장음표시 사용
11쪽
11 omnium qui sibi laeti felicesque occurrebant, miti animo, sed nimis inbecillo:
et ipso inter deplorandos erat. Democritum contra aiunt numquam Sine riSuin publico fuisse: adeo nihil illi vid0batur
Serium eorum, quae Serio gerebantur. Ubi istic irao locus est 3 aut ridenda Omnia aut flenda sunt'. Hanc tantam inter utrosque auctores similitudinem idem argumentum tractanteS num caSu natam eSSe CenSe83 Nam quod Sotionis verba multo exiliora quam Senecae Sunt, factum puto Stobaei vel auctoris, quem SecutUS eSt, eX-cerpendi et compilandi ratione i). Quod deinde apud Stobaeum XX, 54) excerptum Sequitur, in duo dividendum est, nam verba: ωσ1τερ di quoia uSque ad καὶ ανδρεῖοι cum eis, quae Sequuntur nequeunt cogiungi et nescio cuius alius Scriptoris sunt. Contra Verba: υποκριτής μἐν Ουν καὶ μη ὀργι 0μένοις et gr0κριναμέν0ις c0d. υποκρινομενοις) 0ργχην συνήνεγκεν Οἱ δἐ G τουδωοι ανδρες i. e. philos0phi) δ' ἐαν ως an θως ὀργι ωνται, ουτωχρωνται τω σχνὶματι Sotioni attribuenda sunt: concinunt enim cum Senecae Verbis IV, 17, 1. .Nam et hiStriones in pronuntiando non irati p0pulum movent, Sed iratum agentes Nunc locos illos inspiciamus, quibus Sextii fragmenta nobis traduntur. IV, 36 haec leguntur: ,Quibu8dam ut ait Sextius, iratis profuit adspexisse Speculum. perturbaVitillos tanta mutatio sui. velut in rem praesentem adducti non agnOVerunt Se . Unde autem haec de Sextio sumpta sunt2 Nam ex ipsius oro Senecam habero veri dissimile est. SeXtiUS enim C. R. 70 a. Chr. natus esse perhibetur cf. ZellerhiSt. phil. gr. III. l. p. 676, 1, ed. III.), Seneca a. 3 p. C. Quodsi ita est, Sextiu8 a. 18 p. C., quo anno Seneca phil080phiae studere coepisse putandus est, annoS circiter
λ) De Heracliti austoritate, quae a multis antiquitatis scriptoribus commemoratur cf. Berays. isDie Heraklitischen Briera p. 61 sq., p. 78.
12쪽
nonaginta natus fuisset, qua aetate Vix a Seneca audiebatur. Et quia Sextium de ira librum composuisse nobis nuSquam traditur, ex alio auctore Senecam illud sumpsisse puto. Quid autem Verisimilius eSi quam hunc auctorem esse Sotionem in libris, quos scripsit do ira γλ)Accedit etiam, quod alio loco nobiS narrat Seneca, Se per Sotionem cur Sextius phil0sophus cibo animalium abstinnuerit audivisse cf. ep. 108. 17 sq.); ab eodemque Sotione certior factus ille est, quam ob rem Pythagorei animalibus vesci noluerint cf. l. l. Zeller I. p. 290 ed. IV). Nempe uterque et Sextius et Sotion multa ex Ρythagoreorum disciplina sibi adsciverunt. Do Sextio cf. Zeller l. l. III. 1.Ρ. 681., de Sotione cf. ep. 108. 20. Ceterum multa apud Senecam invenies, quae Pythagoreorum philosophiam redolent quaeque haud dubio e scholis Sotionis, apud quem puer audivit cf. ep. 49. 2), acceperat. Quae huiu8 generis legenti mihi statim se obtulerunt, haec sunt: diat. V. 36. I, VI. 24. 5, 25. I, XI. 9. 3, XII. 11. 6, ep. 65. 16, cf. Mullach. fragm. philo8. gr. Vol. III. p. 6 not., Zeller l. l. I. p. 295, 6. ed. IV. ibid. p. 420. Hac autem Sententia probata etiam de Plutarchi aliquo loco coniecturam proferre audebimus. Qui postquam dixit se, ut iram deponeret, hominibus iratis, quorum
facies color indessus vox in foedum mutata Sibi Visa es-Sent, inspiciendis commotum esse, haec VII, 789 scribit: hi ιοὶ δε ει τις εμι ελης καὶ κ0μφος aκολ0υθ0ς ὴν, Ουκ αν
que Scriptoris tanta est ut cogitare cogamur aut alterum alterum compilasSe aut utrumque communem fontem Se -
λ) Eandem sententiam postmodo vidi Zellerum nuperrime proferre hist. phil. gr. III. 1. p. 676, 3 ed. ΙΙΙ. ) cf. simile consilium Platonis ap. Diog. L. III. 39 de ebriis:
13쪽
cutum esse 2 Si prius sumeremus, a Plutarcho illum eXcerptum esse neceSSe e8Set: quod non ita eSSe, quamquam multa alter alterius persimilia exhibet, magna diversitaSquae inter utrumque intercedit scribendi rationis magna- quo Plutarchei totius operis exilitas evinciunt. Itaque facere non ΡOSSumVS, quin ea in re eundem utriu8que auctorem Statuamus, quem aut Sotionem eSse coniecerim aut aliquem ex antiquioribus scriptoribus sive Chrysippum sive Hieronymum aliumVe.
Denique ultimum locum, quo Sextii apud Senecam commemoratio fit V, 36, 1), conferentes nihil nos impedit, quominuS hunc quoquo se Sotione Senecam transtulisse
putemus. Sextio enim morem fuisse narratur, Ut conSUmmato die, cum ad quietem nocturnam Se recepiSSet, Secum
reputaret, quid quoque die profecisset, cui vitio obstiti88et, qu0d malum sanavisset, quem Pythagoreorum morem fuisse Supra jam monui. Quise quamvis pauca sint, quibus nisi credamus Sotionis do ira librum a Seneca eSSe eXcerptum, tamen nescio an fieri possit, ut nova fragmenta reperiantur, quibus ha0c tam dissicilis quaestio, Si non solvatur, certe plus lucis trahat. Omnia, quae adhuc disputata sunt cum ita in coniecturis p 0sita sint, ut nihil corti adhuc effici potuerit, nunc
multo uberiorem materiam adeamus, qua quidem ad certum BOS Venturos Spero. EXStant enim, ut iam monui,
loci nonnulli in scriptis Aristotelicis, qui cum Seneca comparari Ρ08Sunt, exstant duo libri, altor Ρhilodomi Epicurei, alter Plutarchi Academici, quos de ira compOSuerunt, exstant denique apud Galenum multa fragmenta Chrysippi, quibus huius philosophi cum de affectibus opinio tum de ira continetur. In adiutorium praeterea VO- candi sunt Cicero Lactantius Diogones Laertius, in quibus omnibus multa ad nostram quaestionem pertinentia in
De quibus nunc pauca monenda Sunt.
Ac primum quidem de Philodemo dicamus. Qui qui-
14쪽
cureorum Sectae addictuS Summam gloriam Ciceronis aetate sibi comparaverat. Multa ScripSit, quorum magna pars in papyris Herculanensibus detecta non nihil ad philosophiam veterem eiusque historiam cognoscendam attulit. Aliis vero illius scriptis omissis hic tantum do libro eiuS στερι οργλὶς quaestio exi8tet. Qui liber pars eius operis eSt, cui inScribunt 1περὶ καπιων και Γων αντακειμέν υναρετων et plurieS cum hoc una editus, ut in volum. Herculari. Ρ. I et II. OXonii 1824-25, in Herculan. VOl. quae Supers. colleci. alterius tom. I. Neap. 1861. Separatim
do ira librum Th00d. Gomperg Lips. 1864 edidit, poSt- quam quasdam columnas Leonti. Spengel in Philol. Suppl. vol. II 1863) publici iuris fecit notisque nonnullis instruxit. De verbis emendandis nuperrime bene meritu8 eSt C. G. Cobet in Mnemosynae N. S. v. VI a. 1878 p. 373-386. Ac ne primus Senecae Philodemique librorum quos de ira scripserunt comparationem instituiSSe Videar, Commemorandus est Zilchius, qui anno 1864 in programmate Gymnasii Marburgensis pauca de hac re chartis mandavit, Sed ita, ut, quid ex ea comparatione efficiendum Sit, ne verbo quidem indicaverit. Itaque non puto alienum eSSea nostro conSilio, hos duos scriptores accuratius inter Se comparare et, quid inde ad sontes Annaeanos inveniendos concludi possit, ad diiudicandum proponere. Sed male res Se habet, cum tam laceratus mutilatus mundosus Philodemi liber nunc apud nos VerSetur, ut nonnumquam, quid auctor Scripsisse Videatur, ne coniectura quidem restitui possit. Hoc autem pro certo intellegimus Ρhilodemum Peripateticos, fortasse Theophrastum maxime, impugnare scip. 107 sqq.), qui iram modicam laudarent eamque cotem virtuti S censerent. Deinde contra Epicuri Sententiam, qui Sapientes parva ira affici contenderat, neminimam quidem demonstrare studet eos concipere cf. p. 119 Sqq.), Sed omnino agraθλὶ Sapientem eSSe. Hanc Philodemi sententiam eandem esse atque Senecae P0Stea
15쪽
videbimus. Quos Ρhilodemus auctores SecutuS Sit, pro certo diiudicari posse non videtur. Plures autem fuisse eo elucet, quod phil0sophorum c0mplurium sententias pa8Simassert. Quin Epicuri librum, cui teste Di0gene X, 28)inscriptum erat 1περι grαθων do α πρὸς Tιριοκράτην inprimis exhauserit, non est dubium, praesertim cum Epicuri ipsius SaepiuS nomen Occurrat, ut p. 119, 149, 156. Praeterea Metrodorum quoque et Hermarchum Epicureos disputationiS materiam Suppeditasse puto, quorum disciplinam hac in re cum Scholae principe consentire nonnulli
l0ci teStantur, cf. p. 48, 12. 149, 9, 13. Num Philodemo Nicasicrates λ), quem Spengelius l. l. p. 498) adverSarium eius extitisse putat, pro fonte fuerit, addubitari potest. Nam loci illi duo, quibus Nicasicratis aliquae Sententiae proferuntur censentis sapientem sibi ipsi interdum
nocere et iram non solum ex Sua propia natura luctum
parare, Sed etiam rationi caliginem obducere cf. p. 125 et 126), non alieni sunt ab Epicuri doctrina Supra commemorata, qua Sapientem nonnunquam in iram incidere putat os. p. I 19, 149, 156). De Peripateticis Supra iam monui. Quod vero attinet ad St0icos, Chrysippi de libro αερὶ rixa θέων plura petita e8Se perSuaSum habeo, maXimeque, ut mihi videtur, illa quae initio libri de animi corporisque morborum similitudine disputantur quaeque singula infra conferentur, nec eiusdem librum Vrερὶ graθῶν θεραπευτικον ipse dissimulat cf. p. 17). Qu0d praeterea p. 113, 36) n0bis occurrit nomen Antipatri, quem et ipSum Stoicum de ira scripsisse ex Athenaeo lib. XIV, p. 643) compertum habemus, non tantum valet, ut Ρhilodemum inde plurima habere statuamus. Ut ultimo loco de Bionu dicam, quem περὶ ὀργγῆς librum composuisse ex Philodemo p. 17) comperimus, nihil constat, unde coniicere BOSSimUS, num quid is ex illo hausurit. Ac pergamu8 nunc quam brevissime de Plutarchi li-
' Hunc errore ductus Valent. Rose hPsevdepigr. p. 115 perperam Pasicratem esse conjecit.
16쪽
bro, cui inscribitur περὶ aoργχησίας, pauca praemittere. Quid sit ira, id quod veteres Stoici maxime quaeSiVerunt, non definit Ρlutarchus, sed nomine Fundani Sulla amico quaerente, ut quomodo iram leniverit atque prorsus removerit explicet, illud tantum curat, ut, quam periculOSusit ira quaeque eiu S cauSae multiplices et quemadmodum
deponenda, adumbret. At frustra accuratum subtileque Opus et bene excogitatum quaereS; nam maxima totius pars conStat cum eX eXempliS eorum virorum, qui aut iram compeScuerint aut ei obtemperantes multa facinora commiserint, tum ex VersibuS innumerabilibus poetarum
partim ad rem pertinentibus partim nil proficientibus. Hic idem mos poetarum versus Sermoni intercalandi Chry- Sippo qu0que 0ppr0bio factus est, quem Euripidis Medeam i)λ) Ira Medeae apud veteres saepe describebatur, cuius rei testimonia sunt compluria epigrammata anthologiae graecae, quae C. Dilthey in Mus. Rhen. a. 1872 p. 312 adnotavit simul admonens, Senecam tragicum in describenda furente Medea notabilem in modum cum philosopho hominem iratum notante de ira I. 3. 4)Concinere. cf. Sen. Med. 594: Caecus est ignis stimulatus ira i nec
regi curat patiturve frenos, i haut timet mortem: cupit ire in ipsos i obvius enses, Sen. de ira I. I. 1, ceteris enim adfectibus)aliquid quieti placidique insist, hic totus concitatus et in inpetu est
doloris, armorum, sanguinis, suppliciorum minime humana furens cupiditate, dum alteri noceat, sui neglegens, in ipsa inruens tela et ultionis seeum ultorem tracturae avidus. Sen. Med. 861 sq.
vultus citatus ira i riget et caput feroci l quatiens superba motu lregi minatur ultro i quis credat exulem 8 squem Versum Spurium habeoJ l Flagrant genae rubentes, i pallor fugat ruborem: l nullum vagante forma i servat diu colorem. t Huc fert pedes et illuc, i ut tigris orba natis i cursu furente lustrat i gangeticum nemus . t Frenare nescit iras i Medea, non amores, i nunc ira amorque causam l punxere: quid sequetur Τ ibid. v. 385 sqq. Incerta qualis entheos gressus tulit i cum iam recepto maenas insanit deo i Ρindi nivalis vertice aut Nysae iugis: l Talis recursat huc et hue motu effero i furoris ore signa lymphati gerens. t Flammata facies spiritum ex alto citat i proclamat oculos uberi fletu rigat i renidet. omnis specimen adfectus capit. l Haeret minatur aestuat queritur gemit i l quo pondus animi vergat ubi ponat minas. t ubi se iste fluctus franget 8 exundat furor. cf. Sen. de ira I. 1. 3. 4; II. 35. III. 4.
17쪽
ad fulciondas sententias suas fere totam libro insoruissotostis est Galen. plac. Hippocrat. ei. Plat. V. p. 306. 308.3l4. 326. Ha8 nuga S, quas ne apud Ciceronem quidem desiderabis, multo rarius Senecae in dialogis invenies. Ex adverso autem Epicurus nusquam aliunde libris immiscuisso testimonia perhibetur cf. Diog. laert. X, 26: γεγρα LTαι δε μιαρτυριον εSc0θεν ἐν αυτοις οιδεν), eandemque re consu0tudinem Philodemum sequi videmu8, quippe qui rarissime poetas inducat. Hasc do Plutarcho. Jam do Chrysippi mrερὶ σταδίων fragmentis, quae apud Galenum l. a. ma Ximam partem nobis Servantur, dicendum erit. Scripserat enim Chrysippus quattuor libros de affectibus scis Galen. V, p. 379), quorum quartus nominabatur θερα ιευτικὸς Si Ve ι θικος, alii tres logici, ut e Galeno nobis notum est cf. Galen. IV.
p. 820, VIII. p. 138; Phil0d. 1 ιερι οργνς p. 17). Ac tribus prioribus libris id maxime probare studuit, quid
Sint affectus, sintne naturales, an iudicio existant et quae eorum Signa appareant. In libro Vero illo θερανιευτι , quae Sierat, quomodo Sedari placarique pr01 SUS Ρ0SSint, quamvi8 negari nequeat de evitandis et sanandis asse tibus in tribus quoque illis libris praucupta hic illic pr0latae8Se. Quam partem, ut Supra iam dixi, cum a veteribus Stoicis neglecta esset, ne a Chrysippo quidem totam eXCultam e8Se, quae pauea eius apud Galenum extant fragmenta satis doc0nt ut offici potust ex librorum divorsa ratione. Exculta est haec etiam parS demum a recentioribus Stoicis, qui multam operam naVarunt, Ut eXΡln-Πarent, quomodo affectuS orerentur et quomodo caveri Ρ0SSent Sanarique, ita ut Veteros recentioresquo Stoici inVicem Se eXplerent. os. Heinge: de Stoicorum de assectibus doctrina dissuri. Berol. 1860 p. 3, Cic. Tu Sc. IV, 9. Quae igitur apud Sonecam multa dantur praecepta de vitando curandoque irae affectu, haeo mRXimam partem ex recentiore aliquo Stoico petita eSSe nobiS per- Suadebimus. Quem tamen hac in quaestione secutUS Sit, pro certo decerni non potest. Contici sane potest Posi-2
18쪽
d0nium ei disserendi materiam eXaggerasse. Sed cum eius libri 1εερὶ σταθων paucis excepti8 fragmentis quae nihil ad inquisitionum nostram faciunt, perierint, nihil
Secundo loco Ciceronem in adiutorium provocandum
esse paullo ante commemoraVeram. Quae cum sacerem,
maximo do illius Tusculanis disputationibus cogitabam, quarum liber quartus nonnulla cum Seneca congruentia profert. Atque constat hoc in libro Ciceronem Chrysippum fontem habui880 cf. Bahe in Posidon. reliq. p. 196, R. Kueliner in edit. Sua Tu8 c. disp., Soros praef. p. X ad Tischeri Tuscul. ed. Sept.). QuodSi Cicero nonnullis locis ad verbum fere cum Seneca consentit, inde
colligere debemu8, cum alter alterum non compilaverit, utrumque eodem e8Se USum fonte, ChrySipp0. Ex Lactantio denique atqu0 Diogene Laertio quaedam petenda sunt ad notiones aliquas definiendas. Haec in univerSum dicenda erant: nunc ad propriam diSputationem accingamur, qua, quos Seneca in libris de ira fontes secutuS Sit, accuratius demonStrare conabimur. Ita autem inquisitionem nostram instituemus, ut deinceps singula capita dialogi Annaeani perscrutemur ad eaque sentium VeStigia notemUS.
Lib. I. Initium facit Sunuca disputationis suae ita ut dicat,
qua causa permotus de ira scribere susceperit. Nam a Novato fratre suo, cui post Gallioni nomen erat, Se rogatum eSSe, ut quomodo ira po8Set leniri secum communicaret. Eademque ratione eandemque ob causam etiam
Ρlutarchum librum suum de ira cohibenda incipere iam vidimus. Pergit deinde Sunuca iram describere affectum taeterrimum maXimeque timendum. Cum ceteri quieti placidique aliquid habuant, hunc doloris armorum Sanguini8 Suppliciorum cupidum esse idque agere, ut alteri noceat, Sui neglegentem et in ipsa tela irruentem cf. Sen.
19쪽
lacerniam papyrum, recte tamen BOS SenSum Verborum eruiSSe
alii scriptores testantur. Nam apud Ciceronem Satis luculentis verbis idem dicitur, cuius in Tusc. disp. IV, 23, 52 haec eXStant: ,an est quicquam Similius insaniae quam ira quam bono Ennius initium dixit insaniae: Vox oculi spiritus impotentia dictorum ac factorum, quam partem habent sanitatis 3 Tusc. disp. III, 8 sq. idem omnem animi commotionum dicit insaniam sibi veteribusque philosophis ViSam esse et omnes insipientes φαυλους) inSanire, qu0d Stoici inprimis contendobant cf. ibid. Il: ,e0S enim SanOS quoniam intellegi necesse e8t, quorum menS motu quaSi morbo perturbata nullo sit: qui contra adfecti sint, hos inSRBOS appellari necesse est. Itaque nihil melius quam quod est in consu0tudine sermonis Latini, quum ,eXitSSeeX potestatu dicimus uos qui effrenati feruntur aut libidine aut iracundia: quamquam ipsa iracundia libidinis est pars ). Etiam apud Galenum eandem Sententiam legimuS, cum haec scribit: de propriorum animi cuiusque affectuum dignotion0 set curatione Vol. V, p. 22 ed. Κuelin)0τι γαρ ὁ θυι ιος Ουδεν areo δεῖ μανίας εξ αυτ υν rid1ὶ si ν
ρασσειν, τὰ δε δάκνειν, τα δε λακτίζειν. cf. Sen. II, 35, 8 pulcherrima ora foedavit, torvos voltus ex tranquillissimis reddit. - et si vo amictus illis conpositus est ad legem, trahent
20쪽
ccus εθα, et HoratiuS: Epp. I, 2, 62: ,ira furor brevis est . Quae 3 describuntur signa furentium, eadem eSSeirascentium g 4 multis verbis explanatur: ,flagrant ac
micant oculi, multus ore toto rubor aestuanto ab imis praecordiiS Sanguine. labra quatiuntur, denteS conprimuntur, horrent ac Subriguntur capilli, Spiritus coactus et Stridens, articulorum Se ipsos torquentium Sonia S, gemitu Smugitu Sque et parum eXplanatis vocibuS Sermo praeruptuSet conplOSae SaepiuS manus et pulsata humus pedibus et totum concitum corpus magnas irae mina S agenS 00d. Madvig magna S ruina S agens, Haust: magnRSque Ore Spuma S agenS, Koch: nugasque delirae mentiS 3 gen S, quarum coniecturarum nulla mihi satis facit, sud quid sit Scribendum, adhuc non video), foeda visu ut horrenda facies depravantium se atque intumescentium t Haec eadem iratorum Signa libr. II. c. 35, 3 sq. invenie8: ,nihil tamen aeque profuerit quam primum intueri deformitatum rei, deinde periculum. non est ullius adfectus facies turbatior. pulcherrima ora foedavit, torvoS VoltuS ex tranquillissimis reddit. linquit decor omnis irat08 . et sive amictus illis conpositus est ad legem, trahent
VeStem Omnemque curam Sui effundent. Sive capillorum natura vel arto iacentium non informis habitus, cum animo inhorreSCunt. tumescunt Venae. concutietur crebro Spiritu pectu8, rabida vocis eruptio colla distendet. tum artus trepidi, inquietae manus, totius corporis fluctuatio . et III, 4, 1:,Ut de ceteris dubium sit, nulli curto adfectui peior eStvoltus, quem in prioribus libris descripsimus asperum et
Rcrem et nunc subducto retrorsus fugato que Sanguine pallentem, nunc in os omni calore ac Spiritu verso Subrubicundum et similem cruento, venis tumentibus, oculiS nunc trepidis et exsilientibus, nunc in uno obtutu defixis et haerentibus. adice dentium inter se ariolatorum et aliquem ESSe cupientium non alium Sonum quam est apri8 tela sua adtritu acuentibus. adice articulorum crepitUm,