De L. A. Senecae librorum De ira fontibus

41쪽

de anim. III, 9 p. 432 a 18). Zenon et Chry8ippus vero rationem cupiditatem iram in corde oriri docebant, quod Galenus libri l. p. 294 his verbis teStatur: ευθυς γουν εντ0ις εφεζrjς 0υτιυ γραφει Sel. ὁ μυσι παπ) et i ς μεν οργχῆς

Stoici igitur rationem et iram et cupiditatem in corde coll0cabant cf. Sen. I, 8, 3) et rationem his imperare

diu ratio superior eSSet, tamdiu iram et cupiditatem regi neque eXcurrere. es Senec. I, 7, 2 Sq. 8, 1 sq.) Qu0dsi vero illae ratione maiores fierent, hanc eXpelli. Quam ob rem ubi esset ratio, ibi non esse assectus, ubi assectus, ibi rationem non esse dicebant Ut Saepissime ita hac quoque in re Panaetius cum Platone iudicabat, affectus alias atque rationem sedes habere. cf. TuSc. di Sp. I, 80: , quaS Scit. partes, in quibus aegritudines irae libidinesque servantur) is scit. Panautius), contra quem haec dicuntur, Semota S a mente et discluSas putat'. cf. Sen. I, 8, 3). Itaque nunquam affectu S e8Se inducendos, Sed ratione eorum primos impetus reprimend08 cf. Sen. I, 3, l. 2. I, 10, I). Nam modicos affectus nihil aliud esse, quam mala modica et tam malos ministros quam duces cf. Sen. I. 10, 4. I, 9, 4. Cic. ΤuSc. diSp. III, 22: .Peripatetici. . . . mediocritates vel perturbationum vel morborum animi

mihi non sane probant. omne enim mulum etiam me-

42쪽

diocre malum est'.). Quae tam multis verbis de hac roSenuca disputavit inde a c. VII usque ad c. XII ad v0rbaeXScribere nolui, quia Vereor ne SuperVacaneum Sit. Satis habeo Ciceronis verba, quae cum Seneca conSentire iam dixi, apponere. Qua de re Senecae praeterea quarundam epistolarum loci sunt respiciendi, quibus eandem illam Peripateticorum μετριοπαθειαν refellere Studet. CLepp. 85, 3. 8. 9. 10 Sq., II 6. Cicuro in Tusc. disp. libro IV, 90Stquam inde a c.

VI, Il usque ad c. XVII, A. 38 de Stoicorum assectibus

Verba fecit, auctorem suum secutus hoc de Peripateticis suscipit serru iudicium sq. 38 sub finem et sq.): ,Quocirca mollis et enervata putanda est Peripateticorum ratio et oratio, qui perturbari animos neces Se dicunt eSSe, Sed adhibunt modum quendam, quem ultra progredi non oportere. 39. cf. Sen. I, 10, 4: .ita, inquit, utilis adfectus est, si modicus est'.) Modum tu adhibes vitio 3 an vitium nullum est non parere rationi η - 40. etenim quis erit

tandem iste modus 3 43. quid, quod iidem Pori patetici

perturbatione S istas, qua S nos e X stirpanda S putam HS , non modo naturales esse dicunt sed otiam utiliter a natura datas, quorum talis est oratio: Primum

multis verbis iracundiam laudant ,c0tom fortitudinis esse dicunt cf. Sen. III, 3. 1, ,atqui Stat Aristoteles defensor irae ut vetat illam nobis sexsucari: calcar ait esse virtutis .). Alia quae apud Ciceronem cum nonnullis locis Senecae paulo post tractandis conveniunt quaeque ex communi fonte fluxerunt, Suo loco interponam. Nunc illud grave momentum tractabo, quo uterque et Seneca et Cicero hominem a ctibus perculsum cum eiSc0mparat, qui declivi via currant nec cum velint SuStinere Se Ρ088int. Qua imagine etsi Cicero paullo fortius usus eSt, quum de Suo eXemplum eius qui de Leucata Se praecipitet adicit, tanton fontem ipsum dissimulare non potuit. Quis fuerit fons, Galunt verbis dilucide cogno8citur, quae

una cum illis nunc exscribam:

43쪽

43 Senuca de ira I, 7, 2. Primum facilius

est excludere perniciosa quam Tegere, et non admittere quam Rdmissa moderari. nam cum se in p08SeSSiones OSU0-TUnt, potentiora rectore Sunt nec

rucidi su minuive patiuntur. Deinde ratio ip8a, cui froni traduntur tam diu potenS eSt, quam diu diducta est ab adfecti-bUS. si miscuit so illis et inqui-DRVit, non pote8t

quo inpellitur.

Quarundam rerum

initia in nostra

quunt. Ut in praeceps datis corp0ribus nullum Sui Cicero. Tusc. diSΡ.

IV, 41 Sq. Qui modum igitur vitio quaerit similiter facit, ut si p0sse putet eum, qui se e Leucata praecipitaVerit,

sustinere Se, CUm

velit. Ut sinim id

non poteSt, Sic animuS perturbatus ot incitatus nec cohibere Se Ρ0teSt, nec quo loco vult insistere. Omnino que, quae

CreScentia pernici- OSR Sunt, eadem sunt vitio8R DRS-centia. 42. Aegritudo autem ceteraeque perturbationes amplificatae certe peStiferae sunt. Igitur otiam Susceptae continuo in magnupesti8 parte Ver- Santur. Et0nim

ipsae se impellunt, ubi semel a ratione discessum eSt, iΡ-8aque sibi imbe

cillitas indulget in

44쪽

arbitrium eSt, nec resistere morarive deiecta potuerunt, sed c0nsilium omne et poenitentiam inrevocabilis praecipitatio abscidit et non licet

eo non pervenire, quo non ire licuisset : ita animUS, si in iram, amorem aliosque Se proiecit adfectuS, non permittitur reprimere inpetum. rapiat illum oportet et ad imum agat ponduS Suum et vitiorum natura procliviS'. nec reperit locum

consistendi. Quam ob rem nihil interest utrum moderatas perturbΛ-tiones approbent an moderatam iniustitiam, moderatam ignaViam, moderatam intemperantiam. Qui enim vitiis modum aΡ-

p0nit , is partem

suscipit vitiorum. Quod cum ipSum

quia l. quia quae

sunt in lubrico incitataque Semel pr0clivi labuntur SuStinerique nullo

45쪽

p. 373 Sq. Cum igitur, ubi affectu8 Sint, ratio e8Se non ΡOSSit, optimum esse Annaeus putat primo irae irritamento at- quo initio obsistere cf. II, 7, 2 8, 1. ep. 85, 9. 10; II 6, 3), quia prius assectu8 Se Sedari non Sinerent, quam quod peterent oxsecuti essent aut aliis affectibus repercussi, ut ira metu, inertia ira, timor cupiditate Sen. I, 10, 1. 8. 7). Neque Vero Omittenda eSSe puto, quae apud Philod0mum de Peripateticorum Epicureorumque affectuum utilitato disputantur. Nam notum est, Epicurum contra Stoicorum areaθειαν assectuS laudaSSe cs. Brandis. : philosoph. histor. III , p. 46) eisque voluisse actiones institui. cf. Diog. Laert. X, 34. παγχη δε λεγουσιν εἶναι δυο, ηδονην καὶαλγγ δονα, ἱσταsιενα 2περὶ Tων ccsc0ν, καὶ TUν si εν οἰκειον,τνὴν δε αλλοτριον, δι ων κρίνεσθαι τας αιρεσεις καὶ φυγας Atqu0 et ipsum illum set Metrodorum modicam retinuisse iram Philodemus testatur p. 149, 5, cum dicit: καὶ γαρ ὁ Ῥαίκ0υρος εν ταῖς ζάναφωνησεσιν διασαφῶ TO TH θυιιωθὶ σεσθαι καὶ 3ιετριέως. καὶ ὁ Μ/ητροδωρος εἰ κυρμυς λεγει τ0υ σ0φ0υ θυμος συνεμφαίνεται) λιαν βρaχεως. ΡhilodemuS autem magis recessiSSe ab ipsius scholae placitis videtur

quantum quidem ex ruinis libri 1τερὶ Οργχης intellegi licet),

et impugnat Aristotelem, cum negat ipSe iram neque ad fortitudinem neque ad castigationem neceSSe eSSe. Num hunc SenSum Verba ducunt, quae Sic p. 107, 24 Sq. legun

46쪽

Seneca deinde c. XII Peripateticis, ut videtur cf. p. 30)opponit. Virum bonum ne tum quidem iraturum esSe, Si patrem caedi, rapi matrem Vidi S Set, Sed Vindicaturum tantum et tutaturum, nam irasci pro SutS non e88e pii animi,

sud infirmi i) b). Contra, illud esse pulchrum dignum

que pro parentibuS, liberiS, amici8, civibuS prodire defensorem ipso officio ducente, volentem, iudicantem, providentem, non ira impulsum rabidumve. 5.) - Ultima verba comparanda videntur cum Ciceronis, quibus de Ρ0ripateticorum affectuum doctrina agitur. Quae etiamsi partim iam attigimus p. 42), tamen ne pigeat iterum repetere et ea addere, quae similitudinem habent cum Senecae sententiis. Cicero igitur hoc modo Tusc. diSp. IV, 43 diSputat: . primum multis vorbis iracundiam DPeripatetici laudant, cotem fortitudinis esse dicunt, multoque et in hostem et in

improbum civem vehementiore S iratorum impetus e SSe, te V e S autem ratiuncula S eorum qui ita cogitarent: proelium rectum est hoc feri, convenit dimicare pro legibu8, pro libertate,pro putria'. Capito XIII Annaeus denuo illam Peripateticorum opi-λὶ Initium g 3 .cum hoc dicis, Theophraste', nescio quomodo

quis interpretetur. Nam quo reseratur pronomen ,hoc' non video.

Videtur igitur aliquid excidisse, scilicet dictum Theophrasti. Ac mihi quidem persuasi, post , dolet' 2) inserenda esse verba, lirascuntur boni viri pro suorum iniuriis', quae init. g 4 iterantur. Haec verba periisse confirmatur illis, quae ς 3 leguntur: .quia unusquisque in eiusmodi suorum casu irascitur' et sq. Bis igitur per anaphoram positum fuit idem dictum, ut saepius apud Senecam inveniemus. cf. I, 20, 4 ioderint'. I, 3, 4. 6, .sed quidam' sq. - .at irati quidam' sq.) cf. Haase vol. III, p. XXIII.

47쪽

47nionem impugnat qui contenderint, iram esse utilem, quia pugnaci0res reddat 3), et dicit neminem irascondo fieri fortiorem, nisi qui fortis sine ira fuerit 5); capitibus

XIV, XV, XVI id iudicat, non esse iraScendum peccantium erroribus, Sed veniam dandam, Si quis cogitaverit, quam Saepe ipse contra ali0S peccaVerit, neque quemquam inveniri, qui se possit absolvere XIV, 2, 3 cf. Plui. VII, p. 8l7 gι0λλαὶ χρν σετοι suG07 0ννηρία προς ετερους, g 0ώλπις οριυν ecti Τον συγγνου χης δεομενοH. Corrigendum, qui pecca- Verit, non Sine castigatione, sud sinu ira XV, l). Nec quidquam minus quam irasci punientem decere XV, 3 et e0 magis poenam proficere ad emendandum, si iudiciolata sit. Nam cum ira delictum animi Sit, non oportere Decenta peccantem corrigere XVI, 1). Cum his postremis VerbiS conseras Velim, quae apud Plutarchum VII, p. 817)legimus: καὶ o di g χντ υν ωσχιστόν εστιν - οργι HIDOις

igitur, quam utrique inter Se consentiunt. Ne quis iratus puniat, Seneca Socratis exemplum a seri, qui, cum ob SerVum peccantem ira efflatus esSet, hunc non ipse punivit dicens: .caederem te, niSi ira Seerer' I, 15, 3). Eundem historiolam set Ρlatoni et Archytae et Plutarcho attributam videmus. Platoni enim et ipSe Seneca et Diogenes et Plutarchus et Stobaeus vindicant, Archytau Cicoro Jamblichus Lactantius i), Plutarcho Taurus as . Gell. I, 20, 5 sqq. Quod saepe fit, hac in re qu0que accidisse videmus, ut idem insigne factum aut salse

δὶ cf. Sen. III, 12. 5, Diog. L. III, 26, Plutarch. vol. VI. p. 34 Rei8ke, Stob. stor. XX. 43 Plutarch. vol. II. p. 551), XX. 57. Speusippum maxime ad iram inclinasse constat es Diog. L. IV. l. l. καὶ γαρ

48쪽

dictum pluribus hominibus, qui Sapientiae magna gloria antiquis temporibus floruerunt, tribuatur set difficito sit

primum auctorem indagare. Quod si Senseca sub finem c. XVI dicit, sapientem affectibus illis quidem carere, Sentire tamen SUSpicioneSquasdam et umbras affectuum set affert Zenonis dictum: ,in SapientiS quoque animo, etiam cum VolnuS Sanatum eSt, cicatrix manet', haec ex Stoico suo fonte fluxisse, primo obtutu conicere debemus. Simitu quid vide apud Cic0ronum Tusc. diSp. III, 83): .Hoc detracto, quod totum est voluntarium, aegritudo erit Sublata illa maerens, morSUS tamen et contractiunculae quaedam animi relinquuntur.' cf. Galen. V. p. 419.

Pergit Annaseus c. XVII) Aristotelem impugnare, quem dixisse fert: ,adfectus quosdam, Si quis illis bene utatur,

illi se in potestatu posuerint, non ut arma bellica se deponi Sinere, Sed ip808 per se pugnare. Ceterum nihil aliis in-Strumentis Opus esse satis hominibus instructis ratione non tantum ad providendum, sed etiam ad res gerendas g 2). Nam si quid iudicaverit faciendum, in eo perSeVerare TR-tionem et stare semel constitutis: iram saepe repelli mi- Sericordia, eum non habeat solidum robur, Sed Vanum tumorem et, cum inceperit magno impetu, deficere ante tempus fatigatam. Perbene hoc quoque Plutarchus in libro Suo περὶ Οργχης expreSSit, cum haec eum ScripSiSSe Stobaeus auctor est flor. XX, 70): λ0γ0ν ουν MVεsι0να χρ/ὶ

49쪽

Sub finem c. XVII et initio c. XVIII haec d0indo disputantur a Sonoca. Iram sibi indulgere et ex libidinsiiudicare, neque velle audire et detegere Veritatem, sed festinare, nee tum errorem mittere, cum VeritaS Oculis ingeratur. Rationem Vero tempuS dare et advocation om

sibi petere, ut voritati excutiendae locus sit, ut id iudicare velle, quod Sit aequum. Idem Philodemum, quantum ex fragmenti8 cognosci licet, cenSutSSe pauca minus dilacerata et mutila verba. p. 96, 15 Sq. teStantur: καὶ adfκεD, ETLειδνὶ περ Ουτε δικαστης δυναται δίκαιος εἰνaιπαθεσιν οργίλοις συνεχομεν0ς et p. II 4, 30 Sq.): 0ργίλ0ι haίνονται καὶ εἰς et o Tῶς αλι θείαις οργίλ0υς εἰνcit. cf. Sen. I, 19, 1 Ara Scitur Veritati ipsi, Si contra voluntatem Suam apparuit'. I, 18, 2 Saepe infeSta patron0'. Sq.)Verba deinde I, 19, l): ,cum clamore et tumultu et 10tius corporis iactatione, quos deStinavit, insequitur, adiectis c0nviciis maledictiSque', comparari poSSunt Cum Phil0dem eis p. 65, il) s ετα chc0νῆς λ0ιd0ρ0i ιεν0ν προς

sit, Silentem quietamque totas domuS funditus evertere, familias rei publicae periculosas cum coniugibus liberisquo perdere, et hoc facere neque frendentem neque quaSSantem caput ut Hieronymi verba a fieri de quibus supra iam m0nui p. 8): , quid opu8 eSt, cum VeliS caedere aliquem, tua prius labra mordere γ', liceat Ρlutarchi quendam locum conferre, qui legitur VII p. 797: 0υ μνῖν αλλα καὶ zερος

50쪽

50 c. XX pauci sunt loci qui collatione aliorum auctorum illustrari possunt ut fontem communem Conicere permittunt. Ut enim Seneca Ι, 20. 3) animum Saepe indolescentem et irascentem cum corporibus exulceratis et aegris, quae ad levissim0s tactus dolent, componit sus. III, 10, 1: nunquam Sine querela aegra tanguntur), ita Philodemu8 quoque eadem imagine utitur p. 7l, 17 Sq.): c0ς το θηρμόδλὶ et c0ν ελκ 0ν

Tum I, 20, 8) Caesaris exemplo allato, qui caelo obiratus, quod pantomimi8 obstreperet, Versum Homericum exclamavit: Il. 724)

magnificum dixisse eum negans solam virtutem Sublimem et eXcelSam esse affirmat. Extat titiam Philodomi locus aliquis, quo eadem Superbia vituperatur. Legimus enim apud eum p. 54, 20 sq.) προαγεται δε καὶ aσεβῶν εἰς