M. Tullii Ciceronis De natura deorum libri tres

21쪽

CICERO, DE NATURA DEORUM.

25쪽

LIB. I. CAP. 1, 6 1.

LIBER PRIMUS.

Cum multa ros in philosophia nequaquam satis adlaue explicata sint, tum perdifficilis, Brute, quod tu minime ignoras,

et perobscura quaestio est de natura deorum, qua et ad cognitionem animi pulchrorrima est et ad moderandam religionum necessaria. De qua tam Varia sunt doctissimorum hominum tamque discrepantes sententiae, ut magno argument esse

rationemque referatur. Top.81 Quae-8tionum autem, quacunque de re sunt, duo genera sunt unum cognitionis, alterum actioni S.

pulchriores, II, 151 ad ornatum decoras II, 155 ad rationem praestantior, seltener ei Substantiven, mi Tusc. III, 11 mentis ad omnia caecitatem, ad fam. IV, 9, 4 ad facinus verecundia, und in b-hangighei vo Verben, Wi I, 7: interesse ad decus, , 99 nec advectem nec ad usum alium desiderant, . Mur. 29 α honorem antecellit. 4. ad moderandam religionem necessaria. Die Einrichiunides Gottes-disinstes ist edingi dure ungere Gottoserhenninis. gl. V. Oh.

5. De qua Das elativum ho-gioli sicli nichi au das unachstssehendo Substantivum Aonder aufdas entfernter quaestio de natura deorum. Eine sotche Begiehungwird adurcii erechisertigi, alidioger Begris in dem vortiergehende Salgo das Hauptmoment enthali. gl ad am X, 30 1 A. d. XVII Kal. Maias, quo die Pansa in astris Hirti erat futuru8, cum quo Pansa ego eram te Caes. b. G. VII, 59, 2 Bellovaci autem defectione Haeduorum cognita, qui Bollovaei ante erant per Se infideles, bellum sarare coeperunt. 6. 88 debeat. At Subj0ht udebeat is de Inhal de vorher- gehenden Relativsaiges et denhen.

26쪽

DE EATUR DEORUM.

dubeat causam et principium philosophia esse inscientiam, prudenterque cademicos a rebus incertis adsensionem cohibuisso. Quid est enim temeritat turpius aut quid tam femorarium tamque indignum Sapientis gravitate atque comstantia quam aut falsum Sentire aut, quod non satis Xplorat 5 perceptum sit et cognitum, sine ulla dubitation dorandoro γ

l e , m Velli in hac quaesti0n e plerique, quod maximo veri simile

. est et quo omne duce natura Venimus, deos esse dixerunt,

dubitar so rotagoras, nullos ess omnino Diagoras Melius et Theodorus Cyrenaicus putaverunt Qui vero deos esse dixerunt 10 tanta sunt in varietat et dissension0, ut eorum molestum sit dinumerare sententias. Nam et de figuris deorum tra locis atque sedibus et de actione vita multa dicuntur, deque his

1 inscientiam das NichtWissen,

Cicero, alte e dies en Gedanhonausdriichen mollen, dies in anderer Woiso gothan habenisurde, legi auster allum mellat; indest0nsormariet man stati de unpassendenui magno argumento esse debeat uine Wendun mi ut satis appareat odor imas ahntisthes. 2. adsensionem cohibuisse, in Terminus der Neuakademther Acad. II, 59 eae his ilia necessario nata est ποχη, id est adsensionis retentio. 4. sapientis, philosophi, ebenso wie sarienti se philosophia. 6. perceptum sit et cognitum S.

I, 12 et perciperentur.

7. Velut immi Begu au die Worte tam discrepantes sententiaei vortetgten Salge. s. Protagoras aus bdera, in Zeligenosse de Sohrates, de be- deutendsteinter don Sophisten Er

παντων χρηματων μετρον ανθρωπος.

Cyhladen, in Zethgenosse des Vorigen, Schille de Demolirit, Philosoph und Dichter. Er obtemeistentuit in then, bis e sichdorf,0gen Gottestasterungrunmog-lic machi0. gl.4 63 u. III, 89. 10. Theodorus aus Cyrene, Schiilerdos Aristippus, um 320-280 . Chr., αθεος genianni. gl g 63.11. tanta sunt in arietate et dissensione. Die raposition in mitdem blat vortrit mit Nachdruch dio tolle ines Mectivum odereines Genet oder Abiat qualitatis iVgl. 31 sunt isdem in erratis 37: in magno errore Sententia St, desin. II, 47 quartum genus equitur et in eadem sulchritudine et astum eae illis tribus, Tusc. I, 94 in eadem brevitate reperiemur, de T I, 42: in eadem iniustitia unt. molestum sit, rotetdem eschi0hiles nachher g 25Jg. 13. de actione vitae. Vitae actiobegeichnet sons immegensat gumentis agitatio 145) di prahit sche

27쪽

summa philosopliorum dis Sensione certatur quod vero maximereat esturum de e0Π Utrum nihil agant, nihil moliantur, omni curation et administratione rerum Vacent, an contra ab

iis his principio omnia laeta ut constituta sint f ad infinitum tempus regantur atque OVeantur, in primi magna dissonsio

est, eaqu0 nisi diiudicatur, in Summo errore DeceSSe est homines atque in maximarum rerum ignoratione versari. Iunt nim

philosophi et fuerunt, qui omnino nullam haber consorent

rerum humanarum procurationem deos. Quorum Si vera sen-

1 tentia est, quae potest esse pietas, quae Sanctitas, quae religi02Haec enim omnia puro atque caste tribuenda deorum numini ita sunt, si animadvertuntur ab iis, et si os aliquid a diis immortalibus hominum g0110ri tributum. Sin autem dii 110quo possunt nos iuvare nec Volunt nec Omnino curant nec, quid 15 agamVS, animad Vertunt, nec est, quod ab iis ad hominum Vitam Brinna quid est quod ullos diis immortalibus cestus Ionores, preces adhibeamus In sysei autum ficta lsimulationis, sicut oliuua virtutes, item pietas inesse non lpotest, eum qua simul sanctitatem et religionem tolli necessea est, quibus sublatis perturbatio vitae sequitur et magna Onfusio atque haud scio an pietate adversus duos sublata fides

i die Frage causa de strittigelΡunkt darin Tusc. IV, 65: una Te8 fidetur cau8am continere. . Ree. 11 multa enim, quae sunt in re, quia

remota urit a cauSa, praetermittam. 6. in Summo errore 2 Tor ann

Schwanken'. gl. de OTIII, 19: ut 8me errore diiudicare possimus, formulα quaedam constituenda St. Liv. I, 24: in re tam clara nominum error manet,

utrius opuli Horatii, utrius Curiatii fuerint Ahniich II, 2 errantem et

et agam ententiam.

8 philosophi, besonder die Epi-

12. ita si 'Dur in dem Falle, Wenn Wie deiff. I, 28: nam hoc ipsumit iustum est, quod recte fit, si est voluntarium. Das Gerundivum has di Bedeutun de Konnen8, da sich it si ung 0rithri mit

28쪽

DE NATURA DEORUM. etiam et societas generis humani t una xcolloniissima

virtus, iustitia, tollatur. Sunt autem alii philosophi, et ii quidem magni atque nobiles, qui deorum ment atque ratione

omn0m mundum administrari et regi censeant, neque ero id solum, sed fiam ab isdem hominum vita consuli et pro svideri nam et fruges et reliqua, quae terra pariat, et tempestates ac temporum arietates caelique mutationes, quibus omnia, quae terra gignat, maturata pubescant, a dis immor

talibus tribui generi humano putant multaque, quae dicentur in his libris, colligunt, qua talia sunt, ut a ipsa dii im 10

mortales ad usum hominum fabricati paen videantur. Contra quos Carneades ita multa dissuruit, ut excitaro homines non socordes ad veri in vostigandi cupiditat0m. Res nim nulla est, de qua tanto opere non solum indocti, sed fiam do etidissentiant; quorum opinionus eum tam varia sint tamque 15 inter dissidentos, alterum fieri pro et potest, ut earum 3 nussa, alterum certe non potest, ut plus una vera sit. Qua

se et vitae quasi communita continetur, muli an alterdings an ungere Stello meli erraten. 1 una excellentissima virtus. gl. de sy III, 28 haec enim una virtus omnium est domina et regina vir

tutum.

2. alii hilosophi, die fother.

10. in his libris II, 154ig. 11 fabricati saene die Metapheris genommen on dem bildendenΚtinsiter; gl. 20 mundum manu suene factum.12. Carneades, . Eint. 20.

it muli dissem it. Ita is mitdisseruit u verbinden, nichi mit multa Dieselbo Woristelluninach-her g 23 ita multa sunt incommoda in vita, multa sunt incommoda invita ita ad Att. VI, 2 8 inclusum Senatum habuerunt Salaminium ita multos dies, ut interierint nonnulli fame. Man erWarte multos dies ita

etc. Verr. II, 8 magistratuum no8trorum iniurias it multorum tulerunt, ut nunquam ad aram legum confugerent. Re Germ. 16.5 quaedam

loca diligentius illinunt terra itα

pura ac splendente, ut picturam ac lineamenta colorum imitetur, odio Herausgeber ita Ohne Grundumstellen oliten.

entschi eden'. Tusc. I, 2 re domestica nos profecto melius tuemur, rem vero sublicam nostri maiores certe melioribus temperaverunt legibus.

17. Qua quidem in causa. ii lPraposition in c. blat vertriti

participialen de honjunktionalen Nebensaiges, hier se quam quidem

29쪽

quidom in causa et benevolos obiurgatores placar et invidos vituperatores confuta e OSSumus, ut alteros reprehendissupaeniteat, alteri didicisse se gaudeant; nam qui admonsent amice, docendi sunt, qui inimico insectantur, repell0ndi. Mut 6 tum autem fluxisse video de libris nostris, quos complures brevi tempor edidimus, Variumque Sermonem partim admirantium undo hoc philosophandi nobis subito studium xstitisset, partim, quid quaque de re certi haberemus, scire cupientium. Multis etiam sensi mirabile videri a nobis potissimum 1 probatam esse philosophiam, quae lucem eriperet et quasinoetem quandam rebus offunderet, desertaeque disciplina etiam pridem relicta patrocinium 110eopinatum a nobis esse susceptum. Nos autem nee subito coepimus philosophari nec medioerem a primo sempore aetatis in eo studio operam cu-15 ramque conSumpSimus et eum minime videbamur, tum maxime philosophabamur, quod et orationes deelarant referta philosophorum sententiis et doctissimorum hominum familiaritat0s, quibus semper domus nostra floruit, et principes illi Diodotus,

8. ειi certi haberemus stati quid certum pro certos haberemuS. Das radikat stehi in Genutivdurch Attralitio an quid. gi P. Sull. 89 quod fortuna in malis reliqui fecit. p. SeXt. ROSe. 147: nec quidquam iam habere reliqui vides. Viu haufiger findet si elidiose Genetivisae quid ei esse,

Wio Acad. II, 25 quid officii sui sit,

Walirhei ungerer Erhenninis leugnen Acad. II, 16 Arcesilas conatus est clarissimis rebus tenebras obdu

cere.

desertaeque disciplinae S. g 11.13. nec subito. gL de sy II, 4: Nihil agere autem cum animus non posset, in his studiis ab initio versatus aetatis existimavi honestissime molestias posse deponi, si me ad philosophiam rettuli8Sem. 18. Diodotus, in Stoik0r, lubtelangor Zeth im Hause de Cicero. Vornehme Romer flegie nichis0lten riechische Geleliri etiam ZWech gegensettiger geistiger An- regung et sic aulaianelimen. is Diodotus im Jahre 9 starb, etZte e de Cicero gum Erbe seines

Vermogens in ad Att. II, 20, 6 .

30쪽

DE NATURA DEORUM. Philo, Antiochus, Posidonius, a quibus instituti sumus. Et si omnia philosophiae praecepta referuntur ad vitam, arbitramur nos o publicis et privatis in rebus ea praestitisse, qua ratio of 0etrina praescripserit. Si autem qui requirit, quae causanos impulerit, ut haec tam sero litteris mandaremus, nihil st, quod expedire tam facile possimus. Nam cum Oti languoremus, et is esset rei publicae status, ut eam unius consilio atque cura gubernari necesse esset, primum ipsius rei publieao causa philosophiam nostris hominibus explicandam putavi, magni existimans interesse ad decus et ad laudum civitatis res tam graves tamque praeclaras Latinis fiam litteris con-8 inseri eoque me minus instituti mei paenitet, quod facile sentio, quam multorum non modo discendi, s0d etiam seribendi studia commoverim. Complures enim Graecis institutionibus eruditi ea, qua didicerant, eum civibus suis communicare non poterant, quod illa, quae a Graeci accepissent,

Latino diei poss0 diffidorent. Quo in genere tantum Eula se

videmur, ut a Graecis ne verborum quidem copia Vinceremur. Hortata etiam est, ut m ad haec conferrem, animi aegRiudo

que hilosophorum invenitur , qui obtemperet isse sibi et decretis suis

fareat Tusc. II, 11. 3. ratio et doctrina dio hilosophie'. gl ad am XV, 4, 13 Si quisquam fuit unquam remotus et natur et magis etiam ratione

atque doctrina dureli philosophis cheBildung ab inani laude et ermonibus vulgi, ego profecto is um.

Ausdrue milderi Cicero aus Elug-huitsriichsichte de Freimus er Sprache. EinL4 13. primum, legem entspricht ana-koluthiscit in Hortata etiam est. Ahesich I, 43 II, 140. 10 interesses ad laudem civitatis. De div. II, 5 Magnificum illud etiam Romanisque hominibus gloriosum, ut Graecis de philosophi litteris

non egerent. Mege ad . . I, 1.