장음표시 사용
361쪽
temporum ratione dispositis, Ulmam mus, qui, Cancellario Regni in supe-cupato Petiturus, operamque daturus i ut,quae riorem Germaniam remissi ipse quoque Rex fidei & industriae ejus commise- Arnstadio Erfordiam, septimo Calena φ - - rat, essectum daret. Qua de causa darum Novembris,movebat: Ubi re-Herbipoli, Calendis statim Novem- gia thalami consors, relicta, valeq, ei-bris, datis ad Electorem, Principes, dem dictum, acerbiori, ac antea un- Ordines horum Circulorum literis, quam, animi, extremum hoc fore jam Regis mentem, cum de Conmentus loco tum sibi praesagientis, morsu: Interiis detexit, ρυο Ulma commodior haud alia etenim haec audita Regis verba. occurrerat, tum de tempore, cui, re υπ- Clementissimae Summi Numinis prote-giorem moram non ferente, sed a N, ctioni committere nec et uram forsan, mum maturari Cis, ultimum Aonarum nec videndam in hac vita ampliss, in al- Decembris, diem praesinuerat: Specem tera tamen atque aeterna, o visuramia fretin, condicto loco ac tempore haud iterum, o videndam. Porro Tul a-grapatim istas affore. Ad haec de man- delio,qui in CVburgi arce propugnw- datis, quae a Rege, ob subitam hostas in da intrepidam nuper operam navarat, Muniam irruptionem, comentui adesse Urbis custodela demandata, Exerci-Opraeesse impedito, accepisset, certio- tusq; , in aciem directus, &recensus, res faciebat Ordines: Demum, quo, Butstadio a tergo relicto, Naumbur mora obstaculisq; omnibus e medio gum iter haberejussus: Quod Comiti sublatis, ordinum quisq; pro se in an- Brandenstento, cum nonnullis copiis tecessum caperet consilia,atq; ita me- Ariastadio huc praemisso, exigua mole
ditatus conventum accederet, sum- patuerat ue Captis triginta sex selope-mam eorum, quae prora puppisque tra- tariis cum sub Centurione, Urbis, nonctatuum futura erant, articulatiisera avi hostium, sed commilitum injuria plicans, & brevi, sed luculenta deli- tuendae, hic commorantibus; praeneatione, etiam longe ac diversis locis ventisq; exiguo temporis momento absentibus, ob oculos velut ponens. Caesarianis, quorum ad sexcentos pau-
Amni, videlicet,iri ab Se universiali lo post, loco isthoc hospitatum, ma-
foedere, is animorum armorumve com gna confidentia adventare conspicie-junctione,adtitionem commanis cause, bantur. Tertio Calendarum No-
propulsationem hostium, o Pacis pro- vembris, regiis equitibus ad pagum
fanae resisutionem tam cum Rege,Wam Altenburg Salam vado transmittentimur ordines ipsos mutuo ineunda u- bus, peditatus cum re tormentaria
. bilienda. Tum ab in specie, de militia pontem, quo Kesserae flumen sterni-
in ordinem reduenda, certo Exercituum tur , traductus: Mox circa meridiem numero desinito : Moram robore hi universus Exercitus Urbem praeter- Circuli, ab ho primum repurgati,mox gressus, in campis suburbanis tetendit. propriorum quos armorum mole, quan- Ubi, quod exploratores, hostem startim possibile foret, belgo in vicinum ho- tiva W eissenselsae, loco ad sustentan-sicum translato, exonerarentur. To- dum peropportuno, cepisse, Operemd 3; de militari disciplinapene col - munire subitario, referrent,Rex qVoq, , psa, Pace profana, commerciis instau- circumequitans, & locorum positum . raenis, o sufficientibus hunc ad Anem exacte contemplatus, castra, dulinea- mediis cui genuinis rerum gerendarum tione prius munitionis ex machina
nervis, Ane quibus nihil a riliter incipi torum ingenio facta , vallo similiterqueat incommune conferoris: in ho- indui, imperavit. Nec in Urbem diram Ita io munimenta jam possessa vertit, sod noctu, diu, militi, qua la- sufficienti commeatu instruerentur , Ex- boranti, qua excubiis intento, affuit iercitus intra obeientiae se legum milita- dum in eam altitudinem excresceret' riam eontinerentur cancelgos, cessaria agger, ut defendi posse appareret:
militiae compararentur ; denis sine pro- Id quod Calendiis Novembris accidit. vinciarum ruina ac vastitie debes . Tertio autem Nonarum Novembris, retur. intensissimo frigore ingruente, pedibRex Nau- Sed reversionem ad Regem sacb tatus regius in Urbem introducebatur:
362쪽
Ad ipsi' usq; Nonas, qui Lunae erat
Subsdiit Copiis, ad Magde burgum hacte-Ab Geor. nus,Georgii,Luneburgensis Ducis du-gio Ducectu, haerentibus, Rex, Halam Saxo- LMRςbur num occupare, si possibile foret,& sta-nire eun xum capere, aut, si hostis causi id citius. fieri non posset, flexo ad dextram per Isseidium agrum itinere, conjunctionicum Exercitu suo aperire viam, mandata dederat. Verum Georgius Dux,
peditatu Magdeburgi relicto, & solis
assumtis equitibus, civersum plane ab hoc iter ingressus, trans Albim V ite-bergam se contulerat . QVs comperto, Rex denuo injunxerat 1uis: Seposito omni alio respectu conjunctioni in effectum deducendae, unice Operam darent. Neq; tamen vel sic subsidia haec, satis valida, tempori affuer . ex Nau' Regi etenim interea relatumi:
Luii ha Fridiandium , sublatis V eissenselsae
mοkei. ς stris, Lipsiam versus instituisse re ceptum. Quapropter nec ipse ad Naum burgum diutius desidendum ratus, die, quem diximus, Lunae, matutina supplicatione prius habita, Naum- burgo Weissentaliam movit , inde Lutgenam usque hostium porro vestigiis presso pede insistens: Q loci postri-did,qui ultimus Iduum Novembris dies, ad manus deventum, & memorabili ac sanguinolenta, nec non Protestantibus, ob partam insignem victoriam, prosperi quidem, sed, si irreparabilem , quam Regis obitu , utpote
capite, & summo Imperatore suo viduati, fecerunt, jacturam respicias, funesta, nec albo, sed atro potius calculo signanda, acie decertatum.
stylum advertamus, in alios terrarum tractus, ubi regia arma circa hoc tempus floruere, cogitationibus nostris regredi, & quid illic,non ad fatalem modo hunc Regi & Protestantium partii bus diem, sed porro, ad decurrentis anni exitum usq; , memoratu dignum contigerit, dispicere, operae pretium
Re in 32. In Bavaria, a Regis di
m, hQ' cessu, Christianus, Comes Palatinus
molimi niter vocitavimuso copiis illic relictis
praeerat,ioco BMinerit: Qui, accepto ad Noribergam vulnere, & accidenti'bus huic alliis symptomatibus, lecto
decumbens,graviqi laborans invalet dine, militaria munia obire impar erat, Hic cum maxima equitatus parte, atqi abiectis nonnullis stlopetariis, Mona chium excurrere, & incolas ejus, mo
rosos,in parte mulctae,ad redimendum exitium ab ipsis promissa, exsolvenda Regis debitores, reliqua flagitare animum induxerat. Continuato ergo per integram noctem itinere, ubi, Monachio jam ad sesquimilliare vicinus,
hostem sparsim in pagis hinc inde hospitari intellexit, cum primo moX agmine, quod tribus Legionibus constabat, gradum addendo, aliquant luna viae anticipatum iit: Reliquo equitatui & selopetariis, ad pagum, Phase talioven dictum, vestigia sua pedetentim legere, imperans. Accidit sub haec, ingenti forte nebula suborta,
densa caligine coelum involvente, Viarum monstratorem postremas,& subli-
diarias has copias avia, quam insistered erant, seducere: Quo factum, ut Regii utrinq; , ultra horae spatium, haud mediocri locorum intervallo di junctos se reperirent. Interim Tribunus de Hispania cum Legione sua,
praecursores regios incidens, praelium commiserat, sed fortiter ab iis exceptus & repulsus, pugnam fuga commutarat: Strenue adeo se gerente hoc praecursorum manipulo , ut viceni equites, sex hostium cohortes ad dimidium milliaris persequi ausi, nonnullos tardiores, sciopetis trajectos, vita mulctarint. Reprimere tamen militis, hostem persequentis, ardorem potius visum: Quod, adventu Regiorum
per tumultum hunc innotescente, ad arma ubivis conclamaretur. Flexo
itaque itinere Bruccam itum, Ammeraque illic tramissus. Ubi centum equitum agmen, quod Landsbergam versus exploratum , ductu cujusdam equitum Magistri, excurrerat, obviam factum, & undique circumventum, Pro reliquo commilitio luit : Ad unum enim omnes, caesi partim, partim capti. Eo autem patrato, Bircken-feldensis, spe Monachii, aut ten tandi, aut saltem territandi evolutus, pedem, re infecta, Augiistam vindelicorum omnino retroi s
363쪽
&equitatu Licusii tendere hostemque num straverat, traduxit. Et sorsen inobservare jusso, tutiorem pro pedita- Dona erdam, aut Wirtenbergensent tu metaturam cis Lycum in pago Ha agrum, ut opima hibernacula, cui a steten elegit. fuerat faba: Vertam Regii ubivis cona- Intena Comes de Monte cuculi, tibus ejus praeverterant; eodemqi& Tribunus de Salis validis equitum, temporis momento nuncium,de clade peditumve subsidiis Duci Bavariae,cise ad LutZenam accepta, aures perculit. ea Plassen hovit Urbem aliquot milli- Quo factum: Ut retro in Bavariam pe-hus militum commoranti, se junxe- dem cum Exercitu referret, & illic, inrant. Quarum copiarum augmento hiberna distributum, interquie,cere
valentior simul & animosior, Schro- paululium pateretur. . henhusam primo movit: Inde pridie Paululum, inquam. Nec enim Nonarum Novembris, Aichachiop- longa interposita mora Landsbergam,pidum , quod ab HortZmulieri Cen- quae & ipsa ungvis in ulcere, violento
turionis draconum cohorte teneba- obsidio aggrediebatur: Cujus praesitur, adortus. Nec diu id restitit, sed, diarii, spe cert subsidiorum & libera-
postquam primae aggressurae impetum tionis,tamdiu sustentarunt; dum,pul sustinuerat, traditum a dicto centuri- vere tormentario defecti, absoluto one,deditionem,ui accepti a Bircken- hostis arbitrio se dedere cogerentur.
feldensi mandati, salvis impedimen- Et miles quidem gregarius hac rationetis pacto, sub pristini Domini dicio- adversariis signis nolens, volens suc-nem postliminio rediit. cessit: Ductores vero captivi Ingolsta. Hinc porro Rainum promotus dium in custodiam amandati. Exercitus. Cujus obsidioni remoram Nec hoc successu contentus Ba- injecturus Borchenialdensis, Au a varus, Sueviam, cujus invadendae osticum copiis suis Oberndoctum de s - um, Lici ad Landsbergam transitu indebat: Ad pontem, qui Raino haud potestatem redacto, recludebatur, in procul Licum jungit, in opposita hosti continenti irrupit: Nonnullis illic lo- ripa castra metatus. Nec ob id minus cis, GuntZburgo imprimis, media, qua ab hoste octiduum sere hic transactu: Augusta Ulmam itur,via sto,ic Causse
Ita tamen, ut ad paludes, quibus ex beura occupatis; nec Regiis,ut qui vi- parte oppidum cingitur, Kerens, ob- ribus impares, progressui ejus obgicesidium minitanti,quam obsidenti esset re se ausis. similior. Tertio Iduum Novembris, Permovit autem protestantes Sum
die, qui revelationi Divae Virginis vici Circuli ordines, & Ducatus Wir-
apud Pontificios sacer erat, tormentis tenbergensisAdministratorem vel ma-
rariter& stlopetis in oppidum ter ab rimὰ, afflictus hic & fatiscens rerum oste fulminatum: Id quod senis Til- status; ut ad Campiductorem Horni-
Iii honori dabatur; cujus exanime cor- um, subsidia flagitatum, recurrerent.
pus monimento hoc die illatum, cap- Jam enim injecerat is potiori Alsatiaetivi retulEre. Postridid, paulo ante parti regiae obedientiae frenos, firmitq; diluculum,eruptio ex oppido a Regiis adeo ibi fixerat pedem: Ut,cum parte
tentata: Quos ferociter in se irruen- copiarum licet recedens, statu tamentes conspicatus Bavarus miles, animo suo haud facile dejici posse, crederesistendi abjecto,proximisq; stationi- retur. hus desertis, foeda statim fuga dilabe- In superiori Suevia, Acronium Res in batur. Regii, nullam passi jacturam, versus lacum, provincialis Wirtenber. superiori triginta sex trucidatis, & octo captivis gici agri miles, regiis nonnullis copiis, 'ςvias
secum abductis, in munimenta sua re- quae lubsidio accesserant,animos ac viversi. Bavariae ergo Dux, hoste, qui res addentibus, cum rebellibus Pon- in adversa Lici ripa statum ceperat, tisiciae Religionis ruricolis , iras &Praesente, Rainum felici successu op- praelia paulo ante miscuerat. Subpugnari posse, desperans, castris illic 1neuntis Octobris auspicia, in Combsublatis, Exercitum bipartito Neobur- tatum Holientiaven, qui Imperii sub-gum partim misit,partim pontem,quo Ensiserum, Maximilianum Vappen Danubium Marahemi paulo infra Rai- hemium, Dominum agnoscebat, itum, atqi
364쪽
atq; tertio Nonarum Octobris, Hu- venit , & primariae peditum stationi
fingae oppidum, hostilitati obstinato Sandae locum delegit: Equitatu in vi- animo insistens, vi ac impetu captum: cinis pagis tendere jusso. Cingitur Rusticorum, quadringentis, & quod autem Benfelda undiq; ampla, nec tu- excedit, trucidatis. Haud procul por- mulis aut clivis ullis aspera ; nec fossis ro Twiela, in abrupto ardui montis si- aut specubus inaequali, planitie: Quaeta,arce,Regiorum equitum ala,& tre- a coronario opere, longὰ in campum
centi dictorum provincialium in agri- procurrente,omnino detem, humum colas,qui Bollingae arce & pago dice- molientes defensorum exponebat obceseos Constantiensis coierant, im- tutui, & transversariis ictibus. His pigerunt: Quorum pars concisa, reli- ergo evitandis, procul a centum octo. qui in fugam compulsi. ginta decempedarum intervallo, qua Sub exeuntis quoq; anni termi- destinatus longioris tubi ictus haud num Rot dae Urbs, postquam oppu- pertingit, accessus exordiri necessum gnantium vim aliquamdiu strenue a se ruit. Id quod nocte insequenti sta-
defenderat, Ducis Wirtenbergensis tim factum, indefesso operarum la- protectioni, Relisione tamen , nec bore , celeriter adeo continuatum: non privilegiis & immunitatibus pri- Ut, hoste nequicquam continuo tor stinis salvis, successit. mentorum, scio petorumque fulmini- Benialdae r C ri L . fi bu Opus interpellante, post quatri-
.sc1.is. JJ- In λuperiori Rheni tractu, duum exactum, non, nisi triginta de-
& Αlsatia, Gustavus Hornius, regius compedarum mensura, a fossae labro Campiductor,Benseldam obsidio cin- distarent accessus: Interjectis subinde gere decreverat: Cui fini praecurso- Reductibus, ac munitis excVbitorum res regii Urbem ambire, viasq; cir- stationibus, suggestibusq; to mento-cumcirca in sidere jussi, deditione im- rum idoneo loco excitatis. Vix deperata; sexto Iduum Septembris ad cimus sextus autem Calendarit Octo- Urbem primitiis se ostendere. bris illucebat, quando viae coopertae, Benseida palustri& uliginoso lo- & ipsi fossae imminens regius miles,co Ilae assita, & hinc natura ipsa op- duos suggestus labro ejusdem seu expugnatu dissicilis , sed circumjectus teriori acclivitati jam superstruxerat: exigui, eoq; facilior ad defendendum, Lateritia tormentorum receptacula, quinq; propugnaculis, aequali spatio in angulo, quo propugnacula vallo
invicem se respicientibus, secundum connectuntur, & propugnaculorum ingeniosae artis praecepta laxamussim auriculas, ut vocant, seu prominen- munita, nec vallo tantum denso vali- tes ad latus cxtremitates, unde fossa,
doq; , sed duplici quoq; aquatica sos- qua vineis transmittenda venit, oblisa circumdata reperiebatur. Non quis ictibus perstringitur , contraria tormenta hosti, ad defensionem se ac- instituta verberatione, infesta exinde
cingenti, deerant, quorum nonnulla redditurus.
tantae magnitudinis, ut quadraginta Obsessi aliquoties, durante obsi- octo ferri pondo immani ore vome- dio, eruptionis aleam tentarunt: Sed
rent)non res tormentariai non praesi- nunquam non, qua facilitate erupediarius miles. Tres etenim peditum rant, rejecti , absque notabili obsiden- cohortes, septingenta aut octingen- tium jactura. Num vero ipsi damnita capita conficientes, & binae equb quid facerent, in incerto erat: Quiptum alae, centum quadraginta -- pe a fossae ora longius haud progredi Plentes numerum, una cum aliqvota, ausi, & tormentis tubisque longioribus armatorum provincialium centuriis, e proximo vallo in Regi os, pulsum. Iocum tutabantur: Duce, e nobili Bu- hostem persequentes, assidue fulmi- Iacchorum prosapia; extrema quaeq; nantibus, defensi, tacilem semper ha- ab hoste opperiri parato. bebant receptum, nec quisquaminteo Biduo post,quam a regiis praecur- cipi poterat. Ex armis tamen & pileis,soribus insessa itinera, quarto, nimi- quae a fugientibus cruore infecta rerum , Iduum Septembris, Horrius linqyebantur, haud usquequaque cladis cum Exercitu in conspectum Urbis immunes exstitisse, conjectare licuit.
365쪽
Duodecimo Calendarum Oct bris, octingenti hostilium sciopetariorum, e Colmariae, Stet stadii, aliorum locorum praesidiis collectitia manus, rusticis nonnullis per insolita viarum occultum aditum monstrantibus,pasu Eber iansfer, quo duae Rhingraviariae Legionis alae,cum draconibus nonnullis hospitabantur, ex improviso irrupere : Ita ut nec equestres excubiae, quae tamen haud perfunctorie, sed accurate satis dispositae, nec qui, in loco Ehen ether, proxime Stetstadium, collocati, hostium molimina eminustaeculabantur, quicquam de eo persentiscerent. Equorum tamen, quorum aliquammulti abducti, quam hominum major jactura fuit: Caesorum Mamq; numerus intra quinarium stetit ;cum hostis econtra Gosium Centurionem, & viginti gregarios, qua interemtos, qua captos, in receptu deside
Humus ad fossae labrum, seu exteriorem acclivitatem scruposus& com-Pactus erat,sossorumq; operam ob duritiem dissiculter admittens ; ad haec obsessi tormentorum, tum numero, cum magnitudine & mole potiores :Qvo plus itaq; objiciebatur difficultatum, eo plus temporis ad has evincendum, accessusq; tuto & sine temeraria hominum jactura promovendum, impendi oportuit. Nihilo tamen minus, pridie Calendarum Octobris, vineis in fossam labro ejus perrupto, collocandis initium factum: Quod ut felicius
Procederet, paulo supra Benialdam, excitata obliqva mole, praesentem Ilae alveum, unde aqua in Urbis fossam derivatur, obstruendo, revolutumq; objectu ejus amnem in antiquum, quabsim cursum tenuerat, depressa sossorum opera humo iterum apertum, refundendo, fluviales aqvas ab Urbe avertere visum. Vinearum autem opus tanta celeritate processi : Ut, non obstante strenua obsessi hostis,to mentis dexterrime imprimis usi, defensione, quinto Nonarum Octobris, fossa latitudine duodenum decempedarum, aquam senum pedum altitudine continens, ad tertias sisjam tramissareperiretur.
Dum ita ad Benialdam coangustandam a Regiis desudatur, Dioecese.
seos Argentoratensis Vicarius,neralis CommissariusOssa nullum non lapidem moverant: Quo, nil merosis per Lottharingiam ac Burgundiam nu- lite coacto, Urbem, cui Alsatiae totius
conservatio innitebatur, Regiorum, possessionem ejus ambientium, manibus eriperent. Quibus ut tanto para' tior occurreret Hornius,inter alias copias pedestrem quoq; Comitis Sol-
mensis Legionem ad se accersivit: Quod Normatiae Urbs, ubi hactenus servaverat, conscriptis, Regis Sueciae auspicio, ductu Gron rii SubTribuni,qVatuor peditum cohortibus,ad sui defentionem, pro ratione temporis, ipsamet satis superque accincta vide
Nec mora longa intercessit, quando & Marchio Badensis, qui caelareae militiae in superiori Rhenano Circulo summo cum imperio praeerat, & Sal- mensis Comes, Argentoratensis dioecestos Vicarius, coadunato omni robore, decem, plus minus, hominum millibus aestimato, cinter quos tamen qVater tantum aut quinquies mille conscripti milites, reliqui e provincialium numero conflata turba erant
Sleis adium adventare auditi: Auxilium aliqua tentare, &, aut Benfeldae obsidio Regios vi depellere, aut certa militum quid, ad fatiscentes jam suorum animos viresve recenti subsidio suffulciendum, in Urbem introducere certi. Bis ergo valida manu ad Urbem pervadere conati, sed bis repulsi, tertia deniq; vice, inter noctis, quae sexta
Iduum Octobris sequebatur, silentium, totis viribus belli aleam jacere de creverunt. Jamq; ad pagum Rhin- gravit stativis proximum perventum erat : Quando excubias summa diligentia & vigilantia ubivis haberi antimadvertentes, Rhingravium insuper,
adventu eorum excitum,cum Legione
propria, jam adversum movere, nec non Campiductorem ipsum, assumto ex primariis castris, aliisve stationibus,
equite ac pedite, suppetias illi properare, senserunt. Hac itaq; expromta Regiorum audacia adeo statu suo emota eorum mens: Ut, consilio repenta mutato, non parum perturbatis ordianibus, quam venerant viam, Steistadium citato gradu remensi fuerint. Interim
366쪽
Interim Urbs trans Ilam, ubi situs loci introducendorum subsidiorum maximam praebere videbatur opportunitatem, munitionibus aliquot,& cis quoq; flumen nonnullis Reductibus arctius circumvallata, hostici; , seu vi perrumpendi, seu clam irrependi, magis, ma-
Si Sq, praecisa occa lio. Quamvis autem turbae, a caesariano Exercitu ad extimam castrorum
partem excitatae, remoram non exiguam obsidioni continuandae fecerint, potissimo milite huc abducto, & hostibus defendendis intento, impedire tamen penitiis vinearum progressum haud potuere: Duabus tertiis fossati, quinto Iduum Octobris, jam superatis. Verumenimvero nocte, quae hunc diem tenebris suis cooperuit, obsessi bina omnium maxima tormenta, commodo loco disposita, in vineas direxerunt, post ictus non ita multos exceptos, haud modi eam brevi dantes ruinam : Priusquam Regii contraria verberatione instituta, vehiculis confractis dejicere ista, & inutilia redde. re possent. Quo deniq; facto, ad hiatum reparandum, & vineas, ut coeptae erant, continuandum, initio inclinare Hor-nii animus: Sed, re exactriis pensitata, quod velamentum, quo vineae ad latus tegebantur, ob humi recenter aggesti, nec satis constipati raritudinem, ictibus tormentorum neutiquam esset sus ferendis, & par illi, qui acciderat, casus denuo forsan extimescendus veniret, consultius demum censere, prioribus vineis ad latus pertusis, novum eorundem exordiri ordinem, & istas, terra ingesta oppletas, objicere velut transversarium aggerem hostilium tormentorum ictibus. Id, qua consilii maturitate deliberatum, exsecutionis celeritudine effectum datum : Et vix duodecimus Calendarum terris illuxerat, quando posteriores hae vineae priorum frontem desertam jam aequasse, conspectae. Octavo Calendarum Novembris praepilatae sudes, fossam in . tersecantes, revulsae, & vineae ad murum, pedem valli sustinentem, porro
actae: Quo ubi postridie deventum,
muro statim perfracto,ad octonum pedum mensuram vallo infirmatum, cuniculisq; agendis iactum initium.
Obsessi strenue hactenusti impigre, ut militares Viros decet, se gesserant, nec quicquam quod defendendo hosti ingeniosa mortalium adinvenit industria, desiderari in se fuerant passi: Demum tamen, nec interdiu, nec
noctu quietem sibi dari, sed, post sos
tum vineis tramissum, cuniculis rem
sub ipso jam geri vallo conspicati, eva
nescente insuper subsidiorum ac liberationis spe, deditioni animum advertere coeperunt. Nec regius Campi ductor, ut ut de loco vi & impetu brevi expugnando minime desperans,ab honestis deditionis legibus, abhorrere idq; praegnantibus satis de causis. Praesidiarii enim, actis in contrarium cuniis culis, regiorum cuniculorum diverticulum unum jam detexerant; propugnaculum insuper, in quod potita sima oppugnantium vis, vineis illo directis,& cuniculis sub eo actis, versa fuerat, vallo interius resecto, nova lorica ut,
a transfuga relatum, verum postea cOpertum induerant: Qua, p iori licet
cuniculorum vi disiecta, Regii, impressionem tentantes, ab omnimoda irruptione abercerentur. Quinimo, vallo in potestatem penitus redacto, ininterior adhuc fossa, & murus restabat intactus : Ad quae vi superanda, nonnihil adhuc temporis & iinp sarum requircrctur. Porro multitudini, quae confertim, laribus suis ad primum belli motum relictis, huc confugerat, parci, quam universos ad internecionem deleri, utilius apparebat : Ne circumjectus ager, lauta militi hospitia, nec contemnenda bello subsidia alioqui praebiturus, incolis orbatus, uno hoc velut ictu desolaretur. Vallum quoq; Urbis, quam, semel occupatam, non derelinqui, sed mordicus teneri ratio belli flagitabat, illaesum conservari, quam, extrema vi adhibita, destrui de everti, R egis, Regiorumve magis intererat. Deniq; recens,&a partu adhuc tcnerum Sueciae Regis in Alfatia imperium, clementia quam severitate, firmius fundatum iri, in mentem
His rationum momentis inductus geritata Hornius haud ingratum Regi fore cre- deditio.
didit; si certo pacto de Benfeldae deditione cum Praefecto loci transigeretur : Id quod, quinto Calendarum
367쪽
Novembris sequentibus legibus fa- ptisa regio Campiductore Boeri commorctum. i Praefectus, Centuriones, Uritum Magistri, is reluo ordinum Ductores, nee non milites gregarit, tormentaris, ct uni resi, in scuta status aut condicionis, Eberi, nec uilatenus, aur ullis ne textus obtentu impossiti, ex γυ-tis,ignu, Noluta ori inditu, funiculistus lueris, adiarce eos Hicaraum ab exarre, reis gestae seriem ita denunciare, conceditor. So Civitatis ac cit in priviis is, Libertati, OZIioni uribus in nudio derogator, nec ulta iobi, ut captae, uuia ponitor: Se i a poli. sa futuro Regiorum praesidio, quant incensis, tubis ac tu amas personantia far possibile, defenditora ber us alio. bus, iustis ammis fructi, duam campe- rum Wiam vim atque oppressionem,
si res machinas, o curru , pu vere ni trato,gAbisue oneratum, cum tria n- . ter, una cum D et liasua, jumentis Nedimentas omnibus, neuti aia excussis, Urbe excedunto , o Praefecti quidem cum uxore, matertera, torore, liberas,
qviqve propius adipsum attrient, Du-ectoribus ac militibus, necnon omni eorum
familia, Tabernas in Dae, reuervi Maari tri equitum, Centuriones, ct quod miserii micitum, Bo acum deductimor .
o monachis, praeferrim Monoerium Est in lentibus, rem δε iam inita cae-xoburuis clausera, M antea, ita impos , mitio more celebriare, o eleem ynuo ut emendicandis victum quaerere; reliquis, qui commorari tutius istae no- Itierint, una cum bonis O habentia, tuto demigrare liceto. Cives, Fontis-cias dei addicti, conscientiarum is Reci-gionis obertates uuntur. ς Residuid arcesios Argentora Ensis mini iri, seuo uni ille Iussuum tribuitor. Civium omnes o Hguli, in Uris tempore dia tioni. Dictae reperii, seu nunc, δεμ ιμ, qua octina libuerat, bona sua β-bete di utanto, er, c meatu a Aegiis impetrato, ruto dia ducto. io rivicim incolae, a tem sale bella in V, eo
refugi, naia exactionibus concussi, cum pecore, armemio, eqvu, ais mobi sus,
io, liberantor ir Res Ior ensiarita,
commeatuae, O 'is id nec Praefectum,necpraesentes Cr Urbe excedentes, ordianum Duictores, militesve, nec cives ι' os Dommos agno cit, certu,a Campadactore regio ad hanc γ em orinatis, hominibus abso haud inicator O traditor. Hae ic ges deditionis: Cui I J proxima lux de xata, admisso tamen insubur biam adhuc ante Regis occaseum regiis milite. Ad od summus abitionis Prae rei arconomicae ct ratiociniorum ni ai feriis, recus suis conma an , arctus nimisi fratores, seu altis muneribus fin- m joret, totum iEum diem m eri en-gantur, tam civium numero censi, quam eodem exemti, una cum boniis, uxoribus, liberas, amnis, duobus curribus, equis, familia, nemine interpeliante, itidem emittuntor: Traditu tamen prius ceni di s libris, is incorruptis ratiociniorum exemplaribus, in manus a Kgiorum
parte ad id delegatorum. s Si quos
aut morbus honticus, aut misera deti-xent, his ulterias in Urbe, valetusnis curandae, commorari, O, HI recuperitem noctem, cum milia, inUrbe ac δε- miciti uo commorari,propria etiam cohorro influburbis secum retenta, in per
Deditione condicto, ut diximus, tempore facti praesidiariorum ad quadringentos,laucum dcisertores, victricia Regiorum ligna adorabant: Nonnullis quoq; equitum Ductoribus ior
tu , parti adversae arridentis, auspicia, se brevi, missione impetrata,sccuram nitarem,acceptoa Retiis commea- turos, haud obscure praeferentibus.
Frinsecti, Centurionum, aliorum Ductorum, militum, creta e arbitrio sato: arce eos territoris abjecta bona sua, aut diutina incolere, actorum, qui regiae protectioni successerunt, adinsur aut dite ere, eris quoscuta alienare. r).genusti cic ιTr ecto simul ac deditio Vrbis consum- quadringentis pulveris. sulphurcimata erit, ortuum Ductorem, acce- octoginta nitri, Gucentis sunt culorum Potiebantur Regii hic viginti quatuor arcis tormentis, sex millibus triginta sex,multigenerum globorum rormentalium, trecentis glandium plumbearum, quales longioribus tubis evibrantur , millibus, quater centum id genus sciopetis, ter centum iam is,
368쪽
centenariis. Commeatus civium . longinquo obsidio satigare , primo qui pauci erant, penu in summam constituerat Hornius: Hinc, vicis ac haud computato) ultra mille quadrin- oppidis circumjacentibus milite mu-gentas mensurae in farina, omnisq; ge- nitis , molendinorum quoque usum ,
neris frumento repertae, & quinquaginta vini vehes. Hornius autem, simul ac pedem in Urbem poneret, vallum, moenia,&siquid, durante obsidio, tormentorti violentia concussum aut deforma- aversis, qui Urbem perfluunt, rivis, ademerat , in eo jam totus, ut Ilam ipsum a cursu &consueto alveo aliorium derivaret. Mox vero planitiem, quae montana & Rhenum interjacet, hic loci quam maximὰ coarctari .
tum, illico resarciri, accessus ac reli- adeoq; Stetit dii possessionem , ad qua, oppugnandae Urbi excitata, solo transitus hinc inde secti 'itatem, omni. aeqvari, novisq; adjectis operibus, no necessariam, nec militem in hibe cumprimis vallo lorica horigon tali nis alias tutum ibro, perpendens, si Dcincto,munitiorem longe,ac antea cx- fraganic intupcr tempestaris ratio-stiterat, xeddi imperabat. ne, quae, Milit . raecipiti jam hieme, non .adeo incommoda , nec sub dio tendentibias intoleranda adhuc
gravius , cum abiectis copiis Mar-ckelfhemum missus, occupato Oppido duas hostium cohortes , alteram equestrem, pedestrem alteram, dissipatum iit. Qua clade perculsi Ca, sariani, Dambacco, & aliis nonnullis
debatur, a lento obsidio ad vim praesentissimam animum convertit: Sexto Iduum Novembris Urbem, Exemcitu propius admoto , adortus. Scr-vabat hic pro Cae sare subTribunus
locis praesidia sua eximebant: Unde Breitcnbacchius,tota Metterniochia haec quoq; Regiorum , ut validiorum, O Legione dc duabus Vernierii re- partes sui sponte secuta. Superius cens conscriptis peditum cohortibus, Berckhemum & Gemera, bina oppi- universim tamen ultra sexcentorum da, quibus superioris ac inferioris Al- capitum numerum haud conficienti- satiar collimitium a montanis ad Ilam bus, nec non equitum, sub Montre- usq; clauditur, pariter se dedidere: schi erit proTribuno, ala sumilius. ini Ducentis delectis sciopetariis, qui hic omnes pariter, ut militares Viros ae servabant, regiae militiae nomina sua cet, se gess re; nihil intermittentes, transcribentibus. Nec minus, ab una quod hosti faceret repollendo. Ten- parte, liberae quidem , sed minorum lata, inter alia, pridie Iduum Novem- sentium, Imperii Civitates, Caesaris- bris, valida irruptio : Licet, Regiis urgum, A minens edera, Turc khe- strenue in occursum venientibus, &mum, Sanctae Crucis, & Herlishe- cum clade rejicientibus obsessos, so mum, ab altera MoltZhemi Urbs, ut- tuna hanc destitueret
ul hostili partim milite insessae , ad Ultimo Calendarum Decembris, Lottha. Wimas Hornii, deditionem flagitaim a Lociliaritagiae Duce Legatus in ca-rin Lotis, literas, imperata secerunt. Ut stra venit, cum fiduciariis ad Campi g/ti adita Hornius, non Exercitus modo per ductorem regium liter is, certis po M' Riμ lautissima isthaec hospitia distribuen- stulatis. Argentora ensem, nimirum, P 'i' 'di, & a laboribus, quos hactenus e. dioecesin Duci Lotthani viae ducenties aωlaverat, refocillandi, media af - misie Joachimicorum debito, am a AntiAtim, sed Stetstadii etiam atq; Colma- iis anni ob Dictarat, nec a summo tam hae eminus circumsidendorum nactus tum Imperii tribunali condemnatam adstoccasionem. Inter quae Colma- splutionem, sed decretam in perine ι-ria, literis tentata, cum civibus suis dem dioecesios bona ac reditus immi, si 'a deliberaturam, respondit i non ob- nem,hiniscae neu ictis V rum sis stura spe data: Nisi prae sidium hosti- rhentica Legatus proferebat, descriptis te nimium potens foret, facila secum Exemplaribus Campiductori communia transactum iri. Nec seqVcias even- catii. God ergo generalis diaereseos V tus spe hanc paulo post frustratus est. curis sistrae seserati non repagnaream- ii Ste istacitum, principem secun- ρβῆ , azo minus decreta 4 Caesuro obsidium. dum Benseldam in Alsatia locturi , mi sio, si desperiatim intres recto sro Urbes , Messiadii
369쪽
Tabernas AI utiae, hoc anni tempore tentare, periculosae plenum aleae futurum a Par m . Decimo sexto Calendarum Decembris , duodecim hostilium equi tum alae, cum nonnullis draconibu pontem Rheni ad Brisacum transienum, o RG acum, est tam sertiatur: Ideo Dacem humaniter contendere a regio Cia iductore ; ne impedimentiquid hae in re ipsi creet, aut in riseramni accipiat partem Nec enim alitia Murem quaerere, qvim ruod jure ipsi rant: Peditatum, in Burgundia n debeatur; nec luservam , sub hoc prae- viter conscriptum , & quis praeterea
I tu, Mouri aut machinari in Retisaut Urbis Argentorat ensis praeis Letum Quinimo , si mul ac possessionem horum locorum ad pyeatur, Regiis r no Exercitui omni laiorum genere o iam ire, O, in specie, liberum, necti tensis impeditum transitum praebere, fila de rescripto dem obligare pa
responsu. propositionem regius Campiductorrespondit . . mgem Sueciae non quen-qua , qui Pacem ruietem amet, implaetandi, sed amicos politis a si us cto oppres*s sublevandi, in has venuseo F. Ducem ergo GItharin a, rvi Regi Regio Exercitui amicitiae jura nunc osserat, habere, quod a Rege m tua ruinque paris amicitiae ostiata ex- , Iet. Eo fucata autem Ducis tanti
videri momenta, ut eorum is alterutra partem decidendorum arbitrium Campiductor Regius sibi arro re non po sit, sed ad Regem necessario referenda
veniant: De cujus mente donee constet, exigvam, rvam interponi oporteat , moram , Muci haudrvarvam Gravem fore. Interim non posse non indicare Legato posteriores duas trium harum V bium, deitione imperata, bidui, nec
amphas, Datium ad deliberiandum petiisse, ct impetrasse. Terminos iam etino, necessitatem fieri, horum locorum, heu amica via, seuper cim praeseniariam, sub Regis fisi obedientiam, cum D , redigendorum. yod vero A futiae Tabernas concernat, quas de δε- aerione nondum interpetunt, posse informendo ab his impetu ali via indulgere Duci: Adeo, Regis sui responsum,
earum ratione, opperiturum. Confusio autem Duci de Tabernis gratisi catus Hornius: Quippe non immuni
tae erant, milite 4; praesidiario& omnibus belli necessariis ad vim aliquamdiu repellendam affatim instructae ; ut ita, absq; Ducis postulatis fuisset, oppugnationem illarum praecipiti in praesidiis hine inde disperitis reperiebatur, attramari ad se, pulsisque Regiis , Si et 'adu expugnandi satagentibus , Urbem, si postibile foret, obsidio soluturi. Sed plagas, quas aliis tendebant, inciderunt. Rhingravius namque, intentione eorum retecta, cum Legione sua propere in eos movit, & citato agmine famam adventus praevertens, in hospitiis securos oppressit. Trecenti eorum interemti , ducenti, inter quos supremus ..cubiarum sub equestri Legione Praefectus, tres equitum Magistri, et x tidem alarum Legati, capti: Q od reliquum, septem vexillis in Regiorum manu relictis , hinc inde dilapsui . Marchio Badensis ipsemet aegre asmodum fuga hosti se eripuerat. Sub haec Regii, accessibus indies propius , propiusq; Slet stadio admovendis, minimὰ feriari, brevique adeo
Urbi succedere : ct exteriorem sossae oram attingerent. Repςriri autem fossa, duarum sarissarum longitudinem profunditate ad vans, sed angustior, & vix sensim decempedarum latitudine , aquis fere destituta: Utramq; acclivitatem , cibaa eXteriorem, tum interiorem, lateritio muro suffulta. Hunc itaq; murum, actis eo cuniculis, in fossam praecipitare, &transversario aggeri, quo vallum invadere parabat, viana ei ratione sternere, decrevit Hornius. Interea caesareus miles, qui Homburgi, arce Wirten bergensis agri c-tis munita , praesidio erat , dedi υτ nem pactus, ipsemet, una cum arce , fidei suae concredita, in regias partes
Jam si ad Stristadium cuniculi, ab Holormo praeparati, murum, quem diximus, non mediocri hiatu aperuerant, quando Civitatem de dediti ii; primo interpellare visum: Antea enim non nisi per literas id iactum, a Praesecto Urbis, ne in civium
370쪽
notitiam pervenirent , suppressas. dutribuendorum cura arbitrio Senatus, Sed obstinare adhuc obsessi, & ad 1 et M. extrema quaeq; se paratos, profiteri: Paulco ante Stetstadii deditionem, Iterata Quoad , ultimo Nonarum Decembris, quarto, scilicet, Crulendarum Decem 'xh- granatensium pilarum, &artificiorum bris, idem ille, cujus jam mentionc ignium vicingens injecta , fractis mili- fecimus, Ducis Lottharingiae Leuatus, itum pariter ac incolarum animis, de- cum steris fiduciae denuo in castra ad y iregium Campiduectorem comparens, eundemq; , Domini sui nomine, ob immaturum Regis obitum solatus, s
de , quatu de Taberatis, dum Regis
mens exquireretur, haud tentandis dederat, una exsolvit: Ab quod Zec dicionem extorqvcre r. Honestis tamen legibus' convenis
pediti usurpatorum, mugitu , funiculis seos V inritis, promi V. de Tabernarum ardentibus, glandibus plumbeu ori in- de Dione retraturo, ad loci dei sim sertis , duabus porro machinis came-,iribus, Was curetis, pumere intrato er milita oneratus, c mirabatur,secum averitis, Ibisu denis omnibus impedimentis Urbe excedens, Bris acu piusq; deductum. Vulneratis is morbo laborantibus 4 i gna seqvi non poterant, Messali in Nolocomis, valeturin cu randae, remanere, is quotquot reconum' cingia erytis Regios i emet accingeretur. Interim a Campiductore contendebat: Immitteret Dacem, non idem in possessionem uvius loci, qui alu Asn. σ- menti, Ged agris auem, episcopati teri storio Disecti, partem quam curul e , ut hac eidem ratione satis ereἰ , ae debito , diosa praetendebat ob lescerent, ad Legio m cui e suam , accepto commeaIu, redire, tu verin-dulium . Cautum quoq; de eo, qzod alterutrius partu miles ab ho se, quamdiu praesens, 'vod nunc exibat, praesidium S et ii Misarat , interceptum Iossideret, ut fraediore besii parid, eidem reti vendo. Separatim civi umcommunio eum regio Campidi iore certis condicionibus pacta. Oves,
nempe , si qui forte bessisu, aut aetas muneribus pro Caesare essient functi , nulta ob id a cerentur molestia: In lae, o inhabitans quoque Clerus in pontisnetae Religionu exercitio, caenobiorum , arium, jurium; orum ossessione minime pereturiarentum. Ulterio e uris-Jam 4; Regii, ad devinciendum Lot dis Lottharingum, ut, si non amicus, cῆr- ingu3Ai te nec hostis, & Protestantium inten i/Π ς tioni, si non ad umento, nec ob istaeu- '. io tamen esset , gratificari ex parte αἱ di eidem cupidi, primo de locis nonnul- Dallistelis, ad montium radices haud procul reo inie. Stetita dic, liti , imo te alterutra dice-cesium, Murbacenti aut Luderetui, tradenda , animo volvere con illia :Sed Lottharingus, vicari ἰ piscopa tiis sententiam repento mutante , dc ipse pariter versoriam cepit, iterum Ma Regiorum amicitia ad hunc aversas, cum eodem de Episeopatu Argento, ' .ratensi sequentem in modum trans- egit. Tabernas Asiatiae , O Da δε- dictionem, spua statim Maio at jus, senum , cum omni, qui neret ae Caesares, ordinatis ab Praefecti a ro, Dux, in manus sibi consignesta, ab antico habuerant , Campi uector re- HI- quidem sexemtorum, Boe tra cen-gius, nomine Coronae Suericae, neuti- torum peditum , utri et e vero junctim aras iam aret, d Civitatem ant, centum equitum Arma rei prae reis juribus, immunitatibus, pr ει - militis vino se pone , quae cises praegris, moribus vi resineret; his, quiexcedere Urbe mahnt, jure migrandi u- cesso: Semum Urbem intolerabili militaritim hospitiorum onere ne gravaret, sed praesidium, qυantumcunque loco tutando necessarium videretur, ordinarioberent, excomis o de men uo sipi ndio exam ad besti tu quo tanta ρλ videret : Necessitate quoque exu. te aureret opus far praes AHas , iis , non ad locoram modo traduorum ,