장음표시 사용
381쪽
Ias&mobilia sua,inter quae arma Moq; ει bellica instrumenta reperta, avehere, munitionum situm contemplari, animos hominum magnificorum prOmissorum pellacia, te diversis varii generis artibus attrahere, aliave qVam-l lurima machinari licuerit , ad quae se-ici ter tentanda aditus illis suisset praeclusus, siquidem habiti essent, ut hostes haberi par est. Hi ne a Fridiandiae
Duce sequentia, altioris indaginis, verba audita, runtur: Caesares res in Sile-
a extra periculi aleam constitutas , quippe . Memium, qui H - expediationu belgicae i is moderetur, optime in Caesarem animatum. Similiter Comes Opperstorisus , qui Caesaris nomine Ducatui Glogoviensii praefuerat, jactasse seribitur: Arehemium, Caesariastrorum amicum, parum damni tu utatu rum. Quinimo. rumor increbuit :Aria hemio a Caesare & Eridiandio Ducatus consequendi spem factam: Unde homini, majora jam animo praecipienti, Regis Sueciae munificentia cocontemtabilior visa fuerit ; per Comitem BrandenstentumComitatum, cum annexa parili dignitate, offerentis. Id certe liquido constat, fide dignorum indicio: Elapso proximE anno, OctOries milleJoachimicos a Barone Donavio eidem exsolutos ; sub reliqum rum, quae expeditionis in Borussiam deberi obtendebantur, color . Haec dissidia, inter Regios&S
Xonicos exorta, Foederatorum Exercitui magno suere obstaculo : Quo in medio victoriarum cursu sumamin tus, delimatum scopum, communi Proteilantium bono, assequi haud potuit. Ulut enim Arnhqmius militemper Silesiam aliquantulum explicaret hostem tamen,jam pene fractum,persequi destitit: Qui, eo metu solutus,ad animos recolligendos, vires ii, novis copiis undiq; accersitis, instaurandas, sat temporis & otii nactus est. Unde civili pariter ac militari prudentia subactis, rerum momenta accuratiuς pensitantibus,haud injuria metus incessit: Foederatorum arma e victoriarum culmine, ut repente sublimata erant, repenta revolutum iri ; haud absimili, quo non ita pridem in Bohemia Saxonicorum spes, ab initio felici successu
est orcscens, mox exaruerat, eventu.
Nihil horum litigiorum, qyae in rR
Silesia Regios cum Saxonicis comini C. hut serant, Regi Sueciae ignotum; Duvia. ' lii quo i, condicio ac qualitatzs sati mi perspectae: Nempe, pilo, quam stylotitur.
tractando magis accommodum ; & strenuum quidem ac imperterriti animi
militem, sed perturbato ejusmodi, de multis dissicultatibus implexo statui, inter hos Ulysses, gubernando vix parem. Haud aus re igitur visunt, certum eo mitti hominem; qui, rerum civilium, atq; a s fatu dependentium cu- .ci suscepta, lab-rantem sub harum mi te Duwalium parte sollicitudinis exoneraret. Et san E iii ccoliaverat hoc
onusJoac hi musTrani lie Con filiarii Regis aulicus, quem Bero linias aulam electoralem, negotiis suis illic expedisendis, reliquerat , i ielchii, Resii in Pomerania Lenati, arbitrio eo profectus : Verum hic a loco, ad quem continue Residentis nomine ordinatus erat, diutius abesse, Dii alioq; individuus comes adhaerere, non poterat.
Andream ergo Cocliti tarium jumq- rem, Baronem, ut indigenam, magiax in Silesia necessitudinis, & multarum Hientelarum, Rex ad hane stancti nem clipei , , quinto Calendarum Octobris, amplis limiti mandatis instri
ctum, regii ad silesios Legati titulo,
missum iit.. Hic primo Calendarum Novem- Regii bris in Sile sitam venit: Quo ipso die Prau
hostis regiarum partium subTribu- .num, Benckendorisum, cum equite, qy di noviter conscripto, Braunae, tribus αμη μ' Glataio milliaribus, hospitantem, vi aggressus, ad id necessitatis redegit: Ut, relictis impedimentis, armis,equis, abitionem pacisceretur. Non sine acri Regiorum sensu&in Arithemium morsu: Locum hunc proxime hostem, eoq; periculosissimum,non ut conservarentur, sed dissiparentur Ar pessumirent, diribitorii nomine, suis assignasse, murmurantium.
Interim Elector baxoniae, ab ho- Ar empste in suo undiq; pressus, & in maximas us, in Mi redactus angustias, Arithemium per x cubicularium, cum literis eapropter i expressia ablegatum, o lesia in continenti relicta, ad propria defenderi 'dum, cum Exercitu reverti, in Cra- tetiverat. Qui id ab illo responsi retulit.
382쪽
Quia de Fridiandio a Rege Sueciae in Coclititakio ue quem Joachimus Tran
fugam acto& profi ato rumor incre- selie, Regis ad Brandenburgici Ele-buerit, haud necessarium amplius vi- ctoris aulam, ordinarii Residentis no-deri; ut cum Exercitu in Electoris mine, minister, id i mporis in Silesia provincias, magna earundem mole- adhuc praesens, comitabatur: DuWania, regrediatur: Quin potius, pulsis lius enim, corporis invaletudine prae- omnino Silesii hostibus, per latissi- peditus, conventui interesse non pomum ejus agrum copias hiema tum eX- tuerat. plicare,id vero lonta consultius. Hoc Duplici autem is praecipuὰ disce. responso accepto , Elector, per eun- ptatione transactus. Prior fuit, de redem cubicularium citatis equis secun- gio praesidio Glogovia majore eximenda vice remissum , mandata priora do ; quod Aria hemius urgebat: Alte- mox iterabat, impense ab Arnhemio ra, de pristina hospitioriim distributio- postulans; iter in Misniam cum Exer- ne, qua Rcpii se defraudatos quere-citu, omnibus rebus aliis posthabitis, bantur, eiq; rei adhiberi flagitabant maturaret: Datisq; simul ad Utricum, remedium, retractanda. HolsatiaeDucem,&alio ribunos sin- Quod ad prior cin articulum, Arn-gulos singularibus literis, siquide Arn- hemius firmiter in postulato suo per- hemius diutius tergiverseretur,que 4;, stitit, multa de DuWalio conquestus, sua Legione assumta, eo tendere ju- quod syngrapham suam habuisset in-bens. Sed Arnhemius, Senatu mili- super: Cujus vi, expeditione Stenotari habito, rationes ac causas reperit; en si ad finem perducta, & A rii hemio cur Domino, d Silesia in Misniam re- conjunctionem cum Regiis haud am-dire imperitanti, parere haud obstri- plius necessariam judicante, militem Etus foret. Demum, ne omnem exu- regium Glogovia iterum educere de-eret obedientiam, quinto Calenda- buerat. Ulut enim manus subesubstriorum Novembris, ipsemet ad Electo- ptione eam haudfirmasset, a enfum ta-
rem Saxoniae venit Dresdam, duo eir- men ρraebuisse, is de subscribendo δε- citer abiectorum selopetariorum mil- se si dem: Nec miniis verbis o pro-lia secum trahens. Unde postridie misso hoc , quam manus subscriptione Tolgamr Regios, quos Georgius, ad servandum, quod convenerat , ob- Dux Luneburgensis, adduxerat. lu- fringi. Ad haec Legatus Regius. Haud stratum profectus, pridie Calendarum quidem tu bi liquere, qmus e Du-Dresdam & inde in Silesiam statim re- alius fidem hic suam, Arnrimi, ρο- tro iit: Severis ab Electore acceptis stulatis a entiendo, obligasset: Visa mandatis, de Exercitu e Silesiae finia nihilominus syngraphais subscribere rebus in Misniam quamprimum abdu- cusarit, ad id, quod, ut imperfecta, nec cendo. Id quod ipsum tamen inter- udatenus consummata, prae se ferat, ventu sanguinolenti ad Lutgenam neutiquam teneri. Recusandi etiam conflictus, & victoriae illic partae nun- causas procul dubio habuisse, acrorsancio allato, intermissum. 1yngrapham diversimode conceptam , Collo- Baro Coclititnkius, perturbatas, aliave verbis aut clausuus inseretis ;quium in ac variis dissidentiae, dissidiorumq; tri- quam in quae assensum praebuerit. He- .a ibri cis inVolutas Foederatorum res in sile- ram, utut, alicujus momenti esse, conati Α hs . OGndens, nihil antiquius habuit; cedatur, haud tamen adduci Letatum, hii . qVam eXplicare se suosq;,& omnes pa- ut eam tunc credat fuisse consentem riter Foederatorum his di ilicultatibus: tium mentem, in quam verba nunc δε- Cui rei nulla expeditior visa via, ac in torqueantur ab Arnhemio : Nempe , colloquium cum Arnhemio convenire, conjunctionem solummodo tendere od& de liticulis sopie'ndis, Foederato- hsem Stenoa depelgendum. inim)rumque simul Exercitu, qui in Silesia loqui potius de expeditione in Silosi commorabatur, simul ipsa provincia communibus viribus suscipienda patiter ab interitu conservandis, in commune ac terminanda : A quo scopo longis modeliberari. Dies colloquio tertius adhuc intervallo distent Foederati. PomIduum Novembris Hanae dictus: Com- ro meliora de Arahemio stipoliiceri ;parente a Regiorum partibus dicto ut conjuncitionem armoru haud amplius
383쪽
meessariam arbitraturus st: VS pe
hostem non modo non penitus oppressum, Ita,restantis a casu Gobsu,novam indissi ressionem Foeriratis minari. His tamen rationibus non obstantibus Arn- hemius constanter in eo permansita .
Nec armorum conjunctionem alio fine, 7-m hostiDemoa d pHZendo, m tutam, nec, tu peracto, amplius iudicίsse neces- Iarram: Hine jam adi ratistitia suas a Regiis seiunxisse vires. Summatimaria hemius, & imaginari sibi, & aliis persuadere velle videbatur . Exercitum suum principem esse in hac expeditione Silesiaca, Regios vero pro auxiliariis subsidiis tantum. & velut accessione habendos ; quas, aut retiner pro lubitu, aut dimittere ipsi fas esset:
Regiis id pernegantibus,& aequo se jure in societatem cum Saxonicis coiisse, contendentibus. In secunda disceptationis parte excusatione Aria hemius utebatur, asserens. Secundum proportionem virium Dua adis debitam habuisse rationem, tantums attribuisse, hospitiorum nomine, terrarum tractam, i quater mia
militibus commode explicandisse ceret; etsi tot copias in Silesiam secum haud aiduxi et 1, Ducarum, scilicet, Lignicensem, o Drac Mergesem Satrapiam: E quibus veteramus Uus miles alimenta Iar iter habere potuisset. Verum illumi ummet, novis militum delectibus pra ripiti consilio is Gmoderatissis titutis,
teranum militem defraudasse commode vi ni mediis, Cr ad id redegisse angustiarum , utprioris fuerit condicionis,ae Saxonicus: Cuitamen in hosteprob-gando, paria ρraestiterit. Regessere ad haec Regii. Du alium non minus a Rege, ac in emius ab Elei rores an ha- .uerit, habuisse mandata, de Exercitu novis isset Iibus, antum pote, augendo: Non minus ergo eiam de diribitoriis, tibi noviter conscripIus miles coiret, fuisse prospiciendum. Hic Arithemius,ullos novos delectus a se actos, inficias ire,&, utut de eo mandatum habuerit, attamen, quia provincia sufferendo oneri par mininad foret, intermissos, ma-
a confidentia asseverare: Sed exemplis, ante oculos obversantibus, fal sitatis a Regiis mox argui, &ut saepius, ita in hoc ipso adhuc congressu, Hanae, diplomata militum collectiva di stribuisse nonnullis conquisitoribus, convinci. Verumenimvero disii dii hujus componendi viam commodam reperisse, Regii sibi visi, censentes: Omnium trium Laederato m nomine Principum se Orinum Suesiae conventum indicenaeum, rumi arbitrio ercitus fustentationem, o ri tributioneis hospitiorum committendas. Singulari enim Frincipes ae Orino ad id jam --tea ferri desiderio, nee parum mirari: Diseret, q d Eorderati, a tauro jam tempore in XV ae umbilico ver an es, non a Mucdum de omiuorum suoruis proposito ullatenus i Eos fecissens certiores λ Et hoc quidem Regiorum conii lium: Sed Arii hemio refragante iaciamitante : NAU ME LIore ea de ne habere in mandatis sonimo nu amcertam habere intentionem, aut opum,
ad hones suas dirigeres. Si id Regii soli propria avectoritate conventum ejusmodi induere telunt, id ipsis sane licere: Se et erὰ, nomine Domini fui, 'solennis. contraprotesari, is dehortaturum inde Orines, nul mi non, ores; staminaretur, moturum lapidem. inter haec Aria hemio, incalescen-Colloquiitis animi servore e dissimulationis li- infelix mitibus longius provecto,excide re ali ςνςntus. quam multa insolentia, altioris indaginis, & periculosae sequelae verba: Q, Regii Legati animum adeo acriter penetrarunt; ut colloquium non, qui intendebatur , scopum contigerit, sed contrarium plane, nec exstinxerit enatam dissidentiam , sed multimodis au-
Unde Legatus regius, de coli Cocliti . quio hoc ad Regem, cujus mors non-ri des le
dum ip sit comperta erat,summatim re- φ'-ς seretis, ae hemium communi Pro suis vi si num causae in Silosa insigni ob aculo;u-
dicabat, firmanduit crebus, omnino . nece aruum arbitrabatur. Aut eo rem adeduci, ut avocaretur : Aut regrum Ex-
ercitum, Iubm sis novas copiis, parem robore militum reddi Saxonico, editis evindicionis huic proci Imperatorem icui, ut dignitate ct a Ioritate praesta π- riori, Anthemius nec in militari imperis, n e alta civisisti Eone, praerogat ivae com
tros sitam movere audere O. . . .
Vix Hana discessum fuerat, quan-
do de Regis obitu cognituri Quo mo-R audito, Arithemius Uratistavientium is truli
384쪽
aggreale datur. Num ad recipiendum vires in hostem jungeret, imo loran tu, a
usi. Regis omm morte mandata eo- ac venit,ad integra dubiit illiam a Ni rum exspirasse, passimjactabatur. Ita sa, &Saxonum stativis divertere oriarnhemius, deposita distinaulationis, mum, moX subito, vasis conclama itiqv R Q.Vi ente fc obtexerat, larva, itineri iterum se accingere, di Saxoni 'palam fecit: In ruinosum & eaducum cos seqvij uisus est, Dum autem simius egios vere inclinare parietem, si in id denunciaturi propterdiffusuntho.
. i. hας di sidia sunt, inter Regios, tempus elabitur, aurora, fugata noctis
gnem ab hac parte injecerunt re- tiqVam hos amplius, Ovi, eius a luserit rim Oram i ne, quacurrere coeperant,ad minime exspectato, retrorium versummos tam am decurrerent, feli- ierant,sed hostem,valida manu ante seitate. Vulgo autem ignorata,&ppu- stantem, reperit, Non tamen aut au-ssimis nota a prima eorundem scatu- dacia ipsum deseruit, aut audaciam eius rigine particulatim deducere, paulo b hac vice fortuna: Primum enim in ho- accuratius enucleare, operae pretium stem versus, eo ad Urbem pii duXimus, ut benevolo Lectori inno- ceptu dein conitare coepit. Nec tutior tescat: Quid cauta fuerit; cur fortu- aut brevior aliorsum occurrebat, uvam ho deratorum Exercitum, cui,ple- Oppelium ad Via drum: O 'o, sine mo-
nis velis in Silesiam invecto, secunda mi iter dirigens, incolumi Exercitu Maura mirum, quantum aspir re videba- Vasis salvis, hoste neqvicquam terga as-xur, in medio victoriarum cursu desti- sultante, pervenit. ' βtuerit Z Ita ut, licet, Caesarianis primo Non potuit autem non in sol ne impetu pulsis ae profligatis, Fridian- iste bellandi pariter ac se recipiendi 'diae autem Duce a Rege in superiori Saxonicorum modus dissidentia , in- . . - ' d/lonto, in uiseriorum ter hos Regiosve inortam,augere,ol Probressuum spes astulgeret, immotus um qi igni quod uno adderO-
cunctandoq; ac otiado tempus terens, UC LUS, Oaxoniae interioris Dux, Cam-&Saxa primis mensis Septebris incunabulis, piuuctoris titulo Arithemius enim ad cos mad decurrentis anni fi ne,nil fere quic- generalis Legati apicem sublimatus ab quam memoratu dignu adversus hoste, Electore fue cat) in Silesiam missus id in ... x x . RVx gς Vre attent Verit, Venit, una novo imperio nova conino. ita. , Uu torpore hostis, non mo- nendorum dissidiorum spes se exserere .i . i. ido nim οβ γ Virc qi recolligendi tem- Visa. Franciscus enim Albertu Resti , euhesai Ru bundV nactus,sed CoqVoqi auda- Os in distributione hospitiorum mahi ciae evectus est: Ut, qui ad Foederato- festo defraudatos cernens, ad remedi-rum aspectum paulo ante contremue- um, ultro antehac, sed nequicu vani.abrat, mox desides ultro impetere, & in- his oblatum, animum aphulit - certa ferendorum armorum aleam tentare, transactionis formula concepta, γ, haud reformidaret. Id quod Mun- Siosiae tractam, qui trans drum Eosterberga, branckensienum, Reichen- Aniam respicit, relinquere insin tis Sa- cum, alia loca, quinimo QNicu vero alteram provinciae sart/m ipsa Nissa, mense Novembri collusio- cui lumen, hemiae Lusariae coniiσunc & ope civium Saxonicis extorta, li- am,resemans: Utrimet erritin hoGL
Foederati eo movet, Saxon ici ast o,velat Iurati ramite, di rara Excitati hoc eorum ausuὰ somno mmam,quantoscunque co neuu iaribus
385쪽
Provisum tamen: Ut,quae una alter e nae ab iis sumendae, adfupremum misitiae pars, cis aut ultra Viadrum, ex priori Imperatorem comprehensos deducere, hospitiorum disti ibutione haberet res, aut renitentibus, ct vi reflantibus, vim Na, nondum exsoluta, pro rata rempo- otister adhibere, imo arma ob nantes ris exigere,siti, tam cuiqueforet. Cautu impun/ trucidare, incolis indultuno
quoq;, de locis ad Via u tu,suviii Et sane potuerat dissidentia, quae uirum :transitu opportunis, quae aut jam occu- Regios &Saxonicos perniciabili aemu-eflectu c, ' pasu essent, aut occuparemtur sev latione commiserat, supra adductarentirum, secundum primam cum Ar emis transactione aliquid remedii, ut & S conventionem initam, utriis Exercitus lesia hoc Edicto aliquid sensisse leva- milites mulsirmandis 1, ct Saxonicis, qui minis. Sed transactio utriusque partis utra pacta conruenta Gogoviae majori subscriptione, consummata haud est; nuper immiserrant, inde educendis, seu tantum aberat, ut re ipn effectum so in Basilicam transferendis; re quoque tiretur: Quo ipso, qui ex Edicto su- tormentaria ae rormentis, si quae hosti perabatur, seu tus quoq; confusione
eriperentur,inter utrumr Exercitum, hospitiorum, ut potissima mali causa si ala tamen decent ecuniam cujusque neutiquam sublata, Penissime interet ires proportione,dividendis. Ultimo, cidit .
Docti simp in torrici siti fide mutuo ne-
Cita in super habitis, eandem Juoituros hinc inde excurrimus, in Missatam re- fortunam, si etiam in hostem,seu cis, seu vertamur, ac sanguinolentae fune-tiltra Viadra,eundum esset, arem utria staeq; ad Lutaenam aciei describendae res e Gercitus,nec, aut in ho*itiorum stylum admoveamus, Rex Sueciae,. distributione, aut ulta alias modo, alteru- comperto, hostem Wcissenselsa motrius potiorem fore condicistam : Sum- visse, eundem secutus, paulo a meridie tim deniquedynarum bel cue primori- illo appulit: Ubi Centurio, cum stlobus utrius e Mercitus Ducibus mim petariis centum,1 dlandiarDuce,adtim constitutum iri, nec Saxoniae Trium terga recedenti Exercitui tuta prae unitorsis viribus conjunctim in hosem standum, relictus, hucusq; servaverat: quicqvim tentaturum nisecommunica- Jamq; in eo erat, ut & ipie recederet , tu cum regis Legato, spraesens ad set, a Coloredo Tribuno, quem Fridiat aut mmo regiae militiae Praefecto,con dius hanc in rem cum Croatis illuc re-Bis,8 impetratoproto eorum insensi. tro ablegarat, in tutum deducendus: saxoniae Transactionem subsecutum Edi- Quando regii praecursores apparuere. inferiorix ctum, a Duce Francisco Alberto ili- In quos selecta expeditissimoru eqvi- Ducis ma taris disciplinae, quae jam pene colla- tum manus ab hoste speculatum emis-M 'm, ς psa erat, instauranda ,tertio Calenda- sa, & curriculo regressa, Regem cum Hst/Wy-n rumJanuarii publicatum: Quo Tribu- universo Exercitu approperare, nec
nis &aliis militiae Ducibus,cuiq; in ho- procul abesse, retulit....' spitio sibi assignato, enormi misitum li- . Coloredus ergo,sclopetariis gran-Velitatio centiae, atqse excessibus inexcusabilibus dibus gradibus versus suos se recipere nes adi fauo rvam comisereseoaena potis jussis, ipse cum equitatu subsequeba- eissentis vindice ea perse i , ct incolas ab ex- tur. Nec adeo celeriter tamen id fieri riui a tionum, oppressionumve injuria obse potuit ; quin Regii vestigia receden- rare ac tueris imperabat. Insuper,si lium acriter premerent,& unam Croa- ω reperirentur eius farinae se ex hac tarum alam, circumventam, ad inte nebulonum colitivis, inulta a Tribonis necionem penὰ caederent: Vexillo, aut AbTribun9fuis commeatu muniti, quod ab altero latere Romani Imperii
nec causae cujusquam obtentum haben- aquilam, Fortunam auro intextam abies,cur huc, Atac eant, aut hic, sic H- altero praeferebat, potiti. Nonnulli τ' antigerprovincias vagabuoi,mco' ex his capti: Quorum indicio, Papias concutiendo, expilando, verberi penhemium cum aliqvot Legionibus .essiciendo. aut vi depraedando,ue reso- in diversa abiisse, Regi cogniturim.
leni, manum his insevere, O, de παρα- Diminuto itaque per tot pugnatorum
386쪽
nenburgensem haud diuinis exspe- φ aeso, crimum inducite, ut credatis ιctandum ratus, recta in hostem citato hostem, eo νώ non amplius aciem GH gradu ducere, & priusquam Pappen- nare videtur, cum con tuo animum quos hemius revocatus rediret, acie decese mutasse, o, ovi ad con et Iam vestrum nere, animo secum constituit. expavesceresolebat, nunc intrepido vos Et Rippa. Fridiandius, Regis adventu inau- animo opperiri: Necessitas emi hane ς- . dito, pon 3 Rippacum, pagum, in aci- ei statum expressit; non imperterritiem Exercitum direxerat: Ubi a sei animi robur, non conscia esibi virtutis ais, hine inde, turmis, maxime circa fricia. Accin minor ero, cum bono ponticulum, qui intercedebat, acerri- Deo,non tam ad raeliandam,qzam -- me velitatum , legionariis que machinis cendum , expedite arma, Wiluso'ῶs propius adductis, instanti certamini a hostem contudisia; gerite et os, ut nul Rege prolusum: Quoad nox, tenebra- tes, ut veteranos, at f mplurimu trorum suarum interventu, iras & arma phaeis inclytos decet, is pem, Nam toti misceri prohiberet. Stetit nihilomiis Christiano Orbi ore signivirtute ac fornus uterq; Exercitus perpetem no- titudine vestra excisa s, sisere: D o,ctem, acie instructa, in procinctu, ad Patriae, Regi vestros, nuam ha e ma- praelium paratus. Et Rex quidem ali- nuum operiam, o iamet nem vitam siqvot ante solis ortum horis tota lio- om uerit, promte impendendo. Id stem virium mole adoriri decreverat: feceritu, in hoc risereri sui secuis, Sed spissa nebula, noctejamjam dece- Altissimi vos manet bene , aio, nec nisdente, campum caligine sua involvens, gloriosium per universum Chri 'ianum coelum eidem,& una pene hostem eri- Orbem nomen ; σ at me quos debitum - puit, lucisq; propinquae opperiundae militari ortitudini re bo timentam. Sin imposuit vel invito necessitudinem. quod bus clementer invertat i Sed re-R Interim precibus matutinis pro primo me: Nec enim de Cirtute se auLo, ad prae- more, non a Rcge tantum, sed milite latenus ambigere pomum; euitis tot e lium ani etiam ad Legiones singulas peractis, nue erantiara pericula, vades praedes m ntia, Rex totum Exercitum perequitabat: habeo. in is voltus Cestros,in a1n- ς -- Suos non tam verbis, quam proprio viit audaciam erectos tenerosam mortem exemplo, ad strenue pugnandum ani- mecum, quam infumem fugamnis ure, mare, ut quosq; advehebatur, aggres- palam conspicor. v
sus, & Suecoa quidem, Finnonesq; in Ab his ad Germanu versus Rex. hunc sensum compellans. Caras mi Conscientiam fram, socii is commili-eios, fortus a pectora, Iam tempus tes dilecti mi, restor, inquit, Famam se prae manibus HI, qvodi siridocumento honorem isor Anig omnium non temtoriorbi t statu aciet: Gid tot acem nam modo alurem resor, sedct munda rimis conflictibus, ct cruentu praeliis, nasso Iun-, de quibus hiaterno disja-
hactenus exantlatu, mititaris experien- cietis aleam; ut fortite raelium cape riae ars Cirtutis τοbu accesserit. En satis: Frstinae virtutumemores,opris
hos , quem tanto ambitu quaesii is, sinarum laudum Pinaes cumprimulau- tanto viarum tracta ora insecuti : Non reae; tram amo. Θ od currit, non jam praeruptis θ ρene inaccessiis monti- tinge hinc ast Tillio, tot pariis ant haeum tutum, nee pMI validum is munitis- victoriis claro, reportaris. Visitur il lasmum vastum delitescentem,sed aequa ad Bretto euam aequor ingens eum planitie stantem, is manuum vestrarum truncis segionum artubus, aci Henti strenuitatipalam expositum. Ibam - um, invict- se actaritium, animarum rum fucing virtutinuae, viribus, cono exuviis tumidum: Sed is prae eos et, ijus sit, qsam vehementer a mi martis planities hostilium cada ram stram iua iam subterfugerit, notissimum vobis; tumorem data, pari modo inclarescato
nec, in memoriam revocari, opus. Et xor, sives virtus ardori meo Otu re
jam inter fugiendi, pugnant, consilia Pondet. Euge ite propitio mecu Numidisti
medius ue animo fuctuans, cunctatur, Nec enim a picio tarsim meo aut imperio,
non resissis: Nee haeret illic, quod spem sed ductum nabit mimo no Duremusiam vincendio at ed quod celeritate modo habebitis, sed ct commitatio m. 'a Accepta
387쪽
Acceptate gratia pectori π hoe meam ex Promta, operam, erve iram jungite: θιγmet praedo, erviam bu mon strabo ad pugna , ad meumra, ad triumphum ; eandem a pericisorum , vulnerum , ipsius adeo necis aleam imire de subibo. Incumbite mecum comsi tu agminibus in hostem , O , cum DEO, metiriam illi extorquete; cujus
psus mi in vos, vestrares potiritatem fructus redundabunt. Nam si es gud ei tuti a circa pectabitu , de Res gione, Uberta se ortunis, viti, c, tem-Iorali mul atque aeterna salute ves actum eu: Licet.
His hortamentorum stimulis ac- .censi, cum Duces, tum mili res, a summis ad infimos, animo erecto & alacri vultu in prasium ruebant: Aut victoriam consequi certi , aut mortem oppetere obstinati. Regiae Exercitus regius, cadem pene ra- aciei OD tione, qua anno ad Lipsam seu Brei-tenieldam dispositus, & in duas diversias acies, tum in corpus, nec non
bina, eidem ad dextram sinistram i,
annexa, cornua distributus erat. Prima acies dextri cornu, ut honoratissimus locus, Succico & Finnonico equitatui obvenerat: Ubi Smalandorum, CilroGothorum, Uplandorum, Visi- Gothorum, Z in nonum vexilla fulsere. Post hye in subsidiaria, seu secunda acie collocata: Ustarii, Land- gravit Hassiae, Beckermanes, Bulaccheri, Golditenti, Sc Gulielmi, Saxo. niae Ducis, Legiones. Huic cornu ipsemet Rex aderat. In sinistri cornu prima acie reperiebantur Bern hardi, Dueis Saxoniae, Carbergi Tribuni, tum e Curiandis Livonisq; conscriptus , & Corvillianus deniq; eques. In secunda Stechnicius cum Gallis ;sorro Sten bacchi, Brandensiensi &eostenti Comitum, Antiatdini quoq; Principis, & Barcinis Hoil Iirchii turmae. Summam autem imperii hoc in corna Rex Beri ardo, Saxoniae Duci commiserat. Equitatui hinc inde certus ab lectorum selopetariorum numerus, secundum modum ad Brei ten-feldam observatum, erat interiectus. Corpus aciei octo recensebat peditum phalanges: Quarum quaternae primam aciem implerant, totidem in
subsidiis relictae, quae istis, ab hoste la-
borantibus, tempori adessent. Prima acie a dextram occurrebat Suecorum phalanx: Hinc praetoria, seu flava: Inde vetustior caerulea, Winckelio Duce : Demum Beri ardi, Ducis Saxoniae, & Wildenstenti Tri- . buni Legiones, iunctis viribus quartam phalangem conficientes. Huic aciei Nicolaus Brahe, Comes de Wi- . singueburg, Lesionis quidem praetoriae adhucdum Tribunus, sed auctoritate tamen generalis vigiliarum Praefecti moderabatur. In secunda acie Bosti Tribuni & Gulielmi, Saxoniae Ducis, Legiones inter se combinatae, primum locum obtinebant: Quibus in ordine succedebat Cniphusiana, ex duabus, alba, nimirum, Burtii, Nori-bergae ex accepto vulnere decedentis, S: Mitschevalii, ob deditum Rainum capite non ita pridem truncati, Legionibus conflata Legio , adeo linumero valentior, & sola locum suum tueri apta: Sequebatur Turrius Comes cum suis, de Hassis: Sinistrum deniq; latus claudebant Mitalafius, Rossius, Gerstori sus Tribuni. Terga horum medio loco olimius Tribunus cum equite suo sustuli erat: Cumulus prosperis, aut subsidium laborantibus. Praeerat autem eidcin aciei Cniphusius, generaliis vigiliarum Praefecti tibtulo dedignitate jampriacm a Reg
cohonestatus. Exercitum vicena
majora tormenta, singulas primae aciei phalanges, quina, praeced cre Visai: Non connumeratis legionariis ma- chinis , quarum ad cornua & abiectos scicipetarios, circiter quadraginta , hine illinc, conspiciebantur. Tesseram militarem Rex, eodem
auspice & pari successus spe praelium
initurus, eandem, quam anno ad Arei
tense ldam dederat : Nempe, us
Fridiandiae econtra Dux nec ipse Flidun- icquam, Exercitum accurata dili-du inis gentia in aciem disponendo,omiserat, quod in prudentissimi Impera rismunere desiderari posset. Initio quidem haud verisimile illi apparebat ;Regem hac vice manus conserendae avidum: Quin id potius quaerere, optonione praesumserat, ut Georgio, Duci Lune burgensi, & Saxonicis, ad Torga sedentibus, junctus, viribus auctior
388쪽
in praelium rediret. Demum vero, si md collocata. Acies ipsa pariter ut serio id agi, & Regios, seonte huc ver- Regis in corpus. & cornua di istin hasa, cervicibus suis jamjam imminere, erat: Inter quae corpus quatuor prae- intelligens, animo paululum commo- cipue inpentes complectebatur peditior,Pappenhemium, cosasq; Halam tum phalanges. Tesseram Fridian- Saxonum nuper ablegatas, citatis allia dius militi, Iesus Maria, dederat: Ad mista in honoris, filio unice debiti, par
quot nunciis missis, oc ancipiti discrimine, quod subito praeter opinionem ingrueret, exposito, raptim ad se accersitum iit. Cujus reversioni ne Regiorum, in aciem magna animi alacritate ruentium, celeritas praeverteretur, conflictus tempus summo studio, quantum pote, in longum extrahebat: Nebula, quae sub ortum lucis campum Omnem Operuerat, proposito ipsius luculenter admodum inservient . Opportu- Dum enim hujus caligine Rex denus loci, tinetur, ne adeo maturE, prout secum constituerat, in hostem moveret,Frid-landiae Dux, ad Exercitum, ultimo Iduum Novembris, summo mane, Lu-LZenam usq; retrahendum , tempus
abundὰ nactus fuerat. Ubi,oppido 3d dextram relicto, in planitie, quae multa illic, & explicando militi aptissima, pone viam resiam, Lipsia in superiorem Germaniam ducentem, acie instructa, constitit , viam, solertia insistit, in usum suum adaptans, aciemq, isthac suam praemuniens. Exiguum etenim sed duplex sossatum, quo, ad utrumq, latus in longum porrecto, agricolae, Pacis tempore, ne currus &vectabula, iter illac facientia, in agrum aut sata evagarentur, viam hinc inde clauserant, effossa raptim & excavata altius tellure, validam selopetariorum abiectorum manum insidere jussito: Non sine maximo suorum commodo. Nam & hi,qui in scrobibus delitescendo, ab adversariorum ictibus tuti, ex occulto in patestentes, irruentes lidestinatis ictibus jaculabantur, depellendi Regiis hine erant; & fossata id quod per se absq; confusione atq; Or-
uinum laxamento seri vix poterat)transeunda : Priusquam cum hoste, pranso parato, & in procinctu stante, ad manus pervenirent. Tormento rum grandiorum septem pone lassata Regios opperiebantur: Reliqua, quatuordecim numero, a dextris, ad molam alariam, ubi planities in colliculum, omnem circa campum despectu suo retegentem, erigitur, commodistem genitrici.
Matutino ergo tempore velitando penE transacto, postquam nebulae, quae telluri incubuerant, altiori sole parumper discussae, aperuere laciem rerum, Rex, tubicine quadragesimum sextum regii Prophetae Psalmum modulari jusso, &mox s agesimo septi
mo assa voce decantato , in hostilem aciem jamjam toto a uiae moturus iEuge eamus, inquit, Chri Disco Oaulbice Christo: Iterum it; alta vociter Iesum Salvasorem, nI in praelium
pro Nominis Di Horia tendenti vires sinceret, invocans, jejunus hostem,
qui Lut Zenam, ut Regiorum impres sionem ab hac parte praepediret, Incenderat , sine ulteriori ambage recti adoriebatur. Ita circa undecimam demum meridianam acies aciei inse- . stis animis, armisqi,oc conserto pede commissa. Cujus seriem breviter, aliorum ductum secuti, trademus :
Nam aecurate describere, ne his quidem, qui interfuere, possibile fuerit: Spississima nebula, omnia confusione caeca miscente, & unicuiq; vel propria sata, ne de alienis dicamus, occultante.
Prima coitio ad fossata, quae di- Primaximus, a Fridiandio altius depressa,& pi mimsi petariorum praesidio firmata, ubi ς aia Mi ius ea attigit, acerrima exstitit. Suecica tamen phalanx in selopei rios hos, uriit, loci fraude priores, ferociter resisterent, magno animo irruens, & superior mox ficta, ad intemnecionem cecidit pene universos: Paucis, qui stragem evasere, pulsiis, iaseptem, quae post fossata disposita
erant, tormentis, in potestatem redactis. Sequebatur hanc altera phalanx, seu flava de praetoria Regis Legio, so5satis oeleri taltu superatis, in quartam hostium , quae a sinistris stabat, phalangem cui ut militum numero vel ter esset pollentior o tanto impetu incumbens: Ut, ordinibus dissectis, perculsam iacile dissiparet. , Nee
389쪽
Nec hoe successu contenta, in alteram prop8 astantem pari audentia &selicitate impegit: Nam& ista virtuti Regiorum cedebat. Jamq; ad usque
tertiam perventum erat: Sed, rarescentibus paulatim ordinibus ex aspero at l, diuturno conflictu , de viribus languescentibus, tertia, nec non huic accedens quarta hostilium peditum Phalanx, tum bina equitum, suis subsidio e proximo proruentium, agmina do conversus ad Franciscum Alberitum, Saxoniae inferioris Ducem, qui non ita pridem , relicto Caesare ad
Noribergae haerentem se contulerat, hactenusq; , it honorarius miles, eum secutus, in hoc etiam certamine latus
stipabat, e praelii tumultu in tutiorco locum deduci, postulavit. Dum ergo hic in eo est, dc nebula, quam pulvis, discursu equorum excitatus, tumusq; ac vapor non parum
favam isthanc Legionem, una cum auxeran , deceptus, a regiis turmis vetustiori caerulea, quae commilitoni- longiusculε aberrat, hostilium equibus auxilio venerat, a fronte lateriti tum manus in eos forte fortuna imbusq; circumventas, ac velut nubo pingens, Repem, jam tum Ducis ope quadam superfilsas , non sine clade equo se vix sustinentem , binis adhuc Pepulerunt; recuperatis, quae amise- ictibus, uno corpus, altero caput tr rant tormentis. Quartam primae aciei jectum, penitus neci dedit, nec agni a Regiorum parte phalangem tor- tum, in campo jacentem destituit.
menta, ad molam ventosam colloc
ta, adeo infestarant de coangustav rant: Ut ad latus post molitoris tu-surium paululum secesserit. Regilataq; tormentorum , qyae phalanges praecesserant, vim eo quoq; Vertere coacti: Contraria verberatione huc instituta, par pari rependentes. Haee de beati simi Regis morte fama communior : Nam quod tune temporis, non ab hoste, sed ab alio Summate, a quo non debuerat, nefarie cecidisse, murmuratum , utpote haud liquido nobis compertum, ad summum occultorum criminum Judicem ac vindicem, ejusve decretorium primus Et haec quidem pedestris praelii tribunal, cognoscendum remittimus eqvulun ab initio facies. Equitibus autem coneis fossata non minori impedimento esse: QrippE cum, aliis seliciter ea superantibus, aliis aegrE ex hiatu illorum eluctantibus , non ita cito conserti iterum, cohaerentes', frontem aequare possent. Sensit illico Rex, equites, remora hac detentos , tardius pro ipsius voto in hostem ire: Ipseme igitur, equo calcaribus adacto , inter primos fossata transiliit, suos non tam verborum incitamentis , quam se ipso, exemploq; , ad paria audendum, exstimulaturus. Mox in fronte Sma-Iandorum se silens, ad hostem , qui proxime occurrebat, duxit: Tanto in eum animi ardore invectus; ut virtuti suae ac suorum imparem statu depelleret.
Funestus hic, & nullis lacrymis. Rr ora satis deplorandus Repis casus, non M. φtantum caballo , quem eo die in uiae suis ivorrat, binis sanguine rubetibus selopetulis , sine sesiore, ad suos effusissimo cursu reverso Sc agnito, sed de Regis comitatu, rem hine inde disseminante, mox Exercitui passim innotuit: Qui quantum in moerorem , tristi hoc nuncio ad aures perlato , conjectus sit, ex ardentissimo amore & affectu , quo vivum nunquam non persequebatur, di)udicare licet. Nec tamen insortunium hoc ingens de irreparabiblis tam cari capitis ac Imperatoris j ctura, quod aliis fieri solet, milites perculit, aut terrore, sed ira potitus Multionis cupidine implevit: Ut non tam victoriae consequendae, quam vin- In quo Verum enimvero Fata successus dictae ab hoste , vel cum proprio in-Ro ipse dulcedinem acerbissimo Regiis moe- cubiti rore miscuerunt. Rex quippe in confictu infelici selopeti ictu brachium
transadactus, &, ossibu ac nervis globi violentia omnino contusis laceratisve, lethaliter pene vulneratus, viribus, ob sanguinem largiter e vulnere exundantem, jam deficiebat: Quanteritu sumendae avidi, obfirmatis animis, & respectu omni seposito, furibundi, rabidorumq; instar animalium, in obvia pericula, in vulnera, in Praesentissimam mortem ruerent.
Sueci ante omnia ac Finnones, resecum qui primam aciem dextri cornu con- iu impe siciebant , sinistrum hostium cornu sex tanto
390쪽
maii: Vi. tanto impetu aggrediebantur , ut hi,ctoria. vim eorundem haud amplius sustinentes,terga verterent. Croatae nihilominus ,. aciem ab hoc latere claudentes, dextro regii Exercitus cornu per ambages circuito, ingenti clamore cutis mos ipsorum) impedimenta ac currus
tormentarios, ab hac parte stantes, in-Vaserant, nec parum confusionis excitabant: Mox tamen Gulielmi Ducis Saxoniae, & Bulacheri, Goldstentiq; equestribus Legionibus,e secunda acie
dextri cornu, praepropere,fronte versa, huc advolantibus,rejecti,& in praecipitem fugam compulsi Quo in certamine subTribunus a Relingen brachium globo transactus. Nec Bern hardus, Saxoniae Dux, nec Cniphusus, quorum ille sinistro cornu, hic subsidiariae seu secundae peditum aciei moderabatur,inter haec feriati: Ille quidem dextrum hostium
cornu summa alacritate adortus, strenua equitum , ac his interjectorum scioperariorum opera , crebrisq; legionariarum machinarum fulminibus, statu id suo, & tormentorum, quae ad molam ventosam disposita erant, possessione dejecit: Alter cum reliquo peditatu gradum eousque promovit, ut septem, qVas, reciprocantis victoriae aestu, primum devenisse in Regiorum, mox in hostium rediisse potestatem, ante diximus, majores bombardas hosti denuo extorqueret. His pariter retro conversis, &in propriam aciem dctonantibus , fluctuare illa initio, mox dissolvi, ac pedem referre: Par. tem tamen horum successuum sibi vindicante fortuna. Eodem enim pene momento, quo Berni ardus, Saxoniae Dux in hostem totis viribus movebat,
currus nonnulli, nitrato pulvere onusti, molam alariam inter & patibulum stantes, igne subito concepto, masno fragore in altum evibrati, stragem late idem, sed latius terrorem in hostilixercitu dederant.
Quam Pappen hemiuς, quem Fridian-rappen- diae Dux, paulo ante praelium, Halam
hemii ad Saxonum, Mauritioburgo expugnando, miserat, sed mox, Rege praeter opinionem ingruente, raptim revocarat, ut ingenio serox, ac manu promtus, mandato posteriori accepto, nil magis habuerat in votis; quam obtem-
perare sine mora, &gloriosae huic in teresse factioni. Quantumcunq; tamen acceleraret, tempori, re Caesarianorum nondum inclinata , adesse
minime potuerat: Quod miles Halae, in praedam effusus, tota Urbe divag retur passim, tardiusq; ad signa rediret. Venit nihilominus cum equitiabus ac draconibus, quos raptim conglomeraverat, ad conflictus locum, eo ipso tempore; quo cum Caesarianis jam penissime actum videbatur. Cu-j iis adventu victis in praecordia redibat virtus, de , qui nil nisii fugam paulo ante circumspectaverant , praelium resumtis animis, magno nisu instaurabat. Anceps autem, varium atrox id Mox N-
suit: Alternante vices sortuna. Nam & Regii, acerrima impressione ab ho- p i , stibus facta, tormentis, omnive, quam ς io ς tanto labore ac sanguine pepererant, victoriae spe vicissiim dejecti: Et, redintegrato mox impetu , hostem , Pap-penhemii, lethaliter vulnerati, casu exterritum , denuo pepulerunt, tormentis iterum potiti, corumq; possessionem mordicus defendentes; donec, nocte ingruente , hostis ab amicodi nosci amplius non posset. Tunc enim demtum , magna utrinq; strage edita, Caesariani, campo omnino exuti, victoria Regiis ce siere: Beria har-du vcro, Saxoniae Dux , Exercitu recollecto, Si ordinibus, quantum te poris condicio admittebat, restitutis, . perpetem noctem in loco conflictus
transegit. Numerus eorum, qui cruenta hac. Deside- acie occubuerunt, ad novem millia ra orumastendisse sertur. Inter quos, a Cae- numerus.
sarianorum parte, Abbas Fuldensis, qui spe natum venerat, Lanius item, Vestruinius,&Fovesius,Tribuni; sub- Tribuni autem, Taxhemius, Lambertus,&Cammeritosus reperti. Pappen hemius ipse, cui globus, e legionaria latachina promissus, femur contuderat, postridie circa tertiam matutinam, Lipsiae, in arce Pleissenburgi, post ingentes cruciatus exantlatos, animam exhalavit: Indefessi ingenii,& expromtarum manuum miles; qui
supra centum cicatrices, acceptorum
in praeliis vulnerum , in corpore suo numerasse scribitur. Nec Barthol-dus , Comes Wallenstentus, senior .