장음표시 사용
231쪽
omittetes semisextulas, mox binas sextulas diuidunt in duodecim quateris nas fili uas:nec has partiuntur in quatuor siliquas. Itaque prima es maxima Oarticula: que bes est,pendit quatuor & usinti binas sextulas:seclida duo,
decim:tertia sex quarta,treS:quinta,duaS:sexta, singulas siue quatuor semiis sextulas,septiina, duas semisextulas: octaua,unam: siue tres quaternas sit, Quas nona, duas: decima,unam. Quinetiam monetam,qui signant argentu, hessem minorem similiterato maiorem Partiuntur: nostri quidem in semuscias sedecim semuncia uero in decem &octo quaternas siliquas. Ipsis autem particulae sunt decem quibus in alteram librae lancem impositis, ponderant arctentum quod cuin igni experiuntur misturam superest aere iam consum,oto duarum prima est bes, S pendit semuncias sedecim: secundaMcto: teristia.uuatuor. quarta duas: quinta una, siue decem & octo quaternas siliquas: sexta nouem quaternas siliquas: septima,sex: octava, res: nona duas: decisma unam. At Norebergii monetam,qui cudunt argentum,hesiem etiam di Midunt in semucias sedecim sed semuciam in quatuor drachmas,drachmam in uuatuor nummulos:quibus in t nouem Particulae: quarum prima pensdit semuncias sedecim: secunda,octo: tertia, quatuOC quarta duas. quinta, usnam .Bessem enim non aliter ac nostri distribuunt:sed quia semunciam paratuitur in quatuor drachmas,sexta particula pendit duas drachmas: septima,
unam, siue nummulos quatuor:Octaua,nummulos duos nona unum. V eorum Astrippinenses & Antue iani diuidunt bessem in duodecim quinas
drachmas & si noula scripula, quae pondera nummos appellant. auodq; uero rursus distribuunt in quatuor & uiginti quaternas siliquas, quas nomi nant grana: is autem sunt decem particular: quarum prima est hes α penuit duodecim nummos: secunda,sex: tertia,tres: quarta,duos: quinta, unum issue quatuor & uiginti quaternas siliquas: sexta duodecim qualemas litis quas:septima sex octaua,tra nona,duas: decima unas. Ita his aeque ac nostris hes diuiditur in quaternas siliquas ducentas octoginta octo: orchersgrjs uero in nummulos ducentos quinquaginta sex.Postremo Veneti belssem partiun virni uncias octo:unciam in quatuor scilicos: sicilicum, in illis
quas sex in i ta: qui duodecim particulas facere possitiat, quibus uratur, si quando isturas argenti & aeris experiri uelint quarum prima erit bes αPendet uncias octo quatuor: terti duas,quarta, unam, siue sicilicos
quatuor q ita si os: sexta, sicilicum unu: septima, siliquas decem
octo octaua,nouem siona sex:decima,tres: undecima duas: duodecima,
unam. Quoniam uero Veneti distribuunt bessem iis siliquas mille centum qu luaginta duas, & quaternae siliquae ducentae octoginta octo,in quot novi diuidunt bessem efficiunt totidem siliquas, utrim idem frutiunt: etsi
Veneti bessem minutius concidunt. Ato ponderum tam maiorum qu/m minorum Quibus metallici utuntur,haec sere ratio est itemq; minorum,qui bus monetari j 8c mercatores cum metalla & monetas experiri soletit. Maiora es uero besses,quos adhibent cum magnas carundem rerum m. nas pon
Merarit,explicaui libro De restituendis mensuris Sc ponderibus inscrip Q, secundo De Precio metallorum & monetis. Tres autem minoreS libra: iunt,quibuS uenaS, metalla, additamenta poderamus:prima, qua PlymbVM . Naddis
232쪽
LIBER EPTIM 1.& addi tamenta: ea inter minores istas libras est maxima:&octo maioris poderis unciis in eius alteram lancem, & totidem in alteram impositis uitium non facit. Secunda subtilior est, qua ponderamus uenas experiedas uel meo talium:ea centum pondium minoris ponderis bene serre potest in altera lance,at in altera uenam uel metallum tam graue quam tantulum centuporis dium est.Tertia est subtilissima qua ponderamus massulam auri uel argciasti, que experimento perfecto in catilli cinerei fundo resedit. Quod si quis se cunda libra ponderabit plumbum, uel tertia uenam, multum cis nocebit. Quod aurem metalli pondus minus ex uenae uel Petalli misti centum ponodio minore conficitur,idem metalli pondus maius ex uenae uel metalli musti centumpondio maiore conflatur.
Prima libra mi r A. secunJa B. Tertia in loculamento posita C.
233쪽
δω GEORGII AGRICOLAE DE RE METALLICA
v EMADMODUM uenas experimenti gratia traditare conueniat,superiore libro explicaui, nunc aggrederer ad maius opus, id ipsum scilicet quod nobis parit metalla, nisi prius uenarum praeparandarum
rationes essent exponendae: cum enim natura mes
talla pleru* procreare soleat impura & mista cum terris & succis c5cretis,& lapidibus necesse est eas res fossiles, pleras auenis metallicis anteaquam excoquantur,quoad fieri potest,separare. Ita quihus modis uenae discernantur, tundantur malicis, urantur,tundantur pilis, molantur in farinam cribrentur,lauentur, torreantur,crementur nuc dicam,
exordiarin a prima laborandi ratione. Periti metallici cum uenas sodiunt, mox in ipsis puteis aut cuniculis materiam metallica discernunt a terris, sucocis concretis,lapidibus: preciosami in alueis, uilem in uasis reponut. Quods sessor aliquis rerum metallicarum imperitus no secerit, aut peritus etiam necessitate cui paredum fuit, coaetus facere non potuerit, quamprimum id quod effossum est, ex fodina fuerit extractum, omne lustrari debet uenae pars metalli diues discerni ab eius parte metalli expcrte, siue icrra siue succus concretus, siue lapis fuerit. Nam uenam inutilem simul cum utili excoquere damnosum est: siquidem impensae pereunt quod ex terris Iapidibus conssentur,recrementa tantummodo inania & inutilia: ex succis concretis quia dam impediant metallorum excoctionem, S damnum dent. At saxa,quae sunt ad uenam diuite,etiam ipsa ne quid metalli pereat, sunt tundenda, comminuenda, lavanda. Uerum si se stares uel ignari uel incauti uenas, dum eo cauarent, cum terris & saxis comiscuerunt, munus metallia'dis secernena uel uenae praestantis non uiri modo suscipiunt sed eti usi uel mulieres: eam uero misturam in abacum longu cui totos fere di assident, inssciuia di ab ea metallum separantiseparatum in alueos colligunt:collectum in uasaimiciunt. quae in ossicinam,in qua uenae excoqui solent,inuehuntur. Abarici longia A. Alaei B. Vasa c. , Sed Diuitiaco by
234쪽
Sed metallorum quae pura 'uel rudia sunt estolla quod genus sunt argentum pum,aut rude plumbei uel cinerei coloris, mallas praesides fodinarum lapidi superimpositas malleis quadrangulis 8c crassis percutientcs dilatant: quas laminas deinde uel retico impositas ferreis cuneis malleo percussis se Cant in partes: uel serramento,sorficis simili concidunt: eius altera chela, in trunco immobili infixa longa est pedes tres:altera quae metallum concidit, sex.Eas autem metalli partes posthaec excoctores in catillis ferreis calfactas in secundis fornacibus excoquunt. Metallimo A. Malleus B. Qinem c. Trivicus D. Ferramentis forfici simile E.
235쪽
Etsi uero sosiores in puteis aut cuniculis res sol siles discreverunt, tamen Menae metallicae ex ipsis extradita aut eue me malleis in partes frangendae sunt,uel minutim contundendae comminuendae ut isto etiam modo prPstantiores 8c meliores partes a uilioribus & deterioribus discerni possint: quod in uenis excoquendis plurimum ualetietenim si discrimine remoto uenae excoquantur, preciosa non raro magnum detrimentum accipit, priusequam uilis igni liquesca Laut una alteram consumiti quod ne fiat partim hac diligenti partim additamentis possumus cauere: sed si uena metalli alicusius uilis fuerit, eius extrae ae uel euediae, meliorem partem coirilcere Oporater in unum aliquem locu deteriorem uero itemin saxa abhcere. Distre tores autem cui Φ abaco durum et latum lapidem imponunt. Abaci plerum longi Sc lati quatuor pedes constant ex asseribus inter se coagmentatis: ad quorum latera & tergum asseres, ex eis circiter pedem eminetes, affixi sunt: frons,cui secretor assidet, patet. Eorum uero ali j uenae auri uel argenti, diui ris massam lapidi superimpositam Sc malleo lato, sed non crasso, percuis mmodo in partes frangunt,& in unum uas conticiunt: modd tangui & pG: stantes a uilioribus ducernentes, unde nomen inuenerunt, eas separatim in diuersa uasa inriciunt Sc colligunt. Alrj uero uente minus auri uel argenti di uitis massam item lapidi superimpositam malleo lato & crasso percussim minutim cotundunt: ac, cum multa fuerit comminuta, collectam in unum
236쪽
uas Inssciunt.Vasorum duplex genus est: alterum altius, Ac in medio pauIoamplius quam in infimo uel summo: alterum humilius. Quod cum in imo amplius sit continuo surim uersus aliquanto est angustius: illud superius
operculo tegitur,hoc non tegitumsed bacillum ferreum per eius ansas penes trans utrinq; recuruaturiquod manibus cum uas deportandum est, prehenditur.Discretores autem in primis assiduos esse oportet. Abacas A. Afferes eminentes B. Malitas c. Hallevspiadrania Illills D. Vas altius E. Vastami via P. Bacit ferrem G. Alter modus uenas tundendi malleis hic est: magna uenae durae seagmesta colunduntur anteaquam urantur. Operariorum certe,qui Goselariae isto
modo magnis malleis tundunt pyritas, pedes sunt corticibus quasi ocreis armati, manus chirothecis praelongis: ne glareae de fragmentis desilientes eos saucienti rite A. Corticis B. cisturbeeae c. Halleia. D. s 4 At in I;
237쪽
At in magnae Germaniae regione, quae Vestolatia dicitur, Sc in Germas niae inserioris regione quae Ethalia nominatur,operarii contra uenam prius ustarum fragmenta in rotundam aream lapidibus durissimis arcte stratam, conieeta terunt serramentis,quae figura sere malleis similia sunt usu tribulis: nam longa pedem,lata palmam,irassa digitu in medio sicuti mallei habent foramen,in quo includitur manubrium ligneum n5 admodum crauum edlongum ad pedes tres & dimidium, ut operarii eius poderis inclinatiore uehementius uenarum isagmenta percutere possintilata uero serramenti par/te Percutientes ea conterunt:quo modo etiam tribulis, quanquam ea ligneadi teretia sunt at ad perticas appensa, menta in area teruntur. Venas autem comminutas scopis conuerrentes in officinam inuehunt:inqua lauan tur in area curta:ad cuius caput Iotor stans rutro ligneo sursum uersus trabit Qqu m: qus rursus delapsa id, quod leue est,rapit in subieritum canalem:qua lauandi rationem paulo post planius explicabo.
238쪽
LIBER cTAVVς 233 At duabus de causis uenae uruntur: uel enim ut ex duris molles & fragiales saetae facilius aut tundi malleis pilis ue, aut mox excoqui possint: uel ut res pinguescoburantur sulfur scilicet, bitumen, auripigmentu,sandaraca: sed sulfur saepius in uenis metallicis inest,& plerunque plus quam caetera nocet
metallis omnibus,excepto auro. uerum maxime nocet ferro, minus plum ho candido quam uel cinereo,uel nigro,uel argento,uel aeri. Quoniam uesro rarissime inuenitur aurum,in quo non sit argentum,etiam uenae auri sulis
fur in se continentes urendae sunt priusquam excoquantur: etenim sulfur in cinerem resoluit metallum in uehementissimo fornacum igni at ex eo res crementum efficit: idem agit bitumen: imo interdum argentum consumit: quod in cadmia bituminosia licet uidere. Sed nunc ad urendi modos uenio:& primo quide ad eum, qui omnibus uenis comunis est. Terra tantumodo effossa fit area quadragula satis magna & a fronte aperta: super qua ligna c5tinenter coponuntur:& super ea alia ligna trasuersia item cotinenter locatur: auocirca hac lignoru struem nostri crate appellant: id uero iteraturus Q durues illa cubitu unu uel duo fiat alta: tu super eam imponutur uenaru qua liucunq; malleis cominutaru fragmenta prim d maxima deinde mediocria, postremo minima: sic coagmetatio clementer assurgens metae forma figuratur.Ne uero dissipetur eiulde uenae arenaea aquis madida ipsi illinitur dc
239쪽
DE RE METALLI Ahatillis tuditur.Quidam si talis arenula eis defuerit,pyram pulvere,a earbosilibus resoluto,non aliter ac carbonarii tegunt. At Goselaris eompositioni, in metae siluram formatae,atramentum sutorium rubrum,quo destillat pol tes ustus aquis madefactum illinut. Alibi autem semel uena uritur: lisibiΑ, alibi ter prout ipsius duricies id postulat.Goselaris quidem eum pyrites tertio uritur,is,qui in summo Pyrae est collocatus,exudat,ut alias scripsi, quid. dam subviride,aridum asperum,tenue:quod ignis non aliter ac amiantum non sicile comburit. Quin etiam perispe aqua immitticiar in uenam ustam Sc adhue calente hac de causa ut magis mollescat & friabilis fiat. Nam cilmuis ignium eius humorem exiccauit, aqua calentem facilius dissoluit: cuius rei maximum indicium sunt saxa calcaria usta.
Sed terra item etassa fiant areae multo ampliores,& ad normam quadra rae:a quarum lateribus atque tergo muri ducantur, ut ignis ardorem m gi contineant: a fronte uero similiter patere debent. In his separatim uen plumbi candidi uratur hoe modo. Prim ὀ ligna circiter duodecim pedς longa in area locentur, quater uicissim recta & transuersa. Deinde maior
240쪽
. LI B g R. o ergo,is denae trameta eis superinsscianturiquibus rursus minora quae etiam ad eo arum latera apponantur:quin eiusdem uenae arenulae ipsis quoq; illinantur& batillis tundantur,ne prius quam usta fuerint, decidant: tum ligna incen/dantur. Droccensa A. Draque extrititur B. Verta c. Ligiis D. Eorunὀem strues E.
Plumbi uero nigri uena, si ustionis indigebit, in arcana coniiciatur pro sus assimilein sed decliuem: eiq; ligna superimponantur: a fronte etiam aduenam ne decidat,arbor apponatur. Uena ficusta quodammodo liquescit,& recrcaarentis fit similis.In Tauriscis autem pyrites in quo aliquid auri, suis furis,atramenti sutorii ines postquam ultimum ex eo aqua cocto cosce msuit in sornacem furni figura sere similem in quam ligna sunt imposita, consh citur,ut cum uritur,id quod utile cuin sumo non euolet,sed ad fornacis leo studinem adhaerescat:quo modo saepe etiam sulfur de duobus eiusdem leo studinis foraminibus per quae sumus eluetatur,stiriarum instar pendet.
Prra, quae ex gena plambi π lignis ei seperimpositis evit a recens. A. Operarius uerram in alterem aream eon est B. Pomax sani similis c. Foramina per quae fumus elκmtκr D.