장음표시 사용
391쪽
Breunerus, generalis rei tormentariae Praefectus , & Comamus Tribunus vulneribus diu supervixere. Regii, praeter carissimum Regem suum, quem extra omnem numerum ponimus, multos quoq; sortissimos milites ac Duces desiderabant. Inter alios generalis vigiliarum Praefectus, Ustarius,& Gerstorisus Tribunus, in ipso certaminis fervore mortui conciderunt. In Libitinae quoq; censum hac occasione venit Nicolaus Brahe, Come a Wisngsburg, praetoriae Legionis peditum Tribunus, sed in acie generalis vigiliarum Praefecti munere functus : Qui prudentissimi simul Ducis & strenui militis aliquam- multa Regi experimenta antehac dederat , & in hoc cumprimis conflictu cum flava sua Legione omne fortitudinis punctum tulit , eodemq; graviter genu saucius excedens, vulneris vi remediorum enicaciam superante, brevi post in vivis esse desiit. Egregius certe pariter Dux& bellator, a Rege, paucis ante obitum diebus, de .primoribus suorum Ducum forte sermonem habente, iuxta cum hodierno Campiductore, Lennhardo Torsionis, imperatorio paludamento dignus judicatus : Quod dubio procul a Regis morte ipsum manebat , ni Fata praevertissent, Prudentiae virtutumque militarium, ad summum imperii api Cena certatim hominem jamjam sublim uitium , conatus. E idem vulnerum atrocitas Ernestum quoq; , Principem Antiatdinum, & Wildenstentum
Tribunum e viventium numero postmoduna sustulit. Ut ita acies haec ad Lutaenam, licet victoria ad ultimum Regiis ac Protestantium parti obtingeret, majori tamen gloria, quam gaudio iis suerit: Si ingentem Ducum, militumve desideratorum iacturam respicias, magno constans; sin funestissimum Regis ipsius casum, ininimabili pretio emta. Beriali ardo autem Saxoniae Duci, ad quem a beatissimi Regis obitu summa imperii devoluta fuerat, nocte, quae praelium sequebatur, in loco conuictus, ut diximus, consumta, postridie summo mane, Croatae sub octodecim vexillis, ut tormentorum & impedimentorum in tutum deducendorum periculum sacerent, appropinquare visi, novas turbas ciebant:
tamen facile sedarunt, iisdem, simul ac Regios in statu suo stantes coiis pi
carentur, trepido & citato gradu Lipsiam redeuntibus. Dux quoq; Bern-hardus Exercitum, memor laboris ac Vulnerum, quibus tam anceps belli fortuna, quamvis prospero fine, illum aflictaverat,una cum regiis exuviis pulento impositis, Weissenselsam reduxit: Militem, indulta ab armis quiete, aliquantulum refecturus, simulq; S Xonicarum ac Lune burgensium quae in itinere jam erant) copiarum adve tu exspectato, junctis cum his viribus, partam prosecuturus victoriam.
8. Regiae exuviae postmo- 'μφ'
dum eXenteratae , sarcophago imposi- T
tae, Witebergam, sub Novembris CXi- niam d tum,inde vetus Brandenburgum,pOr- ducitur,
roq; in Pomeraniam deductae, ac nul- exequiis libi non christiano, in ejusmodi Maia ubi licem gnatum funere solenni,ritu, imo,quod labi in magis est, multorum millium, amoto hocPatrono, lira&tristia quaeq;jam tu sibi ominantium, haud simulatis aut fictis, sed veris, remota necessitate , atq; ex vero dolore promanantibus, lacrymis exceptae, dimissaeve. Ubivis locorum, qua Protestantium doctrina in Germania florebat, beatissimis Regis Manibus honorario funere parentatum est: Et ubivis pensi historia Iosiae Regis,qui, ut vitae probitate, sic exitude mortis genere, cu Rege nostro haud incommode assimu lari poterat, serna ni funebri materiem dedit. Imprimis Electoris Saxoniae pro- Inter toMysta , Doctor Matthias Hoe ab quas, fi Hoheneck,octiduo post funestu hunc nebrim casum,suprema erga Regis memoriam Qx munera functus,querula & affectui mo H0ς ς0n vendo idonea concionem habuit, miri q; Regem laudibus extulit: Deprae 'S'' dicando utortissimu Regem, qui emis instar, in hostem irruens, Missum Domini intrepide gesserit, ut vigiliantissimum
Regem, qui, adversus hos , pro communi Protes ita bono excubans, multis epius noctibussomnu in strato Misviderit; ut laboriosissimu Regem, qui nec
noctu, nec mterdiu biparcens, totaraerumnas bH exantiaveris,quatas via
gregarius miles bi imponi aegri ferret i
392쪽
tit belliscientissimum, experientias -- Libertate, pro oppresserum ab hostibu
litaris rummum Regem, icquid liberatione, perterri' animo arma ca-bel gerendo facit, is numerato habue- pessere, armis immori ris, omneSve totius Orbis Imperatores
non veterani, ct multorum bellorum obtinendo tanta cum Regiis animo' disi uis '' Dures vilitesve, peritiores recesseremti rum pertinacia certaverat, ad extreutfelici simum Regem,cu π carpi , quo- mum relicto,tenebris nocturnis tectus, vis arma verteret, summum Numen Lip sam majorem partem se receperat: lenessimonis suae auram evidenter UpL Ipsomet Fridiandis Duce,circiter nora risi denu, ut praefantem adeo Re- Otis meridiem, vix.octoginta equitibus gem ac rom, cui, universarum vim venientem comitantibus, Urbem intutum, quibus He, o in fumano quidem gresso. Septimo Iduum Novembris
excellantiaegra ,exornatresfueris,M circa octavam antemeridianam Exerrum respicias, Orbis terrarum syot-- citus reliquiae ad Urbem convenie-pore vix habueris parem. Ulterius fa- bant ; unde triginta duo peditum simam & Nomen regium vindicatum gna,intra nicenia medium in forum deibat a maligno & livido calumniato- ducta, hesternae cladis faciem aperuerum dente , assi, occulti Regis hostes, Π re : Rarus enim signa seqvi miles, Mni aerumsuspicianum semina de eodem aplustria multa hastilibus direpta,quin m animis hominu pargere haud veriti & mul ta signorum hastilia confracta re- erant: Insignes laudum flores tumulo periri., MOX, reclusis portiS, Imiver- ejus porro aspergens; ut demo, i- sus Exercitus admissus, Urbem ac sin- vini Nominis gloria, vera angelii δε- gulas domos replebat , insigni civium arina, r-aniae rotiis tibertate,omni- ac incolarum molestia, in quos militabis pretestantibus Imperii Electori π, ri licentia debacchari jam coeperant Princ' duri ordini π, imprimis Saxo- male .seriati hi hospites: Quando subima Electore ac electoratu quam optime tum Ducis Fridiandiae cle discessu merito. Fuisse enim MVm Electoratus mandatum,brevem hanc aerumnam so- Saxoniae Salvatorem, ursacra Scriptura re, spopondit. Nec is uItra sextam hos magnorura meritorum Viros indigia vespertinam dilatus. Exiere autem
iri: Fuisse delissimum ipsius Electoris omnes Bornam versiis per portam Di- amicum qui contractum faedus, Exem vi Petri: Ne quidem Fridiandio ipso ritum in subsidium adducendo, firmiter diutius moram trahente, sed eadem servari' sanguine uo regio e uso, is vis adhuc vespera, circa decimam , Urbita ipsa impensa, demum obsignaruerit. Ad valedicente. Postridiae, qui sextus . , ultimum conclusit. Laudiau mi Re- Iduum Novembris erat, quicquid regis manes, non totum querula voce, O liqvum fuerat Caesariani Exercitus, auito ac grato lacrymarum tribu to, Lipsa haud invita dimisit: Complu- decentis beneficiorumfamigeratione, in res quoque copiae, quae aliorsum fuga ipsa morte honorandos : Sed posteros nocturna nuper aberraverant, maXi- . t o e 6ω eris is ex intimis cordis p me a meridie septendecim equitumnetralibus, benevolo ac constanti a sectu vexilla, Urbem praeterire visa. Eo-- amplexaridos omnem hi elicitatem, dem die H olchius, Campiductor cae-ae largam beneficiorum remuneratio- sareus, claves portarum Senatui Urnem, in misisma irpem,co Vtis ad bis reddebat, subj ungens: Fidem pro- DEum Opt. Max.preci S ac votis,em missorum datam,ut generosum Virum optandam. Denique Regis exemplum decet, servasse, & ita erga universos,
imitandum, vestigii , fortiter insisten- sngulos, coni lentia teste,se gessisse ;dum: Id quod ut facerent, Germaniae ut optime ac in meliorem partem de
Magnases validis rationum imulis incri ipso sentiendi, loquendive, nec non, tari. Si enim Rex, gloriogae Memoriae, qui morbo aut vulneribus detenti relisanto ardore extrameae gentis patrocini- qui manerent, christiana caritate amum susceperit: Suanto magis illos dece- plectendi causam essent habituri. Itaret, pro Patria, pro dicionibus suis ae Lipsia, exiguo tantum praesidio illic subditis, pro aurea conscientiae is vitae relicto, a Caesarianis discessum. Pleis-
393쪽
senburgi tamen arcem ducentis militibus insessam retinebant: Toto agmine ad montana, Zviccariam versus contendentes.
Foederati Nec mora longa a Caesarianorumr cuperat abitu intercessit, quando regius &electoralis equitatus,qui Torgae hactenus - haeserat, Urbi appropinquare coepit. Quorum octoni, quarto Iduum Novcmbris, intra secundam & tertiam pomeridianam, currum nescio quem comitati, Grimmensem portam, quα unica tunc temporis, invalida,e militibus ac civibus mixta, statione firmata, patebat, accessere, & Caesarianorum nomen mentiti, hoc ii suco deceptis custodibus, intromissi, qui essent, mox. Ostenderunt; militibus,qui illic servabant, neci datis, & porta in potestatem redacta: Donec centum quinquaginta equites, vestigia eorum secuti. adventarent, Urbem l ; irrumpentes, obvios quosque Caesarianorum trucidarent , Urbe, civibus haud repugnantibus, potiti. Mox Taubius Tribunus Cum draconibus suis, Baro quoq; Homkirchius, & Tribunus a Porta, ambo itidem Duces, alter Lune burgensis, alter Saxoniae , Altenburgensis stirpis, advolabant, ultra quadraginta equitum vexilla secum trahentes; quae per
suburbia divertere, dracones autem arci quam proxime suceedere jussi : Eacem q; adhuc vespera deditio, sed nequicquam, hosti imperata. Johannes Voppulius, qui arcem, fidei ipsius ab
Electore concreditam, jam bis, nulla urgente necessitate, hostibus tradiderat, statim in custodiam datus, & Dresdam postmodum abductus, tandemq; lcbitam tactis suis mercedem ibi nactus est. Obse,so Nox insecuta vallo adversus ar-Plei sen- ccmjaciendo, & tormentorum suggeburgo, stibus excitandis consumta. Tertio Iduum Novembris, ante meridiem, dum haberetur concio, ducenti quinquaginta abiecti pedites,& noctu circa undecimam vespertinam iterum quingenti sol operarii, arci eo magis coangustandae, Urbem intrabant: Equitatu Ediverso, quod nullius hic usus videretur, vasis conclamatis, discedente. Eodem die, circa meridiem,tympanotriba in arcem missus, & certas
deditionis leges offerens, id responsi tulerat. Nonsperam praesidiarior, vadab obsessoribus meticulos rum o levium
adeo nebulonum numero censeamtur
euasi ueris, nuper arcem, num ne- .cessitate pres in tradiderit: inimὰ in arce, O vivere paratos, o mori. M, Litares esse Viros, ne ibi d futuros ea ad areis tuitio m manibus, perib Hastaboraturos: Terse quor e licere, ut,
quam i ad Ofendendum, obsessor ad
oppugna dum inerrent animorum m
naum , promtituanem. Nec factis si gniores, ad vim toti conversi, hostiliterci; magna utrinq; vehementia agi coeptum: Adeo, ut Ples en burgiam ita facilis, prout amissa, recuperatu haud fuerit; sed, Saxonicis nequicquam minaciis suis vim miscentibus, usq; in Decembrem mensem desensionem obstinarit, Chemia
Regius inter haec Exercitus Grim eium limmam, quam Pleissa alluit, iter flexerat: sti .Repit, Ubi equitatus Toro adveniens, pe morrenultimo Calendarum Decembris, illi tur. junctus Inde statim Chenanicium, Urbi obsidendae, itum: in tres hostium Legiones obtinebant, Comaro cujus, ex vulnere nuper accepto de tincti, reliquiae, vix biduo, ante i cum obsidione cinctum, in Bohemiam suerant avectae Palantii δ: Contreras, Tribunorum; postremo hoc summae
Et obsessi quidem, acriter initio
a muris fulminantes, conatibus Regi rum aliquot dierum spatio egregi d ol niti; mox tamen, accessibus a Cniphusio magna industria propius, propriisq; indies admotis, & muro tormentorum violentia aperto, omnibusq; aggressinrae summo impetu tentandae paratis, ad deditionis necessitatem compelli: Quae serius ad remedium hoc confugere visis, non alia, ac sequenti ratione, obtingere potuit. Exirent, scilicet,
praestarii, arissignia, Azotibus tympanis, funiculis ex inrita, pulvere nitratoa υ globulis, ut jaculanae infrumento, positis, O Tribunu an , seu Ummis omnibus impedimentis alius reliqui
Duces ad Centuriones may hs inel si unicum currum secum educentes, Subonturiones at is Seniferi, duo se is, alter es δε, ferentario altero, in
394쪽
tMeunime dos exportarepossent, di- stolantes: Cui, quod in Iongum nimis
miturentur. Mod si nonnultas ρ ρ - extrahi videretur, maturando Cnip-sidiariorum numero regiae militiae nomi- husus, cum parte militum, ab Exe na addicere libitum, iis, ob desertam sa- citu Lipsiam retrocesserat.
Praesidiarii namq; , a recedente Item hoste hic relicti, utut , vehementiss-H -- ma verberatione instituta , molendi- burgum. num imprimis crebris ictibus perforatum & conquassatum esset, locum hactenus tamen mordicus delanderant. Sed, accedente demum Cniphusio, postquam cuniculis agi coeptu,& rerum quarundam necessariarum , penuria ingruere visa , fracta priori animorum ferocia,ad deditionem aliis cramenti fidem, ne honoris aut vitae umquam a Tribuno mo retar controvem
Aa: Croatae autem, ut mani sarii praedones, omni militari benescio indigni, pacto haud comprehensi censerentur. His conventis legibus , undecimo Calendarum Decembris, Caesariani excesserunt Urbe: Praeter vigintiquatuor fgna , quae Legionibus suis Praetulerant, sena alia, in Hildesii ex-
, Pugnatione adepta, nec non tormen
ta aliquot & impedimentorum viliora mum appulerunt: Req;, ultimo No Regiis, ut spolia, relinquentes. Ac- narum Decembris, Certo pacto cumcid: vero in discessu, militem in Du- obsessoribus transacta, postridi8 circaces male animatum, impedimenta eo- tertiam pomeridianam, cum impedi-rundem involare: Quorum licentiae mentis & gladiis,seu lateralibus armis,
dum Regii, prope astantes, haud din signis & reliqua armatura depositis,
ficulter accedunt, momento, prius- arce exierunt. Quae in Electoris po- quam regiae militiae Duces pene as testatem hac ratione reversa, ab eo- verterent, cum pulvisculo direpta , dem nonnullo milite, sub Tribuni afuere. Nec mora , quin omnes , si Porta moderamine, firmabatur. Prae
inquagenos circiter Italos excipe- sidio hostili fides,praestito per Misniae res, Ducibus, a quibus alta hanc inju- agrum in Bohemiam usq; commeatu,
riam mente repostum ire noverant,
derelictis , Regiis se aggregarent. Forgatschius autem Tribunus,hoc loco deprehensus, &, ut Croata, deditionis legibus exclusus, in custodia re
Chemnicii obsidio iuniorem G stavum Gustavi, quem sedecim aut
septendecim annorumjuvenem, Witebergae circa hoc tempus literis Operam dantem, paternae necis fama, &
a nostris servata quidem: Sed ab agricolis, ad Bohemiae fines, impetu in il- los dato, & impedimentis direptis, Annaberga primo retrocedendi, mox in Protestantium stipendia nomina transcribendi necessitas imposta. Superabat Zmic via , hostium iacompedibus adhuc illigata : Cui libe- . . randae regius Exercitus,simul ac Pleis-senburgum ad obsequium redierat, L 3--- continuo admotus. Saxonicis in Lu- iustus dolor , vindictaeq; flagrantia in satiam, & hinc in Silesiam contende bellum illico exciverant, jam tum in tibus : Quorsum, circa anni exitum, tenera hac aetate Patris animos spi- Franciscus Albertus, inferioris Saxorantem, dum, Urbis munitiones con- niae Dux, Campiductoris nomine, ad templatum, propius hostem subit, in- Exercitum, Arnhemio, veneralis Leter prima sortitudinis experimenta, gati titulum adepto, mittebatur. impacta in axillam plumbea glande, Z iccaviae Baro Sessius Caesaris Demum vulnere non perfunctorio afflixit. nomine praeerat, armaq; in se ordine ZWicc Caesariani, Freiburgi commoran- jam Versum iri conspicatus, extrema ν
tes, his, quae Chemnicii acciderant, quae', opperiri, & Caesari, quamdiu inauditis, Urbe statim deserta, Zmic- media defendendi se ulla superessent, cariam se contulere : Sed nec istici Urbem asserere decreverat. Hincci diu haerere per Regios licuit. Hi suburbia flammis absumta, &, quic- enim, Chemnicio in potestatem re- quid ad vim repellendam facit,magna dacto, hospitia, ab Attenburgi Urbe sedulitate comparatum: Arx quoq; ,
ad Zmiccaviam usq; extenderant i ex- armamentarium,& una sacrarum aedisi
tremam vim minitabundi , nec nisi peculiari munitione circumdata ; quo Pleissenburgensis obsidii exitum prae- Urbe reliqua pulsis tutus pateret re-a Bbba
395쪽
Ceptus. Nec id Cniphusiu tamen ab terruit, in decimo octavoCalendam Januarii obsidiu aggrederetur: Exercitu ad arctius includendii obsessos , inquatuor metata distributo. Quanquam vero nulla circumcirca domuncula ab incendio nupero pene superesset reliqua,subeuntibus Regiis te me praehitura aut velamentum,humum PQq; ob intensissimu frigus, quod ingruente bruma inciderat, aegre emoliri daretur , Regii nihilominus tormentorum nonnullis toris subitaria opera excitatis , & vimineis corbibus, quos magna
copia contexuerant, accessuum vice
Promotis, moenibus Urbis proximare non destiterunt: Tantumq; hac diligentia effectum; ut,decimo quarto Calendarum Januarii , e duobus locis duplex verberatio,ab una parte in Urbe,
in arcem ab altera in stitueretur. Interim,decimo quintoCalendaru Bern-hardus, Saxoniae Dux, militi animum additurus, in castra advenerat. Decimo tertio Calendarum, regius miles Peropportunam stationem ,haud procul Urbis fossa capiebat; unde in rubnam, tormentorum impetu jam se aperientem, in silire, aut etiam accessibus brevi ambage ad muros usqi excurrere, in proclivi sore videbatur: Sed conatraria hostili e superiori loco vis hinc iterum exegit vel invitu. Quapropter
donec accessus muro propius succederent, ab instituta verberatione cessare, usu i tormentorum haud necessario tamdiu supersedere, placuit.
Et lentiore quidem gradu, quam pro spe primo concepta, procedere
Zwiccaviae oppugnandae negotium ;cum hac de causa, tum ob repentinam aeris mutationem: QWae , raptim antea excitatorum suggestuum, tempestate mutata, mutandorum quoq; &condensandorum fecerat necessitudianem. Procedere tamen ; Regiorum constantia omnes dissicultates atq; remoras intervenientes superante , &indies magis magisque oblessis appropinquante: Ita ut ad selicem tandem exitum perveniret ue Suisio, de Urbe certa ratione dedenda, pacto. Nimbrum, Praefectus Urbis, cum umverso
pedite praesidiario, jusu armis in B --, globulos ori inditos, fomitest ab
rutraqueparte accenseos gestante, explicatu vexitus , Urbe egre retur nec
impedimenta modo, sed θ vicenos funis
culorum centenarios, tantundem p m-
bi, nec minus pu&eris nitrati , una Legionario machinam, Suis anae L nonis individuam hactenses comitem, secum educeret: 'mites, equi. insidentes, se ipsi in armis, brevioribus, sciliacet, si opetulis ephippio pro more annexis, longi culum ore in coelum eree Iomani Vestantes, vasissimiliter uisis,
exirent. Utriqze autem Pres istum,
in Ghemiae in e si nes, fossicienti comitatu ad uncio, senirent deducendi: Nec ultra duorum mugiarium tur, su-gulisqώibu diebus, facere compel
rentur. Caesaris instipor Commissarius , Conradus a Slcisburg , pacto
convento nominatim compr. hensus.
Pro morbo ct vulnere usi iis cautum:
Aut Regii avehendis, cui in nonnultas commodarent, aut, his deficientisus, nece aria alimenta reli tis in Urbe praeberentur, dum, valetudine recuperata,
ct accepto a Regiis commeatu de quo ipse non mini sprovisum a signa sua δε-
quipossent. Demum expressis verbis conventum. Ne Regiis ineu largitione ,
seu possicitationibus eu aliis Uuscutalia cebru, militem exeuntem, equitem,
pellem , asignissi is abstractum, ad Iepediuere liceret. His legibus negotio transacto, sexto Calendarum Januarii, Baro Subsius,& mille centum quinquaginta pedites, sub viginti quinq; signis, sexcen-rique equites, Croatae partim, partim
aliarum Nationum,omnes levis armaturae, Z iccariam reliquere: Quo legibus deditionis pactum erat, a Resiis
deducti. Urbs autem, quod vicina Bohemia, hostili milite reserta , irruptionem, limite omnino praesidiis nudato, minitaretur, a Bern hardo, Saxoniae Duce duabus Legionibus, altera equitum sub Ohmio, altera peditum, sub Mitslatio, Tribunis, insessa est. Hunc in modum Electoris Saxoniae provinciae ac diciones universae
duro Caesarianorum jugo, & injectis compedibus, suffragante divini Numinis auxilio, a Resiis, cum Anni millesimi, sexcentesimi , tricesimi secundi exeuntis decursu , secunda vie omnino liberatae : Quae tamen liber lio caro admodum iis constitit; dum pretiosissimum suum ci milion, Regem ipsummet eidem impenderunt.
396쪽
Lo ut emo Regis nostri per- rte, oppugnandarumve Urbium me D . Ut ergo VS V thodum tradit, aliarum militari in 'sonam, vitam, regiaS Virtutς ' n o eonvenientium , Mathematica roica tacta, quibus non in P/xy δ φ0 hum irtium λlertissme sciens , latinido, ac apud suos, leo & omnς ris ohe lingva, Germanica itidem , puriorem Evangelii do in*m py0 Gail ea, Itilica, satis expedite loque-tentur, qvinimo per umVeriVm xςy - tur , nee interpretis ad exteras has eum Orbem Magni cognom ' V es indigebat. Eloquentiae autem promeruit, levi tantum br*ςhy0 P y tantum ex ore ejus flumen proauis: stringamus, & primum Hist*yyN '' in omnes secum, quo vellet, raperet, strae volumen eo ipso conligRςφηβ & 4Varum Nationum corpora aImo Staturae, quod peri00δm xx ς θ ium robore subdomuerat, eorum ani- Staturae, quod peri00δm tum robore subdomuerat, eorum ani proceritati propioris Re n*irex ς δ moti, Hereulis prodicii instar, ad sotolio compactorum artuum 3 Giψς , t acto, facundiae dulcore sibi red- lira compactorum artuum 3 fψς , t acto, . facundiae dulcore sibi red-cipleni corporis, ad Obesi λxςm Pὴμ deret obnoxios.lulum quidem declinanti , qVα xδmς' Regius ejusdem virtutes ut stri- membrorum expedite su mi οπς' kμ ω delibemus, Pietatis, quae reli vi agilitati, adeo haud impodympn Q Vς tum ba sis ae fundamentum, primam in praelio ad Ducis prudenti/m - euiam sibi habendum, ad eamq; , Vel
toris in eo desiderares dexteritatem in c
toris in eo desiderare. de*xςxyxμςm festulam, omnia consilia & actionus Vultu blando quidem, & hvmδRkβ amussitandum censuit: Rem divinam stibus; sed peculiari q'. m gyδyKδ eniκε semper fovendo ac promOVen te attemperatis: QVM m Ruguit0 hQς do, Eeelesiae , atqi scholarum tutO-
miam & heroicata animam ii pkxδyς Magistratus munere constanter
primo intuitu , oculiserii init r= Pyψ Qvid porro , quantumq;,
deret . - . extra Regnum, in Germania, since-
Investitu continebat is xx p hiosem Evangelii docti inani prose imvati pene modum: in Ppς qyy δ' praestiterit,&quam multas animarum,mam Virtutum regiarum munu0 sub inelementi Pontificiorum jugo ge tam inclytorum factorum gloriδ3qy-m mentium, myriadas heroico Religio-eorpus asotitio pretioi xv νςi stelo, inde exemerit, ex illis, suco exornandum arbitrMςxv toto hoe volumine longa sexie ded Literarum humaniorum My in propati so atq; palam est, sarum, licet Natura militem mym 4iis Imb imis sollieita cura allaborabat et videretur, adeo non osor pr/x; Uxλ' usitata inter eos, qvi castra sininarum illa, novis aliqV m uix β xς Non modo ipsemet proba de imma ditibus aucta, sub hoc Reg , Vς Vx xς eulata Mici. omnibusq- Edictis enica-diviva, essioruit, haec, ut PδrςR P e te exemplo praelucens ; sed oc Permulum ortum suum Regx Vς0ς δ eampestres ver bi divini Praecones, da imputat. Nec ipsemex,uxvx p , , t singulas Legiones, imo singu-ma adolescentia Regimini 'ςyy hvς cohortium quaterniones larga ma-eedens, contininsq, Penς ςii β φη ' nu sustentabat, docendo, monendo, de implicatus, literarum repςx ςhδ Rς redarguendo, ad pietatem instigans;
rudis aut expers. Histor δxum mp Institutis matutino ac vespertino tem mis, eum veterum, tum reςς0x 0 Vm e precibus ; velut quotidiano pie- monimenta assidua manu Voria'ς x exercitio. Criminibus quoq; ὀa aSHGM ' talis exercitio. Criminibus quoq; de Inde, velut e speculo,Vit m hin 0y fluisitiis, ovorum inter bella uberrima meqssis succrescere solet, ordinato
Virorum exemplum, indς qyQq ς' , hine rem consistorio, cuiqveretur, hauriens, indo t ψη δ'' summus regiae aulae Concionator , ceptu, laedum erim, qV04 yy ς ' ut medelesiastidae inspector , praearchitectonicae PQR, mgς' w ψ' sideret occurrendum duxerat .
397쪽
Nullam direxit aciem, nec quicquam solet. Harum ab aliis notatus Rex: alicujus momenti aggressus est, nisi Et repertae quidem in eo aliquatenus; prius D Eum, omnis inlicioris succes- verum ea tamen temperatura , ut cisu-1us auctorem, ardentissimis votis pre- ctu suo caruerint , nec damno fuerint, catus: Nullam ab hoste retulit victo- sed potius usui, adeoq; Virtutu nati riam; quin eidem grates, ut prima gam ra ac proprietates propemodum indu- dii libamina per lueret, & gloriam erint. Pronum aliquando ad iram Re- in D Eum, primum ac primarium fon- gem nostrum suisle , haud omnino tem, referret. Supplicationibus in- imus inficias , non tamen sine justa &stitutis omnes expeditiones exorsus, praegnanti causa: Saepius i; intra nix supplicationibus easdem terminavit. lati vultus aut gestuum terminos si Uinc non potuere non auspicatis fini- bat hic motus raro in duriora verba, ri eventibus bella, quorum & funda- nunquam insacta, aut cujusquam per- . mentum & apex Pietas erat: Non po- niciem inconsulto prorumpens. Et,ut tuit non in hostem eunti praesentissi- subito exaestuabat, ita subito deferv mo suo auxilio adesse aeternum Nu- scebat bilis; nec, post semel sedar men ; qui arma nunquam, nisi eo pla- visam, secretum elus odium i mercs.cato, indutus, post victoriam, nisi eo Quin studebat potius praeteritae irae vicissim adorato, deponeret nunqua. calorem verborum humanitate lenia Ninc tot feliciter debellata bella, tot re: Regia insuper muniscentia, siserocissimi hostes victi ac triumphati: quidem ex errore alicui praeter meri- Nec enim victoria deserere poterat, tum acrius forsan incubuisset, emoti qui propitio semper DEO Opt. Max. stomachi vehementiam emendare so- victoriarum largitore,in proelium gra- litus. Ad debitum tamen regiae M diebatur. jestati respectum sartum, tectum con- In reliqua ipsus ita ut alias Vise servandum, Regi, etiam cum infimis tutes praetereamus) Justitia & Cle- quibusque, velut paribus, promiscua mentia, vera Regum idiomata, mix- familiaritate conversanti, non parum tissima in eo, arctoq; adeo vinculo inter se combinata erant: Ut in ipsius actionibus nunquam divortium fecerint. Clementia & indulgentia, quiabus suo tempore utebatur, in amorem ejus rapuerat universos, singulos: Justitiae autem servor reverentiam & timorem aliquem in animis hominum mi vero calor, ne quis facilitate ejus, simul excitarat. Quae tamen apto per contemtum, abuti auderet. adeo temperamento Juncta inter si Regnatrice Prudentia quantum reperiebantur: Ut nec Clementia,tim excelluerit,ut alia sileamus,unica Redulgentiaq; reverentiam ac timorem siminis forma lucul entis simὰ testatum destrueret; nec amoriJustitiae rigore, dat: QDm Regi huic suo Suecia de- suo tempore adhibito, quicquam de- bet, & una, hinc es stores centem, ho- rogarctur. diernorum temporii felicitatem. Non
Sed quia beatissimi Regis num i enim regiae modo Dignitati, sed de
defectus, secundum testimonium,quod Regno, & privatis ovorumcunq; ra- non nemo sacris initiatus in vicinia, tionibus,quam optimὰ hac sorma pro- post obitum eius , publice pro con- spexit prudentissimus Regii, omniaq; cione illi dedit, Ludabisiores actorum internorum motuum ac dissidiorum fuere Virtutibus, age, annectamus bi- semina funditus exstirpavit; certis acnis, quas diximus, Virtutibus, Justitiae mutuis imperandi, parendive legibus& Clementiae, duos amnes, Magnati- introductis : Quibus duas diversissibus admodum noxios, humanae imbe- mas, imo adversas & insociabiles penecillitatis defectus : Praecipitem ira- res, solerti moderationis. foedere incundiam, & promiscuam cum quibus- ter se junxit; Libertatem, nempe,po- vis familiaritatem ; quarum odii illa, pulorum & summi imperii Majestate. haec contemtus plerum. mater esse sin ad militiam animum conver-
conferebat animi hic fervor : Insigne etenim humanitatem, si quis proritaret , non, quod ce apum Rege tradunt, omnino sine aculeo esse, norant. Familiaritas ergo causae erat, ne, ob bilis enervescentis calorem ,
odio quis illum persequi posset: Αni
398쪽
imus , quot parasangis alios sui & prisscorum seculorum bellicos Imperatores, inclyta iacta patrando antecessit itot quoq; militaris artis scientia, &belligeranduimperandiq; peritia eosdem praecelluisse, comperiemus: Ut
ita successus, quibus inclaruit , non Fortunae, in expansum dormientis re-
te quod de Timotheo, Attico Duce, ab invidis jactitatum Urbes, provinciascii compellenti, imputanda, sed, secundum DEum, quem primum
omnium horum auctorem merito veneramur , incomparabili ipsius Virtuti, Prudentiae, dexteritati, accepto ferendi veniant. Exercitum commo-dE ducere in hostem, & sine detrimento ab hoste reducere, haud alius melior : Nec castris locum capere , subitarioq; vallo induere , nec Urbes ex hodierna arte munire, munitasve oppugnare, solertior quisquam. Nemo erat, qui occasionem pugnan
di, vel maturius, vel felicius arriperet ;qui dexterius de suis hostiumve viribus
judicaret; qui temporis momenta accuratius observaret, consiliave expeditius caperet in arena. In acie con- . cinno modo struenda atq; committen-
da cum primis vix habuisse videtur parem. Et sane, quod ad equitatum, equites, more antiqvo, post displosum eminus siclopeium, in gyrum vibrari,
ac, circumactis ordinibus, terga quasi hosti obvertere, aut certe latus nudare, vetuit: Eosdem frontibus adversis concurrere docens. Collocati enim in tres ordines: Primusq;, aut ad summum priores duo ordines,hostem jam proximum, ita ut oculorum album dis Enosceretur, destinato selopetuli ictu Irire, mox, ferro a latere direpto, jnvadere , qui vero in postremo ordine stabant, stricto tantum ferro in hostem ire, & ambo stlopetula cui de priores unum) dum solutaacie hosti miscerentur, in subsidium reservare ab eo jussi. Peditatus in Legiones & cohortes, hae
in contubernia ac manipulos , orum
unusquisq; principem suum & fu dem Vicarium habebat,adeo apposite distributus visebatur: Ut gregarit,absque Ductorum monitu, scirent ; quo loco ipsis consistendum ac pugnandum so-xet. Quia vero, experientia magistra,
Rex compςrerat, conserta, more an
liquo, acie non bene pugnari, quippZprimos impedimento esse illis, qui in pomprincipiis stant, quo minus cum
hoste manus conserant, tormentales
quoque globos ab hoste promissos, si in
agmen impingant, quo magis id consertum, eo longi us grassari, eo plus cladis inferre: Iaeo peditem, non nisi in sex ordines, distinxit, qui insuper, ubi hostis ingrueret, conduplicati ad
tres redigerentur. Hoc modo grandioribus globis, porrectam in latum
aciem breviori transitu pervolantibus, minus militum prostratum iri ; nec non postremos pariter cum primis arma efficaciter in hostem expedire posse , so- 'lerter ratus: Primo, nimirum, selope-tariorum ordine in genua procumbente, altero inclinato aliquantulum, tertio deniq; corpore penitus erecto stante, omnibusque ictu haud vano in adversam aciem collineantibus; cum alias, ubi profundior acies , postremi, aut aerem seriant, aut sodales suos antistantes. Phalangis porro pedestris
formandae nova a Rege inventa ratio:
Qua sarissophori sciopetarios, densa sarissarum segete praetensa, ab hosti si incursu protegentes, ab iisdem vicis. sim opportuno statu sustinebantur. singulae ctiam ejusdem partes invi- Icem subsidio erant: Adeo ut quaeq; phalanx mobilis alicujus munitionis instar videretur i cujus eminentia pro ugnacula mutuo se intuitu respici-nt, Sc mutua ope defendunt. Stabant quoq; phalanges diversis aciebus certo spatio & concinna proportione inter se discretae, partim aeqVM ta fronte partim certo pone intervallo in subsidium priorum collocatae , turmisq; equestribus a tergo & lateribus cingebantur ; equite ad cornua delectis selopetariorum cohortibus non minus sustulto: Ut pediti in eqvitem, & huic vice versa, in illum tutus pateret receptus , utriq; autem simul, non turbatis alterius ordinibus, in hostem procursus. Ancipitum hastilium genus, quod ab horriditate suillorum pilorum nomen traxit, &, in aliis bellis pediti regio usurpatum , Germanico certis de causis geri omissum est, Regi adversus rapidum Polonici equitatus insultum, insignite inseruiit. Tormentorum quoq; , ex co-
399쪽
rio compactorum ; invento adversus eosdem volonos in Borustia Rex,non sine emolumento usus ; ut de exiguis postmodum, seu legionariis machinis: Quae sparso ac capaci ore, capsulis,
ferri seustis dc id genus resertis, saepius, quam solido globo oneratae, lethi ferum grandinem in hostem longe, la- teci; fundebant, cum maxima ejusdem strage . Nec est, quod vim de ei sectum earum anxiia inquiramus foris , cum in
Historia nostra, de Lipsiensi imprimis conflictu, de iis satis, superque domi n
his constet. Praeter haec Rex nouer,& conlitiis, sortibus pariter factis erat inclytus ; in deliberando prudens, in agendo solera; ad labores indefessu , ad
pericula animo imperterritus , manu strenuus; nec magis ad imperandum,mam, quae imperaverat, patrandum Paratus: Summatim, prudenti, simi ac
Cmnibus numeris absoluti simul Imperatoris, simul fortissimi militis exemplar. Adeo ut vitio hoc illi verterit apud nonnullos, dc id genus homines,
qui aut non norunt, aut non satis perpendunt : Periculorum de mortis i pu-us contemtum, ex amore Patriae ortum, utut modum excedat, inter eos
tamen humanae imbecillitatis desectus numerandum venire , qui, magia rum Heroum proprii, in degenerem
aut proletariam animam non cadunt.
quoq; militaribus muniis Rex praeire militi; mgus aestum, famem sitim, aeqvd, ac in timorum quis i , ferre , non Pluviis, non ventis, non nivibus ab incepto retardari, cum gregariis partiri pericula, partiri labores, de pari sorte adire : Contubernales eos, commilites, fratres appellare, blanditer prensare singulos, incorrupto Ducis honore; de, siquid asperius ingrueret, generosis confirmare hortaminibus. Hinc miles ad extrema quaeq;, seu siis. serenda, seu audenda, promtus esse; de, cum Imperatorem ipsum nulla in re parcentem sibi videret, Omnia, etiam ultra vires, tolerare : Hinc nihil ejus virtuti arduum videri, quod non contingeret , nihil impervium, quod
non perrumperet. Ipso, nimirum,
Rege ad labores, periculave subeunda non tam imperio suo animant ;uvam, quod blandissimum juxta ac ei scacissimum jubendi genus est, ex emplo. Tuiqvam vero militum animos hae vi alibi devinciret Rex, ab illicita tamen nimiae indulgentiae illecebra nunquam non abhorruit: Nec frenos disciplinae laxavit militi, ut affectum
eius impia hac ratione mercaretur.
Quin potius obsistere in licentiam Mnagitia proruenti; castrensis Justitiae leges servare strictὰ de ad unguem;
acerrimeq; vindicare in earundem temeratores. Hinc a milite suo amari quidem, ut commilito aut stater, honorari ut Pater; timeri tamen uni, ut
severusJustitiae dc militatis disciplinae
Patronus atq; vindex. Facies castrorum ipsius, antequam, male- seriato rum colluvie in Germania ab hoste inundata , velut contagio inscerentur, Civitati haud absimilis erat, certis Iesibus ordinatae, de eleganter formato corpori , quod Rex ipsemet, animae instar, moderabatur. Collabascente autem inter Germanica bella paulatim militari disciplina, admodum Regis id animum pupupit, de insigniJustiatiae Zelo inflammavit: Adeo, ut non modo Principes, Magnates, alios potiores belli Duces, ad licentiam lascivientis militis compescendam, impensis. verbis adhortatus sit; sed de, quo malo huic aliquod aiserretur remedisum, nullum non moverit lapidem . Hinc paulo ante, quam Fata eum nobis eripuere, cogitationes mente conceperat, de stata militia inter Protestantes formanda, ac certis legibus ordinanda: Qua tam hosti condignis obsisteretur viribus, quam .militaris disciplina, E castris,licentia Regnum obtinente, iam pene exulans, postliminio
Hac summa prudentia, sortitudine, aliisve heroicis Virtutibus, nec non concessa coelitus a DEO Opi
Max. selicitate, tot ac tanta eXpatravit Rex gloriosae Memoriae: Ut, vel ipsorum adversariorum testimonio, parem Heroem Suecia nullum, relis rus Orbis paucos habuerit. Mortuum enim Germania, Fatis ita volentibus, vidit: Acie susum, aut victum ne in ipsa quidem morte, vidit.
400쪽
His discultatibus involutum, hostibusq; ab omni parte circumsessum, dexterrime ab his omnibus explicuerit, limitibus non illibatis modo, sed& cum tempore mira felicitate prolatis, pluribus commemorare, hujus loci
haud esse arbitramur. Summus autem Fabulae mundanae Choragus, non ut Patriae tantummodo commodis inserviret, tot heroicia animi dotibus, validaq; & constanti felicitate eum insignierat, sed ut toti Ecclesiae & piorum gregi, sub Pontificiorum jugo graviter laboranti, usum sui impertiretur. Hinc, licet initio Germanicis, tanquam alienis nec ipsum concernentibus, turbis ultro misceri detrectaret, pene reluctantem in scenam protrusit; ac per Caesarianorum insolentiam ac iniquitatem, armorum ad sui defensionem arripiendorum imposuit, vel invito, necessitatem. Quibus postmodum, tot secundis successibus, &inclytis victoriis, ultra hominum opunionem, spem ac vota collatis, divinitus suffragatus, occasionem Regi dedit : Ut & suae, suorumve securitatiabunde prospiceret, & Protestanti. bus, qui inter Austriaci dominatus Pontificiaeque superstitionis scopulos
fluctuantes, aci bellicarum calami intum voragine penissime hausti, miseram vix animam trahebant, inde eductis viam praemonstraret ad pristinae felicitatis portum. Prout insuperior,bus ordine deduximus. Nec tamen fortunae indulgentis
Ienocinio, a primo scopo, in ambitiosae intentionis seu illicita, seu vana transversum abripi se Rex passus est: Si quis Romani diadematis, aut simi-
Iium mentionem injicerct,magnanimo semper ore respondere auditus. Sathmorum sibi, sat Impera ac dicionum: In Regnis Dis ipsummet Caesarem, nec
cuiqvam Monarchae concedere dignitatis aut eminentiae praerogativi. Turbis Germanicis non ambitionis instigatu, sed propriae cumprimis causa securitatu, dem miseratione erga Religionis nexu Dructos ductum,se immiscuuse. Hi ubi δ malis, malorumυe metu liberati, Crisatti ad eos terminos, ut aequo viciniae
jure vivere compelgeretur, redactus es
γῆς, gloriose instauratae Germanicae Libertatis titulo contentu ore. . Haec
Rex saepe palam, &in scriptis ad Ministros suos: Quibus, ubi alii sorsan
ejusmodi sermonibus ansam praebcreviderentur, injunctum legimus. Abstinerent iis omnino ; ut qui nec abss offensiora haberi possent, nec ad RG abss assentatisne referri.
Potuerat autem ob celeritatona,
qua Germaniam a mari ballico ad Alpes usqi, continuatis, non tam itincribus, quam victoriis, brevi temporis spatio emensus est, cum gentili illo, Julio Caesare, haud iniuria factitasse,
Heni, vidi, vici. Verumenimvero pientissimus Rex, nihil tot successibus animo elatior, maluit cum Christiano Caesare dicere , Veni, vidi, Deus vicit: Divinae Providentiae potentissimam dextram in se agnoscendo, victoriarum suarum gloriam in auctorem. fortunae reserens, reflexaq; a triumphali trabea ad humanarum rerum lubricitatem mente, nihil aegrius P a sus , quam promiscuam plebem in persona ipsius nimium confidero. Unde, paucis ante fatalem aciem die.
bus, populo Naum burgi ingressum magno jubilo, & festis vocibus pros
quente, memorabilia haec ejus verba ad supremum rei divinae in aula regia Ministrum, D. Jacobum Fabritium, ab ipsomet, ceu aurito teste, memoriae produntur. Liqviri conspicere, ρο--ιά omnium gratulatione excipiatur, is antis inciatur honori ου : Interim homines precum ad DEum int. Max.
Misisset, ct fpem in hominam magis, quam Sta ponere auxit ita od haud sese ias cordolium creet, Osinistri omnnis Deo Ist. Hereri etenim, ne mus, aut Exercitui in peraram calamitatem ac cladem immittendo, aut ipsummet eae hae vita subducendo, doceat homines , non in mortalem quemcuns, sed umcum
Nec triste omen destituit eventus. Quippe beatissimus Rex, ubi, vitae cursu peracto, metam ab omni potente praestitutam attigerat, ultismo, ut diximus, Iduum Novembris, divinae gloriae ac verbi, Germanae mLibertatis defensioni sanguinem regium & vitam fortiter impendit. Quemadmodum autem flamma lychni,