장음표시 사용
31쪽
in pannuelio, sub quod subit subtegmen, id pectine seritur, ut tandem ex filis tantum: uel ex filis & pilis fiat pannus. Linum uero uulsum primo
pectitur hamis, mox mergitur in aquas, rursus siccatur: tum rusum tapario malleo uel confractum carminatur, deinde extenuatur in fila posmemd texitur tela. Sed artifex panni aut textor num aliquod habet instrumentum non ferreum uel ligneum sine ferro factum c iam sarcinatori dis scindendus pannus uel tela: num id sine eultro uel forfice faciere num conssuetullam uestem sine aeu ne populus quidem transmarinus pennarum contextu corporis tegumentum faciet sine risdem instrumentis, nee pesstiones ipsis carere possunt cuiuscunqν generis animantium suant pedes. Et sutor indiget scalpri, quo scindat eo rium . cultri, quo radat: subulae, qua
perseret, ut possit conficere calceos. Sed haec tegumenta corporum uestexta uel suta sunt. AEdificia uero quae idem corpus tuentur ab imbribus. uentis, frigore, calore, non extruuntur sine securi, serra, terebro. Sed quid
pluribus uerbis opus est e Metallis ex usu hominum sublatis, tolIitur osmnis ratio & tuendae sustentandae ualetudinis, & tenendi cursum vitae cultioris. Etenim homines foedissimam 8c miserrimam uitam degerentina ter seras, ni metalla essent redirent ad glandes atque sylvestria poma &pruna: herbis 8c radicibus euulsis uesterentur, unguibus foderent spesuncas, in quibus noctu iacerent, interdiu in sylvis& campis passim more bestia. Tum uagarentur, quae res quia hominis ratione, prae intissima & opti. manaturae dote, prorsus est indigna, ade equisquam erit stultus aut peratinax, ut metalla ad uictum uestitum necessaria esse, & ad uitam ho misrium tuendam pertinere, non concedat et Tum quia metallici plerun Hodiunt montes nihil frugum serentes, & ualles tenebris circumfusas agris
uastitatem exiguam aut nullam inserunt. Postremo ubi ivluae Ac nemora succiduntur, ibi fruticum & arboru radicibus extirpatis frumenta serunt. qui noui agri tam uberes breui esserunt fruges ut damna,quae lignis carius
emendis faciunt incolae, resarciant. Atque metallis, quae ex uenis conssariatur, alibi innumera uolucres, bestiae edules, pisces comparari, & ad Iora
montosa afferri possunt. Abeo ad exempla et Bias Prienensis capta patria nihiI de rebus preciosis exportauit ex urbe, ut uir qui habitus est sapiens. ab hostibus sibi periculum non metuerit, quanquam hoc de eo dici uere non possit, quod se coniecerit in fustam, non magna mihi res uidetur essse, laetiiram horum etiam bonorum facere, perdita domo, praediis, patria ipsa, qua nihil charius. Quin ego iudicarem Biantem istius generis bona contempsisse, ac pro nihilo putasse, si anteaquam patria rapta essehea Iar gitus esset cognatis amicis, aut distribuisset in egentisiimos homines rnam idipsum sine controuersia fecisset sua sponte, hoc quod tantopere mioratur Graecia, ut hostium coactus, Sc fractus metu fecisse uideri potest. Soamates uero non spreuit aurum, sed docendi precium noluit sibi persolui. At Aristippus Cyrenensis si compo stet ipse atq; seruasset aurum, quod
iussit seruos de se abhcere, potuisset emere res quae expetuntur adustis uiotae necessarias & propter egestatem non habuisset necesse adulari Dionyasium Siciliae tyrannum, nec unquam ex eo nominatus fiasset regius canis.
32쪽
Quocirca Damasippus Horatianus carpens Staberum maximi aestimam rem diuitias inquit:
1 Graecus Aristippus qui seruos proh eere aurum, In media iussit Libya,quia tardius irent Propter onus segnes,uterest insanior horum cInsanit enim qui pluris iacit diuitias, quam uirtutes. Insanit etiam qui easdem respuit, ac pro nihilo ducit, quum liceat ipsis bene uti. Quod austem idem Aristippus alias aurum ab nauigio proiecit in mare, animo maeapno 3c prudenti eam rem egit. Siquidem quum aduerteret esse piratarum lcapham, in qua uehebatur, timuit de uitassia, numerauitque aurum, quum id sponte eiecisset in mare, tanquam fecisset inuitus, ingemuit: sed posteaquam euasisset ex periculo, dixit: ipsum aurum per aste sitius est,
quam me periisse esus causa. Uetam esto, Philosophi quidam & An
creon Teius contempserint aurum & argentum, Anaxagoras etiam Clasvomenius landos, qui oues alerent, deseruit: & Crates Thebanus quum moleste ferret se rei semiliaris, aliarumin curas sestinere,& his animum Lum in contemplando distrahi, bonis, quae ualerent octo talenta, reli tis, atque sempto pallio & pera pauper omnem curam, cogitationem,Operam
ad philosophiam contulit. Num quod isti philosophi haec spreuerint osmnes,alη pecuariam rem non curarunt e non coluerunt agros c non habiistarunt domos certe multi contra cum diuitiis affluerent praeclare in sti cornitionis rerum diuinarum 8c humanarum uersiti sensii Aristoteles,Cicero,Seneca. Sed Phocioni non erat integrum,aurum ab Alexandro ad semissum accipere. Si enim eo uti uoluisset, tam rex quam ipse incurrasset in odium ossiensionem populi Atheniensis: qui populus etiam postea in uirum illum bonum ingratus Hit: nam eum compulit ad hoc ut biberet cicutam. Quid autem M. Curio, & Fabricio Luscino misnus conueniens, quam aurum ab hostibus accipere e qui his machinis spes rabant eos posse labesectari, aut suis ciuibus in odium uenire uolebant, ut ipsis Romanis inter se dissidentibus rempublica iunditus euerterent. Sed Lyeurgus debuerat auro & argento utendi precepta tradere Spartanis, nores per se bonas tollere de medio. Babylacenses uero quis non uidet hois mines ruisse amentes S invidos poterant enim auro mercari ea quibus indigebant: uel ipsem donare finitimis populis, ut eos sibi donis benefia sin devincirent. Postremo Scytarchae solo auri argentim usu damnasto, auaritia se non prorsus abdicarunt, quod auarus etiam sit aliorum bonorum possesso si eis non utatur. Nunc respondcndum est ad conuitia, quibus res fossiles iactantur. Itaque aurum & argentum primo uocant De tes hominum, quod possessoribus interitus & exitri causia sint: hoc autem modo quae tandem res quam possidemus, pestis humani generis non diareturian equus au uestis an denique aliud simile et Uectus autem in equora ligna, aut uiator bene uestitus causa latroni fuerit, ut ab eo occidereturnum igitur in equis non uehimur, sed pedibus iter iacimus, quia praedo edem fecio ut raperet equum c aut num uestiti non prodimu s r sed nudi,
33쪽
quia grassator serro uitam uiatori eripuisivi eum spoliaret uestes similis in possessio auri 3c argenti. Quoniam uero his omnibus hominum uita bene
carere non potest, cauebimus a praedatoribus, S quia semper non possus mus ex eorum manibus etagere, est proprium munus magistratus, secleratos Sc nefarios homines ad tortorem & carnificem rapere. Belli etiam caussa res Assiles non sunt: ut enim cum unus aliquis Tyrannus magno amore inflammatus in mulierem egregia sorma, facit bellum oppidanis, istius io. di belli in estrenata tyranni libidine est culpa non in secie mulieris: ita cum alius caecus eupiditate auri & argenti bellum inseri diuitibus populis, mestalla extra causam ponere debemus, &omnem culpam in auaritiam transferre.Nam furentes impetus & turpes actiones, quae iura gentiu & ciuium continuere & uiolare solensioriuntur ex nostris uiris. Quare non recte Tisbullus in aurum contulit belli culpam cum inquit: Diuitis hoc uitium est auri nec bella fuerunt Faginus astabat cum scyphus ante dapes. iAt Virgilius dicit homicidii culpam in auaritia residere de PoImem.
re loquens: Pas omne abrumpit,Polydorum obtruncat,& auro
Vi potitur. quid non mortalia pectora cogis Auri sacra fames iEt iterum reiste elim loquitur de Pigmate ne qui Sicneum interfecit.
At auri caecus amore, Clam ferro incautum superat. Fames enim & cupiditas auri aliarum rerum reddit homines eaecos.
Atque impia ista pecuniarum cupiditas omnibus omni tempore & loco probro fuit & crimini. Quin etiam auaritiae tantum dediti, quod esus serui essent semper illiberales & sordidi sunt habiti. Similiter auro &argento,&gemmis expugnauerit aliquis pudicitiam mulierum, multorum Edem Iaabefactarit, emerit iudicia, innumera scelera secerit iterum res fossiles in culapa non sunt,sed inflammatus atque ignitus furor hontinum uel animorum cxca 8c impia cupiditas. Quanquam autem in aurum & argentum dissit in pecuniam potissimum dicantur, tamen quia nominatim eam carpunt Poea
V, ipsorum conuicia infringenda sunt: quod uno illo fieri potest. His pracunia est bono, qui ea bene utuntur : dat damnum aut malum, qui male. Quamobrem rectissime Horatius: Nescis quid ualeat nummus, quem praebeat usiam
Panis ematur,olus,uini sextarius.
At etiam in alio loco. Imperat aut seruit collecta pecunia cui , Toreum digna sequi potius quam ducere funem. At homines ingeniosi 8c solertes eum considerassent rerum permutationem, qua quondam homines rudes usi sunt, & hodie immanes quaedam'& barbarae nationes utuntur, qualis esset, id est, quam difficilis faetii 8c la boriosa, rePerierunt pecuniam. Ea uero nihil utilius excogitari potuit. Sio quidem Parua auri argenti que massa. precium est rei magnae & grauis.
34쪽
Itaque pecunia fretae gentes multum inter se distantes longem seiuncts s
cillime faciunt mercaturas quibus uita ciuilis uix carere potest. Deinde maledicta quae dicuntur in serrum, aes, plumbum, ne ipsa quidem apud uiros prudentes Sc graues locum habent. Etenim ut illa metalla tollantur de meis dio homines certe uehementius effervescentes iracundia, & estrenato surore incitati, pugnis, calcibus, unguibus, dentibus tanquam serae certabunt. Alii aliqs sustes impingent, alios lapidibus percutient, alios prosternent quin etiam homo hominem non solitin serro interficit, sed necat ueneno, inedia siti: premit saucibus 8c strangulat uiuum desedit in terra: immergit in aquas & suffocat, comburit, suspendit, ut faciat omne elementum partio ceps humanae necis. Tum deni alius feris obhcitur: alius in mactati pecoris cadauer totus insitatur,excepto capite sic uermibus dilaniandus relino quitur: alium uiuariis immersum, totum pariter murenae distrahunt: alius oleo incoquitur: alius olivo in unetus ligatus, muscis & crabronibus ueaxandus proponitur: alius uirgis caesus uel fustibus mulctatus neci dature alius saxis faeta lapidatione obruiturialius praecipitatur ex altis locis. Praeis terea homo fine metallis cruciatur no uno modo: ut cum carnifex tereis aresentibus inguina ipsi & alas adurit: uel linteum imponit in os, idin per ino spirationem sensim 8c leniter in fauces traditam repente & uiolenter retra. hi Euel manibus post tergum illi alis, ipsum fune paulatim in sublime tra,ctum subiid dei icit: uel similiter a trabe religato saxum grandis ponderis Φpedibus laniculo appedit: uel deni eius artus torto distrahit. Ita ex his
. intelli gimus non metalla esse culpanda, sed nostra uitia, iram dico, crudelia ratem,discordiam,cupiditatem late regnandi,auaritiam,libidinem. Sed existit hoc loco quςstio, utrum res sossiles in numero bonorum habere debeamus,an reponere In malorum coetu. Universias quidem diuitias Peripatetici in bonorum numero duxerunt, & modo nominarunt externa, quod neoque in animo necp in corpore sed extra sinti m autem ut multa alia dixearunt esse posse bona, quod his bene uel male uti sit in nostra situm potesta/te.Etenim boni uiri his bene utuntur,eisinsunt utiles: mali,male, eis inutiles sunt. Socratis est dictu, uinum ad uasa mutari, diuitias ad eoru, qui ipsas possident mores. Stoici uero quom mos est ut subtiliter et argute disputet, qua uis diuitias e bonoru choro sustulerint non tamen numerarunt in mastis, sed in eo genere quod appellatur indifferens collocarunti Etenim ipsis uirtus est una,bonum, uitium tantumodo malum, omne reliquu genus in
differens. Itaq; ut ipsi de haeresentiunt nihil interest bene ualeat quispiam, an grauiter aegroteti nihil interest sermosiis sit an deformis. Demo Diues ne prisco natus ab Inacho Nil interest an pauper & infima De gente sub dio moreris. At ego quidem non uideo causam cur ei quod naturaliter & per se boanum est, inter bona esse aliquid loci non debeat. Res sossiles certe natura creat,& humano generi prebent multiplicem necessariu usum, ut taceam de Ornatu, qui cum utilitate mirifice congruit. Igitur ipsa delici de suo stature gradu quem tenent in bonis squu non esLNee uero si quis male ipsis est
35쪽
x4 DB RE METALLIcΑosias iccirco redie dicentur mala. Quibus enim rebus honis malὸ aeque aurbene uti non possumus Liceat mihi exempla ponere ex utro in genere boanorum. Vin potus longe optimus, si modice bibitur prodest concoctios ni ciborum ad sanguinis ortum iuuat promouet siccos in omnes corporis Partes: nutricationi bono est, nec corpori solum,sed animo etia utile. Nam
tenebras & caliginem mentis nostrae discutit: cura & sollicitudine nos liberat: reddit fidentes rebus. Sin immodicὸ bibitur corpus laedit,& grauibus morbis opprimit. Vinolentus etiam nihil tacitum tenet: furit & baechatur,
multaq3 scelera nefaria facit & flagitia. Qua de re Theognis perdocte seris
psit uersibus quos sic latine reddere possumus: Vina nocere solensiauida si fauce trahantur, Si modice biberis,uina iuuare solent. Sed ne diutius morer in externis, uenio ad corporis & avimi bona inlex quae mihi robur & forma at ingenii occurrunt. Igitur si quis robore ire. tus,multu laborat ut se suo scp honeste et laudate Hat,eo bene utituriSin excaede uiuit & latrocinatur, male. Similiter scemina pulchritudine eximia si nupta uiro, ei uni placere studet, forma utitur: sin petulanter uiuit mitin in libidine e ut conuenit,non utitur. Pari ratione adolescens qui doctrinae sese dat,& aries ingenuas colit, recte utitur ingenio. Qui fingit,mentitur, c pit, Hude & perfidia fallit, eius celeritate abutitur. Ut autem is qui uinum, robur,sermam,ingentu, propter Peiorem usum in bonoru numero non habet, in summum illum rerum opifice Deum iniuriosus 8c columeliosus est, ita qui res fossiles eximit ex bonoru eoet in eundem iniuriam & contumeliam iacit. Rectissime igitur quidam Graeci poetae scripserunt,ut Pindaruso
Quae uirtute pecunia Exornata nitet,suppeditat uias Non unas bene agas quibus Quae sors cun in serens obtulerit tibi.
Diuitiae magnos sine nec uirtute: nec ipsae virtutes faciunt magnos sine diuite censu. Vt Antiphanes. Nam per deos cur oportet quis ditesceres Pecuniae cur optet habere plurimum Quam possit auxiliari ut amicis,gratiae Fructumin serere Diuarum suauissimae. Argumentis Ac conuiciis aduersariorum refutatis colligamus utiIitates
metallicae . Primum autem ea utilis est medicis. Etenim effundit copiam medicamentor quibus uulnera & ulcera solent curari,pestis etiam: ut cer nulla alia esset causa cur scrutaremur terram, tame medicinae gratia eam
odere deberemus. Deinde utilis est pictoribus. Siquidem eruit genera pisgmςnturum, quibus cum ipsis tectoria picta fuerint, humor au3psus extrinsecust
Eine uirtutis amore hospes iniquus Nocet aurum at sociata haec caput & summa honorum. Vt Callimachus.
36쪽
ι LIBER PRI Mus. ssiciis minus, qu m caeteris nocet.Tum utilis est architectis. Etenim Inuersio marmora ad firmitate magnificarum aedium apta, 8c ad ornatu decora. Vtilis praeterea est iis, quorum animus ad immortalem gloriam nititur. .Nam effodit metalla, e quibus nummi Sc statuae alia* fiunt quae post literarum monimenta hominibus quodammodo sternitatem, immortali tatem p donant. Mercatoribus etiam utilis est,quod multis de causis, ut aliis dixi, mo/neta, quae ex metallis coficitur, portunior fit homini,quam rerum permuis ratio. Postremo cui non est utilis nam ut nunc praetcream & relinqua opes ra tam concinna,tam polita, tam elaborata, tam utilia, quae ex metallis in uarias figuras formant fabri aurarit,argentam, aeram,plumbam ferrarq,quos tusquis artifex sine metallis aliquod opus elegans & perfectu efficere posteae certe si non utitur instrumentis ex ferro uel ex aere factis neque lignea, neo lapidea sine eisdem potuerunt sormari. Ex quibus omnibus perspicuuest, qui fiuctus quae commoditates percipiantur ex metallis. Ea uero ne haberemus quidem nisi ars metallica esset inuenta, nobis ministraretur. Quis igitur non intelligit eam esse maxime utilem, imo potius necessariam humano generi ne plura: Homo metallica carere non potuicnec ipsum ea carere uoluit diuina benignitas. Porro quaeritur metallica honesta ne sit ingenuis an pudenda & inhonesta. Nos autem eam inter honestas numerasmus artes. Cuius enim artis quaestus non est impius, non odiosus non sorodidus, illam honestam possumus existimare. Talem uero metallicae quaestam esse, quod Iugeat rem bonis & honestis rationibus iam ostendemustiure igitur inter honestas numeratur artes. Primum autem quaestus metatalici, liceat mihi eam conserre cum caeteris rationibus, quibus magna pecusnia quaeritur,aeque pius est a tqr agricolae.Nam ut hic,quum in agris sitis se mentem facit quamuis ipsi seu stuosissimi sint nemini tamen facit iniuriam: Ita ille quum suum fodit metallum, etiamsi magnos acemos auri argenti uenua si nulli tamen mortalium dat damnum.Omnino haec duo genera rei
familiaris augendae in primis sunt liberalia&ingenua.At praeda bellatoris plerum impia est,qudis militaris furor rapiat bona tam secra quam prophana. Vt uero bellum habeat susceptum rex omnium iustissimus cum crudes libus tyrannis, non possunt in eo homines improbi rem at fortunas amittere,ut nG innocentem & miseram plebem, senes dico matronas, uirgines. pupillos secum in eandem calamitatem trahanti Metallicus autem magnas diuitias in breui congerere potest sine ulla ui, sine fraude & malitia. Quo eiera omnino uerum non est illud uetus prouerbi v. Omnis diues aut iniquus, aut iniqui haeres. De quo tamen quidam contendentes aduersus nos, inses tantur Sc exagitant metallicos, eosq; aut ipsorum liberos dicunt in breui in egestatem incidere, non aliam ob causam quam quod diuitias non bosuo modo congesserinLNihil enim uerius esse illo quod est apud Naeuium Poetam,male parta male dilabuntur.His autem improbis rationibus homines ex fodinis diuites fieri aiunt. Vbi spes aliqua metalli essio diendi ostens ditur, aut regulus magistratus ue exturbat fodinae dominos ex possessiosn aut callidus et uersutus aliquis uicinus antiquis possessorib infert litem.
ut eos aliqua sodinae parte spolieuaut praesectus fodinae ideo indicit domι
37쪽
ni, symbola grauiora, ut si ea dare noluerint, uel non potuerint, omne ius
post sionis amittant ipse contra quam fas est amissum usurpet. Aut denisque praeses sedinae uenam, qua parte abundat metallo oblinit luto, uel terris, faxis, assere, palo tegit, ut aliquot post annis, cum domini fodinam putates exhausta deserent ipse metallum reli stu sodiat, & ad se rapiat. Praeterea colluuies metallicoru ex fraude fallachs,medams tota costat. Etenim ut de multis altis nihil dicatur, sed solum de his quae exuendito &empto contra fidem fiunt, aut uenas effert ficitis comenti tris laudibus ut fodina rum partes dimidio carius quam aestimentur, possit diuendere, aut contra aliquid detrahit de earum aestimatione,ut partes paruo praecio mercari possit. Haec crimina cum protulerint in mediu,omnem bonam metallicae exis stimationem uiolatam putant. Omnia autem bona siue bene siue male parata fuerint aduerse aliquo casu astJusta dilabuntur, aut pereul&dissipatur
culpa &uitio possessoris, qui ea uel inertia &negligentia amittit & perdit uel per luxuriam effundit at obligurit: uel consumit largitionibus & exshaurit: uel ludendo profundit & encit:
uelut exhausta rediuiuus pullulet arca Nummus & e pleno semper tollatur aceruo. Nec igitur mirum si metallici non memores huius praecepti quod dedit
Agathocles rex fortunam repentinam reuereter em habendam, risdem de Causis in egestate inciduLPraesertim uero cum mediocribus diuitηs cotensti esse non possunt: tum enim non raro quas cogesserui ex metallis, in alia metalla insumuL Uerum non regulus aut magistratus pellit dominos po sessione,sed tyrannus qui homines subditos non bonis modo honeste parti sed etiam uita crudelissime priuat. Attamen cum solitus sum inquires re in eas querelas quas isti apud uulgus habent de talibus iniuriis, semper reperio male audientibus causam iuitissimam esse cur istos depellant de fosdinis, male dicentibus nullam cur de illis conquerantur. Etenim quod non dederunt symbola ius possessionis amiserui, uci a magistratu ex alieno mea vallo sunt pulsi. Nam improbi quidam homines uenulas, Proximas uenis Riuuentibus aliquo metallo, sodientes in alienam possessionem inuadunt. Ιx eos iniuriau accusatos magistratus expcllit atque exturbat ex fodinis. Isti ipitur plerun* graues de eo rumores spargunt in uulgus. At aliter cum quaedam, ut selet, inter uicinos controuersia est orta, ipsam arbitri a magis stratu dati dirimuntiaut de ea iudices e5stituti cognoscunt & iudicant:con rouersia ergo dirempta, quia utrius* partis cosensio in ea re extitit neutra debet de iniurηs conqueri: iudicata,quia secundum leges metallicas sententia lata est, altera inserior iure non potest. Sed ut non magnopere pugnem de hac re interdit unum aliquem praefectium fodinae maiorem exigere collemm a dominis,st necessitas postulat. Quinetiam ut concedam aliquem moin Praesidem uenam qua parte abundat metallis, oblinere luto, aut strus u λ egere, num unius aut alterius improbitas plurimis bonis uiris nota
is udis inurere potest e quid senatu saninius 8c integrius selet esse in repus vlica et nonnulli tamen in peculatu deprehensi poenas dederunt.Num iccirco honestissimus ordo bonam fama existimatione amitteCSed c te prs
38쪽
stetis sodinarum non licet symbola dominis indicere sine scini permissu
magistri metalli com Sc duuinuirum iurato m. Quare eiusmodi dolos adhibere non possunt. Praesides autem scidinam si fraudis conuieti suerint, caesduntur uirgis: sin surti, suspenduntur. Fraudolentos autem es Ie aliquos partium uenditores & emptores clamant: cocedimus. Sed num fallere possunt alium quam hominem stolidu, negligetem,imperitu rerum metallicarum uir sane prudens,impiger,gnarus huius artis, si fides uenditoris uel emptos is ipsi in dubium uenit, mox se confert in fodinam, ut uenam lato pere laus datam aut uituperata subijciat sub aspectrum &consideret sibi emendae uel uendendae sint partes necne. Sed dicant ut is sibi a dolis cauere possi, simo plex tamen & qui se praebet credulu, decipitur. At non raro videmus, eum qui hoc modo alium circuuenire uolebat, seipsum decipere, & merito omonibus ludibrio esse. Nam plerunq; tam qui studet alium sallere, in qui selli
uidetur res metallicae est ignarus. ita cum uena praeter opinione fraudatoris metallis abudauerit tum is qui putabatur deceptus esse lucrum facit, qui decepisse damnu. Verutamen ipsi metallici raro uendunt emuntue partes, sed Kequenter iurati uenditores, qui eas uenales tanti emunt uel uendunt, quanti emere uel uendere fuerint iussi.Cum igitur magistratus ex aequo iaborio iudicet res controuersis bonus metallicus neminem decipia improbus fallere non facile possit aut si fallat,non ferat impune sermo corum qui de honestate metalli eoru detrahere uolunt, nihil momenti & ponderis hasbet. Deinde metallici questus nemini est odiosus. Quis enim no natura malevolus & inuidus odium habebit in eum ad quem opes quasi diuinitus delatae sunt qui hoc ampleretur genus ampliticandi rem ramiliarem,quod omni caret crimine Sed foenerator si usuram exercet immodica in odia hominum incurrit: Sin modica et ciuilem, ut no sit inuidiosus ad plebe quod eam non exhauriat, ex ipsa diues admodu non essicitur. Tum quaestiis metallici non est sordidus. Que enim talis esse potest tam magnus, tam copiossus tam pius Turpe uero & illiberale est lucrum mercatoris,cum uendit fucosas ct fallaces merces,aut paruo emptis nimis mannu precium constituit, eao de causa mercator non minori in odio quam Menerator esset apud uis
ros bonos nisi haberent rationem periculoru, in quae pro mercib. se inserti Verum qui hoc loco contumeliose dicunt de metallica detrahendi causa, aiunt quondam facinora &scelerum conuictos homines esse damnatos ad
metalla, eo sin aut seruos uenas sodisse: nunc uero metallicos esse mercenas
rios, ut reliquos opifices in sordida arte uersari. Prose 'o si metallica ob hanc causam pudenda &inhonesta ingenuo homini iudicatur, quod serui quonda foderitit metalla,nee agricultura erit satis honesta, quod mancipia agros coluerint,& nunc apud Turcas colant: nec architectura . serui quis dam in ea artifices reperti sint: ne* medicina, . no pauci medici fuerint serui, ne Plures alie artes ingenus, quod manu capti eas exercucrint. At agri cultura,& archite Bira,&medicina, nihilo minus in numero honestam arstium habentur. Nec igitur metallica ea causa ipsam a choro excludetur. Concedamus praeterea istis quaestiana mercenariora metallicorum esse serdidum,nos cerae non intestigimus fossores modo caeteroscy operarios,sed
39쪽
ium metalli eae peritos, tum eos qui impensam faciut in metalla. Inter quoν numerari possunt reges,principes respub. et in his honestissi quisque ciuis. Tum deni intelligimus praefectos metallom, qualis fuit Thucidi des nois bilis ille historiam scriptor, quem Athenienses praeposuerunt Thasiorum
metallis. Attamen c5sumere aliquid operae & laboris in sessione uenarum non est indecorum metallicis, maxime si ipsi sumptum secerint in metalla. Quemadmodum nec magnis uiris proprios agros colere. Alioqui Roma.nus sena tus L. Quintium Cincinatu operi agresti intentum non creasset dietatorem: nec uiros ciuitatis primarios a uillis arcessisset in curiam. Similisternem Maximilianus Caesar nostra aetate Coradum ascripsis et in nume rum nobilium, qui comites nominantur. Fuit uero ille,cdm in metallis Sne herat operas daret, egentissimus: quare cognomentum habebat pauperis. Sed non inultos post annos ex metallis Firsci, quod est oppidum in Lotharingia, diue faetiis nomen ex fortuna inuenit. Ne Vladislaus rex in coco tu eorum, quos uocat Barones, reposuisset Tursium ciuem Cracouiensem, quem metalla eius partis regni Ungarorum, quae quondam Dacia fuit diis sta, fortunis locupletarunt. Quin etiam ne metallica quidem plebs est uilis& abieeta. Etenim noetumis aeque ac diurnis uigili js-operibus exercitasta habet duriciam corporu immanem facillime cum res postillat, labores& munera militiae sustinet. Quippe quae consueuit ad multam noctem uigilare, tra stare ferramenta, fossias ducere, agere cuniculos,machinas fabricari, Onera serre. Quocirca rei militaris periti eam non modo urbanae plebi praeserunt,sed etiam rusticae. Verum ut ladem huic disputationi finem faciam rcum quaestus maximi sint foeneratoris, bellatoris,mercatoris,agricolae, metallici: faenus autem sit odiosum, praeda crudeliter capta ex sortunis plebis. non culpa calamitosae, impia, quotus metallici honestate ac decore praestet mercatoris lucro: n5 minus sit bonus quam agricolae,multo uberior. Quis non intelligit metallicam inprimis esse honestame Certe cum una sit ex deiscem maximis rebus optimis ,pecuniam magnam bono modo inueanire, id homo studiosus 8c dilisens rei familiaris non Mlia ratione facilius quam metallica po
40쪽
GEORGII AGRICOLAE DE RE METALLICA
v A L I s esse debeat perseetus metallicus, &quae contra artem metallicam Sc metalla ato ipsos me tallicos uidentur ualere, uel pro eis sunt, primo liis bro satis explicaui: nunc decreui metallicos amoplius informare. Qui inprimis necesse habent sancte Deum colere,ac ea, que dicam,scire,et operam dare ut quod opus essiciatur rite at diligetcr.
Etenim diuina prouidentia fastu est, ut his qui Scriorunt ea quae oportet facere, & curant ut perfici possin plerun omnia secunda accidant:inertibus contra & qui curam in rebus absoluendis n5 ponun aduersa. Nemo certe satis habet omnes arti fierj metallici partes in animi notione reponere fine impensis, quae faciendae sunt in metalla: uel sine laborib. quos sibi ipse sumit & sustinet. Itaq; si quis facultate habet id quod opus est insumptu crogandi, mercenarios, quo quo tu ut Lin operas cuius generis mittet. Ut quonda Sosias Thracelis inargetarias operas misit mille seruos, quos ipsi elocauerat Nicias Atheniens sis filius Nicerati. Si nullam impensam facere pote, ex omnib. operibus facilimum quodcν sibi ad emciendum eligat.Ex quo genere haec duo potissimum sunt, ducere fossas, & riuorum ac fluminu arenas lauare. Nam ex his tapenumero colliguntur auri ramenta aut lapides nigri, ex quibus conflastur plumbum candidu aut etiam gemmae. Illae aperiunt uenas, quae interditabundant metallis, in summo cespite inuentis. Sive igitur arte, siue casu in eius manus tales arenae aut uenae incid crint, quaestum sibi instituere poterit sine impendio, 8c ex paupere diues repente fieri. Contra uero si optatis non responderunt,mox de lotione uel fossione desistere licebit. Ueru cum unus aliquis rei familiaris amplificandae gratia solus facit impensas in meta lum,magni refert ipsum interesse operibus, & praesente uidere omnia, quae essici iussit.Quamobrem aut ad fodinam domiciliu habeat, ut se in conlpesctum operams semper dare posithsempta cauere ne quis suum munus negligenter exequatur: aut habitet in propinquis locis, ut & crebro metalliacas operas interuiset, & crebrius ad metallu leuenturu, quam fit uenturus, . operarq spernuncium significet. Etenim suo aduentu uel eius denunciatione mercenariu fere quen P sic terrebisiui nunqua non diligenter negotium suum agat. Sed cum inuiserit metallum diligenter operarios Iaudet,&inoterdum eis det munera, ut & ipsi & alii alacriores ad laborandu fiant: conistra negligetes obiurget at aliquos ex metallis amoueat,& in eoru locum sedulos substituat. Quin etiam dominus saepenumero dies noctescp masneat in metallo.Quae no sit mansio desidiosa & mollis. Nam metallici in re familiari augenda diligentis interest,frequenter descendere in sodina, R aliquid temporis conferre ad naturam uenarum fibrarum cognoscendam,