolicus, aut opillat tuus,alitisue luctilia Intellectu ad intelis endii nunc cru iusic falsunaded inclinans ad se perii uelligendum verum. IaseCuenter non est saeuitas proprie S cxpresse dicta,quae requirit tres c lidi mi inacst, ut in araq; Partem,seu quo si de coiitrari; , leuorpositis disputet, ecunda est ut ex communibus, ct probabilibus procedat, tertia ut non habeat determinati ina obiectum, sed per omnia vagetii Nec est ullus ex qui iique habitibus intellecti uis enumeratis a Aristis. Filii corum cap. 3 hoc est nec Prii dentia nec Ilitellectus, cSapientia ec Scientia,nec Ars Vt sumuntur ab Aristotele loco citatotion ideo tamenta ui ere , proprie virtus intellectuali A proprie scientia, nolit fis pecul. tiua, ut est illa, de qua Aristo loco citato,sed prae ica , loqui cirria presse, sed late. 13 Est autem Logica sub una ratione instrumentum, sub alia etiam pars Philosophiae nee solius tamen Philosophiae, sed ali .irum etiam disciplinarum est instrumentum , quidem non figurate , de improprie, sed vere, di proprie, nec solum ratione sitorum praeceptorum a rebus auulsorum, sed etiam ratiotieci rundem rebus applicatorum, diuerso tamemodo, ut paulo P si dicia in . Nemo u potest nisi sorte ei Neie, A Gilii e finire, recte diuidere, argumentari in marcrijs,suae Logica inuigent, a quibus in ista,quin aliquo modosa cita reflexionem ad praecepta te te definiendi diuidetidi,5 argumentalidi, quatenus tia-duntur in Logica , videat quomodo applicanda sint prate tὶti m. at criae, in qua iacienda est definitio, diis ilio, ar timentatio, quamuis illi qui Walde sunt in isserendo excrcitati, vix ac ne vix quidem animaduertani te iacere liuitisi a. dii flexis nem
24쪽
Atripliciter fieri potest, vel ad princepta in al, lirae o considerata viralia sitiat, dunnitio debet marticum de fisiito diuiso dei et continere omnia niebra diu rei e . ad prς pta in c6creto, seu applicata alicui in teriae fixae vere cluati a. sunt animal rata inale, qua est de filii tio applicata materiae
ph, sic , en uel est substantia, vel accides, tuae est diuisio applicata materiae metaphvsicae c. siue fictae qualia sunt argumenta, quae Aristoteles sere coficit i litteris A. R CRes io latren a a praecepta ita abstracto, illis qui non valde in Logica sint exercitati, pau)o eii di issicilior, Quam reflexio ad praecepta iii concreto presenim vere materiae applicata. ut uerito in Logica soleant pracepta per exempla vera sed nota explicari, ut facilius Logicae studiofis percipi alitur is sed in praeceptis Logica Cuocutaq; pradicti runt trium modo ui cogit itis , duos lint disi in uenda , nimirum ipsa praecepta secundum se,quae se habenti Obiectum , xopuitio circa ipsa versans, ita et cum uici-irus procpta Loi. esse in illumenta ad rete te di siti. Mum,diu iacium,si argumeι taI di m , non intelligantur praccpra secundus , seu seiuncta a cognitione circa ipsa versanie, sed prccepta cognita , seu quod idem est,c Pittio pri ceptorum . Et iuxta .aec intelli ea dum est quod supra dixi, Lorica esse instrunaentu non solii ratione suorun praeceptorum a rubiis auulso in sediti alatione eo ruindem clita applicatoni. quis enim per praecepta rubus applicata mel 1geret desnitiones,di: isiones , e . ars unaentationes, quaesiuiu in sciemias, Ex discipli tu sine reflexio
ite,scu cogniti ac pradicta argumentationis liti dein praecepta ratione alue aedentis adhuc est iu instrumenta, de initionis autem, S diuisi iii non item.
i subiectum de quo Logicae, quod diu citur etiam subiectum attributionis,& quod omnino di iterium est a subiecto in quo infra afferendo, non est ens rationis in e nere , uec ens rationis logicum , siue incoli cret , siue in abstracto quolibet modo
sumptum, nec voces , nec res omnes, sed
operationes intellectus, non tamen dirii libiles sed recta, neq; hae ipsae omnes uec sola deni stratio, ncc modus sciendi pro ut solam demonstrationem 4 desinitionem c nunectitur,nec solus id logismus. Licet gicae, quam habe inius Aristotelis sudii tande quo seu attributionis sit sol syllogismus,
cuius ter mutos simplices tradit in libro Praedicamentorum,cui merito praemittitur liber Praedicabilium,eomplexos vero,squ enunciationes in libris Perihermenias, Drma in in libris Priorum , materiam circa qua versatur
necessariam in libris Posteriorum, probabile in libris Topicorum lapparetemus libris Elechorum: Logicae tamen secundum se spectatae huiusmodi subie&m est modus recte disserendi subiectum autem seu obiectum for-urale,quod dicitur etiam ratio formalis subqua,est idem modus recta disserendi supra dictus sumptus sor maliter,ut voans recte disserendi , seu quod idem est, si ni operationes Intellectus nostri recte Loeticae auxilio a rebus auulsae quatenus tunt tristru naenia recte disserendi, seu quatenus sunt directivae operatio iurantellectus Talneis etrutem omita,
quae diximus subiecta in Lotica recte distinguant ii , ' nomine subiecti Logicae abs lute,&ine addito possit recte intelligi tam
sit biectum in quo quam subiectum, seu obiectum firmate: tamen potius intelli sendum est subiectum de quo seu attributionis,quam aut subiectum ita quo aut ruatae. i Iam n ex dicti perfecta. Logicae definitio colligenda est , e. in hi uic modum bre uite et tradi potest: in rica est icientia instri
mentalis de inodo recte disserendi, doquoniasupra explicauimus P: moda in reqd uisieredi, intelli si modu recte desariendi,diuidendi, argumentandi, qua sunt Logicae instrumeta, de his singuli, aliquid diciam, sit .imen priusquq sit' ogic necessitas indicauero. Vt igitur ad scientia quacumque tota leprae-isit me persectioribus perfecte acquirendam Logica est necessaria seelidum quid seu ad bene est e, hoc est utilis: ita non est necessa ria simpliciter ad quacuq scientiam partialem, immo nec ad iamcunque totalem non
solun impersecte, sed et irim persecte, atque adeo satisfacile acquirendam modo panicula persecte ii ou extendatur etiam ad persectam solutionem sophismatu Omnium contrariorum Est tamen eadem Logica necessaria sirinpliciter hominibus in hoc statu natur aliter philosophatitit, aio aene serescientias totales,siue speculati uas, siue practicas, perlectiores,ac nobiliores persecte comparadas addita vero est particuli sere , tab huiusmodi necessitate excipiatur, tum Mathematica, tum
ipsa Logica secundum aliquam sui partem sed iam ad Logicae instrume
25쪽
Logicae instrumenta hoc est, Definitio . Divisio,
Agnam sin plicium, c&plexorumque termin rii in sylvam ad haec explicanda praemitti solitam, partim hic omit tendam, aut potius suinponenda, partim intemitum libriim, hie incia nullii paulo curatius explicabuntur reiiciendam existimo, hie tantum dico simpliciuterminomina affectiones a Logicis communiter, recte sex numerari, suppositionem, statum,ampliationem,distrae ionem, restrictionem, appellationemri complexorit m vero termis riim persectorum, hoc est enutiati num res,oppositionem, qui pollentiam,cλuersionem . Iam ver Logicum instrumentupresse die ii, quo hie sermo est, nihil aliud est quam .i,quo tanquam adminiculo a L pica inuento Intellectus titur ad recte di ia1erendum seu ad perueniendum ex notis incognitionem ignoti Ouod non sibi iam argumentationi,sed etiam definitioni, diu in nia Logica raditis, diuerso tantum minis
conuenit; aliis non continnit.
I Methodus enim, quam aliqui ut distinctum recte disserendi in stria mentum numerant, interdum sumitur pro ordine doctrina in tradendis scientiis, disciplinis seruando,qui in eo consistit, It ea prius tractentur, quae necessaria, velit ilia sunt ad coenitione aliorum postea tractandorum, diuiditur communiter in ordinem compositiuum seu collectivum,secundum quem pri iuripi sad principiatum , a partibus ad totum pro I redimur, Δ ordinem resolutiuum , seu diuirinim,secundia quem a principiato ad principia S a toto ad partes processimus. Interduvero sumitur pro modo definiendi, diuidedi, argumentandi sue a rebus abstra siue rebus applicato, literdum denique sumitur pro ipsis scienti)s,S. disciolinis, quae quia methodis, modis definiendi, diuidendi,&argumentandi utuntur, aliqriando ab Aristotele dicuntur methodi, ac primo quidem, aemtio modo methodus non est recte disserendi in stur urnentum, nis quatenus nomine scientiae, de disciplinae compraehenditur etiam Lonca secundis autem modo est quidem recte disserendi instrumentum,sed non distinctum a tribus silpra eniimeratis, etiam explicandis in n. io iacto a definitione. 1 Definitioi itur ex Aristotele primo Topicorii cap. . est oratio quod quid erat esse significans, hoc est oratio explicans naturam seu essentiam rei & dupliciter accipi solet aliquando' itide in pro oratione imperfecta, ua distincteigniscatur essentia res,vi cumicimus animal rationale, quae est maxime propria definitionis a. ceptio, aliuuando, Gro pro oratione persee a qua definitio de delinito, seu esseti distincte accepta de eo, cuius est est Mitia,pra dicatur, victa dicimu homo est ait ima rationale, is non tam est definitio,quam propositio delinitiua . Et hoe postariore modo iisdem interdum termini constat des nitio quibus demonstratio, uod tuti fit,cum propostioni definitiuae additur aliqua definitionis causa, ut cum dic in iis homo est animal rationale ad beatitudine coli. ditum , quam proinde de hii itiosae in Derit Aristoteles,secundo Posteriorum. t. io dicit esse orationem significante propter quid est,
i tanquam demo strationem ipsius quid est
positione differentem. Vtrolibet autem predictorum modorii sumatur definitio es, etialis, sinis liciter se dicta, alia dicitur esse physica, quae traditur per partes essentiales physicas , hoc est mr materiam, formam physicam, alia meta physica, quae traditur per paries estentiales methaph sicas,h κ est per genus, disserentiam, siue sit geniis proximum, siue remotum siue etiam remotum omne sinu ,&proxi-
mum,quanquam melius ponatur solum pro- ximum. Ad definitimi em tamen essentiale
reuocantur etiam illae, quae loco dii serentiae continent tantii aut materiam Propriam
aut formam propriam definiti, ut si dicas, homo est compositum sit bstantiale,cuius materia est corpus rectum,vel cuius forma est anima lationalis; ille, qu loco differetiacmtinent partes intes rantes, ut si dicas Respublica est communitas ex sacrorum minis ris, nobilibus, plebe constans, quc etiam definitio nominis quana Logici nunc interpretationem,nunc definitionem quid nominis vocant, a nominis notatione , seu elli mol si a differt , potest dici estientialis, quatenu per illam essentia nominis, quae in significatione consistit, explicatur. 21 Duo autem communiter,&recte ex Platone in Sophista, Phaedro. Aristotele secundo Posteriorum cap. 9. traduntur mod
26쪽
inuesti eandae definitionis, alter per diuisio
nem, seu resolutionem, alter per compositi
nem, seu collectionem, per diuisiouem seu resolutionem inuestigatur definitio, quando accipitur supremum genus rei definiendae, de eo 3 sque per essentiales disteretias diuidit ir, donec ad differentiam propriam rei definiendae pertieniatur. Per compositionem vero,
seu collectionem inuestigatur eadem definitio, uando accipiuntur in seriora rei definie-dae, considerantur ea,in quibus inter se disserunt, ea in quibus conueniunt, tum relictis iis, in quibus differunt, assumuntur ea, in quibus conuelliunt,quae simul cu genere Pr ximo dabunt illius rei definitionem. Horum duoraim modorum inuestigandae definitio nis, prior est communior Eae illor certior, posterior autem inuentionis ordini est acco- modatior aduertendum tamen in posteriora
modo,ut id in quo in istora conueniunt, sit aliquid,quod illis c6ueniat est entialite alioquin definitio non erit essentialis. 23 Leges, seu praecepta bona definitionis
sunt quatuor Primum est, ut definitio non tradatur ex ignotioribus, aut aeque ignotis sed ex notiorioribus,quam sit definitu in Secundum est ut definitio sit propria definiti, hoe est nec latius nee minus late pateat, qui definitum, sed cum illo reciprocetur, seu illi
tantum, d non alis coii ueniat. Tertium est,
ut nihil de fumitioni desit aut supersiit. Quartu est, ut de flutio sit breuis. Discrinici tamen est inter haec quatuor praecepta quod de&ctu duorum posteriorum, aut unius ex ipsis definitio impersecta quidean, n m tamen nulla,desectu alitem duorum priorii, aut unius ex ipsis,null. esset at haec Omnia praecepta communia sunt,tii in definitioni esserit falside qua hactenus loeuti sumus, tum definitioniaccsdentali,seu descriptioni.
r Qtiae ex Aristotele pri ino Topicora c.4. definiri potest oratio noti significans quod mira erat elle rei, sed aliquid quod soli uest, ct conuersim de re praedicatum vel paulo cri
rtus,oratio Quae expli, at te in essentiam
rei,sed per aliq'id ML Me, et duplex est
altera quae dicitur acciuentalis, alacra quae
causalis, qua inuis etiam cati salis dici pollit accidelitatis. Descriptio acciduut alta en oratio explicans essent tam rei per genus, 3 una proprietatem,vel per pli ira accidentia communia quae cana re dei cripta conurriantur.
Ad proficietatem autem redi: Luntur etia diflarentiae res patu generis, citius fuit dict. rent scimodo laniantur sub disiunctione , si dicatur animal est vivens rationale,aut irrationale,sumpto vivente ut sumitur in praedicamento substantiae,3 irrationali pro positiuo opposito rationali. Descriptio causalis
est oratio explicans essentiam rei per genus, unam,vel plures rei causas extrinseca , ita ut cum re descripta reciprocetur, descriptiones autem a circumstantiis,es adiunctis, quae apud Oratores, Historicos, de Poetas Decium
tes sunt, elegantes ills quidem aint, sed ad
propriam rei naturam explicandam, id argumetuandum ut piarimum sunt inutiles. Ij idem autem duobus modis, quibus inuestigari posse diximus definitionem , inuestigari potest etiam descripti, aduertendum tamen in priori modo ad inuestigandam descriptionem non esse diuidendum genus perdi Distentias essentiales, ted per accidetales, in posteriore vero id, in quo inseriora conueniunt non debere esse illis accidentale,sed essentiale. Atquae haec de definitione tum essentiali, tum accidentali,seu descriptione.
Diuiso est oratio,qua totum in sitas par Diuisio. tes diuiditur, seu explicas parte alicuiusto litus , ac totum quidem quod diuiditur, lappellatura logicis diuisum, partes aurem lin quas diuiditur, appellantur membra diui
dentia,sua diuisionis et diuisio etiam inter dum accipitur pro Oratione explicante partes totius, quae est maxime propria diuisionis acceptio interdum pro orati alie, qua huius modi nartes praedicantur de suo toto,quae potius est propositio diuisiva, quam dilutio. In uniuerIum autem ut septem distinguuntur genera totoram ita septem distingui possunt genera diuisionum . Primu est totias nominalis hoc es vocis multiplicis, in sua significata . Secrandii in totius integralis presse, a
proprie dicti, qd scilicet est tormaliter quatum, diuisibile . Tertium totius integralis latius diciti quod scilicet no est fbrmaliter
sed tantum virtualiter quantum celari uintotius esentialis physici . Quintum totius essentialis metaphyrici. Sextu in totius uniuersalis, seu potentialis Septimum totius accidentalis Tiripliciter tamen fieri potest diuisio totius accidentalis aliquando enim diui ditur subiectum in accideritia, ut cum dicimus hominii alius est niger alius abbus, Sces Aliquando accidens inii biecto, ut cum dici mus, alborum aliud est nix,aliud lae d. c. Aliquatulo accidentia in accidentia vicum dici.
mas alborum,aliud est duri aliud molle, dcc. atque ad has reuocari possunt O instes aliae diuinones per accidens. x Leges, seu praceotabone diuisiolus sunt quatuor Primuineli, singula membrae: uidentia,
27쪽
uicini ui minus contineant, quam ditii sum , nimia vero simili sumpta diui adaequetur. secundum est,m diuisio fiat in membra diu dentia proxima, si fieri potest, hoe est nisi proxima ignota sint, tunc enim facienda est Irerre mina.Tertium est,ut si membra diuidentia pauca snt,omnia numeretitur, si vero mulis, uno aut altero nominato, reliqua negatione
aliqua signiscetur. Quartum est,ut membra diuid vitia saltem virtute sint contra distin- ista Atque haec de Diuisione. Auti Arsu inentatio recte intelligi non οὐ m.oia prius intelligatur quid ut argumen-ri, tum presse sumptum , ut ab argumentatione
aliquo modo distinguitur latius enim sumpta haec duo conlandulari: r. Argumentum igitur,quod alio nomitte medium, inedius terminus appellatur, nihil aliud est quam inuentum, seu excogitatum Quid ad faciendam fidem, seu ad aliquid prodandum Arminent tio vero authore Tullio ii Partitionibus, est argumenti ea plicatio, intelligem n quaecim que , sed talis, ut ex argumento aliquid aliud consequi denotes .cluat ob rem a uinentatio elarius definiri potest oratio,qua unum ex altero consequi, seu inserti denotatur , ex qua
definitione patet ad argumentutione in duas ut minimum recluiri enuntiationes, inquam nasonatur argumentum, seu medium,in altera,id quod ex argumerito,seu medio coiise- uitur.Illa aut enitntiatio, in qua ponitur argumentum, seu medium dicitur antecedens, altera in qua ponitur chctuod ex argumento, seu medio consequitur,dicitur consequem, in tet quae intercedit quodamna ocinum mtia, aliae nihil aliud est miram ipsum mi aequi
unius ea altero . M onsequentis videliciu ex antecedente qcae consectilentia exprimitur perparticulam ergo quae idcirco dicitur nota illationis,vel per alia in aes uiualentem. 1 Et sua inuis consequentia a consequente sic ab ilia denominato ita distingitatur , ut in multis argumentationibus pollit dari consequentia vera &consequens falsum vel e c6trario, atque ita possimus duplex re aliter distinctum Narmare iudicium, alicruindecor sequente secundum se,ut quaedam eminitatio
est,auerum de consequentia non ideo tamen cum argumentamur necesse est facere, iacommuniter iacamus huiusmodi duplex iudici uis,sed uni ini, Midern, quod proprie dici tur iudicium illatiuum,quo iudicamus consequens dependenter ab antecedente thoc est praedicatum, iubiectum in consequente conexa, aut non connexa esse inter se , medias te connexione, aut non cone1ione eorundem eum medio termino in antecedente, ita vidi recte feratur huiusmodi iudicium. indirecte in araecedens.
cies sy logismus, enthi-mema, inductio, 5 exd-pluna, quamuis Aristote
metvr lio nisi syllogismi, inductionis mentione faciat qΠia Cnthy mema est imperfectus syllogismus, e emptu autem imperfecta inductio ut infra Primum autem desis licet Diopriiii ad praestantiis-ma argumentati iis pedi eliduna est. syli figis imas igitur ex Aristot. I. Prio. vi cap. I.
est oratio: in qua quibusdim postis alterum quid a postis necesse est. contingere eo quod
haec si ut . breuius autem , est argumentatio, in qua ex duabus praemiis enuntiationibus timsertur tertia, diuiditur, iit c materiae ex qua constat, tum rati Cli. . . , tum ratione materiae circa quam Versatur. ζ3O Ratione materiae ex qua coiistat, diuiditur in simplicem,&hypotneticu in , simplex rursus in an soletum m nitidale .sy logi sentis simplex ect in quo omne enuntiationes sunt simplices, hypotheticus est in ovo utraque, vel a te in . a praemissarum eu enuntiatio humethetica. Absolutus est, in quo omnes enutiationes sunt ab Iutae. Vod: li est, in quo v-traque,vel saltem una praemissarum est enunciati sui alis Ratione ro forma ita diuiditur, ut alius si fullogismus primat,alius secu-da, alius tentae s lirae, idque varasci nodis,de quibus pauta poli. Ratione lenique materiae, circa oram versatur, diuiditur in demonstrativum,seu necessarium,topicum ei probabiis m, sophysticum,seu apparentemide quibus
inferius 3 Materiai 'ri qua constat sy in te absolutus I roglma quidem sunt et ne , remota vero sunt termini, hoc cit subiectuna, praedicatum, ex quibus conrponuntur etrius elatio . r
28쪽
olationes nomine enim termini non intellieitur copula, irae est forma nunciationis, sed subiectum, S praedicatum tribus autem dumtaxat diuersis terminis, hoe est maiori extremo, minori extremo, medio, tribusq; enuntiationiblis hoc est duabus propositionibus, seu praemissis, quarum altera dicitur maior, altera ni inor, dc unica Conclusione constare debet omnis absolutus svllogismus Forma eiusdem syllorismi absoluti nihil est aliud quam ordo seu dispositio, tum terminorum, ti m enuntiationum, ex quibus constat,
qvi ut bona sit, constare debet ex si glira,
inodo syllogistico . Figura H lo istica est
medi et mini cum duobus extremis ad conclusionem inserendasn apta collocatio in diis sylloitisticus est propositionum quo ad quantitatem hoc est niuersalitatem,&pa ticularitatem, quo ad qualitatem ementialem hoc ei assirmationem, negatione
ad conclusionem inferendam apta dilpositio.
3 Figurae Syllogistic tres sunt prima est in qua medius terminus subi jcitur in ma-liori propositione praedicatur in minori Secuda in qua medius terminus praedicatur tamini aiori,quam in minori propositione;Tertia in qua medius terminus subi)citur tam in mali iri,quam in minori. Quarta a tuems Cura,quet Galeni dicitiir, in qua medius prc- dicatur in ina ori propositione , subi jcitur in minori, non est admittenda, figura distia icta ,sed reuocanda ad primam cuius tantum praemissas transponit, siue dire tam, siue indirectam colli ira conclusionem Nodi
syllogisti ei in prima figura recit dicuntur esse nouem,qitatuor directi, quinque in dire- αι, iniecturda quatuor directi, in tertia sex item directi, qui omnes artificiose indicantur vulgatis versiculis, Barbara, Celaret.&c. esto alis indirecti, sed minus Mati tum in prima,tum etia in secunda,& tertia figura esic possint. Illi autem dicinitur modi d: recti, in quibus infimur conchisio directa, nati ratis, ad quam scili et nati irati inpuli serimur,quod aliqui tunc fieri dicunt cum maliis eae tremum de minori concluditur sed clarius dicitur fieri, in insenu pro conclusi ne Dropositio illa, quae erat quaestio illi indire i, in quibus insertur coiiclusio indire ta, innaturalis, ad quam scilicet naturali impulsu non ferimur, quod aliqui tune fieri dicunt, cum minus extramum de maioric cluditur , sed clarius dicitur fieri eumn Cia insertur pro conclusione propositio illa, quae erat quaestio,sed illius conuertens. 33 Regulae communes omnibus suris sunt quatuor, Prima est, ex praemissis particularibus nihil visormae concluditur. Secunda,exdugbus praemissis negati uis nihil vi formae conchiditur Tertia , si altera prae missarum fuerit particularis, conclusio etiadebet esse particularis Quarta si altera praemissarum fuerit negativa, conclaiso et i 1 debet esse negatiua Praeter has quatuor regu las, sex alia sunt praecepta omnibus figuris
communia , Quae licet ex praedictis regulis,&aliis supradictis colligi pollini, maioris tameclaritatis erati hic ut i scientur . Pri minaestit medius terminus in altera saltem prε- missarum complete distribuatur, hoc est ni- matur, nitiersaliter pro omni re, pro qua su mi potest. Secundum,ut nullus terminus, qui non fuerit distribilius in praemissis distribuatur in conclusione Tertium, ut mailis extremum positum in maiore propositione,neque secundum totum neque secundum partem repetatur in minore in artulo,ut medius terminus positus in praemii si h neque secundum tDtum,neque secundum parte in repetatur in Conclufione. Qii intum, ut nihil ponatur in conclusione, quod positum non fuerit in praemissis sextum,ex quo pendent nonnulla ex praedictis, ut serirentur temper eaedem age-ctiones terminorum, ita ut non aliter supponant, alit ampliciatur, ali restringantur c.
in praemiis quam in conclusione. 34 Primae autem figurae peculiares Ggula duae sunt. Prima, quae communis est etiam secunde figi tr. e , est , ex maior prDI
sitione particii lari nihil sequitur. Secunaa, quae communis est etiam tertiis sum, est, ex minori propositione negatiua nihil sequitur . Secundae fisurae item duae. Prinψqtiae communis est pri ira fiat irae , ut dixit nus est , ex maiori propositione particillam nihil sequitur . Secunda qua propria usi secunda figurae,est, ex duabus praemissis adirmativis nihil sequitur Tertiae gurae viiii a regilla communis etiam primae figurae, ut diximus, est, ex minore propositione negat lua nihil si quitur . Nobili lima vel inter praedicta singuras, ct ex Aristoteleo. Posteriorum textu 3 i. maxime scientis 1 est prima . omnes autem habent principia quae dicuntur regulat tua , hoc est pro nullata , seu axiomata quaeda in lumine naturali nota , ex quibus supra dictae ipsarum regulae vis omnis inserendae conclusionis in ipsis pendet , ita ut si negetur illatio, seu conleqtientia ex huiusmodi principiis euidenter probari possit.
29쪽
Sicut autem tres sunt diuersae figurae,ut diximus;ita tria sunt diuersa principia regulati
3 Principium regulatiuum primae figurae appellatur dictum de omiti, de dictum de nullo, ouod Aristoteles primo Priorum ca. I. ita explicat, ut dictum de omni . de nullo sit quando radicatum ita praedicatur de aliquo subiecto, ut nihil possit accipi sub illo si ibiecto de quo idem praedicatum non praedicetur ab aliis vero in hunc modum Q iidquid amrmatur vel negatur de ali lii Otrit, iuersali distributive complete recuetiam amrmatur vel negatur de omnibus, S singulis contentis sub illo. Qili principium licet ratione assirmationis, S negati O-nis sit duplex ratione tamen euidentiae quae in utroque eadem seu omnino similis est merito censetur unum eoque regulari dicitur Prima figura vel in actu exercito cum videlicet aliquis sciens dictum principium , nulla illius facta mentione, tacite exercet quod scit in illo contineti vel in actu signato, cum videlicet aliquis expresse fignat, seu indicat, profert dictum princidium ita ut illo utatur adprobati dum aliquid alicui con- uenire Vel non ccnuenire aut aliquem syllogismum primae figurae recte concluderi. Quod idem proportionaliter intelligendum est de principi j aliarum figurarum. 36 Principium regulatiuum secundae figurae est , quidquid repugnat consequenti,
repugnat antecedenti . In quo principion rinitie conse ruentis inteli igitur praedicatum quod necessatio consequitur ad aliud , seu ita est cum alio connexum, ut illo alio p sito, necessario etiam ipsum ponatur iamaaine vero antecedentis intelligitur id, ad cuius rei dicuntur consequentia illius rei ,res autem illa dicitur antecedens. 37 Priticipium regulatiun tertiae γ- est, uuae sunt eadem uni tertio , sunt eadem inter te, quae non sunt eadem, ni tertio, non sunt eadem inter se . Quod princi
pium eadem ratiose duplex , 5 unicum dici potest quo principium primae figurae.quin modo autem n prineipium habeat aut nohabeat locum in Sanctissima Trinitate Theologis explicandum relinquimus optime defendentibus nihil ex eo colligi contra illud altissimum fidei mysterium Aduertendum tamen est numqquodque praedictorum triuprincipiorum illi gurae tribui, in qua illiusvis maxime apparet, sed non ideo negara, quin principium primae figurae adpareat etiam in omnibus modis secundae de tertiae; principium vero secundae in omnibus modis negati uis primae,5 tertiq; principiant deniq; tertiae in omnibus modis primae, secun
38 Non onmes autem syllogismi , oui in pratalictis tribus figuri confici possunt Drtis sunt aeque periecti, ut merito dicantur alij si mi esse perfecti , alii imperfecti seu minus per ascrisecti Syllogismi persecti sunt qm nulla re ocius
indigeti , It votum concludendi nec emitas ρ omnino euidenter appareat , cuiusmodi avi sunt tantu in quatuor modi directe primae figurae Impei secti si in illi, qui ut eorum concludendi nece lita, omnitio euidenter appareat , In re vel pluribus indigent, '&nuiusmodi sunt reliqui omnes modi omniunt figurarii. Qui licet sati probat pi iasint experientia, qua consisti eos eadem sese uata forma in quacunque nrateria sem. per bene concludere arestanaen aliae sunt compendiosiores , tutiones illos probandi rationes. Prima dicitur probatio per deductionem ad impos ibile . Secunda proba tio ostensiua . Tenia probatio per exposi
3 Probatio per deductionem ad impossibiles, quae ad probationem ex Vpothesilai ex suppositione reducitur, tutiost, quid ex contradictoria alicuius coliclusiotiis verae, ab aduertario tamen neg.itae , ex
alia euidenter vera deducimus aliquid ,quod sit impossibile, ouod ille ne admittat cogitur negare quo concesserat,4 concedere, quod negauerat. Et hoc modo probari pos-iunt omnes modi imperfecti, i inmo&pem secti, si quis in illis etiam concessis praemissis , consequentiam negaret. Probatio ostensiua , quae etiam dicitur ostensiva reductio in ortim imperii: rum ad perfectos, runc tritiando ex praemissis syllogi iami inlaersecti per utriusque, vel alterius tantum praemisi conuersi orerm , vel etiamsine conuersione ulla per syllogitanum ali quem perscctii insertur conclusio syllo glimi imperfecti, vel canuersa illius , ex rua deinde Fer conuersionem inscrtur ea em c clusio syllogismi niperseia ,
30쪽
o Dicitur autem syllogi sinu expositorim ill qui constat medio termino n- nilari, Qui cum sit euidentissimus rem quodammodo sensibus videtur exponere duplex est , alter, qui non solum constat medio termino singulari, sed etiam traque praemissa singulari , alter , qui solum
medium terminum habet singularem , dcvtemue in omnibus . tribus figuris recte con- . cludit aliqlio modis, quos, sicut eos, quibus recte concludit i llogismus modalis pluribus hic verbis non persequar . De se logismo qui dicitur ex obliquis, quia constat ex terminis obliquis, hoc est in casu cl)liouo positis , multa tradi solent praecepta, sed hoc unum potest esse instar omnium, ut si quando incidat huiusmodi syllogismus de quo dubium si an concludat necne, vel si
certum sit non concludere, incertum tamens , quare non concludat , propositi ites obliquae et . ito eodem sensu reducantur ad rectas sic iii in omnis dubitatio, in incer
t vlloei inorum simplicium, de quibus hactenus locuti sumus facῖltates, seu potestates ab Aristotelia Prioriim sex nu-n erantur . Prima est olura conclude dimi Seculi da verum ex Disis cillisendi . Ter ita circulariter syllogitandi, dicitur autem circularis syllogi sanus ille, quo ex licrius syllogismi conclusit o. conumente v nius praemisi, insertur alta a praen illa. Quarta comaersi qe ihil , orandi nici tu eaq-tem cCnuei iuus Ivllogismus ales, qui ex
contradictori , et contritria alicuius vllogi liri cum altera i ramissarun Miseri contradictoria in vel irrit misiaan a iurius pra ii. illς. Qi: inta tyllogi andi per in ponit ile , tuo. tunc iit cum ex contradictoria cu- iiii cumqile pio Ositioni verae negatae cuiua indilia uidenter vera , inscrturi cui detrarer falsa a exta syllo
gilandi ex oppositis , quod tua fit, cum
an aliquo protervo admistra iiisertur con 'clusio , qua set ipso negetur. α De syllogismo coniuncto seu hypothcrico, qui . et id si supra dictum est hCc aiuli in idczm eum triplicem cite coit ditionalem , iis ut .uiuui , 5 disii incituum , iuxta οὐ licem propositioilem hypotheticam, ex qua huiuini odi syllo piimus coii fici potest , conditionalen copulatiuam disiunerit in eorum numquemque certas atrure re nuta , qui bus seruatis semper recte coiic Adit syllogismiis demonstrativus , seu nece uarius , qui dicitur etiam demonstratio , prima , persectissima syllogismi
speties , est ille , qui constat ex utraquei praemissa necessaria cognita necessaria , t. infra magis patebit, ubi fit sius de illo agetur. Tollicus vero seu probabilis , qui dici solet etiam syllogismus dialecticus ille qui constat utraque , vel saltem altera praemissa probabili vel necessaria quidem , sed putata tantia in probabili. Duplex autem est syllogismus Topicus, seu pobabilis unus sui nititur ratione , hoc est pn
medio termino hal et rationemri alter, qiii nititur auctoritate ioc est pro medio termino adducit alicuius vel aliquorum auctoritatem . Et quamuis terque opinionem tantum gignat, maximas tamen habet utilitates, quarum tres indicat Aristot. I. Top. ca. Σ. illis verbi, cum sit hoc negotium utile elle ad exercitationes, ad colloquia, ad uas,quε secundum Philosophiam sunt,disciplinas. Eodem pertinet 'avid idem Aristot. nabet . Rhet cap. I. ubi qui probabilia, inquit, facile coiitectum. lecui Lur is de ad veritatem similiter te habet. Sinuque 3 xlet. p. ta pluribus rationibus probat, operaei ritie ni elle aliquid facultatis habere volentibus, hoc est iis, qui veritatis compotes est.
volunt, bene dubitare, hoc est diligenter, e accurate rem in utramque partem squod non nisi robabilibus argumentationibus fieri potest Dexaminare.
vero syllogismis Topicis, seu probabilibus,cum opus est , ut iit stimus, locos nosse oportet unde argumenta opica, serii probabilia eruuntur qui loci, seu secies, i creceptacula argutarentorum sunt duplicis generis ali i enim continent loco siquae recte ab Arist. Rhet. c. vocantur 'χ - , hoc est artificiosa, a Cicerone vero in Partitionibus, insita alij continent arm menta, quae ab Aristot recte dicuntur ν χν , a Cic remota, Sasium pia Prioris generis i ,ci ab ali; plure , ab his pauciores statuuntur, sed piginti non coinnaode statui multiit, nempe De fi- tutio, Descriptio, Notatio, Coiugata, Partes, Tota, Causae, Effecta, Antecedentia , Conse- qilentia, Praecurrentia,Comitantia, Subsequetia Similia, Dissimilia, Maiora, in ora,Paria,Opposita,Repusnantia Posterioris vero generis duo,authoritas scilicet diuina, hu-
s Ac licet non in omnibus omnino rebus, de qitibus quailio instituitur praedicti