Meng Tseu vel Mencium inter Sinenses philosophos, ingenio, doctrina, nominisque claritate Confucio proximum, edidit, latina interpretatione, ad interpretationem tartaricam utramque recensita, instruxit, et perpetuo commentario e sinicis deprompto, il

11쪽

Quidam aiunt: natura potest fieri bona, potest fieri mala. Ideo ubi Ven s33 et Wou exsurrexerunt, tunc populus amavit bonum; ub Yeou et Li exSurrexe runt , tunc populus amavit 34 saevitiam. f. XIV. Quidam aiunt: existit 35) natura bona, existit naturii mala. Itaque eum Vao esset princeps tamen exstitit Sian g; cum Kou Seou eSSet pater, tam euexstitit Chun; eum Tche ou esset 36 fratris majoris filius , ac praeterea esset princeps, tamen e XStiterunt ei iseu hi, et regia stirpe ortus Ρi han. Nun C ais naturam esse bonam. Si res ita sit, an illi 37 omnes errant Τg. XV. Meng tseu ait: si 38) sequatur animi an sectum, tunc potest esse bonus. Ideo dico, 39 bona est. Si agat malum, non est caelitus inditae facultatis

- δδὶ ining et Moa mang, optimi imperatores fuere, quemadmindum Teoa mans et V stang pessimi et saevissimi δ ) E et G litteram ραo interpretantur turba , tumultus. E, alio lOCO: Passignificat, malum, nsquitia. 3βὶ A : Quidam nascuntur ita boni, alii ita pravi, ut nec hi bonorum exemplo meliores fieri, nec illi pravorum societate depravari queant. Imperator Tao Eὶ subditum suum Siang ad virtutis studium convertere non PQtuit; improbus pater Nou uou silium suum Chun pervertere nequivit. do) G : mei iseu hi et Pitan, nefandi imperatoris Tobmu Patrui erant. Idem interpres aliquid mendae huic Mencii loco subesse putat. 4 : Vol gras-εante imperatoris Teheou tyrannide, laeuhi et Pthan virtutibus suis

elaruerunt.

37 H, J: Tres illi viri de quibus supra, nempe Meng hi iseu, Foung tou

38ὶ Si lionio innatis animi motibus obtemperet utc. J9 Ai hominis natura, bona est.

12쪽

LIBRI II, CAP. V. I 3II. XVI. Misericordiae animum homines omues habent; pudoris 4ο ot odii animum homines omnes habent; observantiae et reverentiae animum homines omnes habent; approbationis et vituperationis

animum homines omnes habent. Misericordiae animus, humanitas est; pudoris et od ii animus, sequitas est; observantiae et reverentiae animuS, urbanitas est; approbationis et Vituperationis animus, prudentia est. Humanitas, sequitas, urbanitaS , prudentia, non ab extrinseco conflatae sunt in

nobis; nos ab- initio habemus illas: solummodo nou 4 α) cogitamuS. . Ideo dicitur: sι quaeras, tunc assequeris illas; si

relinquas, tunc amittis illas. Quidam 43 alii-abinliis discrepuerunt duplo, quintuplo, quidam inex-

putabili numero, qui non potuerunt exhaurire suam caelitus- inditam-facultatem 45).

o) Pudor quem ex propriis culpis, Persentimus, odium quod aliena nequitia in nobis movet. ii) Sic ad verbum iuxta utramque versionem Tartaricam. Chi, est honum, virtutem probaro, laudaro, fidi vero vitium, improbitatem

perare.

Ia) A, C: Non cogitamus nec in nostro corde quaerimus eas virtutes. humanitatem , aequitatem, urbanitatem et prudentiam) quas, ab initio caelitus inditas, possidemus. 45) C : Ubi has virtutes amisere, continuo in malum delapsi, a viris bonis plus minusve disserunt. ε Alii, a viris bonis immensum quantum distant. 45ὶ J : Ex qua misericordiae, pudoris et odii scnsus vide supra , Vclut e fonte denuunt.

13쪽

regulam. Populo caelitus indita natura est. Amat hanc pulchram virtutem. Consucius ait: qui fecit hos versus, ille noverat 48 viami Itaque4 habeat materiam, necessario habet sormam seu regulam. Haec est populo 49 caelitus indita natura; ideo amat hanc pulchram virtutem.

. f. XVIII. Meng tseu ait: divitibus annis, e populo multi boni 5o sunt; in infelicibus annis, e populo multi improbi. Non quod caelitus demissa insita sa- cultas o disserat, sed quia illi praecipitarunt et immerserunt Gi) suum cor, sic 52 aecidit.

f. XIX. Nunc triticum Seris ac humo cooperiS. Haec terra eadem, sationis tempus praeterea idem fuit. Abundanter crescit quando venit 53 solstitii tempus, Simul maturum est. Quamvis existat inae-

47J J r Materiam, i. e. corpus p formam , i. e. rectam rationem. ne est regula 4,si γ); homo enim actus suos, recta ratione, tanquam regula,

48ὶ A, Η , J, Zr Noverat hominis viam, i. e. hominis affectus Persecte

noverat.

49) Sio Tartariei interpretes. J et ping, i. e. tenere , Custodire, i, i. e. constans. Quasi dicas m) illa natura quam homo nascens semper accipit, tenet, habet, lavet. 5οὶ Er is , i. e. ehen si ,3a a) bonus. Si Zr Cor suum in caecis cupiditatibus demerserunt. 5,J J i Sic in vitium nititur. I: Ea anni tempestas qua terrae fruges maturitatem assequuntur.

14쪽

lxxxvi LIBRI II, CAP. V. 133. qualitas 543, tunc terra habuit hie pinguitatem; illis Sterilitatem, pluviae et roris alimonia ae hominis I

bor non fuerunt aequales. ιβ. XX. Idcirco quaecumque ejusdem speciei sunt, hine omnia mutuo similia 55 sunt. Quare solummodo, quoad hominem, dubitas de hoc. Sancti viri nobis specie Similes sunt.

noscens pedem, iaciat 57 calceamen, ego scio eum non iacturum cophinum. Calceamina mutuo 58 similia sunt, imperii hominum pedes similes sunt.

g. XXII. os, quoad sapores, habet similem 59 appetitum, quia I ya 6ο prius invenit id quod no

strum OS amat.

Si, quoad sapores, ejus oris natura si hominibus discrepuisset, veluti os canum et equorum qui nobis non ejusdem speciei sunt, tunc 61 imperii homines,

) J: Si multam hie, exiguam illic segetem colligis, id inde venit quod. 55' I r Eamdem naturam habent. Quare igitur solum hominem eiusdem ac alii homines naturae esse dubitas 3 56 E: Loung tim , vir inter veteres sapientia clarus. 5 J J: Calceamen palea seu textili herba consectum. 58J C: Omnes ealces pedis sermam habent, omnes similiter ad pedem apti sunt. 59 Jr Littera est proprie significat gallicer troaver un mera de ron Milt, is εοίι qu 'on a mur tel ou tot meis. 6o E et Ira erat magistratus in regno risi, sub principe mari Asang 4,a55-6ia . Arte coquinaria famosus evasit. 6iὶ Tartaricus interpres e Tuno imperii homines qui amant sapores, quomodo του Ira sapores sequerentur t

15쪽

dum cibos appetunt, quomodo omnes 62 seque rentur I ya quoad SaporeS. Quoad sapores, imperii homines necessario appetunt dapes conditas juxta) I ya, quia imperii hominum ora mutuo Similia sunt.

g. XXIII. 'Auris etiam sic. Quoad sorios, imperii homines necessario amant 63) musicae praesidis Eouang melodiam, quia imperii hominum aures mutuo similes Sunt.

g. XXIV. ' Oculus etiam sic. Quoad 64 Tseu tou, imperii hominum nullus non sentit ejus pulchritudinem. Qui non sentit του Tseu tou pulchritudinem,

g. XXV. Ideo dicam: os, in saporibus, habet Similem appetitum; auris, in sonis, habet similem auditum; oculus, in coloribus, habet similem pulchritudinem. Quoad cor, an solum non habet quod

similiter 65 approbet satque amet) Τρ. XXVI. Id quod similiter approbat, quid est Τ

' Dicitur ratio et sequitas. Sancti viri solummodo primi

sa) I. e. Dapes condire iuxta eam artem quam invenit I ya. I : thssvnς gallice et sultro, se moriter fur, re conformer a.

suerat.

6M Sic G, H, J, Z. Perperam Noel.

16쪽

lxxxviii) LIBRI II, CAP. V. I 3Iassecuti sunt id quod nostrum cor similiter approbat. Itaque ratio et sequitas recreant noStrum cor quem

admodum caro pecudum 66 recreat nostrum os. g. XXVII. Meng tseu ait: montis 67 Nieouchan arbores fuere pulchrae. Quia illae confines erant magni regui, ascia et securis impetiverunt illas. Possuntne dici pulchrae 3 Tunc illae quae diu noctuque cre- .

Verant, quas pluvia et ros irrigaVerant, non caruerunt stolonum et surculorum pullulatione. Boves et oves

insuper deinde depasti sunt 68 illos. Ideo mons

sic denudatus est. Homo videns illum sic denudatum, putat illum nunquam habuisse arbores. Id numquid

montis natura est p

s XXVIII. Quamvis 69 sis, quod servatur i. e.

inest in homine, nonne est humanitatis et sequitatis

GJ I. Thaou , boves et agni qui herbis vescuntur. Roam, canes et Porci qui granis v Cuntur. 6 J J r meoia ebari, mons in regno Nisi, ad Euronotum surgens. 68ὶ δ i littera icti ad stolonea et surculos refertur. B r Quamvis sorte usque ad vitae finem, in virtute excolenda, perinseverare non possit homo, squemadmodum Praedictae ala bores , quae inmaeeure succisae, tum Pecudum morsu depastae, diu crescere ac pullulare nequiverunt , dices-ne humanitatis et aequitatis sensus homini nascenti non suisse coelitus datos Et thsun, i. c. tsaι I,55a , inesse. I : Homo pravus evadit, ut primum nativam exuit bonitatem, perinde ac mons denudatus videtur, postquam lignatorum secures virentem ejus silvam demessue runt. Sed licet naturalia bonitas, dia neglecta aut vitiis contaminata, ex hominia corde penitus evanuisse videatur, nunquam tamen ita exstinguitur ut repullulare non possit. 2

17쪽

I 36

auimus Τ to eum deseruisse suum natura bonum cor, etiam est veluti erga arbores aScia et seCuriS quin

quotidie impetunt illas. Potest- ne dici o pulchrum Τ' g. XXIX. Quod titu i diei nocte 7 a repullulavit, ob 3) placidam diluculi auram, quoad το amare et odisse, ad hominem mutuo illud accedit tantillum.

Tune id quod interdiu 75 agit insuper impe- .

g. XXX. Postqvam impedivit illud repetitis vicibus, tunc hujus noctis aura vitalis non potest illud conservare. Ubi noctis aura vitalis non potest illud conservare , tunc 78 illud distat a brutis non longe

i. e. non multum.

Homines videntes illud simile brutis, illud pu-

Ο a r Quasi diceret: cor, cupiditatibus misere lacessitum ac percussum , omne decus amisisse. 7r Sic J. et plurimi: i. e. nocte quae diei transacto succedit. Aliter II ;de die usque ad noctem. C : loquitur de corde caelitus dato. a) J: Nativam bonitatem revixisse indicat.' C : Quando scilicet mens, sedato cupidinum tumultu, quiescit. 7ij C: Illo tempore, naturalis honitas sensim emicat, optimae mentis Dogitationes pullulant, atque , si spectes amorem quo virtutem, et odium quo vitia prosequitur homo , eius mens aliorum hominum menti jam tantillum accedit. 75 Η : Intelligit actiones quae tum humanitati, tum aequitati repugnant. 76 Rao est proprie alicuius manus manicis impedire. π Η : Tantillum illud rediviτae virtutis germen perimit et enecat. 78ὶ Tunc a b mitis, quae ratione carent, bonumque et mHum distinguere nesciunt, non Inultum dissert. .

18쪽

lxxxix LIBRI II, CAP. v. I 37tant nunquam habuisse innatam facultatem. Id num

quid est hominis naturalis 9 assectus 3I. XXXI. Ideo si obtineat suum alimentum 8o),

nulla res non crescit; Si amittat suum alimentum, nulla res non decrescit, i. e. non Perit.

f. XXXII. Consucius aiebat: si custodis, tunc remanet, si dimittis, tunc perdis. Exeunti, intranti non est fxum tempus. Nemo novit ejus directionem. De ' corde loquitur 81 . g. XXXIII. Meng .aseu ait: nolite mirari regem 8a non prudentem 83 esse. . Quamvis sit imperii sacile crescens 8Q res, si uno die sole calefiat, et decem diebus frigeat, nulla

est quae possit CreScere. Το meum invisere etiam 85 rarum erat. Me re'

gresso, qui 86 frigefaciebant, veniebant.

7M Ur Humanitas et aequitas, natura est; mali amor sole), est assectus; Potestas amandi malum, est innata facultas. 8o Η : De montis arboribus ac de hominis corde Ioquitur. 8iὶ Hr Itaque homines eor suum aedulo curare, lavere, alere debent. Inde Cὶ accidet ut in omnibus quae interdiu agent, non nisi nativa bonitas emicabit.

8αὶ Hi Regni risi regem iotelligit. 85J II : Non posse viros sapientes, mento perspicaci, distinguere, illisque varia administrationis munera committere. 8iὶ Η : Planta, ex omnibus quas imperium vel orbis complectitur , sa-cillime crescens.s85ὶ Η : Haec respondent verbis : si uno die. 86ὶ Α, Η: Ut primum a rege disces eram, assentat res et obtreetatores, . turmatim ingressi, principis animum , jam virtutis igne paulisper incales-

19쪽

prodesse poteram Τg. XXXIV. Nunc latrunculorum ludi ars, exigua

ars est. Si non unice applicas animum, si non maxime contendis voluntatem, tunc non 88 assequeris. Ithsie ou universi regni optimus est latrunculis ludere. Si, dum Ithsie ou docet duos homines latrunculos, hic ' unus homo, unice applicans animum ac maxime

contendens voluntatem , solummodo magistrum Illisieou audit, 89) alius Mero homo, licet audiat il

lum , toto animo arbitretur esse anseres jamjam ac- Cedentes, et cogitet, tenso arcu atque alligata sericolane sagitta, jaculari illos, quamvis cum illo homine simul studeat, numquam aequabit illum. An, propter illud, ejus prudentia non 9o adaequat 3 Respondeo: 9i non ita. i. e. non ea de cauSa. f. XXXV. Μeng tseu ait: piscis est id quod ego appeto; perna ursina etiam est id quod ego appeto.

Centem, pravis sermonibus pessimisque consiliis frigefaciebant. It Haec respondent verbis: et derem diebus, etc. 873 C et Virtutis germina in regia corde aliquantisper, me adhortante, suborta, illico enecabantnr. Numquid prudentiam et virtutem regis improborum societate ita corrupti, perficere adhuc Poteram LM) Η : To, i. e. hanc artem , hunc ludum Callere. 8k Hr Meneius regni risi regulum perstringit, qui sapientiae praecepta aure tantum, non corde, accipiebat. γ) Se. alterius viri prudentiam , seu innatam solertiam. si ui Sed quia acri et intento animo non audit.

20쪽

cxi) LIBRI II, CAP. v. 3i Cum ambos Iton possim simul obtinere, relinquo piscem et capio 92 pernam ursinam g. XXXVI. Το vivere etiam est id quod ego appeto; aequitas etiam est id quod ego appeto. Quando utrumque non possum simul obtinere, relinquo tovivere et capio aequitatem.

Τὸ vivere etiam ese id quod ego appeto. Cum id quod 93 ego appeto majoris momenti sit quam to, Vivere, ideo 9 praeter sis vitam non ' obti

neo.

To mori est etiam id quod ego odio habeo: Cum id quod 95 odio habeo gravius sit quam to mori, ideo in calamitate spericulo , non ' fugio. f. XXXVII. S, eorum quos homines exoptant

nihil superaret to vivere, tunc omnia quibus POSMnt obtinere vitam numquid non adhiberent ΤSi eorum quos homines oderunt nihil superaretro mori, tunc omnia quibus possent effugere mortis calamitatem, numquid non sacerent pCum res 96 ita sit, tunc licet viveret, tamen

sa) Η: Quae piseem exquisito sapore multum mPerat. 93ὶ Η: M. aequitas. μὶ Malo, aequitatem amplexus et secutus, mortem oppetere, quam, eam transgressus, Vivere. 9M II: M. iniquitas. Cum iniquitas periculo mortis praeponderet, ingruente leto, sugere nolim. 96ὶ B: Cum hominia cor solam aequitatem amet, tunc, vitam , laesa aequitate, servare non sustinet; cum hominis cor solam iniquitatem