장음표시 사용
21쪽
iure potestatis patriae a parentibus vindicari Seruius non permisit, si no parentibus omne in filios animaduertodi ius eo tempore ademptum fuisse videatur, saltem patriae potestatis iure saluo,tantae impietatis auctores filios sic Rex voluit puniri,ut a quouis impune possent occidi. Verba legis haec sunt: s I PVER ΡΑ-
RENTEM VERBERI T, AST OLLE PLORAS SIT PARENTES, PUER DIVIS PARENTUM SACER ESTO. auctoru
Festo lib. XI m. Quae lex etiam Virgilio nota fuit: ait enim libro sexto,apud inferos puniri quibus Pulsatusuepares,aut mus invexa clienti. Scribit idem Festus cui hanc legem obiter explicemus 2 plorasit parentes, idem esse quod clamarit. Sed quia qui proquiritant, qui iubilant, etiam clamant, videamus quid inter proquiritare, iubilare,dc parentes plorare in tersit. Varro scribit lib. v. de lingua Lat. qui fidem Quiritium clamans implorat, eum dici proquiritare : & ut quiritare urbanorum, sic iubilare rusticorum esse. Simili modo qui parens parentum implorabat auxilium, paretes plorare dicebatur. Solebat autem is cui vis aliqua fiebat, si quidem ruri ageret,iubilare: fin vero in Romana ciuitate, & ciuis esset, Bb prO-
22쪽
proquiritare. unde illud Terentii in Adelph. obsecro populares ferte misero ais innoceti aincia Subuenite inopi. clium,
In que locu Donatus, & hoc est, inquit, quod veteres quiritare dicebat, Quirites coclamare. Quia spectat etiam Plauti 1llud in Curcul. Ergo ambula in lin. hem tibi. CN. O ciues, ciues. MI. quid clamas Si denique parens esset qui a filio vim pate-Tetur, parens parentes plorabat, hoc es , Conclamabat, & Diuis parentum sacer erat filius, hoc est, eius facinus conclamatis parentibus Diuis parentum sic deuouebatur, ut filius a
quouis sine fiaude posset occidi, & qui eum occidisset, parricidij non damnaretur. Qua quidem lege Regia usi non sunt Romani perpetuo. Scribit enim Vlpianus,si filius Imatrem,
aut patrem,quos venerari oportet, contume-
lijs affecisset, aut impias manus eis intulisset, praefectum urbis delietum ad publicam pieta tem pertines,pro modo eius Vindicasse. cap.I. de obseq. parent. & patron. praes . Potestatis itaque patriae ius, quo impune filios vendereri occidere parentibus omnino erat liberum, ante exactos Reges, nisi me vehementer coniectura fallit, in usu esse desit. Quamuis i
23쪽
terim inficiari non postim, Deceuiros in quartam sitarum legum Ubulam eum quoq; morem retulisse, quo non nisi post tertiam ve ditionem patris potestate filios liberari erat receptum, idq; Dionysium scripsisse libro secundo. Verum eam fuisse Decemuirorum intentionem,ut veterem & incertam illam vendendi filios c5suetudinem, quae Romuli temporibus in usii erat, noua lege confirmare voluerint, mihi nequaquam persiladeo. Dicam itaq; quod sentio libere. Romuli temporib. post tertiam demum venditionem filius po- testate patria liberabatur, & sui iuris fiebat. Voluerunt quoque Decemviri, post tertiam demum venditionem filios sui iuris fieri. Sed
diuersa ratione.Romulus pervenditiones tres veras tres venditiones intellexit. Decemuiri vero ne ius antiquum penitus immutatu cum magistratu videretur, aliqua non legum dumtaxat, sed & morum veterum superes e vestiagia voluerunt. Ideoq; tres illas venditiones, sine quibus e patris potestate filius more maiorum non eximebatur, in suas tabulas retulerunt. Itaque filius ter mancipatus,ter manumissis,& more maiorum, & lege Decet
uirali sui iuris olim fiebat. More maiorii qui-
24쪽
DE PATRIA POTEST.dem, si ter vere mancipatus, ter vere manumissus sitisset: lege vero Decemuirali fiebat sui iviis filiussamilias emancipatione, hoc est, tribus imaginariis mancipationib. & manumisisionibus. Iuberi, inquit Vlpianus in fragmentis,tit. X. , parentu potestate liberantur emancipatione, id est, si postea quam mancipati fuerint, manumissi sint. Per emancipationem autena, imaginariam apud Vlpianum intelligi. non aliquam veram venditione, Caius in sitis institutionib. demonstrat lib. I. tit. VI. Ema cipatio , inquit Caius, hoc est, manus traditio, quaedam similitudo venditionis est. Et ad huiusmodi emancipationem legem hanc Decemuiralem pertinuisse, expresse testatus est
LIBER ESTO. Nec vero dubitabit, quin haec interpretatio nostraverissima sit, qui solis emancipationii solennia apud Caium diligenter excusserit. O De sterii Vlpianus eod. tit. X. Cum enim dix11let, illos patria potestate emancipatione libera- obiecit: Sed filiiv quidem ter mancipatuσ,ter
25쪽
De prisco patronatus iure. Cap.IIII.
Cribit lib. u. Dionysius, Romulum patriciis plebeios commendasse, optione cuiq; e vulgo data quem vellet patronum eligendi, more ab Atheniensibus repetito: & eam pauperum tutelam patronatum appellatam fui .n: iusque patronatus officiis tum indo apud Romanos durantibus huiuunodi constitisse: nimirum ut patroni clientib. de iure responderent, cuius illi rudes erant, & ignari: absentium aequὸ atque praesentium curam gereret: adessent in iudici)s omnemq; accusatoris impetii sustinerent. Iuxta Plauti illud in Mene Iuris labi dicitur dies,ssimul Tatroniis dicitur: quippe qui pro illas
Loquantur, male quae fecerint: aut ag P opulum,aut in iure,aut apud iudicem res e . Sie me hodie nimiis sollicitum cliens stultam habuit: neque quod volui agere quicquatacitum est: ita me attinuit, ita me detinuit.
pud AEdiles pro eius factiis plurimis, Psimisi dixi causam.
Chentes autem patronis, qui tenuioris erant fortunae, quam ut filias honeste commodeque possent elocare,in elocandis filiabus opitula
26쪽
bantur, eosq; eorumq; filios ab hostibus inter .ceptos, sumptu proprio redimebant. Et fuit certe ius istud patronatus tantae apud veteres auctoritatis, ut cotenderit expresse M. Cato, patrem primum, deinde patronum proximunome habuisse: auctore Gellio b. V. cap. XIII. Proinde no est dubium, quin seuerὸ in patronos fraudulentos Romani animaduerterint. Sane Dionysius auctor est, clientem aduersus patronum, aut patronum aduersus clientem dicere testimonium no potuisse: nec alterum ab altero accusari, aut inter inimicos numerari: qui quid horum fecisset, teneri eum Romuli lege de proditoribus, eumq; ut Diti sacrum, interficere cuilibet liberum fuisse. Atq; huius quidem prisci iuris Decemuiri etiam nostri aliqua in suis tabulis memoriam stipe esse voluerunt. Ideoq; ius istud patronatus a . Romulo uti introductu fuit, ita in suas quoq;
tabulas transtulerunt, his verbis 'PATRON Vs SI CLIENTI FRAUDEM F Α-XIT, SACER ESTO: quemadmodum
Servius Honoratus, & post eum Iulius Sabinus exponentes illud Virgilii, Etham inneis clienti, adnotarunt. Refert idem Sabinus, per fraudem in hac lege praeuaricationes Vrbanu
27쪽
intellexisse, quod mihi ad omnem fraudem,
dolumq; malum potius reserendum videtur. Voluerunt itaque Decemviri, patronum qui clientem fraudasset, sacrum esse. Morem Romanis fuisse ait Dionysius, ut quos vellent impune occidi, eorum corpora deuoueret Deo
cuipiam, praecipueq; Dijs inferis. Eumq; morem obseruasse Romulum in fraudibus patronorum, clientumq; vindicandis, idem expresse addidit Dionysius. Quo sensit hominem sacrum accepisse in hac lege Decemviros dubium non est: quamuis hominem sacrum Festus eum definierit, quem populus iudicauit ob maleficium, neque fas est eum immolati, sed qui occidit, parricidii no damnatur. Quae quidem Festi definitio alio referri debet. Et certe Liuius lib. m. L. Valerio & M. Horatio Consillib.,sancitam, ait, nouam fuisse legem,
ne quis ullum magistratum sine prouocatione crearet: qui creasset,eum ius fasq; esse o iudi, nec eam caedem capitalis noxae haberi.
Ad quam legem Festi definitio non incomis mode trahi posse videtur.
28쪽
V a ius suum volebant persequi, in iugaduersarium vocabant: quem sequi nolentem attestationis medio ducebant, & reluctantem omnino trahebant, siq; opus esset, rapiebant. Plautus in Penulo: Sed quid ego dubito lugere hinc in malam crucem, Priusquam obtorto collo ad Praetorem trabor' Erat enim lege sanci tum Decemuirali, in ius vocati ut irent. Auctor ad Herennium, legatus est, inquit, ut in ius eas cum voceris. . Cicaro lib. II1. de legibus: A pueris, Quinte, didi-
Cimus, SI IN IUS VOCET, AT EBAT, & huiusnodi alias leges nominare. Si aute in ius vocatus vitio, morboue, id est, neq; febriculoso, neque graui nimium, sed vitio quodam imbecillitatis, atq; inualentiae ire inius.non poterat, et iumentum,hoc est,Vectabulum t Caeciliuς id Gellium lib. xx. interpretatur 9 quod iunctis pecoribus trahebatur,dari voluerunt Decemuiri. Eiq; haud aliter in ius sequi, quam strata, Qua nimis aegri portari solebat,arcera,recusanti, arcera sterni expressa lege prohibuerunt. qua legem hunc in modii apud Gellium esse restituendam e
29쪽
e A P. V. 34s IT, IUMENTUM DATO: sI VOLETAR CERAM, NE s T E R NI Τ o. In libris
enim impresiis mendose legitur: Si nolet, ameenam ne flemito. pro, Si volet arcenum,ne flemmio. Item esset, pro est. Decemuiri itaq; postulanti arcera reo sterni vetuerunt: non quod eam sternere si actor voluisset prohiberetur, verum quod eam reo sane arcera in ius sequi
recusanti, inuitus actor sternere non coger
rur. Ea siquidem est prout illam Sextus Caecilius interpretatur2 Decemuirorum sententia, ut in ius vocato pauperrimo homini, vel inopi, qui aut pedib. forte aeger esset, aut quo alio casu ingredi nequiret, plostrum daretur: ne causatio aegri corporis perpetuam daret fidem detrectantibus, iurisq; actiones declinantibus, vacatione. Nec quidem si morbus sonticus, quem vehementiorem Vimq; grauiter nocendi cotinentem interpretatur idem Caecilius, reum inuasisset, arceram sterni permiserunt Decemviri, sed iudicii diem diffsum
esse volueruut, cap. II, II. Si quis cautio.
Decemviri eum diem diffindi dicebant, quidisserebatur. Nec dubium est, quin hanc lege de diiundendo die a Numa Rege desumpserint. Nam certa quaedam vitia enumerasse visus
30쪽
sis est Numa, quibus si iudex,uel alteruter ex litigatoribus impeditus esset, di es iudicis diffinderetur. Eiusq; legis particulam, quae apud Festum lib. xvi, mendosissima exstat, omnino mihi persitast Iacobus Culacius acutis mus interpres, sic esse restituendam: sI QII D
In exemplarib. impressis pro Diripus legitur Di fenfμ, erroris non admodum obscura origine, siquidem veteres ita scribere solebant,
disseisu, pro diffiis: quod cum non perciperent imperiti bibrari),dissem loco, distensim po
suerunt. Dies autem ita diffindi solet ex lege duodecim tabula si,ut si morbo sontico actor, vel reus impeditus esset,inorbum 1n iure allegari per amicum curaret: tunc Praetor excusatione cognita, quia Decemuiri ob morbum
sonticum volebant diem iudicij diffissem esse, in diffindendo die hac sormula utebatur: HIC
DIES DIFFISUS ESTO. ut auctor est Acron in Horatiii. Ergo vocatus in ius, ni morbo esset opus iumento, ni e morbo sontico
die, iudici, diffisis esset, statim in ius sequi a
ctorem cogebatur: eiq; non sequenti praesentibus antestatis actor iudicium denunciabat.