M. Tullii Ciceronis De natura deorum libri tres

231쪽

vΑciumΕsssi, inde tot iudicia de fide mala, tutelae, mandati pro socio, fiduciae reliqua, quae e empto aut vendit aut conducto aut locato contra fidem fiunt, inde iudicium Uibli

cum rei privata lege laetoria, inde everriculum malitiarum αι--- omnium, iudicium de dolo malo, quod C. Aquillius, familiaris noster, protulit quem dolum idem Aquillius tum senseri putat,

eum aliud sit simulatum, aliud actum. Hanc igitur tantam a 7510 dis immortalibus arbitramur malorum sementi esse factam γSi enim rationum hominibus di dederunt, malitiam dederunt; est enim malitia versuta et fallax ratio nocondi iidum etiam di fraudem dederunt, facinus ceteraque, quorum nihil nec

2. actio, hie nichi verschi ed0nvon formula Elageformel'. De Orat. I, 186 expositis a Cn. Flavio rimum actionibus. . Mur. 29 gloria militaris vestris formulis atque actionibus anteponenda St. 3. tutelae, mandati to. Diu Genetivo egeichnen dio ingetnen Arte de fides mala. 0 1r. III, 70 Q. Scaevola, pontife mainimu8, fidei bonae nomen Mistimabat manare latissime, idque versari in tutelis societatibus, ductis mandatis, rebus emptis venditis, conductis locatis. 4. pro ocio, formethan stirsocietatis, Wi p. Flacco 2 furti et pro socio damnatus St. Vgi. P. BOSc. Om. 16 8 qua enim sunt privata iudicia summae eaeistimationis tri haec sunt, fiducite, tutelae, ocietatis aeque enim

serfidiosum est dem frangere, quae continet vitam, et supillum fraudare, qui in tutelam pervenit, et socium fallere, qui se in negotio

coniunaeit.

frugus. De T Iil, 60 protulerat de dolo malo formulas, in quibus

ipsi cum eae eo quaereretur, quid esset dolus malu8, respondebat cum esset aliud simulatum, aliud actum. 8. teneri ermiesen'. Verr. III, 152 tenetur avaritia, cupiditas hominis, celus, improbita8, audacia. P. Cluent. 125 nec ullo argumento Cluentianae pecuniae crimen tenebitur. Haufiger o PerSonen, S. I, 3.10. Sementim Neue, Lat. Forment.

d. r. r. m.

232쪽

DE NATURA DEORUM. suscipi in ration nec offici potest Utinam igitur, ut illa anus optat,

ne in no more elio securibus Causa accedisset abiegna ad terram trabes, si istam calliditatem hominibus diis dedissent qua per 5 pauci bene utuntur, qui tamen ipsi saepe a male utuntibus opprimuntur, innumerabile autem improbe utuntur, ut donum lio divinum rationis ot consilii ad fraudem hominibus, non ad bonitato impertitum esse Videntur. Sod urgotis identidem hominum esse istam culpam, O 10 deorum ut si medicus gravitatem morbi, gubernator vim tempestatis accuset etsi hi quidem homunculi, sud tam0 ridiculi: quis enim tu adhibuisset, dixerit quispiam, si ista non essent 2Contra deum lico disputar liberius. In hominum vitiis ais esse culpam. Eam dedisses hominibus rationem, qua vitia 15 culpamque excluderet Ubi igitur locus fuit errori seorum 2 Nam patrimonia spe bene tradendi relinquimus, qua OSSUmus falli deus falli qui potuit A11 Sol, in currum cum Phae -- - fhonto filium sustulit, aut Neptunus, cum Theseus HippOlytum perdidit, cum ter optandi a Neptuno patre a uiss0 20 et potestatem Poetarum ista sunt, nos autem philosophi esse

energisch intraten. 12 etsi . . II, 129.

gere des. 15. dedisses, . I, 89 g. Sump8i88es.

233쪽

VolumUS, rerum auctoreS, O fabularum. Atque hi tamen

ipsi di poetici si scissent perniciosa fore illa filiis, peccasse in benefici putarentur. Et, si verum est, quod risto Chius dicere solebat, nocere audientibus philosophos iis, qui bene dicta malo intorpretarentur posse enim asstus ex ristippi, acerbos o Zenonis schola exire), prorsus, si, qui audierunt, vitiosi essent discessuri, quod perverse philosophorum di Sputationem interpretarentur, tacere praestaret philosophis quam iis, qui se audissent, nocere. Sie, si homines rationem bono 78 10 consilio a dis immortalibus datam in fraudum malitiamque convertunt, non dari illam quam dari humano generi melius fuit Ut, si modicus sciat eum aegrotum, qui iussu Sit vinum sumere, meracius Sumpturum Statimque exiturum, magna it in cuID, sic vestra ista providentia r0prohondenda, 1 qua rationem dederit iis, quos scierit ea perverse et improbe usuros Nisi fori dicitis eam noscisso. Utinam quidem lSod non aud0bitis Non enim ignoro, quanti eius omen

putetis. 32 Sod hic quido locus concludi iam potest. Nam si tui 16

2 titia consensu omnium philosophorum maius est malum, quam si omnia mala et fortuna et corporis ex altera parte ponantur, sapientiam autem nemo adsequitur, in summis malis omnes

2. di poetici, g. levitates

comicae.

I, 9 et coryphaeum. 6 acerbo8. Cnt. Mai. 66 8everitatem probo, acerbitatem nullo modo. si or8u geliori u tacere. si essent discessuri. De gweite

9. qui se audis8ent, s. II, 159 g.

19. stultitia - 8 malum, I, 23 . e improbi8.22 sapientiam nemo ad8equitur.

234쪽

DE NATURA DEORUM. SumVS, quibus os optume consultum a dis immortalibus dieitis. Nam ut nihil interest, utrum nemo Valent, an nemo

possit alere, sic non intellego, quid intersit, utrum nemo sit

SapienS, an em esse possit. Ac nos quidem nimis multa de re apertissuma. Telamo autem uno Versu locum totum

confidit, cur di homines neglegant: Nam si curent, bene bonis sit, male malis quod

nunc ube St.

Dobobant illi quidum omnes bonos efficere, siquidem hominum 8040nori consulebant. Sin id minus, bonis quidem certe comsutor dub0bant. Cur igitur duo Scipiones, fortissimos ot 10 optimos viros, in Hispania Poenus oppressit cur Maximus Oxtulit filium consularem cur Marcollum Hannibal in foromit γcur aulum Cannae sustulerunt cur oenorum crudelitati Reguli corpus est praebitum cur Africanum domestici parietos non sexserunt Sed haec vetera et alia permulta propiora 15

videamus. Cur avunculus meus, vir innocentissimus idemque

doctissimus, . Rutilius, in exilio est cur sodalis meus inter-

10. duo Scipiones, die Briider P. und Cn. Cornelius Scipio olen 212 in Spanien. 11. Maximus. ego Q. Fabius Maximus Cunctator gi Cat. Mai. 12 multa in eo viro praeclara cognovi, sed nihil est admirabilius, quam quomodo ille mortem filii tulit, clari viri et consulari8.12. Marcellum, M. Claudium s. I, 61 g. Virtutis templum, o sul 208bo VenuSin. 13 Poenorum crudelitati praebitum. In iso. 43 quem Carthaginienses resectis palpebris inligatum in machina vigilando necaverunt.14 Africanum. Der lingere Scipi0, oin Gogner der GracchisehenReform- plano, Wurdecim Jahr 129 in suinum Botto ordrossoli gesi inden.Vgi II, 14. 15 non eaeerunt 'Κ0nntun nichischittgen. S. II, 94 . quem admodum ad8everant.16. avunculu meu8. Brut 115:

tundis angelii agi und on inem

235쪽

LIB. III CAP. 32, 33. 80-82. 231fectus domi suae, Drusus cur temperantiae prudentiaeque specimen ante Simulacrum Vestae pontifex maximus est Q. Seaovola trucidatus cur ante etiam tot civitatis principes Cinna interompti cur omnium perfidiosissimus, C. Marius, Q. Catulum, praestantissuma dignitate virum, mori potuit iubero γD10s 01ietas, si velim enumerare, quibus bonis malo venerit, i , si is nee minus, 'Si commemorem, quibus improbis optime. Cur enim Marius tam feliciter septimum consul domi suae Senex est mortuus cur omnium crudelissimus tam diu Cinna regna

1 vit At odit po0nas Prohibori melius fuit impedirique 33n tot summos viros interficeret, quam ipsum 'liquando poenas dare. Iummo cruciatu supplicioque iactatus, homo importunissimus, periit; si quia Drusum si or lolium onono

sustulerat, illos conservari melius fuit quam poenas sceleris a Varium pendero. Duodequadraginta annos Dionysius tyrannus fuit opulentissima et beatissima civitatis quam multos ante 2

oin romisch Geschichi in ri0chischer Sprache P. Font 38 etsi damnatει est, mihi videtur tamen inter viros optimos atque innocentis

Varius s. g 1 ermordet. Auch de orat Ι, 25 Wird Cotta Drusi

9. tam diu Cinna regna*it Er

12. Q. Varius, ollistribun im Jahr 92. is solcher etgte erdis eae Varia de maiestate durch: ut quaereretur de iis, quorum opera consiliove socii contra populum

wurde Varius nach seinem ei genen

Metellum, ahrsuheinlioli Q. Casedilius Metellus Numidicus, derSi eger liber Iugurtha a Flusse

Muthul. 15. Dionysius, de Altere, Herr- scher o Syralius 405-367.16. beatissimae civitatis, A. II, 5Z beati.

236쪽

D NATURA DEORUM. hunc in ipso Graecia flore isistratus At halaris, at Apollodorus poenas sustulit. Multis quid om ante crueiatis et

necatis. Et praedones multi Saepe poena dant, nec tamen possumus dicere non plures captivos acerbe quam praedones necatos Ana Xarchum Democriteum a Cypri tyranno X- carnificatum accepimus, Zenonem Eleae in tormentis necatum.

Quid dicam do Socrato, cui morti inlacrimari soleo Platonem legons Vidosne igitur deorum iudicio, si Vident res humanas, discrimo esse sublatum Diogenes quidem Cynicus dicero solebat Harpalum, qui temporibus illis praedo felix hab0batur, 16 contra deos testimonium dicere, quod in illa fortuna tam diu viveret. Dionysius, de quo ante diXi, cum fanum Ρroserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas; Sque cum secundissumo vento cursum teneros, ridens ' Videtisne' inquit, amici, quam bona a dis immortalibus navigatio sacri logis 15do tur γ' Idquo homo acutus cum bene planeque percepi SSet, in eadem sententia perseverabat Qui cum ad eloponnesum

1 in ipso Graeciae flore, o Wird Athen genam1t Wi Phil. III, 13 Gallien os taliae. Phalaris, Tyrann vo Agrigentum 550. Er a berii litigi durch

sustinuit.

quidem quidem S. . I, 100), Wi Verr. IV, 20 At ειblice commodasti. Non sine magno quidem rei publicae provinciaeque Siciliae

detrimento.

3. M praedones, eg0 et aucti's. I, 83 g. et his vocabuli8. multi saepe multi, alii alio tem- fore. f. p. Cluent. 195 multi saepe in iudicando peccat conce8Serunt; deiff. I, 74 Multi bella saepe quae

siverunt.

5. Anaxarchus au Abdera , in

sein MilgeschWorenen 2 nennen, unter gralilichen artern elotet. 7. Platonem, de Phaedo. 8. Videsne, A. II, 70 . Videtisne. 9. di8crimen se bonorum et ma

lorum.

Diogenes Cynicus, aus Sinope, gur Zoit l0xander des rosten. 10. Harpalum. Bel Diog. Laert.

237쪽

LIB. III. CAP. 33, 34 φ 82-84.

classem appulisset et in fanum venisset Iovis Olympii, aureumo dotraxit amiculum grandi pondere, quo Iovem Ornarat e manubiis arisiaginiensium tyrannus Gelo, atque in eo etiam

cavillatus est aestate grave esse aureum amiculum, hieme

frigidum, eique laneum pallium iniecit, cum id ess ad omno anni tempus aptum diceret. Idemque Aesculapii Epidauri

barbam auream domi iussit neque enim convenire barbatum esse filium, cum in omnibus sanis pater imberbis ess0h. Etiam ιmensas argenteas de omnibus delubris iussit auferri, in quibus

cum more veteris Graeciae inScriptum SSet BONORUM DEORUM,

uti s uorum bonitate velle dicebat. Idem Victoriolas aureas et patera coronasque, quae Simulacrorum porreetis manibus sustinebantur, sin dubitatione tollebat eaque se accipere, non auferre dicubat ess enim stultitiam, a quibus bona precaremur, ab iis porrigentibus et dantibus nolle sumere. Eundemque ferrint haec, quae dixi, sublata de fanis in forum protulisse et per praeconem vendidisse exactaque pecunia ediXisse, ut, quod quisque a sacris haberet, id aut diem ortam in suum quidque fanum referret Ita ad impietatem in deos in

2. Ornarat telo, nach einem

Himera 480.3. in eo, Neutr. ege in s. I, 75 g. in Venere Coa.

im aligometnen Athen XV, p. 93dbseruinstimmi, Glauben Schenken, melcher ergahit, Dionysius habe, sobald 0 hosti, aro Tempeltischegesehen, dem uten Damon inen Trun gespendet, nil danti ene forischnfra lassen, da os a Sitto sei, nach de Spend an denuγαθός Λαίμων die a fel aulaiaheben. 11. Victoriolas. Statuette der ictoria, voti Zeus odor thoneau de Handen efragen findet man os aut antik0n Bildwerhen. 14 stultitiam, id das hausigere stultitiae, i ad fam. VI, 4 4 ii Oiri hoc bello occiderunt, ut impudenti videatur, eandem fortunam

238쪽

DE NATURA DEORUM.

35 hominos adiunxit iniuriam. Hunc igitur nec Olympius Iuppiter

fulmin percussit nec Aeseulapius misero diuturnoque morbo tabescentem interemit, atque in suo luctulo mortuus in tyrannidis r0gum inlatus est eamque potestatem, quam is Se per Scelus erat nanctus, quasi iustam et legitimam horoditatis 85 loe filio tradidit. Invita in hoc loco versatur ratio videtur enim auctoritatem adferre peccandi recte videretur, nisi et virtutis of vitiorum sine ulla divina ratione grave ipsius conscientiae pondus esset, qua sublata iacent omnia. Ut enim nec domus nec res publica ratione quadam se disciplina dissignata videatur, si in ea nec recte factis praemia Ystent

ulla nec supplicia peccatis, sic mundi divina in hominus

moderatio profecto nulla est, si in ea discrimo uultum stbonorum et malorum.

86 At ni minora di neglegunt neque agellos ingulorum nec viticula persequuntur ec, Si uredo. aut grando quippiam noduit, id Iovi animadvortendum KIt ne in regnis quidem reges Omnia minima curant; si enim dicitis. Quasi ego paulo anto, fundo Formiano . Rutilii sim questus, non de amissa

36 salute. Atque hoc quid0m omnes mortales sic habent, Xterna commoditates, ineta segetes, Oliveta, ubertatem frugum

dor eine on de andere abhangigist, gi ad Att. IV, 1, 2 fructu8 tuae suavitatis praeteriti temporis. ad fum X, 5, 1 tantae multitudinis

civium salutis causam u8cipere.

13. discrimen nullum malorum.

paulo ante: g 80. 19. de fundo Formiano In dedi Gegen vo Formiae, iner Stadian dem Meerbusen vo Cnjeta, be-fande sic galliretch Landstigeromischer Vorneli mer Auch Cicerohati boliantillicli dors in Villa. de amissa salute, denti durchdas Exi Murde e capite deminutu8.Vgl. p. est. 107 Cn. Pompeius auctor meae salutis it p. Mil. 9: Cn. Pompeius auctor et duae mei

20. sic habent sindrae Ansiche.

239쪽

0 fructuum, omnem denique commoditatem prosperitatemque vita a dis se iubere virtutem autem nemo umquam ne es-

tam do rettulit Nimirum recte propter virtutem ni iure 7 laudamur se in virtute recte gloriamur quod non contingeret, si id donum a deo, non a nobis haberemus. At vero aut honoribus aucti aut re familiari, aut si aliud quippiam nacti sumus fortuiti boni aut depulimus mali, tum dis gratias agimus, tum nihil nostrae laudi adsumptum arbitramur. Numquis, quod b0nus Vir esset, gratias dis egit umquam a quod 10 dives, quod honoratus, quod incolumis. Iovemque Optumum et maxumum Ob ea re appellant, non quod nos iustos, temperatos, sapiente efficiat, Sed quod Salvos, incolumeS, Opulentos, copiosos Neque Herculi quisquam decumam vovit 88 umquam, Si Sapiens factu esset Quamquam Ρythagoras cum 1 in geometria quiddam novi invenis sol, Musis bovem immolasse dicitur; sed id quidem non credo, quoniam illo. Apolliniquidum Dolio hostiam immolare voluit, ne aram unguine aspergeret. Ad rem autem ut redeam, iudieium hoc omnium mortalium est, fortunam a de petendam, a Se pSO SumeΠ-20 dam esse sapientiam. Quamvis lie0 Monti dolubra se Virtuti et Fidoi consueremus, tamen hase in nobis ipsis sita videmus; Spei Salutis, Opis Victoria facultas a dis expetenda est.

Plat Meno p. 100 θεία μοιρα ημιν φαίνεται παραγιγνομενη τὶ ρετηοἷς παραγίγνεται Sen. p. 41: bonus i sine deo nemo St. 4 in virtute, . I, 75 Z in Venere a. 5. At vero, S. . II, 10.

7. tum de tum vero ebra uelit Cicero guwellen im Nachsafg nach Voraulaehendem si um de Inhalides Folgerungssaiges is edeu-fungsvolt hervorgulieben. P. ROSc. Am. 137 Sin autem id actum est, tum vero isto bello subactus populus Romanus est. Ad sum X, 6, 3 haec si et ages et senties, tum eris non modo con8ul, sed magnus etiam

13. Herculi decumam Ovit. Dum Herkules fugi man, ni dem Spenderisner arieten Segens, om eWinno odor gliichlichun Fundodon Zelinten argubringen. novit - si factus esset vovit, se daturum, si factu e88et. 15. quiddam novi de Pythagoreischen LehrsatZ. Di Og Laert. VIII, 12.17 ne aram Sanguine Uergeret.

morde durnen. 19 α ε .8o s. I, 84 g. sibi displicere. 20. Quamvis licet delubra con8ecremus, licet on8ecremus delubra, quamvis multa. De log. III, 24: quamvis enumere8 multos licet.

240쪽

D NATURA DEORUM.s et Improborum igitur prosperitates secundaeque res redarguunt, si ut Diogenes dicebat, vim omnem deorum ac potestatem. At non numquam bonos exitus habent boni. Eos quidem arripimus attribuimus quo sine ulla ration dis immortalibus AfDiagoras cum Samothracam venisset, θεος ille qui dicitur, atque ei quidam amicus Tu qui deos putas humana neglegere, nonne animadvertis ex tot tabulis pictis, quam multi votis vim tempestatis effugerint in portumque salvi pervonerint γ', Ita fit', inquit; illi nimnusquam picti sunt, qui naufragia fecerunt in mari 10 que perierunt. Idemque, cum ei naviganti vectores adversa tempestat timidi et porterriti diceront non iniuria sibi illud

accidero, qui illum in eandem navem recepissent, ostendit eis in odom cursu multas alias laborantes quaesivitqΠe, num etiam in iis navibus Diagoram volii erodorout Sic enim res 15 se habet, ut ad prosperam adversamve fortunam, qualis iss aut quem ad modum vixeris, nihil intersit. Non animadver

tunt, inquit, omnia di, ne reges quidem Quid si similo 2 38 Reges nim si scientes praetermittunt, magna culpa est; at

deo ne excusatio quidem est inscientiae. Quem vos praeclare is defenditis, cum dicitis a vim deorum esse, ut etiamsi quis morte poenas sceleris effugerit, expetantur eae poenae liberis, a nepotibus, a posteris. O miram aequitatem deorum l2. ut Diogenes dicebat III, 80.

denen a sein Rettun gu Ver-danhon inubte. Or carm. I, 5, 13;gat. II, 1, 33. 9. Ita sit, in Formel de concessio; ironis h. 16. ad prosperam, fortunam. Wegen ad . . I, 1.18. inquit, . . I, 102. 19. magna culpa est. Nach diesen Worte erwartet man inen Ge-danken te si insciente8, liquam habent excusationem Dersolbe lalit

gende erganZen. 22. e etantur poenae a liberis. Ugl. l. IV, 160 ειπε γαρ τε καὶ

αυτί λυμπιος υ ετελεσσεν, κτε καὶ ψε τελεῖ συν τε μεγαλοραπετισαν, συν φησιν κεφαλῆσι, γυναιξί τε και τεκεεσσιν Sol. XIII,

31 0rgh ἀναίτιοι εργα τίνουσιν τὶ παιδες τουτων ἀλιτρων et γενος

Romane.

πολιτικον συστημα, in Welchem der