Iacobi Raeuardi Brugens. I.C. Ad leges duodecim tabularum liber singularis, veram prisci iuris antiquitatumque ad hunc vsque diem incognitarum explicationem continens

41쪽

C A P. VI. rotorreptionem fiebat, ciuilem,& sestucariam verbo dictam, non manufactam suisse, idem. Gellius expresse testatus est. Ceterum posteaquam Prietores, propagatis Italiae, orbisq; Romani finibus, datis 1urisclictionib., negotiisque occupati, ex iure proficisci dicendarum vindiciarum causa, in res longinquas grauabantur, institutum est contra. XII. tabulas, tacito populi consensit, ut litigantes non ex iure apud Praetorem manum consererent, hoc est, Con Vna cum Praetore manus conserendae gratia ex iure, siue loco illo in quo ius redditur,

in locum controuei sum proficiscerentur sed ex iure manu consertum vocarent, id est, alter alterum ex iure ad conserendam manu in rem

de qua ageretur, vocaret: & simul in agrii fit de eo sorte conti ouersia esset profecti, terrae aliquid ex eo, uti unam glebam, in urbem inius ad Praetorem deferrent, atque in ea gleba tanqua in toto agro vindicarent. Quomodo aute huiusnodi mauus consertio fieri soleat, litterae antiquiores non declarant. Nec quidem perpetuo in fundum proseisti sunt Elagates, indeq; glebam in ius detuleriit. Fuit enini tandem a Iuriscosultis noua,& solennis quaedam manus conserendae ratio eXcCgitata,quae

42쪽

certis concepta verbis, & suum actori,& reo item suum, nec non suum quoq; Praetori casemen praescribebat. Itaq; quemadmodum Praetores negotiis variis occupati, tandem dice darum vindiciam caussa proficisci grauabantur sic litigantes etiam manus coserendae gratia tandem in agros proficisci indeq; glebas

in ius deserre omnino desierunt. Ne tamen

nouis aliquibus institutis omnis prisci iudiciorum ordinis solennitas aboleretur, vissem suit Pontificibus, qui iuri ciuili,& legis actionib.

praeerant, aliquam profectione imaginariam, in verae profectionis locum stirrogare, qua litigantes Certam inire viam, eamq; redire docerent. Qina tempore haec iudiciorum ratio in usu fiuste videtur, quantum ex Cicerone pro Murena colligimus, ut actor cum in ius vocasiet aduersarium, hac in iure formula v-

teretur: FUNDUS QSI EST IN AGRO QII SABINVS VOCATUR, EGO EUM EX IURE MEUM ESSE AIO: INDE EGO TE EX IURE MANV

C ON SERTUM uo Co. Citatus deinde reus v-siis est hac formula: UNDE TU ME EX IV MANV CONSERTUM VOCΑsTI, I N D E EGO TE REvo CO. Tum Praetor: UTRISQUE, SVPERSTITIBUS PRAESENTIBUS , ISTAM VIAMO DICO:

43쪽

DICO: INITE VIAM. praesto aderat sapiens qui uiam inire doceret: REDITE VIAM. codem duce redibant. Haec iam tum etiam in usu esse desierunt, cum Praetor additis exceptionibus& replicationibus ius in litis verba componebat. Tunc enim cuilibet ita ut sibi videretur, edere actionem fuit liberti, siue per libellum, siue per solam denunciationem : satisq; erat hac uti formula in fundi vindicatione: Funda Tusculanum e c iure siuirisium meum esse aio. Et quamuis haec ita tam varie fuerint in iudiciis

olim usurpata, Una tamen eademq; perpetuo obseruabatur litis vindiciarum ratio, qua res tam diu vindicabatur, donec alterutrius ex iis tigatoribus sacrametum iustum esset pronum

ciatum. Veteres siquidem & vindiciis, & sacram entis olim contendisse,unico Ciceronis testimonio confirmari potest pro Milone. Eum, inquit, de atque cui iam nulla lex erat, nullum ciuile ius, nulli possessionum termini, qui non calumnia litium,no iniustis vindiciis, ac sacramentis alienos fundos, sed castris, exercitu, signis inferendis petebat. Nec id etiam ignoraste visiis est Arnobius, aduersus gentes

libro quarto, dum ita scribit: Quis quaesitor, . quis arbiter ceruicibum a por

sonas

44쪽

sonas huiusmodi aut vindicias iustas dare, aut

sacramenta conetur pronunciare non iusta'

Vindiciis quidem res petebatur, quoties incertum erat, uter litigantium lite proprietatis pendente, rei controuersae suturus estet possessor: sacramentis vero de ipsa re principaliter, hoc est, de rei proprietate contendebatur. Et idcirco fieri potuit, ut solo sacramento, nulla vindiciarum mota quaestione, de co-trouersis rebus disceptaretur. Idq; diligenter adnotasse, ac acute animaduertisse Asconius mihi visus est, litem vindiciarum hunc in modum definiens: Lis vindiciarum est, cum litigatur de ea re apud Praetorem, cuius incertii

est quis debeat esse possessor: & ideo. inquisiis qui rem tenet, satisdat pro praede litis vindiciarum aduersario suo, quo illi satis ciat, nuhil se deterius in possessione nimirum, de qua

iurgium est: rursus cautione praestita, spo sone prouocatur ab aduersario certae pecuniae, aut aestimationis, quam amittat ni sita sit haereditas, de qua contenditur. Ceterii si nulla possessonis fieret cotrouersia, solis sacramentis, nulla vindiciarum quaestione mota, sic cointendebatur,ut is interim penes quem rei controuerse possessio esset,idonee satisdaret, auctore

45쪽

i Aore paullo,lib. primo sentent. tit. XI. Quo ties haereditas petitur,inquit Paullus, satisd tio iure desideratur, & si satisdatio non detur, in petitorem haereditas transfertur: si petitor satis lare noluerit, penes possessorem possesisio remanet: in pari enim causa, potior est possessor. Proinde errare mihi plurimum via dentur, qui petitionem haereditatis litem arpellant vindiciarum. Haereditates enim sacramentis petuntur, id est, legis actionibus: pos sesiones haereditatum, si forte de iis esset contentio, lite principali pendente, vindiciis, nosacramentis alterutri ex litigatorib. addici solent. Eoque mihi omnino visus est respexisse Cicero, cum ita scriberet, in Verrina tertia: Si quis testamento se haeredem esse arbitraretur, quod tum non exstaret, lege ageret in haereditatem,aut pro praede litis vindiciaru, cum satis accepisset, sponsionem faceret,& ita de

haereditate certaret. Sensus enim est,eum qui se haeredem esse arbitratur, haereditate petere duabus rationibus posse, nimirum sacrameto

sine vindiciis, aut vindiciis & sacrameto simul ' Sacrameto quidem, si nulla possesilonis mota controuersia, lege in haereditatem agat: quo casi locum habere solet illa,quam modo ata

46쪽

DE PRISCO II REVINDIC.

notauimus Paulli sententia: Vindiciis verri& sacramento simul,in haereditatis petitione locus erat, si non haereditas duntaxat peteretur, sed insuper is qui lege in haereditatem agebat, se pendente legis actione haereditatis possessorem esse oportere contenderet. Idq- e

preste significant huiusmodi quae in eadem Ciceronis vetana subsequutur verba: Iam quid id ad Praetore ter posse Orfit' Nonne id quaeri vortet tru po festorem esse oporteat' Ergo vindiciarii liti, si Asconio,& Ciceroni credimus,

tunc demum apud veteres locus erat, cum incertum estet, uter litigantium rei controuers,

lite principali pendente, futurus esset poseosor. Eocs sensu apud Liuium, aliosq; auctores probatos, vindicias esse accipiendas,ab eruditis quibusdam viris copiose satis est demo stratum. Sane quod Festus scribit, Vindicias res illas esse de quibus controuersia est. illud

omnino ad antiquam manus consertione per tinet. Cum enim manus conserebantur, tunc

si quae vindiciam feret controuersIa, res Controuetias in iure prasentes alterutri ex litigatoribus vindicanti Praetor tam diu addicebat, quam diu alter alterum iusto sacramento, dc

sponsione non superasset. Idque mirum in modum

47쪽

dum probat vindiciaru, quam Cincius apud eundem Festum dedit, definitio:Vindictae,inquit, olim dicebantur glebae sic legendu est, non passim legitu6 quae ex iundo sumptae, in ius allatae erant. Proinde cui glebas ex fundo in ius allatas, aut alias res mobiles, pendente proprietatis controuersia, caussa cognita, is qui iurisdictioni praeerat, addicebat, eidem vindiciae addici dicebantur Quantum ex Fello,& Cincio colligimus. Servius aute Sulpitius vocabulo etiam singulariter rmato, vindiciam esse ait, cum aliqua de re contro uersia est, ab eo quod viridicatur. Illudq- huiusmodi Decemuirali lege confirmat: SI VIN

DICIAM FALSAM TULIT, REI SIVE LITIS A BITROS TRES DATO: EORVM ARBITRIIS FRUCTVs DUPLIONE DAMNUM DECIDITOR.

Sic primus locum hunc, qui mutilus erat, &omnino deprauatus, apud Festum restitui in verbo Vindiciae. Ecquis obsecro dubitauerit, quin haec emendatio verissima sit, praesertim si

ho ignoret, in legibus sic scribi solitum: Rem fine litem. idq; Seruium Honoratum in Virgialium adnotasse. Quid autem hac in lege sibi voluerint Decemviri, non admodum esse obscurum puto. Voluerunt enim iudicem, qui dolo

48쪽

dolo malo in fraudem legis, vindiciam ini

stam tulerat, tres arbitros costituere, quorum

arbitriis fructus duplione damnum decidi posset. Eoq; omnino pertinere, & inde primum ortum vix dubito, quod in Pandectis de iudicibus passim legimus, qui litem suam fecerat. Nec quidem huiusnodi mictus duplione multati perpetuo fuerunt iudices, qui vindiciam sententiam tu iniustam tulissent dolo malo,

nonnunquam enim veram iustamq; litis aestimationem praestabant. cap. XV. de iudi c. non nunquam inquantu de ea re aequum religioni iudicantis visum fuerat, poenam sustinebant. cap. vlt. de Var. & extraord. g. Porro vindicias nisi saperstitibus praesentibus, eos intcrquos erat controuersia, stimere non potuisse, Festus adnotatum reliquit : vindiciasq; secundum libertatem sempor ex vetere iure, quod in duodecim tabulas translatum est, dicendas esse, testatur Pomponius, cap. H. XIII. de

orig. iur. Nec quidem antiquissima ista dicendarum vindiciarum ratio in rebus mobilibus Romae in usu fuit perpetuo. Fuisse enim tempora, quibus tam diu res mobiles, de quibus

controuersiae mouebantur, aut in aede, aut apud sequestrem ponebatur,donec alterutrius

49쪽

ex Iitigatorib. sacramentuin ius iam esset pro- minciatum, ex innumeris prudentum responsis constat. Sane homines quoq; apud sequestres deponi potuisse, testatur Vlpian. cap. VII. depos. Quin & iudicibus olim homines s questro datos fui sie, Plautus refert in Mercat. De isthainum iudex captus. D. iudex' iam scro. Nunc tu in con filium istam aduocasi tibi. LI. μορ3ue o mihi data cc. Res autem mobilis quae apud sequestrem noponebatusi solet in aede, siue in fano custodiri. Et certe antiquissima fuit, diligentissime Olim obseruata rerum pecuniarumq; in fanis deponendarum ratio. De qua sic Cicero scribit lib. v. is .famil.Nam de Luceio,inquit, est ita actum,ut auctore Cn. Pompeio ista pocunia in fano poneretur.

De litu addictione. Cap. VII.

V A M Gellius lib. XVI. cap. II. allegat

Iegem Decemuiralem, eam utpote vitiosissimam sic esse restituendam probabilib.

aliquot coniecturis demonstrabo: ANTE ME .RIDIEM CAUSSAM GNOSCITO, Q vM PEMORANT AMBO PRAESENTES. POST MERIDIEM LITEM ADDICITO,*SI AMBO PRE ENTES.

50쪽

DE LITIs ADDICTIONE. SOLE OCCASO, DIEI SUPREMA TEMPESTAS

Esaeo. Et constat quidem haec verba, caustam constito, non ad litigatores,sed ad ipsum iudicem esse referenda, propter haec Verba, peronunt ambo praesentes. Ergo quod causse coiectio,vi satis ex Asconio & Marcello constat, non ad iudicem, sed ad litigatores referatur, certissimum est loco conficito, reponi no posse . conicito. Ea enim legis videtur esse sententia, ut iudex ante meridiem, quum actor & reus perorassent,id est, caussam dixissent, de caussa cognosceret. Veteres autem dixisse causiam conscito, pro cognoscito, non memini me legisse. Illud quidem dubium non est, pro cognitu auctore Festo gnotu dixisse veteres. Signotu, ergo & gnosco: nam unde gnotu, nisi a gnosco Certe veteres gnosco dixisse, non Festus solum, sed etiam lib. secundo testatus est Prisciatilis. Quid igitur obstat, quominus pro caussam conscito, legamus caussam Poscito, aut certe caustam cnoscito. Si no ob aliud, certe quod latini plerunque G litteram ita forma Tint, ut Graeci situm gamma, quod facile in CLatinum potuit transformari. Imo Vestus lib. xIII. contendit, C pro G seequenter antiquos

posuisse. Id , etiam ex antiqvissimis quibus