장음표시 사용
51쪽
pnisione distincti, qua una res dicitur di- ipo cogitosci, quando cogi uiscitur in se,
non in alio, siue sermo surae cognitione di- si uicta oprosita confusae, du qua ii pri inaparte eiusdem superioris conclusionis, hoc est de cognitione distincla, qua na res di- citur distincte cornosci in se sectis idii inorn-nes suas partes, seu rationes non intrinsecas
cituum, ted quasi unqtie coδnota uiatur. Vi i uersaliora sunt notiora nobis cognitione cosiuamitana inus uniuersalia,saltem, ut pluris pun); sunt vero ienotiora cognitione distin- cta, si tant uniuersaliora quam minus uniuersalia sumantur,ut tota podentialia Rumsus uniuersaliora sunt nobis notiora, quamniinus uniuersalia, si tam uniuersalia,quam nunus uniuersalia sun alitur, ut tota acti ia-lia, non sire indus Iomnes partes , seu rati Nei, tu factu habetit, sed ut talia sunt.
III incipium incoinmuni recte ab Aristot. . metaphys. tex primo definitur esse primis, unde aliquid , aut est, aut sit, aut Orn scitur . quae desinitio analogice ccnuenit omnibus principijs,siae complexis, sue incomplexis, siue intrinsecis , siue ea tritis cis,f0e compositionis seu constitutionis, hoc est rei in facto esse sue productionis, seu transmittationis, hoc est rei in fieri seu transmutari . latius ad te in patet principium, quam causa , causa quam elementum, rex infra dicendis de causis, elemetis patebit. Principia vero rerum naturali ii recte ex eodem Aristotele primo ph3 s. t. 2.de iniuntur es eiqua neque ex alterutri sivi, neque ex aliis, Sex his omnia, sumpta sen
per particula sex aut dicit habitudinem partis cc ponentis. Jaltim mi nic finitio non estes entialis, sed acci 5 ut ab Aristot. tractitur , proprie t principiis primis . ori uersali iii tales lia secis con pos-ii physici sit c si ibstantialis siue accideritalis, icit pracipue substantialis inferi . seutralis mittari, quantuis alioquin applicari et posit principias primis , uniuersalissimis iturin secis compositi phvsic siue sim antialis, siue accidentalis, sed praecipue substatialis in facto ese. ri Non idcirco tamen Aristot primo phys egit de principiis intrinsecis transn u- rationis coinpositi Physici, siue substantialis,sue accidentalis, sed pracipue subdiantialis, seu quod idem est de principiit intrinse-cis traia linutatimiis corporis corruptabilis, ut per ea nobis innotesceret corpus corruptibile, de quo deinde agit in libris degeneratione, sed ut contra antiquos mirorum alii
omnem otianino, siue subnantialem, siue accidentale in , alii substaritialem transmutatione in iegabant, ostenderet transmutati nem tum accidentalem, tum substantialem
dari Atque hoc eo tandem retulit, ut viam sibi muniret ad definitio: e &cxplicatione
naturix consequenter corporis naturalisinis In nulliet,qilini, capite luperiore diximus est subiectum librorum de Playsico all-ditu. Tain si olim naturam definiat Arist. ut infra x idebimus, esse principium prima motus,seu transmutationis, abstrahen do amotu, scit Iransinutatione accidentali,& subnalitiali δε utram lite siti, huiusnac di motuc ιν prehendendo 'arne hoc ipsum satis intelligi non potuis et, nisi prius ostensum fuisset transmutatior emtum accidetalem, tum substantialem dari. ii Sunt autem pra dicta transmutat onis in communi principia intrinseca ex Aristotelica, Suera sententia , et rum interim longe a veritate aberranti uni omissis placitis,tria, nos plura, nec pauciora, Materia, sorana, di Privatio, seu iubiectiun,terminus a quo, terminus ad quem Vt magis ea explicabitur infra, ubi de motu I rinci Maai item intrinseca rei Per Iriurationcm perie- sumpta in facto es e sunt duo tali illi . materia, ci lorina. Principia denique intrinisca rei per mutati item corruptae limpia incorrupto est, mittes in duo tantunt, alateri . adu IH Principia trant inu talis ontraria , noli tamen omnia, 1aec contrarietate presso dicti , sed tantum crininus a quo, ternrinus ad quem, qui debent esse coiitrarii Privatine,per accides a l- te in lirierdum lusit etiam ccntrarii posititie. Non conueniunt tan .en praedicta tria principia in ratione principi viri uoces, sed anal II Materia in communi, quo nomine Philosophi intelligunt insorine qui M. inde terra: natum, quod aliqua ratione ibi mari,&
52쪽
tum in prima ira,&secundam tua in hysicam Metaphysicom ttim in materiam eductioisi in insorinationis simul, materiam informationis alitum Materia e ro ex qua,tum G sdem inodis, tum m a teriam inuaseunter permanentem .
Materia dentque circa quam idem est quod obiectum S eodeni modo subdiuiditur . Secundo in materiam lensibilem .&intelligibilein, de qua dictum est libro superiore cap. uti ino tertio in proximam minotam. Quare in determinatam, ciccis determinatam . ii iiit in particularem
A vnii tersa lena io' messendo, sed in cantando. Sexto in artificialem , natur,le in ordine ad formas inisci alas , naturales, quarum est capax . sua eadem ratiotae proportionaliter dii: iditur etiam in natura-lem , de superiraturalem . Atque hae suntia alesiae in communi diuisiones praeci
iis Materia prima , quam dari omnino asserendum est, recte definitur tuiti ex . Metaphvsic tex otiatio, hoc modo, Materia est ci . neque est quid, neque alii; quidpiam e rum quibus cias determinatur, sed id , de quo horum singula praedicantur, cui esse, ac cuique praedicationum diuersum est: tum ex primo Physie tex. 81.hoc ali am0 .Materia est subiectum primum vilius cuiusque, ex quo si aliquid cum insit non secundum accidetias, don corrii in Dicit aliquid, ita hoc abibit ecim ibi Gallii m. pari
paulo clarius liter istest adem inateria prima definiri substantia corpore , incomta pleta apta recipere partim simul partim successu formas omites, siue accidentales, si ii σsimstantiales physicas quae definitio est esse sciuit emc uae ex Aristot inlatae
ia 'Quamur autem materia corporea , iron constitita i performam aliqua colati ips idistinctiim, lilaei lli. O iu a, illi praeci e .le corrimam nulla erri in itiauic sep tei thululant diis in corpore itatis, vi aute sit matur ratio corporei alio loco vicem Nec est eade materia prirm corpus viliun ea laste ele ineutare, aut in Hitoque inarius corpii dicategoria suis a est pars cri oris phyllei sui, uiuia lucr composith, quae natura sua apta est recipera omnes formas phvicas, ut dixi mus per aptitudinem, seu potentiam uniuersale ira, non inessens,, sed in causando, quae est illi essentiali , dicitur naturatri respectu Drmariim, quae ab agente naturali, supernaturalis vero respectu formariim, quae non nisi ab asente supernaturali in materiam indiici possunt. ii Eadem potentia uniueriali materiae,sed vita, Meadem, qua materia respicit relatione transcendentali sibi identificata omnes formas, quarum est capa', siue substatiales,quas primarii, sue accidentales minas secundario respicit, siue materiales respectit quarum. non lotum est perfectibilis, sed etialustent. pirituales, ut sunt animae rationalc,- ectu quarum cst tantum persectibilis. Formalite tamen, seu inuaruereadem potentia uniuersali materiae tam multiplex est numero,specie, genere, qua multae sunt numero pecie, senem formae, quas materia per ilia ira respicit, A. Iationes, quibus illas respicit, mediate cilii ed vel immediate, tanquam ipsarum sustentativa, vel
tantum tanquam persectibilis ab ipsis,
ita ut non pol sit materia securidum suam αἰ- seirtiam a quate sumptam intelligi iiis intelligatur, vi respicit ouinc forma ,qua rum est capax in secundum Omnes rationes quibus eas respicit, quod ainen nihil Obstat, quo minus materia adaequale sumpta sit una specie atoma. Et licet haec eadem pintentia uniuersalis materia in ordine ad sormam quamcunque p. rticularem dici potui particularisci solet tamen allio modo pol tia particularis materiae appellari illa, sectu- dum quam materia per aliquam dispositionen libra parte rei superadditam determi-ilatur ad aliquam tormam particulare , seu determinatam non in numero, nam haec, terminatio aliunde sumitur , ut alibi dic mus, sed in specie. In quo seni potentia particularis materiae disi iurii itur a parte rei ab ipsa materia, adaeqii liuis, si sumati ipsa in adaequate,ιeu luat . talculo indaequale vero, ut inclui uin ab includete us uinatur ipsa adaquate, seu ut dicit, non sorium ditpositionem paniculare, sed materia africiam huiusmodi dissu, trione. Non ainc
ad omnem si rmam particularem in materia recipiendam requiritur Porciuia particularis hoc senili acczPta.
53쪽
Tnam,&habet actum es entiae N existentiae; existit enim existentia propria, non autem istentia Dimae vel compositi:&quamuis naturaliter semper coniuncta si cum aliqua forma phylicatam substantiali, quam accidentali, lupematuraliter tamen potest existere separata ab omni forma physica Denique habet etiam subsistentiam propria partialem ris Proprietates materiae rime secesi muniter numerantur. Prima ea quod materia prima est in generabilis, incorruptibilis.Secutida quod est prima radix in suo tamen genere causae generationis,&corruptionis.Tertia quod non est activa.Quarta quod semper est coniuncta cum aliqua larma physica,cum qua componit tota Quinta quod appetit sermaminvsicam. Sexta quod non eli cognoscibilis nil persormam, leucili Ordine adsormam pii incam . Appetitu Sta me ii, qui materiae tribuitur, dicit appotius naturalis passivus,sumi potest tum ut est appetitus per modum amori , hoc est in ordine
ad Ermam, ut bonum quoddam abltrahendo ab eo ucd sit praesen A vel absens, tum ut appetitus per modum desidem j, hoc est in ordine ad formam absentem, tum ut est appetitus per modum omplacentiae, seu Laηdit, hoe en inendine ad formi praesente. Si sumatur, test appetit ux permodu amoris est ipsa pCtentiae isentialis natetic, coleque terno est eius proprietas Si vero lumatur, ut est appetitu si modii desiderii est ad potetiaearens forma,lpinetia, ut sic accidit materiae in actu quidem primo, ut accidem necessarium simpliciter, tu actu autem secundo, ut accidens nece larium naturaliter respe- aliquarum Drmarum Conini gens res Pectu aliarum Si denique sumatur,ut est appetitus per modum complacentiae est eade pintentia materiae habes firmam, quae item potentia ut fic accidit materiae, ut accidens necessirium naturaliter respectu alicuius sormae, contingens respectu alicuius alterius. Si mPIiciter tamen loquendo non ine appetitus materiae intelligitur appetitus permodum desiderii qui mrmaliter sumptus Pr sente sorma tollitur quoad actum seclidum respectu illius formae, iton item rei pectu Vliarum nullo tamen modo ab ipsa materia distinguitura parte rei nisi ratione carentii, se uitiuationis formae quemdnuidum nec aliae supra enumeratae proprietates ab eademateria distinguuntur a parte , Iediamumrmalite seu virtualiter. Forma quae alterum est principiuιuintrinsecum rerum naturalium datura parte rei,&diuiditur in accidentalem, substitialem, accidentalis est accidetis aptum inser mare subiectum, S consequenter cum illo constituere compositum accidentale. Substantialis est substantia inci impleta apta informare materiam. cmillequenter cum illa constituere compositu in substantia Ie, tu aptitudo ad insoriuandam materiam nominus est essentialis formae, quam aptitudo,seu potentia materiae ad recipiendam formam, sit ei sentialis ipsi materiae Diuiditur forma substat talis in materialem , quae ediicitur de potentia materiae, nec naturaliter produci, aut conseruari potest sine materia, licet su- maturaliter possit, immaterialem,quaelion educitur de potentia materiae, sed creatiira Deo nullo tamen modo forma physica est tota quid ditas silices lentia ei licet sit pars eius praecipua, in quo sensu ab Aristo
tele dicitur interdum quodquid erat es c
rit Privatio denique quae tertium est principium intrinsectim rebus naturalibiis in fieri, seu transmutari, extrinsecum i)sdem in facto elue, non est ens positiuum , nec ens rationis, licet ut tale concipiatur quotiescitque concipitur per modum entis, ted est ne-rtio seriae in subiecto apto habere sorma,
diuidit tir proportionaliter, ut diuiditur serma cuius est negatio. Sed de materia, forema,S priuatione,plura infra,partim ubi de causis, parii inibi de motu.
r Atura interdum sumitur pro tota hac reruvniuersitat ex Deo,& creaturi, c6stante: interdum pro Deo tin
dicitur natura natu rans, quatenus est author Naturae, sicut ipsa natura, cuius Deus est aut horidicitur natura naturata et Interdurro causis necessarid operantibus interdum pro solo mundo sensibili interdum pro gene
time,seu natiuitate viventium interdum Pro essentia cuiusque rei Iliterdum deiuque
54쪽
ut alias minus celebres naturae notiones mittam, pro principio constitutivo corporis naturalis,qua naturale est. Quo ultimo, di
huius loci proprio sensu naturam esse in particulari, hoc eu hanc,vel illam rem in particulari esse naturam, m6strari potest, interdum nece fle est naturam autem esse in communi demonstrari no potest a metaphysico a phy fico autem potest quidem, non tamen necesi est, cum satis fit onuribusn
ri Non est autem natura praedicto sensu accepta vita, seu anima Mundi .ciuam nullam esse suo loco dicetur, nec uis, seu sermalicua,quae una numero per omitia corpora penetret,eaque informet,sed est,ut ab Arist.
c. phys texa defititur. Principium aliqΤ,&causa mouendi,&quiescendi , in quo est prinium per se &non secundum accideris. In qua definitione particulascta copulativa principi3,5 causae iumenda est coniunctive, non disiunctives de per particulam mouendi ita telligitur motus pn sicus,seu sensibilis aliquo modo, hoc est, vel secundum se , seu immediatd, vel secundum aliquid aliud, siue mediate,non quomodocunque, sed ita ut sit intrinsectis si pposito intrinsece a flecto accidentibus sensit, ilibus secutidum se Perparticulam vero squiescendi non quies priuati-ua,quae est priuatio motus, ea quies positiua,quae est permanentia sub aliqua bruna cel in loco proprio, quam aliqii appellant possessionem formae, vel quasi formae, idest loci proprii. particula autem illac copulativa motu &quietis, sumi potest niti una ratione disiunctive sub alia partim copulatiue, partim disiiunctive. Particula spriniuma sumi potest tum ita, ut referatur ad illud, in
quo ei natura, significet naturae se principium primum idest essentiale illi in quo
est natura tum ita , Ut referatur ad motum, quo tamen utroque modo necessario est idercaliter, neq; ex eo, quod particulasprim uasii matur si ori modo, sequitur particulam retri lario refertur ad motum,
se particuli primum .rarii cula autem per accidens additur tantum ad maiorem decla
ii Hoc modo explicata definitio naturae non solum bota est, sed etiam essentialis,
conuenitque tun materiae, tum Orma ivbstantiali ac matella quidem prima secuncia
se,non autem tantun ratione formae, illam ad talem, vel talem nictum determinartis, est vere,di proprie natura materia autem secunda non est natura nisi vel ratione solius materiae primae, quam semper includit vel
ratione tum materiae primae, tum formae alicuius substantialis,quam interdum intercludit Tam prima tamen quam secunda materia ratione qua dictum est matura est,n64 lum,ut est principium passivum, sed etiam, ut est principia finale motus et quietis,&c. Forma vero substantialis est natura tu quatenus est principium determinatiuuper modum dispositionis motus,qui recipitur in materia illi coniticta in eodem composito, tum quatenus est principium passilium motus quem ipsa in se naturaliter recipit,quae ratio principii alicui formae substantiali conuenit,tum quatenus est principium ac iuum siue motu quem ipsa in se naturaliter recipit,vi dictum est liue motus, qui recipitur in materia illi coniuncta in eodem composioto,tum denique, ut est principium finale e
rumdem motuum . quod idem proportionaliter dictum fit de forma iubstantiali, ut est principium quietis in eo in quo est, cae
iis Neque vero solae Drmae substantiales elementorum de mixtorum in animat rum,sed etiam anima vegetativa, S sensitiua,&rationalis etiam quatenus rationalis, siue intra, siue extra cori us,&quidem etiare spectu notus intellectionis &volitionis naturalis est vere, Nproprie natura hie definita. Eademque naturae ratio vere, proprie
reperitur etiam in coelo,siue illud substantialiter compos tum sitie simplex iuxta diuersas sent eiulas,dicatur. Compositum tamen substantiale non est vere, troprie natura, sed habens natui am, multo minus naturaeit compositum accidentale, aut accidens, quo tanqi iam forma huiusmodi compositum costituitur,nisi quis naturae vocabulo abuti velit. Ac licet aliqua natura fit principium motus non solum in eo in quo est, sed etiam in
alto,natura tamen in communi, non est principium motus in alio, ted in eo , in quo est. Neque eadem natura in comit . uni est quid uni vocum, sed analogum. ii Ad maiorem naturae cognitionem conferret aliqua artis cognitio . Sed cum ars interdum sis matur latissime proqitalibet cognitione iii tellectiva, certa quadam,aut certe probabili via , ac ratione ad aliquem fine tendente siue speculativa, siue pnactica interdum late pro omni, tota cognitione iii-tellectiva,Ordine,ac via ad aliquem fine tendente practica: interdum denique presse pro illa sola cognitione intellectiva practica,
55쪽
quae proxim ordinatir ad dirigendam in
particulari ali litam onerationem potentiae tactiva, quomodo arsao Aristotele 6 ethici desinitur est habitus quidam cum vera ratione essectivus, vel ex eodem
ineuius, rectestatio factibilium hoc moipue tertio modo hic lana itur, abstrahendo tanaen ab actitati, habituali Atque hoe modo sumpta ars, quae proprie dicitur artvtens diuiditur ab Aristotelea Physi rex. x4. in eam , quae facit materiam simpliciter
'e eam quae facit operi accommodam,&primo physicoez.63. ita,ut aliae sint arte quae transfigurando, aliae, quae apponendo, aliae quae subtrahendo, aliae quae componendo, liae quae transmutando agunt fecundo Phyficae x. 9 ita ut aliae sint artes, quaenarii ram adiuuant a perficiunt, quam itura non potest perficere, aliae quae naturam tantum imitantur. Eimitamuis Aristoteles sapedoceat,artem relinquere opus post se, de inlio etiam velit illam disterrea Prudentia
tion est tamen reiicienda alia ariis diuisio in eam,quae relinquit opus post se qualis est fabrilis, aedificatoria,&aliae hiritis modi magis necessariae, de qui inis Aestoteles imititur,cum docet quoa diximus, iam , quae non relinquit opus post se , qualis est talata torta, citharistic a m aliae hii iusmodi, quae operationes ab Arist. nunc actiones paulo latius his sumptis nominibus,nunc factiones appellantur. iis Iam vero conueniunt Natura , cArsiti eo quod utraque agit ex praesupposita materia, utraque propter sine in agit utraque a fine aliquando aberrat utraque producit ef)ctuni libi similem, utraque initatur, natura quidem ideam diuinam,ars vero itaturam,utraque sensim proficit, ab imperfectionibus ad persectiora tendit quamuis raec cuilibet natiir nec cuilibet arti heccmnia competant.Disierunt autem, tum quod semper est aliqlia substantia lteria vero naturae,cum formas subitantiales producit, semper est substantia incola .picta,tum quod foranaarie factorum, ut talia sunt en aerest accidentalis, cum materiae inisti tot compositum accidentale , hysice loquendo, sormaveri rerum natura lium,ut naturales sivit, susnesta mi lii rati pro rubente trail:rana, emper atialis it ci- ia constit
ra sit etiam accidentalis, S cum I. . coluti tua compositum accidentale, unon aliis quae mitto. irret Ithid tamen omittendum non est quod natura,vinatura , est principium motus in eo, in quo est, ut supra dictum est , ars rari non quidem semper, sed ut plurimum est D incipiuna motus in alto, seu quod idem est operandi ad extra, seu in suppositi alio abeo, in quo ipsa est, scaec: piendum est, quod docet Aristotei secundo de Generat. Angelieaea primo,arrem. essi principiunt eius quod fit in alio , de undecimo Meta
physicisum m.tertia,c p. prii NO, esse pri I:cipium transmittalidi uerirna prout alte rum . Ac licet si inpliciter Natura per-- sectior sit Arte , nihil tanae vetat artem secundum quid eis natura perii ctio rem . Figura tamen naturalis . de ar-tificialis non diiserunt genere . aut specie, nisi sorte stimantur reduplicatiuE, naturalis, ut naturalis, artificialis , ut artificialis. si sicut autem in natura duplex est generati naquae licitur aeneratio sim illiciter.&est illa qua producitur compositum substanti ala altera , quae dicitur teneratio secundum quid , est illa , qua
producitii compositum accidui itale ita in arte di iplex est productio, una similis generationi sinanti .er ei sul, Itantiali, t
Vt est dealbatio alictis Itine duplex est eniis arrefactoriam , cuisutium amisi talium aliud simpliciter , aliud quid si dictorum 'ac non illit efiiciorum primi sederis simpliciter fieri , giti librinam artificia . . d
ia dicunt ii sillia vel talia , - torn all
ne purae ad radican .eluuii i , ite fas ta vero lectandi generis ration e sui lecti ponunturii codem praedicamento substantiae, ratione forma poni uaturi crist in illo praedicamento ad quod forma tua poti
Vllum opus nati . l. a. ire cum dicitur arseila principium motus in alio, id ita intelli-Γzndum eis, ut non sit principium notus secundi imae, sed secundum modificationem Art a
56쪽
quaeramen non pioad positi utina inio dicit, sed tantum quoad negativum partere distinguitur a motu: a vi naturae, hoc cli applicatulo naturalia activa passi uis, potest eadem ars ei licere tum multa operianaturae, tum quadam admiranda , quae naturali una agentur in suic Ulla artis applicari ne operant Mim vim superant . Inter operavem natu rar,quae ars eradicto modo estic
retinest,non videtur simpliciter imposibile esse verum auru in , quod per artem chi iinicam a quibusdam productum es gra iiiiiim virorum tectimonio credibile est Ueria in licet a s clii mica, etiam quatenus con tinet chrysope iam, non sit illicita ironi detur tamen promiscue permittenda, sed multi, noxia,d semiciola iudicanda.
V. Ausae non et aliquan do sumitur lati siti: upro quolibet princi Pio, quae Urio apud i cm in via est,ali-
Pt hoc modo alia est cauta simpliciter sic dii l renitur virtuali aliale, alia per acci, quae
se pendet ab alii cille im sese in alluit, illi L 0 clai finitiones, aliquam ramuli ad- t. t. possunt diis Oiliat cm.Sed claris liniri potest est prancipium ali luot Ii cui cale positiuum Petrae imbuens alicui
esse item reale positiuum illius in sua essentia costitutivum aliquo modo realiter a fici distinctum. 31 Sic definita causa recte diuiditur in
primam,5 secundam , remotam, proximam , totalem, partialem, potentialem, actualem , niti a m dc aequivocam , t aeteriram , S internam , in quibus ex plucandis non immoror tantum One , cum
causa aequivoca dicitii esse persectior effectu, sermone me sede capsa qui uoca e sciente principali Diuidi etiam potest causa in naturalem, artificialem, quae ex di Oii superiori satis patentri itemqtie ii moralem, in necessariam,&liberam. Causa physica ut distincta a morali dicitur, quae parte rei causat abstrahen do ab omii prudentum existimatione causa vero moralis, interdum sumitur late pro causa libera, physice quidem, sed libere agete, inieruilinii esse pio causa libera non concti riente quidem plavsice ad fici una, itat armen se habente, et secundum rectam prudeium existimatione ecti cius illi tribuatur. 3 3 gus necessaria est, qua postis omitibus antecedentc requisitis ad causalidum non potesttion causare Littera est,quae positis etiana omnibus i requisitis ad causania uin, ad hoc .lusare. Sed celetarrin a diuisicinae diuiditur causa in materiain,ibrinam eii: te iri, sirem, praeter quas nulla alia i ta quae non aditam an aliquam, vult si ' reductive, pcrtit citi. Qiarii in caul idicitur alteri Per se, seu e sentialite li tu, dinari, cluae natura sua pedet in causalido ab altera, hoc
est iuuar et est causare nisi altera, cui di peise, seu essentialiter subordinari cocurrat ad idem causandiim,&quidem in eodem gener re Ilia vero dici solet per accidetis alte nari, quae non pendet in causanci tum est, scatio inessendo alio, i sal Itic increatis, licet IraIV it aliqua causa I r acciden, alterio reus P dri.
33 aulaeuicietis ab Arist. r. phSLt.29. QV .met .c. r. dc sinitur esse unde priticipium nrutationis pri inium aut qhietis qua des niti occanuenit omni biis est ius siue phy. statis , stile artificialibus 1 iralibus exciente sine lutatione, Inlutationis , aut qui ctis pCnatur conueniet tiam stirici znti sine i l .ll. ill ne , siue hoc sit ei latens sine subiecto, ut Deus in creati cne, siue cum sit bieci , ut Sol. omitter. in se
57쪽
lucem in instanti strae creationis unde colliga latius patere emciens sine mutatione, quam emeiens sine subiecto. ias Diuiditur euiciens cum aliis modis,
qui ex dictis, S dicendis satis intelligi poterunt,tum praecipue in principale, instrumentale .essiciens prinei pale est effciens c currens ad effectum virtute propria: vel paulo clarius est em ciens concurrens virtute
propria ad effectum, quem in se sor maliter, aut eminenter continet, cosequenteraque nobilem, aut ignobiliorem se . Effciens instrumentale, seu instrumentum sumitur primo latissime,ut distinguitur a solo emclente principali simpliciter primo atcrue omnino independenti, idest Deo, quomodo omnia efficientia secunda dicuntur interdum instrumenta Dei. Secundo latὰ prout distinguitur ab omni, d solo supposito agente , ut quod non autem ab agenteyrincipali, ut quo,quomodo omnis virtus, te principium activu, quo suppositum agens agit etiam si sit pars essentialis, aut integralis eiusdem suppositi dicitur eius instrumentum Tertio presse prout distinguitur ab omni essiciente principali,si ueprimo, siue secundo sue agente , ut uod, nue ut quo, quomodo calor dicitur inrumentum ignis ad producendum alium ignem. Et hoc modo est ciens instrumentale, seu instrumentum definitur esse eniciem c currens ad effectum virtute aliena, hoc est, ut virtus alterius adaequat distincti vel
paulo clarius,emciens concurrens, ut virtus
alterius adaequale distincti ad effectum, que
nec formaliter, nec eminenter in se continet de consequenter excedentem vim suae persectionis,ci activitatis,4 diuiditur in instrumentum coniunctum, quod multiplex est,&separatum itemque in illud , quod est accidens tantum,ut calor, illud quod est in stantia ast ista accidetibus, ut semina. Nihil tamen repugnat idemessiciens respectu eiusdem essectus sub diuersa tamen ratione simul esse essiciens principale, instrumenta te, ut idem accidens rei pectu alterius accidetis igia bilioris, vel illi nobilis, si Sessicies principale quatenus spectatum secundum
te tantum,abstrahendo ab eo,quod sit virtus alterius, hoc est substantiae,ai liue,concurrit ad ericium non excedentem vim suae perfoctionis, S activitatis S consequenter virtutes iopria ess e vero efficiens iiistrumentale, quate i. us active concurrit ad eundem essectum virtus alterius , hoe est substantiae.
136 Causalitas causae essicientis uiuia cunque,hoc est ratio formalis, qua causa es iciens quaecunque constituitur formaliter, Aeactu causa es iciens, non est actio sumpta actione, ut est aliquid extra causam emcientem,sed est virtus causandi ipsius causae em cientis sumpta non secundum se, sed ut con- notat, seu cicit in obliquo suum este in actu, seu ut est id, aluo est effectus actu,&26 sequenter, ut est relatio transcendentalis e Dficientis ad suum essectum actu, siue sermo sit de causalitate efficientis principalis siue
instrumentalis,sive producentis,nue conternantis,ci c.
13 Non solum autem opinio negans in uniuersum causis secundis, seu rebus creatis, vel etiam corporis vim omnem essectitiam, sed etiam negans in uniuersum rebus corporeis vim essectivam substantiae,taliquanterronea,tum in fide Catholica,tum in Philosophia, penitus explodenda est, atque omnino allerendum plurimis rebus creatis, etia corporeis vim effectivam aliis quidem accidentium, aliis vero etiam substantiae a Deo liberalissime ilibutam in esse. I 38 Ad hoc tamen, ut eausae secundae a sgant,necessario requiritur, ut Deus ad eori Conruis effectus quoscunque concurrat ii m solum sustri.
mediate 5 remote, quatenus illis dedit , de conseruat esse,5 vipa agendi, sed etiam immediate Siroxime simul cum ipsis eorum essectus producedo, 'itidem magis,quam
ipsae causae secundae, sumendo tamen earum essectus seeundum tota mentitatem, S persectionem,quam habent,non secundum desectus. Concurrit vero Deus ad effectus caui sarum secundarum immediate immediatione tum viri utis,tum suppositi, non ita tameconcurrit, ut ipsius concursiis sit aliquid ab ipso impressum causis secundis prius tempo re, aut natura quam causae agant, quod sit quasi principium actionis, aut conditio in causis secundis praerequisita ad agendum habens in illis esse permanens, aut transiensculpta actione ,stque motio quadam smilis illi,qua instrumentum movetii ab artifice, cum inlud applicat ad agendum , aut qualitas quaeda in ii uentionali, similis pectcbus, per quas obiecta simul cum potentii se urrunt ad earum operationes.
339 Dupliciter enim sumi potest concursus,quo Deus concurrit ad euectus causarum secutida ruin primo pro eo , quod dicit in Deo,& se est actus immanens, quo Deus ab aeterno voluit facere tales effectus tali tepore,coagente tali causa secunda S reipsa deinde facit, ut facere voluit Secundo Pro
58쪽
ctus causae secundae, quatenus pendet a prima. Quare idem realite reflectus est concursus ad extra causae primae, quatenus pendet a cauta prima , ct concursus item ad extra
causae secundae, quatenus pendet a causa secunda Dixi te in ad extra, ct c. quia etiam concursus causae secundae dupliciter sumi potest vel pro eo,quod dicit in causa secunaa, sic est ipsa virtus, qua causa secundato test dependenter tamen a prima producere ei secium, re ipsa producit, vel pro eo,quod dicit extra,causam secundam, sic est ipse effectus,ut pendet aecausa secunda, ut dictai est ei lectus autem, ut pendet est dependentia ipsa , seu actio , quae ab effectu non distinguitur a parte rei , ut suo loco dice
r o Sed ut intelligatur, quomodo res
omnes pendeant a causa prima etiam, ut abessiciente conseruante, duplex distinguenda est conseritatio in genere,periri per accidens S per se item duplex, altera cirecta,5
immediata, altera indirecta, mediata; conseruatio per se directa, cim metrata est continitatio , seu perseuerantia insuxus in ip-
summet esse, quod in productione communicatum fuit conseruatio per se indirecta , de mediata est conseruatio, seu perseueratia in fluxus non in ipsum me esse rei , sed in eius causas extrinsecas, dispositiones, quibus
conseruatis res conseruatur. Conseruatio vero per accidens est defensio se uimiectio a
coiitrariis vel eis resisteiado, verea remouendo, quae dicitii conseruatio per accidetis, aper se non est a cito contriuialis iiii luxum in Ulam ese,airi causas ex triti seca dispositionesve rei, sed est alia ac io,ad quam Iper accidens sequitur continuatio influxus in esse, aut catilas extrinseca , disii Osuionesque rei, conlectimuer conseruatim rei, quae quomoni a productione differat,alio loco explicasiduna est Res igitur omi ccccnseruatura causaptiuin inge: iere causae et Echiniis de lineentara tantarii nune loqui naur ct quide siti stantiae conseruamur ita genere cautaei scietis persu directe δε immediate a sola causa pinna, per accidens tamen S per se indirecte id mediate substantia e irruptibiles, ea iarumque accidentia conseruantur etiam icausa sectutil. 1 identia vero aliqua cnn-
seruantur citam per se directe, imi diate a causa secunda. x a lea , uam dari certum est,nori est
proprie loquendo, quidquid quomodocunq, determinat, stula: igit agens in agetido, sed est eremplar, ad euius imitationε agens agere potest, si loquamur de Idea in actu primo, vel agit loquamur de Idea in aetu seculido, diuiditur in internam, extemam Sed ratio Ideae primario coii uenit iii ternae quae non est conceptus formalis, idest cognitio rei facii bilis, aut faciEdae, sed conceptus obieci tuus Per conceptum autem obiectivunon est hic intelligenda res ipsa extra intellectum,facii bili aret facienda'ilatenus ab agente intellectuali cognoscitur, ut hoc, vel
illo modo factibilis, aut fac teda sed aliquid inteIlectui artificis propositum, si quidemiermo sit de Idea intellectualium agentium
quae praecipua est in ipso artifice existens repraesentativum rei factibilis aut faciendae quod in creativis intel Iectualib. est species intelligibilis, aut phamasma, in Deo est ipsa essentia diuina quatenus per modum speciei intelligibilis seu simulacri melitatis repraesentat Deo creaturas omnes ab Uibia cienda . iactibiles.
t x Dixi in thesi superiori,siquidem sermo sit, c. quia ratio Ideae conuenit etiam conceptui obiectivo brutorii consistente
in phalitasmate repraesentativo rei ab ipsis factibilis aut faciendae, ut nidi, simili una
Atque in creaturis agentibus cum cogniti ne Idea est realiter multiplex, at in orea liter una, tantum formaliter, set virtualiter inu Itiplex Neque vero costituit Idea: niis c aquatuor vulgatis disti rictuin,neq;ptinet ad caio formiem proprie, aut reductive, neque ad caiisam iuialain, sed ad causam efficiemem cum cognitione, tanquam quid eam determinans, ei dirigens ad operandum h κ, ve Iillud,tali, vel tali modo.&quamuis perfectior sit ratio Ide in causa efficiente cum cognitione intellectiva, quam in efficiete eum cognitione sentiti ua,hoc tammen nrhil obstat, quo minus ratio propria Idcae internae de omnibus ideis intentis creatis dicatur uni voce.
rq; Finis ab Aristotele secundo physic.
te 29. alibi recte defiat itur esse id, cuius
alia. In qua definitione particu Ia cuius
lumitur , ut conuenit fini cuius, fini cui,
iureticula vero gratia' sumitur ite late pro
iutem ione seu appetita siue rationalici uescit firmo, siue naturali, subintelligitur aliquia sit,ue est, fit, si sermo sit de sine avi respectu effectus in fieri finaliter est lea durat in elle,si sermo sit de fine actu respectu essectus in couseruari finaliter.Dintditur at enifiliis ab eodem Aristotele secundo de Aia imat . 3 s. in finem cuius, finem cui Finis cu-
59쪽
ius est illud bonum,cuius adipticendi ratia agens agit finis cui est supponis, seu id cui
agens procurat fine cuius, nec audiendi sitiit qui volunt solis finem cui esse finem proprie dictum finem vero cuius esse mediuIn Diuiditur praeterea in finem, qui fit,&snem qui tantam obtinetur: in finem,qui est operatio,5 rasaem, qui est res ex operiitione resultans: in finem operationis seu operis, Sine operantis: in obiectivum, formalem, seu, ut alii loquuntur ut finem cuius fine in quo: in primarium, sine quo res non fieret,&secundarium, sine quo res etiam fieret: in Ρ-ximum,&remotum, seu intrinsecum,e extrinsecum in ultimum non ultimi im, in eum qui est verum bonum, S eum qui est bonum tandum apparen , a c.
44 Virtus causandi causae finalis no est ni otio ulla metaphori ,.qua finis moueat seu alliciat, 1 excitet fretis,ut in se tendat: nec eli ipsa actio agentis quatelaus ab ag
tu fit propter finem: scd est ipsa virtus causandi causae finalis sumpta no secundu in se, sed ut est id, aduo est efiiccius actu , proportionaliter,ut dictum de causalitate causae efficientis . Causa vero finis non secundum eis intentionale, ita ut in entio non sit tantuconditio , sed ratio Ur malis causae finalis ut quidam dixerunt: iei it .i v fiuis,qua praee, isticanent Linus et secundu suum cilcisca te eaetra intentionem, finis vero qui producedus est ab agente causet tantum secundum cile intentioliale sed causa secudum suam
nem,nim tamen ab eo, quod actu existat in intentione Atquc hac ii te: tio est velut conditio, si ine qua non insae finalis ouamuis n6st conditio, et et appr xlnaatio in aliis causis, sed ut existentia ni ethicaentes, aut saltem eius virtute Salii sca ., sis neque hinc tamen deducendun, finem non e iii , edi' tius esse veram,& rualem causam, ut re vena est. i s Nec alio a tantum, sed Onania omnino agenti an auralia, etiam in seriora homine, seu non intelle tualia agant propter finem proprie, siue sumamur simul cuni caussa prima ipsis cooperante, rinem non uir,
sed ipso in agentium naturalium, tum im
te, siue sumantur sine cauta prima, scuit ex se praecise agunt.1 6 Causa materialis ab Arist. α. Physi. tex. 18.rem definitur esse, id ex quo si an-Quid,cum insit, in qua definitione, particula ex ximnortat habitudine subieci i, partici la vero fit sumitur late, ut significat non solum; producitur, sed etiam,ci,nstituitur. 6- uenit autem haec definitio primario materic
primae, secundario etiam aliis materiis. Causalitas causae materialis consistit in eius virtute causandi, hoc est in potentia qua re sertii ad effectum non summa secundum 1 sed ut est id,a quo est effectus ac i, proportionaliter, ut dictum est de causalitate: eiiicientis,ct finis , fleetus eiusdem totalis
quidem, seu adaequatus, S principalis , est
compositum: praecisus vero, seu partialis in- adaequatus o minus pri sic palis vis Orma, vel quoad est simpliciter, iste recepturia in materia sntiit, si sit fornaci in aterialis,sue
substantiali siue accidentalis, vel tanturnqucales receptum in materia seu ut alii loquuntur, quoad inirmationem si si forma spiritualis sicistairrialis. i Causa forinalis ab eodem Aristotele eodem tex. p. definitur esse ratio ipsus
quod tu id erat esse, idest essentia rei, vel to taris,si sit is a metaphysica, ut indefinitio obiectiva respectu definiti,.velitarcipirat seu habens ratione in actuantis,ct perficien iis, si sit forma pli sica, aut etiani morali aut artificialis. Conuenit autem haec defini- lac pri mari formae substantia li,sec .3ndario. accideri tali . Cum vero dicunt Philosophi, tormas aliqua educi. 1eu extrahi de potentia materiae, seu ex materia, hoc loque di nodo non indicant formas illas, antequam prodii cantur,ac velut in lucem proselantur, se
lituisse in materia, vel secundum se tota , . vel secundum gradum incompletum 'choationem aliquana, vel etiam secundum semina, seu rationem seminariam, quae Omnia falsa sunt, quamquam hoc vitii num bonum etiam in sensum trahi potest, sed tantusormas illas fieri depetanter a materia,qu ad suum esse simpliciter, non tantum qito ad elle secundum quid, hoc est uoad esse receptum in naateria Causalitas causae fornaalis consistit item in eius virtute causandi, hoc est in potentia , seu apetitudine qua refertur ad esses tum sumpta , non secundum se, tediit in id, a quo est effectus actu , Ut pro portionaliter de causalitate aliarum causarum dictum est Effectus eiusdem totalis quidem, sinu adaequatus, triticipalis est coimpositum. Ilaaetatus: em,scu Partialis, inadae-iquatus,ci minus principalis est materia sal-ltem quoad esse actuatum l
60쪽
An autem effect alicui iis tormae, sit mare Ua etiam quoad elllam liciter, paulo post
1 3 Hac en iis inpri singularum cau sarum in medium allata, communia omnibus, vel plurib cansis assererida stini, piorum tria indieat Aristoteles eundo Physe. te X. 3o nempe posse esse pili res causa seiunde me dictus, eausas esse si bonuicem Cau-ii s. eandem posse est e causam contrari 2 minrum . A circa primum certum illud est , donM- ad eundem realiter ei lactum numero 'posse mea concurrere: plures restiter causa in diue D ML so genere causae r immo ad omnem omii nodo es effectum necessario concurrere saltem duas ctus diuersa causas efficiente ira,&finalem, licethiae in De ea liter sint idem . Ad eundem realiter effectum numero possunt etiam concuirere plures realiter causae in eodem genere causae,veibi gratia, plures in eodem genere causares icientis, plures in eodem genere causae sinalis, Sc. sed quia hac emist cuti unius Musi, diuersi, et iisdem generis, abstrahendo ab eo, quod sunt totales,vel paritales, difficultari videtur esse de totali bus,cana equentib. conciuli Ortibus explicabimus. Mi 9 si ergo per causam totalent intestigatur illa a qua enectus est totus. hoc est ita, ut nihil entitatis sit in effecti, quod ion sit ab illa causa, sed non totaliter, hoc est non . ita, ut quidquid entitatis est in in ectu, si ab
illa causa tatum sin consortio alterius, quo sensu sumpta n caiisam totalem aliqui am pellant totalem totali tu inhinis, postunt etiam naturaliter ad elindem realiter esse
mimnuis e focia urre illi res realiter causae tot .ues, tum ut diuo, . cim in eodem genere causae. Si aut Hausam totalem intelligatur illa, a licii, non soluin est totus, sed etiam Od. liter. hoc est sine consortio Ilius Alteriuscanii, non possunt uno modo, nee llam potentialia ad eu-
dqm xς liter euectum numero Concurrere
i plures causae totale sene lue in Ddem,ne i m diuerso senere causae Immi, est ait es- sesu test in hoc sensu cauic t It .llis. At Dp rcausam totalem intelligatur illa,aqiua offectus cst ion solutant otia , sed etiam totaliter, .
il est sine consortio alterius causae in eo deui genere causae, quo sensu iam totalem sol Eraii qui illotalitate causae, ilitelligendo . 4re causae , possunt et laini et M alidem realiter esseolii numero coirem,c .aisae tota es Deliique si pei
talem intelligatur illa , qua effectus ira
est quoad suam ea litatem totu , licet non totaliter, id est licet non sine consortio alterius e ausae in eodem stenere causae, ut tamen posset quoad eadem uiam realitatem ab eadem causa eodem modo concurrente esses tiam totaliter,si deesset consortium alterius caiisae in eodem genere ea usae, ad euiide realiter effectum numero adaequatum non possimi per ullam potentiati concurrere plures ea usae totale in genere causae materialis, aut sor malis , possunt . nen etia in naturaqiter in genere causa filialis de per Dei potentiam etiam in genere causae efficie illi , non tamen naturaliter. Ad eundem autem formaliter ef&ctum numero non possunt ullo modo, aut per ullam potenti im e currere piis res clatotales nullo genere cace, quoci liquem supradictis modis sumant ircausae totalesn sue realiter, sae brmaliter tantum inter se cilstitiguantur. Atque haec de pluribus eausis tota lib.simul acceptis in ordirae ad eumdem effectum Videamus nunc quid de ijsdem seorsim seu diui sim,&disiunctim acceptis, in ordine tena ad eundem effectum dicedit in sit.
iso Nec pl. res realiter calici rinales materiales scorium acceptae, plures realiter
causa ruralis forma lex inoisu in te acceptrui di sunt per v an 'otentiam concurrere ad
eundem realiter e stac tum numero adaequatum. Plures tamen realiter causae finalest tales scorsum ac ad alii ne naturali
te vero II rei indu in genere Gaetinalis,&per Dei potentiam ti ad primo producendu. Nec repugnat per Dei potentiam plures reailiter causas efficientes laue qui uocas , sine viri uocas totale seoisum sumptas concurrere ad eundem realiter eici tum nu:Nero, siue producenduin, si te conseruanduin, naturaliter tamen non possunt plures rualiter causae esticientes totales seorsu in sumpta concurrere ad eundem realiter effectum numero praeserti in adaequatum loqum O t. mea deessee tu non attificiali 'sed naturali cicii mpto, . vel solum in ri, vel solum in facto else, licet hoc non sit aeque certum nonanibus ecte ctibus naturalibus. is i Dixi primo praesertim ad atatum, quin tu isiada rici sol