장음표시 사용
22쪽
ῖω GEORGII AGRICOLAE DE RE MEΤΑLLICA
LIBER P Ri Μ vvLTr habent hane opinionem rem metallicam
fortuitu quidda esse, & sordidu opus, at omnis noeiusmodi negotium quod non tam artis indisgeat quam laboris. Sed mihi, quum singulas eius
partes animo,& eo ratione percurro,res uidetur
longe aliter se habere. Siquide metallicus sit oportet suae ariis peritissimus,ut primo sciat qui mons, qui collis, quaeue ualle stris aut campestris positio utiliter fodi possiit, aut recuset fossionem. Deinde uenae, fibrae, commissurae saxorum ipsi pateant. Mox pemoscat multiplices uarias species terrarum, succoru, gemmarum, lapidum, marmorum, sexorum metallorum, mistorum: tum habeat cognitam omnem Omnis os
peris sub terra faciendi rationem.Nota denim ipsi sint artificia materiae exsperiendae,& paradae ad excoctionem quae etiam ipsa est admodum diuerssa. Nam aliam exigit aurum & argentum aliam aes,aliam argentum uiuum,
aliam serrum, aliam plumbum, & in eo ipso dissimilem candidum ae cineo
Teum uel nigrum. Quamuis autem ars succos liquidos coquendi ad spissiutudinem esie secreta a metallica possit uideri, tamen quia iidem succi esses diuntur etiam in terra densati,aut excoquuntur ex quibusdam terrarum laspidumue generibus, quae metalllici estodiunt, & quorum quaedam metatalis non carent, ab ea separari non debet, quae excoebo iterum non est simsplex, etenim aIta est salis, alia nitri, alia aluminis, alia atramenti sutorii, alia sulfuris, alia bituminis. Metallicus praeterea sit oportet multarum aritum S disciplinarum non ignarus: Primo Philosophiae, ut subterraneorum ortus & causas, naturast noscat: Nam ad sodiendas uenas faciliore & cyma modiore uia perueniet, & ex essessis uberiores capiet fructus. Secundo Medicinae, ut sossoribus 8c aliis operariis prouidere postit, ne in morbos, quibus prae caeteris urgentur, incidant: aut si inciderint, uel ipse eis curastiones adhibere,vel ut medici adhibeant curare.Tertio Astronomiae,ut co scat coeli partes, atque ex eis uenarum extensiones iudicet. Quarto ensurarum disciplinae, ut & metiri queat quam alte sodiendus sit pusteus, ut pertineat ad cuniculum usque qui eo agitur. & certos cuique sedis
nae, Praesertim in prosundo constituere fines terminos que. Tum numeros
rum disciplinae fit intelligens, ut sumptus, qui in machinas & fossiones hasbendi sunt, ad calculos reuocare possit. Deinde Architecturae, ut diuersas machinas substructionesque ipse fabricari, uel magis fabricandi rationem atris explicare queat. Postea Pieturae, ut machinarum απempla deformare possit. Postremo Iuris, maxime metallici sit perit usotia alteri nihil surri. piat, & sibi petat non iniquum, munusque aliis de iure resp.dendi sustisneat. Itaque necesse est ut is, cui placent certae rationcs Sc praecepta rei me
23쪽
talli eae hos aliosque nostros libros studiose diligenter. legat, aut de qua,
que re consulat experientes metallicos, sed paucos inueniet gnaros totius artis. Etenim plerunque alius fodiendi rationem tenet: alius percepit scietitiam lauandi, alius arte excoquendi confidit: alius disciplinam terrae meistiendae occultat: alius artificiose fabricatur machinas : alius denique tuis ris metallici peritus est. At nos ut inueniendorum & conficiendorum me, taliorum scientiam non persecerimus, hominibus certe studiosis ad eam percipiendam magnum asseremus adiumentum. Verum accedamus ad ins
Qvvri semper fiterit inter homines summa de metallis dissensio, quod
ali j eis praeconium tribuerent alid ea grauiter uituperarent uisum mihi est,antequana metallica praecepta tradam ueritatis inuestigandae causarem
ipsam diligen ter expendere. Ordiar autem ab utilitatis quaestione quae da Plex est, aut enim quaeritur, utilis niane fit ars metallica his qui uersantur in eius studio: aut reliquis hominibus utilis ne sit an inutilis. Qui metallicam censent inutilem esse his, qui suum studium in ipsa collocant, aiunt primo uix centesimum quemo fodientem metalla, uel id genus alia, fruc has ex ea
re capere. Sed metallicos, quia omnes suas opes certas S bene constitu tancommittunt dubiae & lubricae sortunae plerunque spe falli sumptibus 8ciacturis exhaustos amarissimam tandem uitam,& miserrimam degere. Vertam isti non uident quantum distet doetus & usu peritus metallicus ab arstis ignaro atque imperito hic sine ullo dele stu & discrimine fodit uenas, itale eas experitur atque tentat: Sed quia iuuenit uel nimis angustas & durari uel laxas 8c putres, ex eo colligit ipsas utiliter fodi non posse: itaque fodie selectas tantum: quid igitur mirum e rerum metallicarum imperitum d mnum facere peritum uero fructus ex fossione capere uberrimos c Cori tingit idem agricolis. Nam qui terram arant, siccam pariter Sc densam δέ
macram, ei que mandarit semina, tantam non faciunt messem, quantam hi
qui solum pingue ae putre colunt, & in eo faciunt sementem. Quum a tem multo plures metallici sint artis imperiti quam periti, fit ut metallorum' fossio perpaucis emolumento sit, detrimentum asterat multis. Siquidem uulpus metallicorum quod est cognitionis uenarum rude ignarum*,non.
raro Sc operam & oleum perdit. Id enim magna ex parte solet accurrere ad metalla quum uel propter magnum Sc graue ss alienum, quo se ob rexit, mercaturam deposuerit, uel laboris commutandi gratia reliquerit saliscem 8c aratrum. Quamobrem si quando incidit in uenas metallorum alio, ruraeue sessilium foecundas, id bona magis sertuna accidit, quam aliqua subtili animaduersione. Quod autem metallica multos auxerit diuitijs ex historijs intelligimus, etenim inter scriptores antiquos constat aliquot resis publieas florentes nonnullos reges, Plurimos homines priuatos ex metaruit eorum ue ramentis diuites esse factos. Quam rem multis claris & illu, stribus exemplis usus,in primo libro De ueteribus & nouis metallis inseri, Pto dilatauuatque explicauli ex quibus exemplis apparet metallicam suis cultoribus esse utilissimam. Deinde iidem reprehensores dicunt metalliscar quaestum minunc esse stabilem, magn-que laudibus esserunt agriculo curam ole
25쪽
4 DE RE NETALL egpartim probare argumentis, & exemplis, partim conuitio a nobis extora
quere: utuntur autem primo his argumentis.Terra non Occultat &ab oculis remouet ea quae hominum generi utilia stini & necessiaria, sed ut beneiaca benigna mater maxima largitate fundit ex sese,& in aspectium lucem proferi herbas, legumina, ruges, frumis arborum: at fossilia in profundo
penitus abstrudit,erueirda igitur non sunt. Quia uero ipsa eruunt homines scelerati,quos ut poets loquuntur, ferrea ista aetas progignit, uidius eam audaciam merito insequitur his uersibus. Nec tantum segetes alimentam debita diues Poscebatur humus sed itum est in uiscera terrae, Quas p recondiderat, Stygds admouerat undis, M.
Effodiuntur opes irritamenta malorum /. .
lam nocens ferrum sermΦ nocentius aurum Prodierat,prodit bellum. Alterum eorum argumentum est: Metalla nuIIum utilitatis fructum homini praebent, ea igitur scrutari non debemus. Quum enim homo constet ex animo & corpore neutrum eget fossilibus: animi nanque pastus suauisa
simus est contemplatio naturae optimarum artium disciplinarurn que coagnitio, perceptio uirtutum, in quibus optimis rebus si te exerceat satur rus bonarum cognitionum epulis nullius rei desiderio tenetur. Corporis uero natura quamuis uictu uestitu necessario contenta sit, fruges tamen terrae atque diuersi generis animantes, ipsi suppeditant mirabilem cibi &Potionis copiam, qua como dissime alitur, augescit, uitam ad multum tema Poris producit. Linum autem & lana multorum animalium pelles corapori uestitum dant copiosum 8c parabilem ac minime carum, delicatum uero nee dissicilem inuentu arborum lanugo,quod sericum appelIatur,
bombicis telae, ut nihil prorsus ipsi opus sit metallis penitus in terra abdistis dc maxima ex parte preciosis. Quare quod ab Euripide dieiu est, ferunt
robari in omni doctorum hominum coetu atque id merito semper in ore abuisse Socratem. Non opera sunt argentea atm purpura Vitae hominum sed magis tragoedis usui, Laudant etiam ho e Timocreontis Rodri: Vtinam caree Plute nee in terra. Nec in mari nec in continente appareres, sed habitares in Tartaro & Achais Tonte, ex te enim omnia oriuntur mala quae subeunt homines. Ad coelum laudibus extollunt uersus Phocylidis. Aurum ato argentum damno est mortalibus aurum Dux scelerum uitae pestis, rum* ruina, O utinam clades non delectabilis esses. Te propter fiunt raptuS,homicidia pugna Fratribus insensi fratres,natis φ parentes. Placet praeterea eis illud Naumach tiro . . ia Argentum puluis &aurum.
ulvis arenoso pelagi quicunq; lapilli Livore quit iacent fluviorum margine sparsi Contra Disiligod by Coo le
26쪽
a LIBER I R 'V . et s' Coiltra uituperant hos Euripidis uersus. . . Plutus deus sapientibus,sunt caetera . - Nugae simuli uerborum praestigiae. i. Item hos Theognidis, , Te pulcherrime & d placidissime Plute deorum
Dum teneam,possum uel malus esse bonus.
Insectantur Aristodemum Spartanum quod dixerit: pecuniae uir, palis iper nullus neque bonus est, neque honoratus. Reprehendunctaee Timo
- Argentum A anima & sanguis est mortalibus. , , Cuius sibi qui non congessit copiam, .
. Vagatur ille uiuos intermortuus.
. Accusant denim Menadrum quod scripserit.
Epicharmus esse praedicat De S,aquam, Ventos & ignem terram,sole lydera. At ipse iudico esse Deos utiles Aurum argentum nostrum nan si domi Ponens tuae locaueris hos quicquid uoles Petas licet tibi continserit omnia: Ager,domus,serui k opera argentea,
Necnon amici iudices,testes,modo Largire nam deos ministros possides. Haec praeterea premunt argumenta, metallorum sessionibus agri u stantur,quo circa quoiadam Italiae cautum est lege, ne quis metallorum causa terram sederet, & agros illos uberrimos, ac uineta oliuetam corrumpe resistiuar& nemora succiduntur, nam lignis infinitis opus est ad substruis 'iones ad machinas, ad metalla excoquenda. Sylvis autem & nemoribus succisis exterminantur uolucres A bestia quarum pleraeque homini cibus sunt lautus 8c suauis. Venae metallicae lauantur, quae lotura, quia uenenis inficit riuos &fluuios pisces aut necat,aut ex eis abigit. Quum igitur inc lar regionum propter agrorum, sylvarum, nemorum, rivorum, fluminum uastitatem incurrant in magnam dissicultatem rerum, quae suppeditant ad Nictum, parandarum: propter lignorum inopiam maiorem impensam lairiant in aedificia extruenda, palam ante oculos omnium est, plus in fossicio me detrimenti esse, quam in metallis emolumenti, quae sessione pariuntur. Deinde exemplis acriter pugnantes, contra metalla clamant, praestantisiis mum queri uirum uirtutibus contentum ea neglexisse: laudant Biaristem propterea quod ista ludibria fortunae ne sua quidem putauerit, eius e mim patriam Prienem cum cepissent hostes,& sui cives onusti rebus preciosis dedissent sese in iustam interrogatus a quodam cur nihil de suis bonis se cum efferret, respondit: omnia mea mecum porio. Et Socrates, inquiunt, 'accepit uiginti minas ad se missas ab Aristippo grat discipulo sed eas Dei iussu aspernatus eidem remisit. Aristippus autem in hac re secutus praeceo torem aurum spreuit, ac pro nihilo putauit. Quum enim iter faceret una cum seruis, & h prae auri pondere tardius irent, iussit eos tantum ipsius
27쪽
retinere, quantum sine labore ferre possent, reliquum de stabiicere. Quin
Anacreon Trius uetus atque nobilis poeta quinque talenta, quibus apo.
Iycrate donatus suit, quum de iis duas noctes licitus fuisset, reddidit discens, non esse digna curis,quae sint suscipienda de ipsis. Nobiles item & eis gregie sortes imperatores fuerunt philosophorum similes auri argent que ciespicientia ac contemptione: siquidem Phocion Atheniensis, qui saepius dux exercitus fuit magnum auri pondus, sibi dono missum ab Alexandro Macedonum rege, paruum duxit 8c contempsit, & M. Curius aurum,Hobricius Luscinus argentum & ars referre Samnitibus iussit. Sed etiam reGPublice quaedam aurum & argentum legibus & institutis ab usii & tradistione suorum ciuium excluserunt. Etenim Lacedaemones decreto & dis plina Lycurgi diligenter inquirebant in suos ciues, ea possiderent necne, possessor autem deprehensus poenas legibus et iudicio dedit: & oppidi ad
Tigrim, quod Babylace nominabatur, incolae atque habitatores aurum defodiebant in terra, ne quis eo uteretur, & Scytarchae usum auri argenti quecondemnabant,ut auaricia se abdicarent.Tum metalla conuicijs lactantur.
Primo autem petulanter isti maledicunt auro & argento uocant que fune
stas & nefarias pestes humani generis, nam ea qui possident maximo in periculo sunt,quos deficiunt, possetaribus tendunt insidias, quamobrem uatrisque saepenumero causa interitus & exit a fuerunt. Siquidem Polymno stor rex Thracum,ut potiretur auro interfecit Polydorum illustremhospistem & filium Priami, soceri sui & ueteris amici.Thesauros quoque auri ara genti que ut raperetrigmaleon Tyriorum rex sororis maritum & sacerdotiem, nullam habens rationem neque affinitatis neque religionis,obtrunca
ruiti Auri gratia EriphyIe Amphiaraum maritum hosti prodidit.Lasthenes Clynthum urbem Philipo Macedoni: Sp.Tarpei filia auro corrupta Sab
nos in arcem Romanam accepit. C. Curio patriam auro uendidit Caesari dictatori. At Asculapio summo medico. 8c ut habitus est, Apollinis filio auarum interitus causa fuit. Similiter M. Crassus cum auro Parthorum inhia,
ret, profligatus una cum filio 8c undecim legionibus hosti ludibrio fuit. Iaenim aurum liquidum infundens in rictum interfecti dixit: Aurum sitim, aurum bibe. Sed quid multis historiarum exemplis hic nobis opus est cruum uideamus diebus sere singulis propter aurum argentumue fores eLingi perfodi parietes, miseros uiatores occidi, ab isto rapaci & crudest genere hominum nato ad furta ad sacrilegia, ad excursiones latrocinia, Hores contra correptos suspendi, sacrilegos uiuos comburi, latronum artust Tota confringi, bella quoque non eXitiosa tantum ηs quibus inseruntur Ted ris etiam qui ea faciunt, geri Propter eadem. Quinetiam ea ipsa dicunt dant facultatem ad omne flagitium,uirginum scilicet corruptelas, & adesisteria & incesta stupra denique quae Per uim offeruntur. Itaque Poeste cum fingunt Iouem in aureum imbrem uersum, atque illapsum in sinum D naes non aliud uolunt, quam ipsum auro munisse sibi tutam uiam, Qua inogrederetur in tum maduitium faciendu uirgini. Praeterea auro & argento multorum fides labesectatur, emuntur iudicis, infinita scesera eduntur. Elomun ut Propertius inquit,
28쪽
Ibi uero etiam PQς Nys 3 lutem iuuenalis: Et in alio loco.
29쪽
bombardae quae in manu teneri possunt, hodie raro sunt ex serro, Agni nunquam, sed ex aeris & plumbi candidi quadam missione, idcirco in aes& plumbum plura maledicta conserunt, quam in serrum. Hoc loco etiam
commemorant aeneum Phalaridis taurum, aeneum Pergamenorum boouem, canem ferreum, eculeum, manicas, compedes, cuneos, uncos, lamianas ignitas. His homines crudeliter torti, confitentur maleficia & iacino. ra, quae nunquam commiserunt, atque innocentes omni supplicio miserarime sic excruciati necantur, Plumbum etiam nigrum pestiferum & pos'cens esse, eo liquido puniri homines, ex hoc carmine Horatii, de sortuana loquentis conuincitur. Te semper anteit saeua necessitas, Clavos trabaleis,& cuneos manu . , Gestans aliena nec seuerus,
Vncus abest liquidum* plumbum. Vt uero magis odium concitent in hoc metallum, non silent de Humbatis & globulis paruarum bombardarum ex eo saetis, & laesionis necis que causam in ipsum conserunt. Itaque quum natura in profundo terrae metesola penitus abstruserit, ad usiis uitae non sint necessaria, spreta sunt ab optio mo quoque uiro & repudiata, effodienda non sunt, & quum etassa semis
per multorum & magnorum malorum causa extiterint: sequitur ipsam eotiam artem metallicam hominum generi utilem non esse, sed noxiam existiosam . Istis autem tragoediis uiri boni complures ita perturbantur,uto. dium acerbissimum in metalla concipiant, ea prorsus non gigni uelint, aut genita a nemine omnium effodi. Sed quo maris singularem illorum integritatem & innocentiam bonitatemq; Iaudo, eo maiori curae mihi erit,ut Omnis error ex eorum animis extirpetu ac landitus tollatur ut que aperiatur sententia uera & humano generi perutilis. Primum qui metalla accuo sint, & ea usu abdicanti non uident se Deum ipsum accusare, & scelerum damnare, ut quem res quasdam Bustra ac sine causa condidisse autument, remalorum autorem este putent, quae sane sententis pqs hominibus &periistis uiris digna non est. Deinde metalla certe terra non recondit in prosum
do, propterea quod ea ab hominibus fodi non uelit, sed quia prouida so lers que natura suum cuique rei locum dedit, ea gignit in uenis & fibris commissuris saxorum, tanquam in uasis propriis, &materiae receptaeulis: etenim in reliquis elementis aut gigni non possunt, quod ipsis maiesria desit, aut genita in aere, id quod perraro euenit non reperiunt locum consistendi sed sua ui suo pondere deorsiam in terram seruntur. Quum igitur metalla sedem propriam & stabilem habeat in uisceribus terrae, quis non uidet istos, id quod uolunt probabili argumentatione non concludis re Sed dicunt: quanquam metalla sunt in terra, ut in proprio sui ortus loveo locata, quia tamen inclusia & abdita latent in occulto non sunt eruenda. Ego autem istis reprehensoribus nimium molestis pro metallis pisces rogeram, quos occultos & latentes in aquis, marinis etiam, capimus, quum multo maetis alienum sit ab hominis terreni animalis uita maris interiora, ψ terrae uiscera scrutari. Siquidem ut aues ad libere uolitandum per aerem natae Disisti os by Go ole
30쪽
cibu, uescimur, at isse in 'U' ' 'μ ciis uri algumentum, quo conten thi la domus uestiendum; sine metallis nondunt probare, metδὶ λ 'φ' ais m& ad uestitum. Etenim tam potest parare φῆ, qMU MPp isbeii nostris corporibus, primum Ie, iussicam X mR V p h. hstrumentis, siquidem terra so