De Taciti fontibus in libro I Annalium: Dissertatio historica Bonnae

31쪽

σθαι συνεὶς Ουν Ἀαλλος, Dinfimas obtestationes procumribente dixit sorte Tiberius sent non toti rei publicae parem, ita quaecunque pars sibi mandaretur, eius tutelam 8 ceptustrum tum Asinius Gallus, Jnterrogo' inquit, Caesar, quam partem rei publicae mandari tibi velis perculsus improvisa interrogatione paullum reticuit, dein collecto animo respondit: nequaquam decorum pudori λκκαον ἐγεγονει, τελι ἐν λογο suo legere aliquid aut evitare

χοντος σου, ἀλλ' υς ἀδυνατον etenim Vultu offensionem con-ον την Ἀρχην Ῥιαιρεθῆναι, tectaVerat, non idcirco inter-

σεν, ἀλλ πολλὰ καὶ δεινὰ

περ καὶ προτερον διὰ

rogatum, ait, ut divideret quae separari nequirent, sed ut sua consessione argueretur unum esse rei publicae corpus atque unius animo regendum addidit laudem de Augusto iberiumque ipsum Victoriarum suarum quaeque in toga per tot annos egregie iecisset, admonuit nec ideo iram eius lenivit pridem innistis tanquam ducta in matrimonium Vipsania M. Agrippae filia, quae quondam iberii uxor fuerat, plus quam civilia agitaret tollionisque Asinii

patris serociam retineret. Tali verborum consensu nullo modo obstat, quod quae Asinio Rerin respondit, inter utrosque non ita plane congruunt nostra enim aetate scriptores rerum, quantum possunt integra locutorum verba et investigare in actis investigataque posteris tradere recte student; at veteres talo studium a Veri historici munere abhorrere sals putantes non solum ratione' sed etiam singula dicta novis semper verbis exprimere -- fuerant unde saepius id accidere necesse erat, ut longe alia

32쪽

atque dicta erant, foriberentur his cognitis in tanta eter rem rerum similitudine Milo ipso Dionem pro sonte usum esse denuo refutatur nam apud Dionem Tiberius totius prin-eipatus onus renuens in tres partes, quarum una Italia Minaque, altera legiones, tertia reliquae provinciae fuisse memorantur, imperium divisit, Tacitus Vero, quoniam neque istum imperium neque partem istius iberium subdole non recusasse oonstabat, de tripartito isto scribere aliquid inane putavit. qum e cum pro Tiberii verbis, quae apud Tacitum c. 11 -- stant, incertis his: proinde in civitate tot inlustribus viris subnixa non ad unum omnia deserrent, plures facilius munia rei publicae sociam laboribus exsecuturos. Dis, qua ipsa ratione sociandos esse labores Tiberius simulasset, proderet, non Τaesto Dionem, sed communi utrumque auctore usum esse

elucet.

Nihilominus dixerint fortasse nonnulli maiorem eum aliis, tum hoc loco esse similitudinem Verborum, quam quae e a- est ipso Dionem sumpsisse negaveris, ideoque iis, quae Tacito exscripsisset, illam pauca ex aliis fontibus hausta infudisse statuerint contra quos ea, quae ab utroque simul iisdem sere verbis scripta sunt, inter se contulisse satis erit et Dione quidem πωήησὼρ ἀώ τοτε πατριὴρ .... χρωμενος conveniunt eum adistis: Ροllionisque Asinii patris ferociam retineret. sed Τaciti verba ista cum proximis prioribus . . .

pridem invisus tamquam ducta in matrimonium Vipsania . Agrippae filia, quae quondmi Tiberii uxor fuerat, plus quam

civilia agitaret laxe vincta sunt a Dio, cum sua longe alio maximeque idoneo loco poneret, non Tacitum, sed Taciti auctorem secutus est denique pro uno hoc: plus quam civilia agitaret duo ista in unu το συμφέρον αυτ prisc. ψ ιμ- ριιν χρωμενος et τον τε μουσον ς υἱον προσεπομιτο posita esse unusquisque negabit, contra pro duobus illis, quae apud communem auctorem haud dubie extitissent, unum locum

a Tacit scriptum esse optimo iure affirmabit. His introspectis iam eonseras hae in Dionem VII 3soripta cum aesti c. 7.

τε στροπευματα inicia LIαννο dine, ne Germanicus, in uius

33쪽

27 manu tot mones, inmensa sociorum auxilia, mirus apud populum favor, habere inperium quam exspectare mallet. Dabat et famae ut vocatus electusque potius a republica rideretur, quam per uxorium

ambitum et senili adoptione

inrepsisse.

-- καὶ τα Γερμανεχ υπετο- πει καὶ τον Γερμανικον, τῆς

τοτε Γερμανίας ἄρχοντα καὶ

φιλουμενον τα -τῶν δεδίει.

me πα- αυτὴ ἔχθετο, αλλὰ παρα τῆς βουλῆς αναγκαστος,

Ex omnibus iis, quae adhuc exposuimus, communem fontem eumque unum tantummodo utrique fuisse sensimus cui sententiae in Τacit minime obstant haec . 13: De prioribus consentitur, pro Arrunti quidam Cn. Pisonem tradidere nam, quo supra dissensionem illam de Vibuleni et eroennii eorporibus a Tacito c. 29 memoratam ex erroribus res gestas videntium originem duxisse statuimus, eodem iure, quoniam in ceteris omnibus cap. 1 - 15 nulla alia tradentium diversitas extat, etiam hoc loco disium non est, quin talem auctorem, qui ea, quae inter senatorum commentarios discrepabant, in opere suo adnotavisset, Tacitus pro fonte adhibuerit sed de auctore communi Tiberianorum temporum mptore haec quidem hactenus. 2. Nunc demum eundem Miti et Dionis auctorem etiam Augusti principatum tractasse altius disserentibus nobis primum inter se comparantur haee:

δημοκρατιας ανδρων καὶ οἱ πλεέους καὶ οἱ δυνατώτεροι ἀπωλωλεσαν οἱ δρ στεροι Hεένης μεν ουδεν εἰδοτες, τοῖς δε παρουσι μονοις - - μα- λαντα ἐντραφέντες ο μονον- βχ rem αυτοὶ iri itrahere nullo adversante, cum serocissimi per acies aut μο-

scriptione cecidissent, ceteri nobilium, quant quis servitio promptior, opibus et honoribua

extollerentur ac novis ex rebus

anet tuta et praesentia, quam Vetera et periculosa minent

34쪽

σΓνηθεσιν ουσιν, ἀλλα καὶ

Sed hos ipsos locos tanquam eri tandem fundumentanaeti communem utrique sontem suisse negaverint ortassen nulli qui quidem, ut acit ipso potius Dionem auctore usum esse affirmarent, in hunc fere modum argumentati sint. Ac primum quidem acite .cum ferocissimi per acies aut proscriptione cecidissent verbis his nullo adversante arto

necessitudinis vinculo cum iis, quae supra scripta sunt, ο- haerent a similia ii Dionea: τιον ἐν γαρ εκ τῆς δημοκρατιας ἀνδρων καὶ ι πλείοDς καὶ οἱ δυνατωτεροι ἀπιολώλεσαν cum proximis prioribus verbis: υκ Mχιστο δ οἶν at τεὴ προς ευδοξίαν κa το πολυχρονιον τῆς ἡ γεμονείας συνορατο non ita plane consentiunt etenim paucissimos an plurimos annos

Augustus imperitasset, huic annorum discrepantiae ser issimorum adversariorum interitus nullius momenti fuit ut insurgenti paullatim atque munia senatus, magistratuum, legum in se trahenti principi talium virorum satum maxime contigerrat unde Dionem, quae ab auctore eius de ineunte principatu recte cripta erant, eadem verba de adulto perverse ipsum reddidisse colligitur quam ob rem, si acito Dionem pro sonte usum esse concesseris, alia quaedam difficiliora facillime aris expedientur nam primum Dio, quoniam absolutis Angusti temporibus merita egregii imperatoris enumerabat, id sacere debuit, ut aciti verba Augusti famae invidiosissima ceteri nobilium, quanto quis servitio promptior, opibus et honoribus extollerentur plane omitteret unde, quamquam apud Tacitum ferocissimis illis ceteri respondent, tamen factum est, ut apud Dionem post verba o πλείους καὶ οἱ δυνατευτερod aliqua de ceteris nobilium pronuntiata omnino desiderarentur. deinde vero Dioni id agenti, ut sub diuturno Augusti principatu novam subolem Valuisse Ostenderet, de iis, qui novis ex rebus aucti erant, aliquid memorare alienum erat quam ob rem non scribit eos, qui veteri rei publicae ipsi interstiissent, tuta et praesentia quam vetera et periculosa maluisse, sed tiam potius viros, qui imperante Augusto nati adultique rempublicam non vidissent praeteritis illis, quae audirent, praesentia tempora meliora et tutiora intellexisse dicit. Talis neque inepta quidem argumentatio eorum sit, qui

35쪽

Τaciti verba Optime inter se coniuncta, ideoque tantum sui similia esse ponamus attamen Dione adeo dissoluta non sunt, quae ex auctore scilicet acito depravata affirmaveris. nam longo principatus tempore novos homines natos adolevisse scripturus Dio cum veteres illos, quonam venissent, ex se exquirendos fore sensisset, talia: τοὐν μἐν me is τῆς δημοκρατίας ἀνδρων και οἱ λείους καὶ οἱ ὁ νατωτεροι cirrcoλώλεσαν temporum ratione adhibita praefatus est accedit, quod sequentia Dionis verba cum alio aciti loco congruunt, qui sub finem e 3 scriptus est. nam uniores post Actiacam Victoriam nati pro iisdem habentur, quos Di verbis: τοῖς δ γιαρ- ουσι 3 ιόνοις ἐπιραφεντες scribit item senes plerique inter bella civium nati cum istis: τοις δ naeoi σι ιαλιστα ἐντραφέντες comparandi sunt ob hanc causam, quod eos viros

uterque intelligi cogit, qui inter bella civium annis 49-3lgeniti sub exeuntem Augusti principatum quinquagesimum vel

sexagesimum aetatis annum agebant qui quidem senes liberam rem publicam non viderant nam denique exclamando:

Quotusquisque reliquus, qui rem publicam vidisset paucissimos eos Tacitus requirit, qui ante bellum inter Caesarem et

Pompeium exortum nati extremo Augusti tempore sexagesimum annum excesserant. Di vero, quamquam eosdem non requirit,

tamen similibus verbis: ' στεροι ἐκείνης sc. se δημο- κροτίας μἐν ουειν εἰδοτες similia Taciteis sese legisse de

His cognitis si acito ipso Dionem auctore usum es8estatueris, necesse est, ut duos aciti locos eum inter se miscuisse affirmes sed historiae arte aditus magis, quam Dioviguit quae in universum aestimanti unum locum a aetto in duos distractum esse potius credendum est, quam ut duos locostam tenui Dionis ingeni in unum neque inconcinnum contractos esse tibi persuadeas addenda sunt haec postquam enim Augusti tempora iustis voluminibus absolvit, Dio eiusdem merita enumerata in fine addit. acitus vero Tiberianorum temporum scriptor pauca de Augusto et extrema praefatus est quare cum e communi utrumque sonte hausisse certissimis argumentis satis superque confirmatum sit, num tu Taciti praefationem Dionem excerpsisse censeas nonne propius est, quae de imperatoris meritis diceret, ex eodem fonte

36쪽

isium petivisse, unde iam totius Augusti principatus testitiam petiverat haec si recte consideraverimus, in tanta similitudine

communi utrumque auctore usum esse intuemus.

Qui auctor haud dubie talia, qualia a Dione inde ex bis

c. 44 κεφαλωον δε εφ'- ωσιν avτοῖς γραφυ exstant, ipse scripserat at mirum est, quod Di meritis Augusti c. 43-44 unum sub aspectum subiectis nequaquam finem libri sedit, sed aliarum rerum memoriam c. 46-46 addidit haec mirantibus nobis inter se comparanda sunt:

e. 0 ne Tiberium quidem caritate aut rei publisae dura successorem adscitum,sedγοι iam adrogantiam saevitiamque eius introspexerit, comparatione deterrima sibi gloriam quaesivisse fetenim Augustus, exprobrare .ll Ceterum sepultura m0re persecta templum et caelestes religiones decernuntur. Unde actum sit, ut verba ταυτα μεν δὴ ουν στερον διο-

θροεi ξρωντο Dio scripsisset, in tanto utriusque conexu omnino non intelliges, nisi insequenti auctoris libro quippe de Tiberii principatu scripto Dionem hoc loco usum esse si tueris id quod maxime confirmatur hisce: e. 46: ταυτα τε ima ἐψη ab inter quae tribuni plo i

μίε ἐχρηήσαντο ' Ῥυ μεν- τοι καὶ του αρματος ἐπέβησαν.

denique monemus, quod ludi Augustales, quos tum quidem histrionum disdordia turbavit, in extremo Dione libri LVI capite narrantur iam vero idem ludi vitio mensis Octobris celebrati cap. 44, quo extremo res anno 14 sine produntur petIVere, ut proprio sumptu ederent ludos, qui de nomine Augusti fastis additi Augustales vocarentur sed decreta pecunia ex aerario inque pereis ri trium ad veste utere tur, curru vehi haud permis

37쪽

in Taeis libro I nobis oecurrunt quae omnia si recte perspexerimus, dubium non est, qui in conscribendis e. 4 47 Dio quae ad destincti Augusti honores spectabant, nonnulla ex insequenti auctoris libro excerpserit excerpendoque ad res ex te anno I gestas pervenerit apparet igitur ΑΜ tilaudibus enumeratis ommunem auctorem finem libro suo imposuisse unde actum est, ut similia his οὐκ ἐλαχιμον - ορῶντες οντ in ipso fine scripta ideoque acit magis omspicua essent 3. Auctorem aliquem et iberii et Augusti tempora tradidisse adhuc evicimus cuin egregium in enarrandis Augusti rebus exemplum haud dubie Dio praestitit sed in Tiberianis cum dispositi inter Tacitum et Dionem quam maxime

diserepet, utri communis auctor similior habendus sit, quaerendum nobis est atque Mitus res iusto temporum Ordine prodit, contra Dio, quoniam LVII e. t naturam atque indolem Tiberii, o 2 imperium subdole recusantem, o 3 causas recusati imperii scriberit, in hoc malum incidit, ut grippae

Postumi caedem, quam primum novi principatus facinus fuisse Verbis: D 3ιἐν me Ἀγριππαν παραχρῆμα - τῆς Nώλης πέ/ιφος τινα απέκτεινε ipse testatur, in fine . loco iniquissim adderet quare cum eiusdem caedes apud Tacitum aequissimo loco c. 6 extet, rerum ordinem ab auctore ser-tum Dionem plane dissolvisse non dubito affirmare sed argumenta praesto sunt haec: Dione c. 2: δεδίει γὰρ δῆθεν - δημοσιοι εἰσι miri-fie congruunt cum paucioribus Taciti Verbi c. 8: populuinque edicto monuit, Vellent'. unde e communi auctore, qui

notas in senatu res copiosius enarrasset, utraque Venisse mpra cognitum t. item quae paula infra eripta sunt: πειτα δἐ κοιν υνοις τέ τινας κτλ cum ac c. 1 - 12 consentiunt.

sed media Tacite e. 8-l apud communem auctorem haud dubie extiterunt, unde Dionem similia Miteis c. 10: ne Tiberium quidem caritate, quaesivisse et petivisse petitaque ad finem . 45 in priorem librum transtulisse supra vidimus igitur aestus servatum ab auctore rerum gestarum ordinem et ipse servavit, at Dio ea, quae ad Augusti suprema spectabant, denuo scribere veritus pauca tantummodo exauctore excerpsi igitur similia aciteis illis, quae inde ee . : die funeris milites velut praesidio stetere usque ad finem e G serim omnia ad Augusti fimus pertinebant, Dio

38쪽

nihil habet; sed ne excerpta missis compluribus nimis inter

se discreparent, talia c. 2 ταῖ Γ μἐν Γν ουτ υς πρασσε -

ἐξέστασθοι narrationi suae tanquam vinculum iniunxit. Sicut in rebus Augusti Dio, ita aditus in Uberianis auctoris vestigia magis pressisse mihi visus est neque, quod suprema Augusti, quae latius explicaverat, in novo libro de Τiberi scripto auctor iterum paucis verbis perstrinxit, mirandum est similia enim ali loco acitus ipse fecit, qui funus Claudii annal. lib. XII 69 traditum lib. XIII 3 denuo scripsit, ne non Suetonius, qui suprema Augusti in vita eius c. 100-10 exposita vitam iberii referens . 22 breviter

attigit atque ego sic statuo, si quis Tiberianas res a primo die memoriae mandavisset, eum necessitato quadam adductum esse, ut mortem ac sepulturam Augusti ceteraque, quae imperante iberio in honorem defuncti decreta sunt, non omitteret qua rerum repetitione eo magis pus erat, quo maius inter

absoluta Augusti tempora et compositos de Tiberio libros spatium intercessisset. Haec Tacit et Dione inter se collatis de rerum dispositione, qualem auctor communis phaestitisset, pro certissimo statuimus qui quidem laudibus Augusti enumeratis Augustaei principatus finem fecit; sed unde iberiani initium sumpserit, omnino latet. nam Dio VII cloiberii imaginem expressit, Tacitus paucis de Augusto et extremis traditis res iberianas tanta arte adnexit, ut, quo loco utraque inter se coniuncta sint, nemo introspiciat sed utcunque initium auctor sedit, nisi ea, quae de morte Augusti apud Dionem LVI 30 3 scripta

sunt, cum eiusdem morte a acito c. 5 relata consentirent, eommunem auctorem et Augusti et iberii tempora tradidisse optimo iure negaverit quispiam oui haec solatio erint: 30. O δ' ιν υγουστος . Haec atque talia agitan- νοσησας ιετηλλαξε καί τινα tibus gravescere valetudo Au-ταο pia του θυνάτου civ gusti et quidam sceleris uxo- τοτ ιουία λαβεν. πειδὴ ris suspeetctant, quippe rum0raceo τον πέπααν κρυφα ἐς incesserat paucos ante men- τῆν νῆσον δμ πλει σε, - ἐδο- se Augustum electis consciis

κει ι και πασι τακτα καταλ- et comite uno Fabio Maximo,ia 'σεσθαι. lanasiam vectum ad visendum Agrippam, multas illio

utrimque lacrimas et signa Oaritatis, spemque e eo fore

39쪽

σαν.

ut iuvenis penatibus avi redderetur.

Utcunque se ea re habuit, vixdum ingressus Illyricum Tiberius properis matris literis nocitur neque sui compertum est spirantem adhuc Augustum apud urbem Nolam, an exanimem repererit noribus namque custodiis domum et vias sepserat Livia, laetique interdum nuntii vulgabantur, donec Provisis, quae tempus monebat, simul excessisse Augustum et rerum potiri eronem amaeadem tulit.

l. Quando communis ille auctor iberiana tempora memoriae mandaverit, quaerenti mihi obliviscendum non est, quod aditus et Dio iberii naturam subdolam finxerunt unde eandem, qualis apud utrumque sub oculis posita est, iberii imaginem ab auctore expressam esse efficitur his introspectis sub imperatore iberio ipso auctoris annales editos fuisse nemo concesserit sed intra quos annos editi sint hoc ut computes, monemus I 6 C. linium Germanicorum bellorum scriptorem a acito memoratum esse quem scriptorem ab ipso Τaciti auctore citatum iisse per se veri simile non est eoque resutatur, quod in uno aciti capite inprimum quidem Agrippinam militibus Germanici inopibus et sauciis se regressis, Vestem et lamenta dilargitam esse, deinde legimus: Τradit C. Plinius Germanicorum bellorum scriptor stetisse apud principium pontis laudes et grates reversis legionibus habentem e quibus rebus diversis quoniam de Agrippina duo auctores narrasse colligendum est, non dubitabitur, quin aditus cum 3

40쪽

cetera omnia e Vetere communi illo auctore sumpserit, tum vero ad res magis illustranda pauca e liniano opere exhibita narrationi suae inseruerit de quo opere eum nihil adhuc certi habeamus, altius hoc loco nobis repetendum est. C. linii Seeundi opera omnia singulatim enumerantura nepote eodemque per adoptionem filio, qui Macro suo scripsit ep. ΙΙΙ : Pergratum est mihi, quod tam diligenter libros avunculi

mei lectitas, ut habere omnes velis quaerasque, qui sint omnes. fungar indicis partibus atque etiam, quo sint ordine scripti, notum tibi faciam est enim Oe quoque studiosis non iniucunda cognitio: li De iaculatione equestri unus hunc, cum praefectus alae militaret, pari ingenio curaque compoSuit. 2 De vita Ροmponii Secundi duo, a quo singulariter amatus hoc memoriae amici quasi debitum munus exsolvit. 3 Bellorum Germaniae viginti, quibus omnia, quae cum Gr-manis gessimus bella, collegit incohavit eum in Germania militaret, somni monitus adstitit enim quiescenti Drusi

Neronis emgies, qui inrmaniae latissime victor ibi periit,

commendabat memoriam suam orabatque, ut se ab iniuria oblivionis adsereret.

4 Studiosi tres in sex volumina propter amplitudinem divisi, quibus oratorem ab incunabulis instituit et perfecit. 5 Dubii sermonis uoto, scripsit sub erone noVissimis annis,

cum omne studiorum genus paulo liberius atque erectius periculosum servitus fecisset.

6 fine Aufidii Bassi triginta unu8. 7 Naturae histularum triginta septem. Hoc ordine C. Plinius libros suos composuit, quos quin eodem ediderit omnes, non est quod dubites exceptis nimirum a fine Aufidii Bassi sive Historiarum libris, quos auctor ipsenat hist praes. go heredi se mandasse prodidit, ne quid ambitioni dedisse vita iudicaretur. Bellorum Germaniae libri, de quibus agendum nobis est, quando editi sierint, non traditur, computatis tamen iis, quibus reliqua ab isto composita sunt, temporibus facile erui potest et vitam Pomponii Secundi, quam proxime ante bella edimaniae linius descripsit, destinet Pomponio scriptam editamque esse e manifestum est, quod auctor hoc memoriae amici quasi debitum munus exsolverat. F. Ρomponius Secunq