장음표시 사용
31쪽
in omni birs vel proprie,vel proportione quadam reperituitur,ut ion immerito tam Rnethores, quam Logiei moneant rem aliquam accurate intelligere volenti scrutandos esse ivnes locos, quaerenda ex omnibus argumenta. Non ideo tameni edicti loci dicuntur loci probabilium argum torum, quia ex illis probabilia tantum aro umenta erilem liceat ex nulli is enim etiam demonstrativata peducuntur,&ex omnibus sophystica sumi possunt sed quia proliabilium quorum
maximus usus est, ingentem continent sylva. sunt autem suae singulis maximi, seu pronuntiata,quibus, cum ab Isargumentantur eXPresse, vel tacite uti in lir.
Syllogismus sophysticus, seu appares, qui ab Arist. dicitur etiam sophysma, Wihil is i logi in iis conteiitiosis seu litigiosus,a latinis
captio, fallatia, cauillus,5 cauillatio est ille, qui 2 constat ex utra ii vel saltem altera praenai la falsa, sed pri' aienter vera vel pro-Dabili, alit ex praemistis veris,uel Drobabilib.
videtur aliquid vertim,vel probabile colligere,nec En en colligit. Hinc primo d. viditur in elim, qui mentitur demonstrationem, hoc est constat ex Utraq; vcllairer Praena illa tal-sa,sed ii parente vera , . a i ruri rudite dici solet Pisu clostraphus, in eum , Qua li. t. ntitus hi
logismum probabilem , hoc est constat ex traque, vel alteraicit missa falsa, sed apparente probabili, de solet proprie, preste dici sopia isticus Secundo diuiditur is
cat rati ne solius formae et in elim peccat ruione . triusque Tertio diuidi potest in quin liti ire rubra iuxta qui iique siles, seu niet. q. tetras sibi .sophistae propoliunt , sunt luinque incoinmoda, de quibus Aristot. I.
Llench capra ad quae sophystae aduersariuconantur adigere, nempe A. et is , re dargutio, falsum, adi, r.V, idest inopinabile, leu credibile, Sol ecis mus, S Nugatio. Quarto diti id potest in tredecim membra iuxta trede in locos, quibus e tade promuntur, iii loci no in in arΙ- ζο-rum,quae ex ipsis depromuntur, capti es&sallacia 1icuntur. Sunt autem huiusmodi fallacia panim in verbis, partim in rebus falaciae in Uerbis ex Aristo I. Elench. cap. 3.stin triti inque liqua uocati Anaphi logia, I ii Druiis , Accentus , Figura . Ill ,hoc est simillitudo dictorum Fallaciae in rebus ex eodem. I lench .cap. . sunt septem fallac; a accidentis fallacia fecim- dum quid, ix simIλliciter fallacia ignorationis Llenciti, fallacii coli sequentis, fallacia petitioiiis principii, fallacia non causae , t causae, fallacia plurium interrogationum, ut unius, ouae paucis hic sunt explicandae. Fallacia accidentis ortum habet e coniunctione accidentis, unde non e habet , cum subiecto , ex ouo fit viqir d- quid eorum uni conuenit , vel non col. 4enit, alteri etiam conuenire,vel non c6ue ii ire
videatur , quod tamen est saliuin fallacia secundum quid , de simpliciter tunc accidit, cum id , quod alicui conuenit , vel non conuenit secundu inquid, colli itur illi conuenire , vel non conuenire inplici-
tr , uera contrario . Pallaei ignoratio-tionis lene hi seu redargutionis dicitur illa, cuius struelidae ocea Iiόnem sophista sumunt ex igii orantia , qu. quis tenetur conditionum . miti recutiuntur ad veram cola. tradictio:ieni , quarum aliqua praetermitia videntur aliquam con tradictione in inserte , si iam vere non iii runt . Sunt autem liniusmodi conditiones , ut aliquid dicatur esse , de non esse eodem tem p revel instantes, inco, eodem modo, iccundum candem parte in , ii parte adsint . di restruet eiulilai ta Fallacia consequentis tune committitur, cum interminis nota coir- uertibilibus ex consequente colligitur an sedens , vel ex oppos o antecedentis Oppositum consequentis quod non licet
nisi ii terni inis .c uertibilibus , intelli-lutem hic nomitis oppositi con- hi F2l ei: petitioni is principiseri, cum probatii id may er idem . Intelligitur autem hic nomiii Principi 3. Cn- clusio,qua ideo dicitur principium, uia in principio disputationis proponitur linc dicitur peti, citi ad ipsam probanda in ipsa - met, licet subali; verbis assumitur, S quas exigitur. Fallacia non causa ut causae tune euenit, cum ali cluis essectus tribuitur alicui causae, iliae non est vera illius causa . Fallacia denique pluritim interrogationum , ut unitis tunc locum habet, cum proponuntur plures interrogati unes ac si e sic vita:ex fili tit, ut qui uni cm dat responsionem siue allirma-
tiuam,sue negativam decipito lit
Elithimema, Is luctio, axemptu, qtiae tres sunt reliquae arguinetationis si .ccius, ut aliquid concludendi vim habeant, ad syllogi sinum nece ilari a reduci deuent, a quo vim omnem accipiunt. Quare litidear naquaeque sit,&quomodo au syllogistrum reducatur,est ex Plicandum. Atq; enthi ix. cina Iii dem nihil aliud est quam 1 llor inuis altera Garens rami ita virali lac it a sit
32쪽
Hinc sunt, qui velint dictum esse enthi mema quod hoc est in animo resideatir
missa illa , qua exterius in voce aut scripto caret. Quamquam aliis alia placet huius nominis interpretatio . Ab Aristotele secundo Priorum ca 34. definitur enthinae in syllogismus imperfectus ex verisimilibus aut fgnis impersectus quidem imperfectione
utique quam dixi ex verisimilibus autem, aut sigilis, non quia senas aer, sed quia frequentius ex illis coiisicitur apud eos , apud quos maior est, ut esse debet, in viii,apud Oratores scilicet Reducitur facile enthinae maad y logismum supplendo praemissam, quae
exterius deerat , interius enim nunquam
ni aut explicit , aut implicite adest Quod quaeratur ad quam nam guram, aut modum enthimema reduci debeat. Respondetur ex dictis patere illud uniuerseis aestatum ad omnes modos omraium figurarum reduci posse.
9 Inductio ex Aristotele primo Topicorum cap Io .est asinsularibus ad uniuersalia pro remo ubi nomine singularium intellirenda sunt non solum quae vere sunt sin Pulari , sed etiam minus uniuersalia respectu niuersali ortalia, partes respectu tOtius . atque ut ' secta indilictio sit, numeranda necessario sunt aliquo modo omnia singularia aliquo modo , inquam
nam quando nimis multa sunt satis est enumeratis ali viribus subdere, ita in reli litis, uae particula non male additur in antece-ente inducticitis, iii idquid non nemo contia dicat . Sicut autem quaedam sunt indu eiicines prcbabiles, hoe cst piopolitione nivniuersalem probabiliter tantuni colli .cntes, :ta qua da in sunt necessariae, hoc estir politionem vi, iuersalem necessario, at ille
adeo certo,&euidenter inferentes Ilis au teni sunt itecessari in quarum antecedunt , aut ol ania sngialaria distincte induculitur, ut al:quando accidit cum pauca sun , aut etiam i non omnia inducantur,
intelliguntur tamcn omniari: ecessati esse omnino sin ilia aut denicue aliqua tantum singularia inducuntur eci ea diligentc exa
stic scatit quam tale illis p taedicatum coii ueniat . Quod si inductio nes eiusmodi sit l, ut arce omnia si gularia distincte induciantur: nec cinni nccessaria sint on .nino similia inco, in otiosa cicia da est inductio nec Paucorum exserientiae uidenter inrelligi polli ratio coian. unis, cur tale illis Praedicaxum cnueniat tui: cprobabiles tantum esse poterimi, eo tamen magis,vel minus,quo magis, vel minus prc
biliter aliquid trium praediciorum p aestitum esse iudicabitur. Redueitur inductio ad syllogismum supplendo alteram praemissam
quae deest,omnes en iis partes,quae in antecedente contistentur, siue paucae sue multae sint,vnius praemissae, maioris scilicet, locum habent,cui subdenda est minor constans e
dem subiecto,quae causa est,ut inductio primo, S per se re docetur ad tertiam figuram, ut vel hoc exemplo liquet. homo , brutum est sensus capax, sed homo, brutum est omne animal, ergo omne animal est sensus capax. quamquam Quia minor,quaesu ditur, si vera est,conuerti potest ratione materiae simplicite otest etiam inductio reuocati ad primam liguram. I s Exemplis, ut hic lana itur est arPim ei. ω.tatio qua aliud ingulare ex viro, aut paucis uisimilibu , c , firmatur quod dupliciter fit, aliquando quidem commemoratione atque aut horitate rei gestae, aliqliando vero commemoratione rei fictae,ut in parabolis, apolog ijs. In hoc autem in axime differt exempluab inducticiae nihi iremate , quod incu-ctio progrediatur partibus ad totum,cnthi irema contra sicut d logismus a toto ad partes, exemplum ab una parte ad aliam fi
dii Citur excia plum ad sy logismum duplicii lingi lino opus cst, vitore quem ex re illatii: gul Di una vel pluribus, quaeri exemplista sic untii colligatur propositio communi ς, sub qua res illa in I illaris vita,vel multiplex colat incatur. altero per lite sumpta, pro maloii, rnpositione illa communi, ii .seratur conchisi ipsius ' ιδιας 'li . Atque me
imperfecta innuenio , in sillo
ininus e silica xlit quam indu 'cii licet cele Oratores exempli frequenter
ssis quarum tres assere Arist. ecl. 8.problem.
33쪽
de syllogismo in commiliti agit Ari induob. libris Priorsi, ita de prima, persectissima syllogismi specie, quae est demonstratio agit in duobus libris Posteriorum, quos ille oes quatuor libros communi nomine μνννιχῶν, id-
est resolutoria inseripsit , mutuata inscriptione ab antiquis Mathematicis , apud quos analysim , seu resolutioncm a Ide in usu fuisse ex Pappo Alexandrino initio libri septimi collectionum mathematica mim aliis intelliginius. Cum autem Analy fis seu i cloisitio cluae in communi de filii ii solet res du ii ad principia, luplex sit una materia litiscu externa, qualis est cum domus, exempli gratia , vere destruitur, ,esoluitur in lapides cxiiiciata,de ligna,ex qui laus tamquaprincipi , conat Ozielitibus constat; altera metalis, seu interna , italis est cum domus vel qua iii Sali: res ab intellectu cognoscitur prini uiri ci illuse, deinde distincte cognoscendo it ias causas, seu principia non sui tir dicti Libri dici analytici seu resolutori ab an a lisi, eu cioli re ne prioris, sed posterioris
Neque veri , ita inscripti sunt, quia doccant resoluere quom ouocum lite syllogin muni, demonstrationen, in sua principia, hoe est in propositiones, terminos, ex quibus constat, sed quia docent rationem resoluendi quaestionem propositam, hoc est inuestigandi, de inueniendi medium, umquaestio propost probetur quam inuetii gationcm,
Minuciationem veteres Mathematici appellabant resolutionem, sicut discursum illum, quo ex inedio per inuestigationem inuent aclcmonstrabant theorema,vel problema proso situm p rellabant compositionem utata, triusque illinitionem, quam habet Euclides ad primam propositionem J. Elementorum i ixta Commandini versionem . Itaque viduo priores libri analytici docent ratione in re lolcendi i ira incuti ille consequenti. 2,
gandi, inueniendi med in m quo ostedi pos
sit, an syllogismus, seu mrma arrumentandi proposita sit bona, nec ne ita duo posterii res docent rationem resoluendi quaestionem seu conchisione, seu consequens s quod enim
antea Ilogismum est quaesito in sy logismo
est conclusio, seu conses uens diratione materiae , hoc est in uestis indi de inueniendi medium, quo ostendi possit, an quaestio seu coii- sequens, seu concluso proposita sit in materia necessaria,necne. Ac licet eadem resolutoriorum inscriptioneis notare Potuerit Ar etiam libros Topic in quit, de sy logi L mo probabili S libros Eleue horum, inquimbus de sylingismosophistico agit, rectius tamen, antiquorum mali ematicorum, a quibus hanc inscriptionem sumptam diximus, consuetudini congruentius, solos libros Priorum,di Posteriori imie inscripsit. 33 Sic autem subiectum de quo , seu attributionis Librorii Posteriorem est sola demonstratio, ut fuse tamen in eorum secundo agatur de definitione in gratiam demonstrationis, i Quid emoti ut est principium seu medium e monstriationis, tum ut est finis, seu ci,nclusio eiusdem tum ut est demonstratio sola positione differens . Nec audi edi sunt qui dixerunt post Libros Priorum non proxime collocalidos esse libros Posteriorum, sed Topicorii m. Initio libro nimis steriorum erit 3 Aristote priusquam de demonstratione agere incipiat, praemittit 5 explicat celebrem illam propositionem.Omnis doctrina omnis disciplina i- ex era existente fit eognitione in qua per doctrinam, disciplinas quae ut synon ima recte vivuntur illaircinticam non intelligit quamcumove odiitionem intellectivam, sed tali tum ait curi;uam, seu habitam petr discursum . Antequam li-icet multa per se praeexistat cognitii nectit in sensitivae, tum inici lectivae, tum inplices, tum coirpic Xa , n ultoque plures prae xistere polliti per accidens Aristoteles tame per pra existentem cognitione in radicta propositione non sitelligit iamcuinque prir- existentem cognitioncm, sed illam alitum intel ei titiam quae ad aliam item intellecti-uam perdiscurium colligendum praecedit ad eamque coii parandam aliquo modo intellectum tituat. I Sed quoniam dubium esse potest an etiam cognitiones non discursiuae fiant ex praeexistente cognitione, id breuiter explicandum 1 detur. Cognitio et itur se ii sitiva
icta sinam externoruin pertem exitio renere
34쪽
non requirit in cognoscente ulla in prirexistetem cognitionem . Cogniti vero sensitiva
sensitum intemorum ex suo genere naturaliter re lilirit .asi quam praecognitionem sensuum externorum. Cognitio iii tellectiva incommuni, Vt comprehendit cognitionem intellectivam Dei, Angelorum, Hominum, ex suo mitere nulla requirit, aut habere' test praecognitionem nec item cognitio Angelis concreata , vel a Deo super naturaliter infusa ex suo genere praecognitionem ullam postulat . Cognitio vero nostra intellectiva naturalis, licet ex suo genere non praerequirat in cognoscente aliam cognitione intellectivam , prae requirit tamen naturaliter aliquam cognitionem sensitivam tum exteri
Aliqua etiam nostra cognitio intellectiva naturalis non solum ad tertiam, aut secundam, sed etiam ad primam operationem pertinens,ut definitio, seu cognitio desilitiua praecise si impra , praerequirit naturaliter aliam cognitionem item intellectivam sed duplex distinguitur praerequisita cognitio, seu praeconiitio intellectiva , una hiae dicitur asten &est illa quae ita intellectum iuuat ad aliquam cogit itionem ut simul cum illo tamquam illius instrumentum ad eam effective concurrat: altera quae dicitur dirigens, Ac si tua, quae ita intellectum rituat ad
alis cognitionem vi illum tui disponat per repraesentation obiecti. Prima igitur illa mperatio intellectu quae fit ex ptaex iste te cognitionensistex existete cognitione agete, sed tis dirige te .scda vero vel est clara ex terminis,' haec non fit ex praecognitione agente,sed tantum dirigente vel non est clara exterminis,sed indiget probatione, sic fit ex praecognitione agente de dirinciue simul, quamuis quatenus fit ex huiusmodi prax gnitione agente di diriget ne simul non sit vere, secunda operatio, sedeterii a Meatenus 1- tum dicatur secunda, luatenus interdum sumitur secunctam se, ut iudicium quodda est, sine ullo respectu ad praemissas quibus prinbatur Tertia denique semper fit ex cognitione agente, S dirigente si nuit. s Cognitio aut i pri oriam principiorum de tria.est peculiaris diis cultas titia est ex praecoanitione dirigente tantii in,qu do sine experieti , 5 inductione liabetur cxterminis cuiusmodi est cognitio principioru
illorum notissimorum S etnaxinie vi mersa
sium omnbusque scient ijs communi quod libet est,uel non est 4 immisibile est idem
simul elle, Δ non esse: itemque aliorum notissimorum quidem sed minus uniuersalium, quamuis multis scient ijs comimium,ut omne totum est maius sua parte, si ab aequalibus aequalia demas, quae remanet sunt ae ualia, A nuiusmodi. Tunc vero est ex praecognitione agente, dirigunte simul quando ex experientia 4 inductione colligitur , it est cognitio aliorum quorundam principiorum particularium propriolum singularum scie-tiarum, cuiusmodi sui in physicis, principia trans ivitationis esse tria causas esse 'ira tuor, similia. Atque ut cognitio principi tum huius tertii generis est discum ua.Ita cognitio principitarii in primi, secundi generis non est discursiua, esset tamen discursi uasi ab experientia is inductione pende
8 Sed ut constet de numero praecognitionum doctrinae praesertim discursius, constare prius debet de numero quaestionum . Qii inque aute sunt quae de re qualibet quaeri possunt. Primo quid nominis, idest quo nomine res illa appelletur Sectindo anu ,idest an existat. Tertio quid sit, idest quaerit eius
essentialis definitio. Quarto qualis sit, idest
quas habeat proprietate δ: iselmones ubi into propter 'uid sit, id est propter qua causas existat, o sit illa quae est, S matteat proprietates 5 affectionem, quas habet. Ari-
Soteles tame initio 1. Poster enumeran ea,
quae de re qualibet quaeri possunt , omittit
Quid mittis,4 quatum tantum facit quaestionum genera an sit,quid sit,qualis sit , 5 p pter quid sit non quia quaestionis nomine intelligat illam tantum, quq in principiae uidenti. resolui potest , cuiusmoa non est quid nominis, nec quia quid nominis num i iam sit quaestio, sed tantum praecognitio:
sed quia eas tantia in enumerat quaestiones, quae seri poscitu de rebus secundum se, non autem de rebus ut a nobis nominantur. Itaque quod aliqui dicunt, praedictas quinque.
cognitiones quid nominis, an sit - qu id sit, qualis sit,5 propter quid sit ita se tradere ut quaelibet praceaens respectu sequentis se m- per sit praecosnitio , sequens vero respectu, praecedentis temper ut quaestio, ex quo seq-tur cognitionem tu id nomisi is, nunqua in eI- .se quaestionem, feci semper praecognitionein, i et iri num verori opter quid temper essenem,numluam praecognitionem,none it acitiaittendum , sed dice dum inities illas, qua sub una ratione sunt quaestiones sub alia posse se praecognitiones doctritiae di in
sse Neriam Aristot i Poste .l. i. explicati
35쪽
praedicatii in praedictae propositionis omnis
doctrina. c. duas tanti ira enumerat praec
gnitiones,Pidelicet quod est, & quid est , caldicitur,non quia assignet praecognitiones ta- tum respectu quaestionis, qua quaeritur quid
si res, ante suam illae tan tum dui praecosnitiones requirantur, sed quia omnes omnino praeconi itiones etiam doctrinae non discursiuae ad illas duas reducit. Et per quod est, seu an st, intelligit in complexis existentiam,in complexis veritatem vel verisimilitudinem veram vel apparentem per quid est,quod dicitur, intelligit tantum quid nominis, n6autem quid rei, seu quid sit res,idest essentiale definitionem, sic intellecta, haecinxcognitionum diuisio est bona, adaequata Simul
tamen si impiae praedictae praecognitiones an sit. 5 quid nominis, quatenus praecognitio an sit,complectitur, non solum an sit complexorum, sed etiam an sit incomplexorum res ctu doctrinae demonstrativae, vel etiam discursuiae in commimi , multo magis res nectu doctrinae definitiuae, Si diuisivae, non solum non sunt seria per necessariae , sed nee
seni r haberi possunt, licet interdum iacinsolum haberi po:silit, sed etiam sint necessa
6 Ac praecognitio quidem anit eo m-
P exorum, praco nitio, an sit incomplexorum spectatae in ordine ad obiecta, seu praecognita, differrunt inter se salieni specie,conueniunt tamen in genere uni uoco. Spectatae autem in ordine ad cognitiones,quas praecedunt,non contaeniunt inter se viai uoce, sed tatum analosice. Pracognitio vero quid nominis siue subiecti, suepraedicati, siue cuiuscu-
ue alterius rei, ut des nitionis,vel partis de
nitionis, in ratione praecognitionis cmetu sedem speciei uni uocea comparata autem ad praecognitionem an sit sue cornplexoraim, siue ilicomplexorum non est eiusdem speeiei, nec eiusdem generis uni voci, sed tantuana.
6 Praecognita m communi rei pondenatia duabus praecorat itionibus in communi, de quibus supra, sunt duo. Vnum est quid nominis, seu res ipsa per nomen significata rii diter appraeheniat, alterum est esse rei, sumpto esse prout complectitur tum esse existentiae in complexorum, tum esse veritatis vel veris militudinis verum, vel apparens complexori . Praecognita doctritiae definitiuae lunt tria Primum est definitum:secundum pars generica:Tertium pars differentialis. Praec mita doctrinae diuisuae tot sunt, quot sunt
partes diuisionis sumptae simul cuna toto diuiso .Praecognita doctrinae discursu in coia muni sunt tria,subiectum, praedicatum principium, seu praemissae Praecognita delii que doctrinae demonstrativae sunt item tria
dicatum,&principium,seu praemissae N omine tamen principii seu praemissarium hic intelligendae sunt praemisi et euidentes immediate, vel mediate hoc est demonstrabilis,
vel demonstrate.Vult autem Aristoteles pridicta tria praeco nos cenda esse non soli ante scietitias totales, sed ante Quatricumque scientiam seu conclusonem scierificam particularem. Non tamen vult eadem triaitae- cognoscenda esse ante totam demonstrati nem, sed tantii in ante concitisionem demonstrationis. Et licet consequentia nulli impraedii horum trium fit,iton est tamen nun eran
da, ut uarium praeco enitum ab illis distinctum, ted dicen da in liud in insa conclusi ne non quidem materialiter, ted formalitersuinpta, iuxta supra dicta. si De subiecto Aristoteles primo Posteriorum te i. clarius cap. cuo docet esse
praecognoscenda,quid esto uod dicitus, id est quid nominis,5 quod est,iaest quod existat: Quorum primum locum habet in demonstratione alteri de re abistite se ulum ita intelligendum est, ut de subiee to ab humana libertate non pendente secundum Aristotele ex communiori , 5 probabiliora sententia praecognoscelidum si, ouod vel nunc vel saltem aliu ualido actu existat, nisi sorte hoe ipsum de illo sit demo astrandum:secundum veritatem tamen, ter se loquendo in rebus creatis praecognoscendum tantum sit,
quod possit existere, in Deo autem, quod existat, nisi sorte hoc ipsum de illo fit demonstrandum Posibilitas ad existendum de rebus,tiuibus conuenit, demonstrari potest tita ponerior aliquando, tum 1 priora semper, licet non semper a nobis pro huius vitae statu Actualis autem exigentia de primo entea posteriori non autem a priori saltem per causam veram, simpliciter se dictam , dereliquis tum posterii ri tum etiam a priori per causam veram,S simpliciter scdictam, licet non semper a nobis pro huius vitae statu, demonstrari potest. 63 Itaque scientia speculativa demonstrare potest suu in subiectum d c,quando est actu,vel medes e, quando est almi in iupotentia: de in onstrare, inqua in , potest interdum quidem posteriori, interdurat etiam a
priori, idque praestate debet, uando est ignotum scientia tamen practica noniciest de
36쪽
monstraret sinuri subietatim esse , sed iiiii 3osse est quod e pristare debet, litari do est irait,trum meque veto de subiectoicientiae totali firmerquod eae se mi um, id nomini, o cogno endium est,pud sit, ut aliaui exiit in antri neque praeco*nitio quid sic leu definitio subiecti peietinet
ad iii biectum quatentis est praecogntriam distinctum .i praemissis, sed qualepus est medium, quod non facit praecognitum distinctiua praem silis. 6ci De passione in demonstratione quae fit alteri de re absente, praecognoscendum est tantum quid nominis . De principi; s, seu praemiis docet Aristoteles primo P ster. tex. 2.praecognoscelidam quod findi, iri si, ut communiter explieant interpretes luod sint vera . Capite, alitem s. addit e iisdem precognoscendum etiam esse quid ab illan gnificent oramquam hanc pri- ognitio in dicit posse omitti, idest non exprimi cruando vocabula sunt nota . Et quia , ut plurimum vocabula sunt nota , ideo in m. v. non facit mentionem ualiis secundae praecognitionis , sed tantum pri inae . Non loquitur autem Aristote las de prinerpi; commimibus 4 sed propriis
ci . o lusiotiis , qua inferenda Mut , millia redi ciuibus deInoii strationem nec ad co- nitionem principiorum propriorum alicuius de inonstrat ni requiratur necestario actualis cognitio principiorum communium, ex quibus propria dependent , requiritur tamen a re a tualis, vel saltem alibi tualis cum aliqua eorundem recordatione, hoc est cum actu, no intellectiureeor detur se intellexille istaedi et Dranciria communia. . Iora late recidit selliodi alii dicunt ad cognitionem principio i
se Drnualitero ira: explicite, seu b
stant communibus,re ruri umen actualem corritionernecn umdem impii Motur interm uiti
reperitur demonstrationis definitio. Prima est primo Poster: rex s. ubi Aristoteles definit de . monstratiotiemisse syllogismum , est scientialem, seu inieti fieum quae definitio bonii quidem est, sed accidentalis, δέ ex intentione Aristotelis, ueniens soli e monitiation propter quid,
quamuis si seciuidum e consideretur, con uenire possit omni demonstration . Se cunda est primo,Topicorum P. Iano in ribi demonstratio inquit , est , quando veris , re primis vllogismis erit, aut ex talibus , citiae per aliQua prima , . uera ceriis quae cima ipsa est , cognitionis principium silmpseriint , itast syllogitatus con stans praemissis indemonstrabilibus ait tarn demonstratis , qua definit: hona est ,
5 essentiali tum demonstr iotu propter quid istrationi, erui contieul IC por deinde Lia colligitur ab ri: ueri retibus ex ex quiluo, citato in sui modum, demonstratio estrullogismus constan ex ueris, primis immediatis o notioribus , a prioribus & causis conelusi inis . quae definitio bona est , istentialis , soli tamen monstrationi propter Nuid conueniens Et tameth i , quam alis iis superiores de filutione sue extimentione Afiliotelis, siue secundum se spectat conuenituri dein uar-tioni .ut est iii strumentula sciendi. 6 3 Sed ut inelius intelligantur con ditiones dein strationis propter quid quod spectat ad conditiones requisitas rλ- trinae formS Aret 'ut supra dixi in is , coia
de in qu λuis earu in modo , sed optime in pri in figura . . in eius prirno modo, qui tacitur Barbara . Quod vero ad condisti ures requisita'. ra tione naterii Ritui et , tinniam , ut constet ex veris o sulum Lin te transcendente , ita ut habεat oua rauia
37쪽
-eondit toties ad prineipia, seu praemisias
in genere reqiii fitas, sed etiam veritate comis p ex . Secunda est, ut constat ex primis, de immediatis', seu inde monstrabilibus quibus omnibus particulis una &eadem conditio
aristotele significatur,& est ut constet ex principiis seu praemisis actii, vel vinuleeatentibus medio, per quod a Priori in eodem
genere causae probari pol sint .Et in hoe sensu intelligendus est Aristoteles cum eodem tens definit propositionem immediatam esse illam,qua non est alia prior Dupliciter enina potest aliolui propositio dici inimediata,vel
absolute, secundum se, vel in ordine ad a..tiam Dropositionem absolute autem, Tecudum radhuc dupliciter, velim mediatione subiecti,velim mediatione causae.
εν Propositio immediata immediati ne subiecti dicitur illa, cuiuspradicatum inest subiecto immediate.de per se primo, non
autem mediante alio. Proi Ositio autem imae diata immediatione causae dicitur illa inter cuius sub mim,&praedicatum nul Ia datur causa intermedia propter quam predi-eatum insit subiecto. Propositio denique immediata in ordine ad aliam propositionemidicitur illa inter quam, alia in propositi ne nul Ia propositio est intermedia quam se
sit illa alia propositio probari Aristotel igitur loco citato sumit propositionem immediatam pro immediata secundum sei in meis diaticue caiisae. Non est tamen necessaris ad
dem an strationem propter qi id, ut utraque,
vel altera emissa sit immediata, seu prima,& in nubstrabilis actu, seu rmaliter, quod tune contingit, quando propositio calet medio, quo priori in eodem genere eauia probari possit: est tamen itecessarium , tvtraniae pra missa sit immediata , seu prima, inde monstrabilis , vel actu ut di- est 'vel saltem virtut quod tunc euenit qu2 resoluta iam est ad Eropositionem immediaram .seu primant, N. indem strabilem actu . Ex ouo colligas falsum elle quod recentiore qitidam docui ruta maiore
proposit Miem in demonstratione propter Quid, semper debere esse immediatam actu, sicut etiam falsum est resolutionem propositionis mediate in ea de demonstratione propter quid faciendam necessario esse in propolitionem immeia latam immediatione causae essendi: licet quemadmodum ilia, caeteris paribus, omnium perfecti silina est demonstratio,qua utramque praemissam habet imme diatam actu;ita quae utram litae, vel alteram habet resolutam in causam essendi . perfectior sit, quam quae habet resolutam in causam cognoscendi tantum. 68 Neque vero assirmativae tantu in dantur propofitiones immediatae sed etiamne satiuae,quarum Aristot primo Poster. c. I 4. Quatitor affert gener . Primum est,quando
simiectum propositionis est sub aliquo summo genere, ni uoco,quod Aristoteles an l- Iat totum praedicatum autem est aliua summum genus uni vocum, ut homo non est qualitas.Secundum est,quando e cotrario se habet,ut quantitas non est hom . Tertium est, quando extrema propositionis sunt subdi uel sis generibus summis uni uocis , ut homo non est Linea. Quarium estMuando extrema sunt summa geliera', ut suustantia non est quantitas. Ac trium quidem priorum generum propositiones sunt mediate i quarti vero generis sunt immediatae, saltem loquendo
de naedio uni uoco . Prete hs tam n quatuor propositionum negatiuarum genera cIuSaam alia dantur', ut quando utrumque extremum est sit, eodem genere summo IIOntamen sub eodem genere proximo, ut homo non est lapis .ci quando utrum lue extremuest sub eodem genere proximo, ut homo non
est leo,ci c. que sunt propositiones mediate Cum croquiritur an omnis propositio immediata sit per se nota, duplex disti tiguenda est propositio immediat hue a1srmat tua ,siue uegat tua: alterarinfest immediata secundum te, seu secundum naturam, hoc est caret medio a priori in eodem genere cailsq,ut supra dictum est hic est per se nota secundum se, seu secudum naturam altera quς ea immediata secundum nos,hoe est quPanobis filiae ullo medio posita tantum terminorum notitia cognoicitur,4 hqc est per se nota nobis 69 Tereia demonstrationis proliner quid conditio est,ut cotist et ex ea usis concIusiotiis hane enim quam in pridictis coditionibus,
propotiendis Aristoteles vltima lacerat,eas, que latius patent, gustioribus anteponens, ut in disserentiis rei alicuius enumerandis facienduin est incitulam probandis facilioris
do net gratia duobus ali sex ipsa pendentibus, quε sunt, ut dem sistratio privuer quid constet ex notioribus, prioribus . merito proposuit. Non loquitur auten Aristoteles inir dicti terita conditione de causalitate
materiali nec de cavs.ilitate, uΞ dicitur co
laquentiq. lia in utramque tabent r. misset Lectii coelusioni sed de cauta in a te qui dicitur consequentis: vult demori stratione proptu quid colistare ex promitis habcnti
38쪽
husta Ie meditim, quod fit causa non solii mcognoscendi cognitione necessaria, sed etiaesendi nassionis, seu connexionis praedicaticum subiecto, quae demonstrantur in conclusione nec loquitur tantum de causa essendi actuali,&smpliciter se dicta, sed etiam de virtuali ad quodcumque genus causae perti neat modo ut causa proxima. o Tale autem medium demonstrati
nis propter quid, quale diximus potest aliquando esse definitio essentialis subiecti aliquando etiam definitio essentialis praedica ti . Nec definitio tamen subiecti, nec mediu uodcumque quod non sit aliquo modo caua pallionis , potest esse medium demonstra tinnis propterquid, at definitio subiecti sue
essentialia,sue causalis,quae fit causa passim nisest medium poti si naum inter medias m plici ad citiusmcdi non est et aggregatum ex defit molle subiecti, Io definitione praedicatis praedictae demonstrationis,quamuis definitio non sit medium secundum se totam,sed tanti m secundum illam sui pariem, secundum qitam est causa passionis. 7 Quarta eiusdem demcnstrationis coditio, qua est vico et e t. ctiori laus,&quinta,qtiae est, ut constet ex prioribus, sequutur, ex crtia, ut supra indicatum est. Cum autedcce Alinc teles principiaden, stiationis pro er quid de here e se notiora , scii magis nota, lic est apis certa, euidelitia quarn icccnelus sumit pariteulam maeis vidicit maloiem nobilitatem, rerfectionem essentialem, face identalem distinctam ab intensi CP e re vult pra die a principia esse notiora. ccnclusione tantum secundum natura, sed etiam seci induiti ncs. Recte autem idem Aristoteles principia , seu pramisia debere ege notiores, et dixin .us,lconclusione probat
illo axi mate; propter quod numQuodque, illud mas Aquc licet non si se larer vertim si iri ictita magis tu matur pro intensius cirutare en scin per verun in causis quidem, est crib. acui uocis,s particula ma- si Hi natiir pro ii cbilius, seu sei sectius tu in perieci ilicis entiali, tum etiam in persecti caliqua accidentali distincta ab intensicne. in ii irratici genere causae, si sarticula
magis su iratii I rorichil nis, seu Iericetius perructione aliqua accidentali distincta ab
1 Ex dictis satis intelligi potest demon
strationem propter quiddcbere ccii stare ex lnecessariis,ut docet Ariistoteles t. Posse a te. Tadiso.&ex propriis, , t docet demat ex il llo O. ad 3o I rcca ista illas gradus costituiti
Aristoteles propostionis ad praemissarum demonstrationis propter quid necessitatem requis tae,unum propositionis de omni, alterii m propositionis per seitinium propositi ni uniuersalis. Propositio de omni dicitur illa,qui habet praedicatum de omni Praedicatum alitem decide finit Arist. ibid.t. 8.esse illud , in6 ita se habet ad suum subiectum ut alicui iast, alicui non aliquo tempore infit, ali-Quo non quasi dicat,sed omni subiecto infit, omni tempore. Atque ex hac defiat itione praedicati de omni satis intelligi potest praedicatum de nullo ab Aristotele omissum, lhabet e ditione or postas Sicut aute non ambae demonstrationis propter quid praeniissae possunt esse de omni, ficiermo sit de quacumque demonstratione propter qui ita ambae debent esse de omni si sermo sit de demonstratic ne propter quid persectiore
τι Proposito per se dicitur illa , quae habet praedicatum per se se est in aliquomodo dicendi per se . Quatuor autem ex Aristotele ibidem te s. sunt modi dicendi per se Primus est quando Praedicatum est aliquid quod sit de essentia subiecti. Secundus est quando praedicatum est aliqua propria pasto subiecti, seu aliquid subiecto convcniens accidEt aliter, di nece stari 6.Tertius, i ut non estis. in praedicandi, sed emendi, compine itur ea, quae n6 dicuntur de aliquo subiecto, quia non sunt in subiecto, sed per se, idest labstantias, non solum primas, sed etiam secundas. Qitarius qui item no est in dus pra dicandi, sed cavlandi,complectitur ea, quae ideo dicuntur inesse per se alicui, quia ab illo re se causantur, ex quo pateton ires den cnstrationis propositiones deber escive in primo,vel in secundo modo dicendi per se. 3 Proposito, nitiersali hic dicitur illa, quae habet pradicatum uni steriale. Praedicatum autem uniuersale ex Aristotele ibidem tex. II. io uirit tres conditiones prima est, ut sit de omni secunda, ut sit per se; tertia, ut fit secundum quod ipsum, idest conueniat subiecto secundum quod tale est , seu secundiana prepita ineliis naturam, consequenterciam illo reciprocetur idcirco enim vocatur huiusni odi praedicatum nitiersale,quia debet esse niuersum in subiecto, liquo praedicatur, ita ut extra illud non reperiatur,sed
haec tertia conditio ad persectissimam quidem demonstrationem propter qui clinam habus pra iiii sit l, ad alias autem ueras, non
39쪽
Mile autem qui a ' cum haec tria
praedicara de omni , per ses, Qviuueriale ii habere irae oum vni uersale sit etiam per se , a omne pet se sit
etiarn.de omni. sed non econtrario Qua
ne de omni si etiam per se , β οπη per se sit etiam uniuersas . ais in enim est oinne risisse etiam de omni, sicut Hl- suin etiam est, non omne de omni esse per se, quamuis onuie per se sit etiam de omni Diu re tamen idcirco male Aristote les prius explicauit praedicatum de omni, quam Per se. Atique ex his patet principia demonstrationis propter quid debere etiam
esse propria , cic consequenter non a Iiena, heqite Oinyiunia . . Patet praetere . recte ab mistotele ibidem tex. O. demin Istr-tionem diuidi in demonstrationen propter
monstratione propter ii id , nisi accidentaliter . Demonstratio deni Rue deducens ad impossibile non est inpliciter den: Onstrati , sed tantum secundum sui , ad hominem , atque ex suppositione . Et qiamuis ab Aristotele deministratio,quia, definiatur , recte tamen definiri potest esse syllogismus constans praemissis necessariti caus moeniolam , vel effectum per se conclusionis conti uelitibus , s re conseqtienter diuiditur ab ipso Aristo tele in demonstrationem quia,per causan remotam L quae tamen quatenus est per causam interdum appellatur demonstratio propter quid 1ω monstr tionern quia per eis
sed cum causa re nota sit triplici generis , una quae latius patet , qu4mefectus , ut an ina a re si rectu respirati O-nisci altera quae nainus te, ut usu latio respectu mortisci tertia quae que late
ut tui:ulatio respei tu risibilitatis , posito
quod .illia proxima risibilitatis sit admiratio . Demonstratio quia fieri qui dena potesta e causam reniola in omnibus praedictis trib. modis, cum discrimine. ,1 causa enim remota latius patente Mon o test et demonstratio firmat tua , sed
tantum negati sic a caiisa vero mimota mi- iure late patente seri potest demonstra tio assimnalitia , i ii taliacii regat Ilia ἰ acis a deni oue remota aeque late patente fieri potest demonstratio iii affirmativatum negativae . Neriue vero solum demonstratio propter quia, sed etiam dem stratio, quod eaus remota, suca effecti fera , & propria demen str tio , inonstrati propter quid
caeterisii nos, si persectior demonstratio ne quoias vὶter demonstrationes vero quo l,
caeteris item paribus , perfectio sit ais r-mativa mi iani negati in i miti est per cauon aeque late patentem, quam quae est
per causam magis ite minus lare .Heir tem , vel perienectum . Nec ratio demonstrationis praedictis omnibus veris demonstrati subi sonalogice , sed uni uoce conuenit. 76 ire illus omnino vnim ranis, qui
absolute .vicitur circulus , siue eri ius, hoc est coni tribus syllogismis, at quorum situ, com hine matertimur ad probaudum totum Ilius antecedens per alios duos syllogis Nin Cimmim uno miramus maiorum , rem siue imperi)cim , hoc est uitum sy logi sinis , a qui lusione c- uertimur ad probanda in viis in tantum
illius praeimissatiatur alterum ullogista. um in dei itar tionibus dari nullonio io
test . Tres aut ei l firculus , sue pet
f. tir , suetia I, reqii irit conditions , ut fit omnino uniformis. Prima est, ut omnes eius syllogi imi sirit demonstrationes propter quid et Secunda , t m nium eius syllogismorum conclusiones demonstrentur per idem claus causae: Ter
tia , ut ide in t sit id , quo proba tur in pril l l .ssino , . id per quod probatur in duobus syllogismis ii circulus sit periecius, vel in alio si sitimperiectus, ita Leadum binialiter propositio quisuit conclutio, in primo astu matur ut ramissam altis ui bus , vel alio ad probanduin vi inque , vel alteramur mulam pri
Circulit autem difformis, seu in diuerso genere cognitionis, qui proprion 'inine an Pellatur regressiis. est circulus Vel qui tamen noti potest dari
fectus , quo scilicet postquam ne unum Lydogismuna resti sumus a prcban
dam aliquit filialem , ab eadem
conclusiotic atruin' vllianismui regredimur ad probandam alteram praeut liliam pri tui syni. gismi , dari potest.
40쪽
Elinii idem tripliciter darii potest,primo stavi procellii seu primus filogismus, sit per effeci una ad cautam, secundus vero syllogismus 1 e regress os sit, per causam ad euectum, ut si assumatur risibilitas ad prohandam de homine rationalitatem . de- itide resumatur rationalitas ad probanda inde eodem risibilitatem. Secundo ita,ut primus synogismus sit per causam unius gene, secundus per causam alteritis gene- iis visi deambulatio assumatur, ut causa efficiens sanitatis, miris sanitas,ut causa finalis deambulacionis Trali ita ut teritie fylionismus iit per causam eiusde In generis sub diuersa tamen ratione, ut si assumantur vapores ., utc usa. terialis pluuiae, de rursus pluuia, ut causa materialis vaporum . Atque ut omnibus d modis regre sus demonstrativus utilis su primo tamen modo in particulari , qui communior est in prima figura fit conuertendo maiorem primi syllogismi, ct assu inendo colici usionem eiusdem primi syllogi se
mi, ut mitiorem ex illis inferendo minorem eiusdem nrim syllogii mi, ut conclusionem, non solum utilis eit, quia per illum persectiori . modo cogar scimus nempe a priori, M orditi magis
naturae consentaneo , sed Otiam quia ui eo Dran liter cognoscit tu
niat subiecto , quod formaliter
non cognoscitur in progres-l , licet in eo cognoscatur enectus ut effectus, Scausa,
maliter . Neque tamet inter proogressum, regressum necessaria est mora,quam quidam indu
Emonstratiotiis qua de hae tenus egi mus, effectus est scientia, cuius. tractatio sub diuersa ratione ad diuersos spectat, licet omnium scietiarum in particulari differentias tradere, nos proprium alicuius scientiae particularis, sed sapientis,seu perit , hoc est eius , qui miles scient las teneat nos de scientia hic agimus, tum quia est , ut diximus , effectus demonstrationis, tum quia etiam in scholis hic eius tractationi locus assignari solet . Sic autem datur scientia , ut non sit nobis nato, nihil eius de nouo detur iussi reminiscentia, sed de nouo in nobis producatur, uen tamen ab ullo agente extrinseco Deum, ut caiisam uniuersalem xcipio a ted ab intellectu nostro non tamen ili defendenter a cognitione sensit tua . Et licet nihil intellectus noster scire pomit ne generali auxilio Dei , multa tamen discere potest sine speciali auxilio eiusdem , omnia scilicet ex sensatis naturaliter deducibilia, siue speculatiua , sive practica , divisim sumptam collectim iii msu napta ne speciali in i auxili non potest. Verum non ita scientia ab iuellcctum stro producitur , ii sit illi naturalis , seu naturaliter illi debita secundum actum aut secundum potentiam proximam, completam', sed secutulum potentiam remotam . inchoatam . at lite ad eius productionem in nobis sui per propriam inuentionem, siue per inagistrum, tria nccessario requiruntur , primo ignorantia saltem purae negationis , quae est terminus a quo secundo cognitio aliqua sensitiva tum externa tum interna praecύ- dens : tertio discursus intellectus, quo ex praecognitis aliquid euidenter coneluda
et Dissicultas sciendi semper oritur ex deiectu proporitonis inter intellectum , , obiectum consequenter partim ex