장음표시 사용
441쪽
evanescit, & in aquam refrigeratus soluitur, ob quam fortasse eausim in libris de animalibus Epraetermissa est. Difficultas autem est , quomodo humoris & caloris egressu refrigeratione di catur cogi, eum in libris de animalibus dictum sit, mox ubi egressum est semen,&calor euanuit,hmnidum fieri,& in aquam ueluti te solui. Nisi seminis aliud lit crassum Se densum, aliud aqueiam, quomodo & sanguinis. digitur crast uni sit , refrigeratione coagulari, reliquum in aquam solui. rim o νη α δυχων, ea b*έρη ων, sit δεω κειν omὰν υ stillic, ως is πολὐ ἐαν μη ιι-- ίαν ἔχη οἷον κονια, ν,οἶνος. ocm Θερμοῦ δενωουργαν,οίον τιτανος,
Quae autem ex concretis uel liquidis, calida sint, aut frigida, ex his, quae dicta sunt, dispiciendum est. Quae igitur aque a sunt, magna ex parte frigida sunt, nisi
alienum habuerint calorem, ut lixivium, urina, uinum. Qua autem terrea, ut plurimum calida, propter caloris effcientiam, ut calx & cinis.
99 Quoniam satis expositum est, quae similium partium corpora magis aque a sint, ct quae ma- Fgix terrea, &quae communia seu terrae tantum & aquae, seu plurium etiam elementorum, eorum ipsorum corporum temperamentum, calidum uel frigidum ex his, quae tradita sunt, docere aggreditur. Quod antequam exponatur illud primum monendum, non eadem ratione a physiolo go,& medico corporum similibus partibus constantium facultates explicari . Verum illum cor
porum eorum materiam, qua ex parte ex elementis constant, simpliciter cons derare: medicii a
tem, ut ad hominem reseruntur. Ideoq; phisi cum calida esse illa pronunciam, quae plus caloris, seu proprijseu alieni,in seliabent, quam frigoris, seu hominem calfaciant, seu non calfaciant, cum medicus illa sola calida e si e inqiliat, quae homini sunt calida, illiimq; calidum reddere apta sunt. Quo fit, ut pleraque calida esse statuat physicus, quae medicus aut temperata, aut frigida eta se arbitratur. Oleum philosophis calidum est, ut in Problematibus traditur, quod tamen GaI no & mcdicis est temperatum. Vivens quiduis physici calidum statuunt,idq; ob calorem natur Iem, qui animae est instrumentum Medicis autem multae herbae, multa item animalia ad Eomine
relata frigida statuuntur. Ad hominem autem referiantur, non quomodo canem frigidiorem homine statiuimus, sed potestate eorum atq; uirtute considerata, qtiae hominem aut calefacere, aut
frigidum reddere solent. De quare Galenus saepius, sed potissimum in tertio de simplicium me dicamentorum facultatc. Quo in loco eos reprehendit, qui medicam cum physica consideratio- Gnem confundunt,&id, quod calidum est simpliciter, homini quoque calidum putant. Praeter hoc, illa quoq; sunt animaduertenda, quae in secundo libro de animalium parti bas, de caloris &,
frigoris multiplici fgnifieatione A ristoteles prodidit. Quae deinde a Galeno, tum in libris, quos
Paulo ante comine moraui, tum alibi saepὸ fuerunt repetita, utpote ea, quorum maximus esset in
tota medicina usus. Calidum igitur & frigidum, calidius item & frigidius multifariam diei Aristoteles fradidit. Nanque aliud per se, aliud ex ae ei denti, aliud potestate, aliud actu, aliud, quod factum amplius calefaciat,aut frigefaciat, aliud, quod flammam excitet atq; ignescat, aliud alio modo af Aum. Cum autem tot ealidi & frigidi significationes habeantur, quae calida sint & frigida potestate, Aristoteles nunc tradit .Potestate autem dico, hoc est,natur sua & per se, quomodo uinum calidum dicitur. Haec cum ita se habeant, ad ea quae hic traduntur, explananda aggrediamur. Tradit igitur ea, quae a quea sunt, magna ex parte esse frigida, nisi aduentitio caluerint calore,ut lixivium, urina, uimini. Haec aqua constare antea traditum cst, ea denaq; aduentiti tum habent calorem. Uxiuium quidem, ut mox dicetur, ex cinere, per quem colatur, qui cinis est cali dus,cum omnia combusta, calorem aliquem, aut imagiriura, aut exiguum habeant. Vrina calorem bex concoctione nacta est,cum sit sanguinisse hi alimenti concocti humidia in excrementum.Notum autem est, concoctionis causani efficientem calorem est . Ob quam eandem causam uinum
calidum uidetur, squidem maturatione perfectum est,quae concoctionis est species. Qitae terrea sunt, calida ut plurimum ait esse, qudit calorem habeant opificem, & per ipsum constent, ut calxti cinis. Quae duo inter se uidentur differre, qudd calx non adeo ut cinis combustus si, nec ex materia fiat, quae plurimum aeris habeat,ut cinis. Ob eam causam ait Albertus cinerem meatus rectos,& patentes tenuiumque ualde partium habere, quorum beneficio humori aduenienti non recte commiscetur, quod e meatibus humor effluat, calcem autem meatibus angustis, & to tis refertum esse. Ideo humorem retinere, & cum illo perfecte commisceri . Ut plurimum autem, non absolute, quae terrea sunt, calida statuit, quoniam terrea aliqua frigida sunt, ut fer rum ac lapides .
442쪽
Sumendum autem est, materiam, frigus quoddam esse. Nam cum siccitas Schumor materia sint siquidem patiendi uim habent) horum autem corpora ma xime terra est & aqua, quae frigore definita sunt, constat corpora omnia, quae ad utriusque simpliciter pertinent elementum magis frigida esse, nisi alienum habuerint calorem, ut feruens aqua, & ea,quae per cinerem colatur. Nanque haec ex cinere calorem retinet, ctim in omnibus combustis,aut plus, aut minus insit B caloris. Ideo & in rebus putridis animalia innascuntur,quod calor in si qui proprium cuiusque perdit calorem
Ioo Quid sit, corpora calore alieno calida esse,& quemadmodum terrea quoque,eiusmodi calore caleant, his uerbis docet. Corporum igitur tam ad terram, quam ad aquam simpliciter pertinentium materiam frigidam, per se&suapte natura ecte tradit: calorem autem, si quem Labent, aliunia. comparari. E quibus patet, res aqueas a terreis non dissidere, quod illae natura sua frigidae simi, bae calidae, cdm utrunque rerum genus materiae ratione frigidum sit . Dissident potius, quia rerum aquearum plures frigidae habeantur, quam calidae, terrearum autem plures calidae , ut quae propter caloris alieni efficientiam omnes constiterint. Calor enim alienus ad res terreas magis, quam a queas constituendas requiritur, ut percurrenti in singulis patet. QAod autem dicitur, frigus esse materiam, ex demonstratione, quam subiicit, facile intelligitur, ut quae & ipsa ex ante traditis perspecta sit. Explanatum enim fuit, humorem & secitatem patibilia esse princi pia, e quibus, quae similium partium corpora sunt, constarent, eademq; terrae & aquae ein pro pria, humorem quidem aquae, siccitatem terrae,ob eam causam ex terra & aqua res mixtas generac ri. emadmodum autem integrum id maneat, quod alias traditum est, frigus in causis agentibus numerari, quod tolli uidetur, si materiae tabeat rationem, antea doeuimus.Illud etiam alibi explicauimus, quonam modo terra & aqua frigore constituatur: nec enim ut primo & praecipuo principio utrunque frigore constituitur,siquidem terrae magis propria siccitas est, qua frigus. Definiuntur ergo frigore, quod in utriusq; natura frigus comprehendatur. Quod dicitur,com busta omnia plus minus ue calida esse, demonstratione non egeticum facile intelligatur, calore aliquem ex combustione in eis remanere,quomodo&in reliquis excrementis,quae concoquuntur Plus aute aut minus in eis remanet caloris pro ignis diuersa in illa actione, pro diuersita te etiam materiae, in qua magis aut mimis calor residereae conseruari est aptus . Quod ad res patridas attinet,huius libri initio expositum est, quemadmodum ex caloris iraturalis interitu, qite aduenti ius adferret, putredo oriretur. Rursum traditum est, quomodo in eis animalia innaseerentur. Mare ad eum locum lector recurrat.
Quae autem communia sunt, calorem obtinent. Plurima enim ui caloris, qui concoxit, concreta sunt. Nonnulla uero putredo sunt, ut colli quationes. Quare,ctim naturaliter assici utu calida sunt sanguis,& genitura, et medulla, et coagulum, & eiusmodi omnia. Cum autem intereunt, & a natura recedunt, n6 item. Remanet enim materia, quae terra est aut aqua. QDcirca utrunque nonnullis
uidetur. Et alii quidem frigida, alii calida, haec esse aiunt quippe qui uideant,
443쪽
cum in natura sua ea manent, calida esse, cum autem fuerimi separata, coagulari. E
Quod quidem quanquam ita habet, attamen ut definitum est quorum materia ad aquam pertinet, ea fere frigida sunt : haec enim igni maxime opponit ut:
quorum autem ad terram, aut aerem, ea calidiora.
1 o t Communia inquit aut teriae, & aquae tantum, aut etiam aliorum elementorum, iieluti terrae, & aquae, I aeris, aut aquae tantum S aeris, aut terrae & aetas. Haec igitur omnia, quia calore concoquunt tri&constant, catula stiri necesse est. De sanguine, genitura, in edulla& coagulo, atque etiam decolli quationibus, in libris de animalium, tum partibus, tum generatione, multa dicuntiis, quaeli unc locum confirmant. Sanguinem igitur ipsum ea lidii mei se, quandiit in corpore animalis detinetur, suam cs; seruat constitutionem, secundo de partibus traditur, sed a corpore ei cinctum contia affici, qui ppe qui a naturali constitutione recedat . Vnde& calidus ex accidenti dicitur, quod, quomodo intelligendum sit, alias expositi . Sanguinem etiam ipsim alios inter calida emimerasse, eodem in secundo traditur, alios inter frigida. Medullam similiter eodem in libro dicitur, calidam esse suapte natura. idque ex eius pinguedine, di axungia perspici, cuius quidem caloris mcrito essiciatur, ut cum c crebro iungi, continuarique Posiit. Sed, eum Fhoe de medulla dorsi dictum sit, aliam quoq; omnem medullam calidam cssc intelligi miis, quia si his coiistit itionem saliguineam esse inquit, ut in medulla mi pernato 1 tam conspicit hir, quae sanguinea apparet. Semen notum est calidum esse, cum ipsum qiioq; Aristotelis sententia exsanguine ortum ducat. Est enim alimenti utilis excrementum: spiritosum etiam ualde est, quod caloris os eati . Quod tamen semon si a naturali habitu recedat, frigidum officitur Coagiit si calidu este
diximus, cum eius efficientia coagulari lac traditum est: colli quationem calidam este ex eo intelligim his, quod calo testat, idq; totum sit, quod ex incremento se corii itur, resolutione praeter naturam,aut, ut ueteres dixerunt, id, quod ex toto reccdit propter motus calorena, ut traditur primo de an ira aliuni generatione. caetera perspichia sunt.
Fit amem interdum, ut eadem frigidissima sint,& alieno calore calidissima. Nana quae ualde simi c6creta,&lblidis sma, si calore priuentur, frigidissima sunt, ,&ualde comburunt si incendantur, ut aqua magis quam fumus comburit,&Ia- Gpis magis quam aqua.
1 o, Difficile non est, huius rei, quam Aristoteles tradit, causam assignare . Quae enimrant c5 pactio 1a,dis scilius quidem calorem accipiunt: sed acceptum fidelius, diutiusq; consseruant, uehementiorq; propterea in illis fit,atq; ad agendum ualidior. Accedit, qudd in multa di compa ista
ac solidamateria, multa&copiosa qualitas potest contineri, quae in extenuata dilax a nunquam erit. Qualitatum enim omnium uires materiae conditionem, quam ex laxitate aut spissitudine obliti et, sequuntur. Qua ratione Democritus est usus, ad docendum, grandinem in aere inferiori generari is quidem ob densit:tem stiam,s: solidiorem materiam calidior, quam rotiquus, lia beatur. Fumus igitur, cum sit rarior materia,etsi natura est calidus, minus comburet, quam . ferseuens aqua, qtiaena dura est frigida ,haec autem minus, quam lapis ob eam ipsam causam. Longe Gnim compactior lapidis cst materia, quam aquae,& huius quam fumi, seu flammae. Itaq; essicitur, iit cum aliqua snt, quae natures sita frigidissima habeantur, maximum tamen & longe trehementiorem calorem accipiam, quam quae natura sita sunt calida. IntcIIigimus praetere ac quae frigi H
Quoniam autem haec sunt constituta quid sit caro, aut os, aut alia, qu P. simi lituri sunt pa 1 tium, sigillatim dicamus. Ea enim, e quibus illorum , quae similiupartium sunt, constat natura, genera item ipsorum,&ad quod, unumquodque genus reseratu ex generatione habemus. Nanque&ex elementis, quae similiupartium
444쪽
A partium Corpora sunt, constant ex his, tanquam ex materia ; unitie a opera 'naturae Ac ex his quidem, quae dii halant, ut materia, constant omnia, sed ut 'per essentiaria, ratione.
Tor Corporum, quae similes habent patres, materia ct constitutione, naturaque& temperamento cYpositis, docendum ess e proponit, qua eorundem ratio sit , sieu.estentia, qtiar ab Aristotcle λογος nominatur. Eieii per hanc ipsa esse , ut percuentiam, perinde atouc ex elementis, taniniam ex materia, eadem constituuntur. Hanc alitem corporum, itiae similibiis partibus eoastant, rationem atque essentiam inquirendam esse, quddut illa ex elementis, ita ex eis finiuersa naturae opera conformentur. Est autem animaduertet adtrin, Aristotelem non proponere,
de forma & ratione cuiusque figi llatim silmilatis corporis dicendum esse, quod tractatio em modi ad praesens opus pertineat, aut quod in hoc ipso opere lioc uelit praestare. Nec etenim hoc facit , chira ad finem operis iam peruenerit :& si id fecisset, omnes, quae sequuntur, naturalis philosophiae partes in unum confiidisset: quae sua tiactandi ratio non erat. Hoc igitur propo Dit, quae hanc consequantur tractationem, indicans, simul lue docens, quid cuplicandum restet,ad cuiusque similaris corporis, quorum materiam, constitutionem, & temperamentumi B tradiderat, perfectam cognitionem habendam. S d quanqriam, qtiae proponit, ad libros, quFsesmintur, attineant, commune tamen hoc similaribus corporibus omnibus mox traditriini
uersa naturae opera ex illis collata esse. Quo in loco intelligendum est, nullas similares partes ipsas propter inanimalibus, Mit stirpibus ipsi naturae esse propositas, sed propter animalia, Sstirpes, quorium sunt partes. Itaque eas non elle, nec dici praecipua opera nati irae, uerum stirpes&animalia, quae ex illis consantur. Est autem nota triplex illa corporum animatorum compositio, a Philosopliis & Medicis traditat Prima ex elementis, secunda ex corporibus similitina partium, quae elementis constant: Tertia ex iis, quae dissimilium partium sunt, uehiti bra chium, pedis, exquibus uniuersum corpus conflatur. Quod , quanquam ortu posti emum est, ratione tamendi natura primum est, in quod narum,ut in scopum,actiones suas diripit: quodq; postremb dicitur nasci Recte autem, quid sit unumquodque similare corpus, &qtiae cuiusque ratio atqueesentia, scri tatiir,cii in materiae cognitio ad rei scientiam habendam satis non sit,
quippe quae debilis admodum est& imbecilla. Formam itaque scire necesse est, in qua rei ratio. tota est posta, quemadmodum Aristoteles multis in Ioeis docuit, sed in secundod e naturali auscultatione potissimum, &in primo de animalium partibus . De qua re paulo piust latius dis
c feram. Id tantum nunc dicam, formae notitiam necessarib habendam esse, imis magis quatri materiae, qudd forma rei sit esentia,& per formam constet, ratioque eius dicatur. Quam rationem Aristoteles, ut dixi, λογον nominat, quotloc abulo id intelligitur,q uod definitione de claratur. Illud autem perspicuum est, quod initio dicitnr, similarium corporum materiam, ex his, quae dicta sunt,intelligi:item quae illorum sint genera i praeterea ad quod genus rcferantu r, ex eorum agnosci generatione. Etenim decIaratum est, ex elementis illa constare , potissimium e terra & aqua, deinde humida esse & concreta, & ad aquam, aut terram, aut ad utrimque, a ut etiam plura elementa referri, prout aliter atque aliter, aut coagulantur, aud liquantur, aut etiacrasse cunt, quibus modis generari sunt lita. Genus autem physico, non quomodo apud Logicos sumitur, accipit, cum dixit, ad quod genus referantur, hoc est, ad terram ne aut aqua, equibus ut Θ subiecto constant: quod quidem ex generatio agnoscitu p.
ετ Mλλον χειρ Hoc autem in posterioribus & omnino in his, quae sunt ut instrumenta & gratia alicuius, magis constat. Perspicuum enim magis est, hominem mortuum 1blo nomine hominem esse. Ita igitur emortui manus solo nomine dicitur quemadmodum lapidear tibiae dicerentur, cum &haec instrumenta esse cuiuis uideantur In carne autem, &oisse haec minus aperta sunt. Mimis etiam in igne ,:
445쪽
aqua, & terra. In quo enim materiar inest plurimum , in eo id, cuius gratia mi E
nime apparet . Quem admodum enim si extrema sumantur, materia nihil et aliud quam ipsa,&essentia nil aliud quam ratio, quae autem sunt intermedia, proportione respondent, ut quodque proxime accedit, quandoquidem haec quoque omnia alicuius sint gratia, nec quouis modo se habens aqua est, aut iugnis, u t nec caro aut uiscus, adhuc autem magis faci es & manus.
Io Quid sit caro, aut os, aut omnino pars aliqua ex his, quae similares dicuntur, quaeue eius ratio, qua, ut essentia, constat , uel ut ait Alexandeo ratione unam qitatique constare,& per rationem esse id quod est miniis perspicuum esse tradit, quam in corporibus, quae dissimilia hiis constant partibus: minus enim apertum esse, carnem hominis emortui, solo nomine carne esse, quam faciem, aut manum, solo nomine faciem esse, aut manum, sed adhuc minus in elementis, & omnino in his, quae sunt priora,&principii atque materiae rationem habent, post rioribus comparata. Etenim plus materiae in illis inesse, ideoque minus id cognosci, cuius gratia sint instituta. Nam si extrema, quae sunt in re, hoc est, materia & forma, sumantur, male
riam nil aliud esse, quam ipsa in , hoc est, s mi Iicem quandam naturam, quae subiectum sit aliis, V& nil aliorum in sui essentia comprehendat: formam uero nihil aliud esse, quam rationem & e
sentiam, per quam res est. Riliae autem sunt media inter materiam & formam, analogiam habe re, hoc est referri ad materiam, aut ad sormam, prout huic aut illi propiora esse contigerit. Porro quodque escinentutia alicuius esse gratia, & illa quomodocunque affecta, non uere esse talia, illiusque gratia, cuius sunt instituta, quomodo nec caro, aut uiscus, quomodocunque se habeant, uere talia dicuntur, minus autem adhuc facies, &reliquae partes dissimilares. Haec A ristoteles: quae uerissim esse saeile iii telligimus, si co1 pus omne, quod a natura generatur, ali cuius gratia gigni nobi ς persuadeamus, siquidem frustra nil molitur natura, sed alicuius finis gratia omnia.Cium autem alicuius gratia sint omnia, id cuius gratia sunt instititia, non quomodocunqtie affecta post tuu praestare, sed eum uere fuerint talia. Uere autem talia sunt per suam ipsorum rationem, quae si absit, nomine tantum talia dicuntur, ut homo pictus, cui hominis ratio non conuenit, nomine tantum est homo, quemadmodum & tibia l. apidea nomine tantum tibia est ritu igitur ratio insit, aut non insiit, ex eo dignoscitur, propter quod sunt genita, quippe eum in sit,si illud efficiunt: sin minus, non insit. Cum autem finis cuiusq; ad forma pertineat, ut qui sit aut fornia ipsa, aut eius actio, in his, quae plus Armae habent, aut illius rationem ma- agis participant, apertior sit nec osse est: minus autem notus & apertus in rebus, quae cum m teria affinitatem habent,&a formae ratione longius recedunt. Cuiusmodi sunt elementa, inter quae& materiam nihil est medium. Ac quoniam ueluti materia sunt, ex eis corpora, quae si milium sunt partium, ut ex materia, constant, imb a multis pro prima &simplici materia posita fuerunt. Pbst sequuntur corpora similibus partibus constantia, quae materiam magis, quam formam participant . Nam cum formam unicam, ueluti carnis aut ossis habeant, duae materiae in eis continentur, prima uidelicet, & es ementa, quorum forma actu non inest, nec ex eis, udex forma, res similares componuntur, sed ut ex materia. Disisimilares partes ad formam magi x
accedunt. Nam k formae, qtiae totius est, seu animalis , seu plantae sunt amnia, & ex similaribus partibus constitutae sunt, quatenus ipsae similares formam habent, quae etiam similarium forma in disi imitaribus remanet, ut carnis &cissis in braehio. Quoniam igitur dissimilares partes, formae sunt propiores, quam similares ,&hae, quam elementa, formaqtie ipsa cognitionis& e sientiae causia est, efficitiir, ut dissimilares, quae uerὶ tales sunt, ab his, quae solo nomine, magis internoscantur, quam similares, & hae magis, quam es ementa. Itaque S totum, quod e dissimilari bii constat, utrum uete tale sit, anno in uere, sed solo nomine, magis dii ii dicabitur. HHomo igituri illius ab homine picto seu mortuo magis internoscitur, quam brachium uiuum
a mortuo, & hoc magis, quam caro, quae uiuit, a mortua, &ri ipsus caro magis, quam elementa. Nam S liaec non qua uis ratione talia sunt, quomodo nec caro aut uiscus. Caro enim lco
imbre praecisa, caro non est nisi nomine, quippe quae a naturali sua duritie aut mollitie, aliisque affectibus recedit: quomodo & sanguis non qua uis ratione sanguis est. Quod apertὸ in primo de ani in alium ortu tradidit iubi ait, fieri non posse,iit quod secesserit, unitio cum sit cum corporis p a Gibus. De elementis autem, quomodo non uere talia esse possitit, mox dicetur. Ita exposita arbitror,&conssimata, qtiae Aristotes es prodidit, sed a peltius quoque in his, quaestibii riuimar, exponentur. Nam quid sit id, cuius gratia unaquaeque res instituta est, quo ratio &esia, sentiae itis dignoscitur , usii uersim subiicit, omnia inquiens officio suo esse definita . Illuὰ uero etiarn non est si spine praeterei indum, partes dissimilares non ita uocari in stria menta, quasi id simila-
446쪽
A similares instrumentimu1 aere omnino non fungantur. Habent enim& similares usum situm, cui iis ratione instruimenta dici posituri, ueluti nerui ac spiritus defetei,dos& mouendum in tittiti, uenae ad sanguinem continendum. Sed instrumenti ratio dissimilaribus proprie tribuitur, quoniam actio illarum propria est, ueluti linguae, loqui: pedum, ambulare: manuum, amplecti. Similarium etiam, senuis proprius est, sed sensius perpessio potius est, quam adtio. Vnde
Aristoteles insecuti do destitiinalium partibus, similares adissimilaribus distingitit, quod uissentiendi in similaribus sita fit, actiones autem perdissimilares administrentur. Ob eam causam dixit, membrum, quod sensius& actionis principium est, partim similare, partim dissimilare es se oportitis ei similare, quidem, qua senium capax est, dissimilare, qua mouens&agens. Alibi, hoc est in primo de animalium ortu, similares 1 dissimilaribus aliter distinxit, quod uideli cet similares inter se affectibus differant, ut duritie, mollitie, di bi lares facti line, quod pota sint aliquid effieere. Itaque&actionem eo in loco dissimilaribus tribuit, non similarib iis . Re- ω igitur officiales dicuntur,& instrumenti habent rationem, quod similaribus non adeo
Verum omnia inmere sunt definita. inae enim si uim ipsorum munus poΩ sunt obire, uere sunt talia, ut oculus si uideat: quod autem non potest solo nomine, ut mortuus, aut lapideus. Nec enim serra est, quae lignea est nisi ut imago. Ita igitur & caro. Sed eius munus, minus, quam linguae, notum est. Similiter & ignis: sed minus etiam sorsitan eius ossicium notum est naturaliter,
quam carni S. ros Praeclaram admodum rationem docci, qua naturalia corpora seu similaria, seu dissimilaria, seu etiam elementa, quae uere talia sunt , ab his, quae non uere talia, internoscamus. Quod ipsum etiam ad res artis omnes potest accommodari. Siquidem & in eis omnia munere & offi-ficio sunt definita, ut ueram tibiam aut testudinem dicamus, qua artifex musicus tui potest: non ueram, sed solo nomine, qua non potest. Idem autem in primo Politicorum tradidit, cum de ciuitate& partibus disserens docuit, partem a toto seiunctam, tequi uoce talem esse, ut quae id muneris obire non posset, cuius gratia est instituta. Mirandum alitem non est, corpora n turae omnia opere esse definita. Formam enim quodque habet, cuius proprium est agere, ut materiae perpeti: quare quod non agit, aut facultatem agendi non habet, a natura sua recessit, nec uere tale amplius dicitur. Proinde si ignis non calefaceret, aut id omnino, cuius gratia institutus est, non ageret, uer 8 ignis non esset. Ideo restὸ ab Auerroe in praefatione physica dictum est, hominem scientiis eontem p Iatricibus perfectum ab aliis differre, ut hominem uerum ab homine non uero . Est enim hominis proprium opus contemplari. Quare imperiti inscientesque homines, tametsi reges ac principes, seuerὰ homines non esse, sed nomine solo animaduectant, quippe qui, quod unum hominis est ossicium ac munus, obire non queant. Repetie autem id, quod dixit, in sim uatibus minus apparere id, cuius gratia sunt instituta, qu rem in dissimilari bus,&in elementis inulto etiam minus, quam in similaribus. Quod quidem uerum est, cum oculi officium 8e actio magis cognita sit, quam carnis aut ossis. Sed dubitatio est de igne&aliis elementis, quorum actio longe notior uidetur, quam similarium corporum e potissi inum ea, quae ignis est. Albertus inquit elementorum duplicem esse actionem: unam, qua ex parte cor-υ pora sitiat simplicia, ut calefacere, frigefacere: alteram, ut sunt mixti corporis elemcnta, & ad eius ultimam formam referuntur, quam tantum habent in ipso mixto: & hanc non facile agno sci, ut aliam. responsio probabilis admodum est,&his consenta in ea, quae de actionibus ipsorum elementorum,huius libri initio tradidimus. A duertendum autem lianc, quam in mixto habent actionem, non perpetuo in illis inesse, sed tum interire Se cegire, cum mixtum corpus
interit. Nam quantiis mixtam remaneat, idem tamen non est, quod antea, nec eadem omnino elementa, aut certe eandem proportionem inter se habentia, ut non omninb eadem actio Jelementorum dici possit. Illud uerd etiam fortasse quis dixerit, actionem ignis, ut ignis est, propriam, occultam esse, cum non satis apud Aristotelem notum sit, quare his stibstantialix sit forma, aliis calorem ex illius decreto ponentibus, aliis leuitatem, aliis aliud quidpiam. Sed quid
est, quod ait, ignem, aut eius opus, minus cognitum esse naturaliter, quam carnis λ An aliam eiu 2 cognitionem non naturalem concedit, qua magis cognitus esse possit Z An ii ero , ait naturaliter,
447쪽
riliter, hoc est, eo modo, quo pl11sci res solent nosse ac explicare, hoc est per materiam & E. inam PSiquidem:ignis forma occulta sit, ob eamque caiisam,&eius minus, quod eam conse- qtutiir, quantiis id sensu noscatur, quod calefacit atque incendit. Fortasse autem, ubi legitur legebatur τοῦ κυρὸς, fuitque locus a Tyrannione male emendatus, cum tineis corrosus hi isset: sonsusque planus erit, opus ignis fortasse minus nosci, quam carnis. Sed utro modo legatur, praestat, non simpliciter pro hunciare, sed cum particula fortasse, ut intelligamus, ne Α- 1istotelem quidem huius rei certum fuisse. Ex hoc autem loco resoliatio ad materiam primam ita mixti interitu potest collisi, quandoquidem elementa,qu. Euere talia erant, aequi uoce talia, eius mixti habita ratione et siciantur. Nec enim munere 'suo amplius fungutta P. Porro quae partiti
animalis, sed similarium seu dissimilarium sint munera&actiones, ab Aristotele in libris de partibus animalium, a Galeno inliis, qui de usu partium corporis humani, praeclarὸ admodum
Non secus te habent, quae in plantis sunt,&res in animae, ut aes,&argentum. Omnia enim iacultate quadam constant, aut agendi aut patiendi, ut caro& neruus . Sed eorum rationes certae non sunt. Ex quo fit, ut clim in sint, & cium non insint. non facile si perspicere, nisi extenuata admodum fuerint, solaque manserit figura, quasi a sunt uetusta cadauera, quae in capsulis in cinerem re pente conuertuntur Item qui fructus admodum inueterati, figura duntaxat, non item sensu deprehenduntur. Praeterea quae ex lacte concreta sunt.
Io , Quae de partibus animalium tradidit, plantis quoque&rebius inanimis, ut metallis&lapidibus , tradit conuenire. Sed, cum officio atque actione omnia definiri docuerit, nunc inquit, facultate aut agendi aut patiendi coinstare. Quod non ideo dictum est, quia naturale aliquod eorpus inueniatur, cuius aliquod proprium non sit opus aut officium, quodque propriam ciactionem non habeat, sed quia quaedam sunt, quae magis perpetiendi, quam agendi facultate d
finiantur. Q omodo terra elia elementis, quae ad perpetiendum magis est idonea, quam ad agendum. Partes uero etiam similares omnes. potius perpeti aptae sunt: quam agere, dis similares contra In similaribus enim potestates antea traditae habentur, ut concretilitas, liquabilitas, emollibilitas,&aliae. De qua re etiam antea egimus, clim cair im exponetemus, quare dissi mi laribus instrumenti ratio tribueretur, non simi liaribus . Cum igitur omnia naturae corpora terminata, seu similaria, seu dissi imitaria, agendi aut patiendi constent facultate, eorum, inquit, rationes, eἰ-, quod nos diximus certas, non esse. Quod simpliciter nunc de omnibus pro sertur , cum antea compararet, quae magis, & quae minus cognitae haberentur. Sunt itaque omnes incertae, nec qai si te cognitae, quanquam aliae magis, aliae minus, & in eorum cognitione non uec usu et amur, atque hi, qui noctu in tenebris ambulant . Atque hoc est, quod dici solitum est,ierum ultimas differentias incognitas esse. Quando igitur eiusmodi rationes in sint aut non in sint, non facile est, ut ait, perspicere, nisi exterritata admodum corpora, di deprauata fuerint. solaque manstiit figlira, ut in cadaueribus:uetustissimis,&fructibus longo tempore asseritatis&conditi si item in rebus ex lacte coagulatis. Haec enim omnia, antequam talia, ut Hdictum est, sant, uere talia uidentur, nec ab his dissidere, quae uere sunt talia. Quae autem causast, ut figuram retineant, tota substantia propemodum perdita, alitis inquiretur. R duertendum autem est, Albeitumis alios multos , potissi inum cliymistas, metalla uiua, lapidesq; uilios statuere, quae omnia cinori alitur,&aequi uoce talia emciatmir: qubdium accidat, citin opus seu ira faccre non possint. Ideoque Ze animam in metallis ponunt, quam ignis & aliarum re . 1 um ui de efficientia a corpore reliquo separare se existimant. Sed hanc sententiam alias re
448쪽
Eiusmodi igitur partes calore&frigore, eorumque motionibus possunt e - .fici, cum calore & frigore cogantur. Dico autem ea, quae sbi similes habent partes, ut carnem , ossa, pilos, neruos, & quae sunt eiulinodi. Omnia enim hi-lce differentiis , quae antea dictae sunt, differunt, tensone, tractu, confractione, duritie, mollitie, atque aliis similibus. Hae enim a calore& frigore, mi tis iue motionibus fiunt. At quae ex his constant, difflaniles sibi partes habentia, ut caput, manus, pes, nemini uidebuntur. Sed quemadmodum etiam
frigoris, caloris ue motio causa est, ut aes, argentum ue fiat: ut autem serra, aut phiala, aut arca, non item. Vertim hic quidem ars, ibi autem natura, aut alia quaedam causa.
ror Cum dicendum esse proposuisse quid sit unumquodque sibi similibus partibus constans corpus,&quae eorum stratio, deinde difficultatem cognitionis elusinodi adieeisset, causam cssicientem communem eorum corporum exponit, hoc ipso Alexandri sententia declarans,quae ratio illorum sit, & qua ex causa ad speciem silain unumquodque adducatur. Quod eerte firmiusatis non est, curri aliud sit, emetentem causam cognoscere, aliud rationem: ut paulo pbstui debitur. Calore igitur,&frigore, de eorum motionibus similes animalium partes tradit feri , idque eo consimiat, quod inter se differentiis, quae antea expositae sunt, differant, qtiae differe tiae ex ealore ipso & frigore in luimidum & sie eum agentibus exoriuntur. Differentias autem intelligit, eas potentias & potentiarum priuationes,de quibus longa oratione antea dictum est: hoc est eas, quibus concrescere, liquari, emolliri ,&alia elusinodi perpeti apta sentisod nunc adiicit tensionem, cuius ante non meminit, fortasse in tractione comprehendens. Cum autem similaria calored frigore, eorumque motionibus, quae sunt, coagulare, terminare, di similia, inquiat gigni, subiicit, dissimilaria ex similaribus constaritia, nemini uideri, a calore & frigorec generari, quin potuis ea gignia natura, aut alia quadam causa, ueluti ab anima aut eius uirtate, quae iraest in semine. In natura enim perinde esse, atque in arte quae illam imitatur. In arte autem, si fiat securis, aut serra, calore quidem & ffigore ferrum fieti, non serrae aut securis formam, sed hanc ab arte fabricari, & induci. Quare in natura quoque carnem, os, Si reliqua simi Iares partes caloris & frigoris ericientia generari, sed manum, brachium, caput, aliam habere causiam , ueluti naturam ipsam specie simiIemei quae generatur, quae natura anima est, quam vegetatricem nominamus. Quod praeclare admodum ab Aristotele traditum est, & cum eo consentit, quod in libris de animalia generatione legimus, naturam esse principi u generationis,cuiusq; animalis partis, uidelicet dissimilaris, vimq; formatrice in semine esse instar artificis, quae materia sibi subiecta digerat,& in partes distribuat,figura ornet,&alia efficiat,quae ad membroeruc6stitutionem requiruntur.De qua re antea disseruimus,cii similaribus &dissimilaribus,partibus commemoratis, diceret, dissimilares ab alia causa constitui, quam similares. Sed est aduertendum, similares quoque ab alia causa, quam calore & frigore fieri. Sunt enim haec instrumenta, ut alias dictum est: ucrum calori & frigori haec tribuuntur, quoniam eorum maxime uigenerantur, quorum efficientia non ita in dissimilibus requiritur, sed faeultatis formatri eis. De ui autem partes animalis generante, in secundo de animalium ortuita loquitur. In semine inquit omnium inest id, quod essicit, ut semina vim procreandi habeant, calor uidelicet nuncupatur. Is ueris ignis non est,nec eius generis facultas, sed spiritus in semine conclusus,&que in spiritu inest natura,stellarum elemento proportione respondens. μοι hi ψοζ Ghος 1ντ οπιιομωροσν,ληχῆεον i, Θ filo it a 'Garoἱον τὶ αἶ-
Clim igitur habeamus, cuius generis unumquodque sit, quod sibi similibus
449쪽
constat partibus, de singulis quid sint, sumendum est: ut quid sanguis, aut E
quid caro , aut quid siemen, aut aliorum unumquodque. Ita enim quid quodque iit, & propter quid nouimus, si materiam aut rationem teneamus: sed maxime cum generationis & interitus utranque causam, atque etiam unde motionis est initium. His autem declaratis similiter in eorum, quae dissimilibus co stant partibus, contemplatione uersandum est,& ad eX tremum eorum, quae ex his constant, ut hominis, plantae, et aliorum eiusmodi.
o8 Quod paulo antea trad1dit, nunc repetit, sumendum esse, quid sit unumquodque simili bus sibi partibus constans corpus. Sed nunc adiicit, nos tum nosse, quid,& propter quid sit quodque illorum, si materiam & forna m cognoscamus: sed maxime, si utrunque,&praetereae
causa messicientem, tum generationis, tum interitus. Quod consonum est ei, quod in 1ecundo de generatione de causis in uniuersum generationis proditum est. Tres enim nas causas tra didit , qtiae degeneratione in uniuersum nos elidae sunt . Illis autem notis noscitur, quid sit res: si quidem definitio potissima materiam, & formam complectit hir, ut primo de anima docuit. FNoscitur etiam propter quid sit, quod ex formae cognitione lioc pendat, iit quae actionis causa sit e viciens, cuius gratia quodque est institutum. ini manus formam apprime agnoscet, fieri non poterit , ut propter quid illa sit, ignoret . At uero &materiae cognitio ad id conducet: si quidem talem materiam talis formae&actionis gratia esse oportet. Ita igitur sibi similibus eon stantium partibus corporum, quid est,&propter quid est unumquodque, agnoscetur. Qui bus cognitis, ad contemplationem similam eorum, quae dissimiles habet partes,&ad extremum corporum, quae ex illis constant, hoc est, pIantarum ipsarum S animalium accedendum. Ex quo intelligimus, argumentu colligi posse, quo doceatur, librum hunc, libros de partibus animalium atque de plantis, in qιtibus deplantarum ipsi rum, di animalium partibus omnibus di seritur, proximo antecedere, ob eam stire causam Mcteorologicorum tres priores consequi. Nisi, ut initio dictum est, ordo tantiim hic exponatur, quo in animalibas & stirpibiis cognoscendis utendum est. Vt uidelicet a partium simplicium, quae similibus constant partibus, cognitione exordiamur, atque in illis agnoscendis, quae dimateria,& forma, & efficiens illorum sit, nosse enitamur, tum ad compostas accedamus, quaecκ illis constant,aec demum ad totius animalis seu stirpis conia Gtemplationem ueniam his. Et haec qui dem in hunc, tres quae alios Meteorologicorum Iibros, ii nctis satis situ dicta.
tariorum in quartum librum Aristotelis Meteorologicorum, seu tertium eius dein De ortu & interitu, Finis.