장음표시 사용
11쪽
In libros Aristotelis de Anima
Ecrio Prima. Dignitatem,ordinem ac difficultatem huius scientiae ad alias ostendit. cari. Ita Lect. r. Huius scientiae praemissa difficultate, ac varijs dii finiendi ciendi generibus, ostendit de anima contemplationem ad qua Philosophiae partem spectet. 73 Motu ci sensu animam suisse cognitam a Philosophis dicit:& illorum affeti sententias ac reprobat qui se animam ex motu cognouisse existimarunt. ILL Empedoclis&Pla sententias exponit,qui ex par
nonnulli, qui animam esse numerum seipsum mouentem dissinierunt. Varias philosophorum opiniones adducit, qui animam ipsam unum aliquod sensibilium elementorum esse existimauerunt. 2o Aduersus illos pluribus rationibus contendit. qui animam secundum substantiam moueti opin tantur. *7 Reprobat Democ. sententiam de anima, qui ei voluit moueri ex athomis: d adducit de anima Plat.
sententiam . . . LAIM'i 2 4 ductius Pl1t m variis adducit rationes, quibus probat animam nullam penitus magnitudinem habere t. s. Quorundam minus recte de anima philoi phantium opinione varijs argumeritis reprobat, quia eam esse harmoniam existimauerunt. q3
ει his. Destruit illorum sententiam, qui animam per se moueri physicae exillimauerunt. fis Lect. E . Eorum opiniones varijs argunctis, reicii, qui animam di luerunt esse numerum s ipsum mouentem. 3 Lect. a 2:MuIus rationibus redarguit Empedoclem, qui
- ex omnibus principijs de elementis animam, ut omnia cognosceret, componi asseruit. Lect. I 3. Eorum sententiam exponit, ac reprobat, qui animam ipsis elementis attribuere ausi sunt. AD Leei. M. Duas quaestiones proponit,te kluit: videlicet, rarum variae anims operationes uni tantum anims c
ueniant, vel diuersis eius potent ijs:& viis ipsius quodnam sit prim i pium. 6
Ectio Prima. Proponit dicenda: deinde n6- nullis diuisionibus propositis, deducit d sinitionem animae: Iedemu exponit quomodo ipsi corpori uniatur. Lect.2.Explicata animae definitione, ponit quomodo ea non sit , corpore separabilis. II Leci. 3. Ponit duplicem demonstrandi modum,unum priori, altersi , posteriori: quo concludit animam ese primum vivendi principium in tribus viventium generibus esicriti aliter ordiriatis. 8o
lactat. Quo pacto distinguantur potentiae ab ipsa anima,& abii uicem in rebus an ratis: ex hoc deducens animam esse id,quo primo vivimus,lamimus, motae mur&intelligimus. 8s Leti. D Quot nam sint & quae animae vires, & quo 'do seinuicem ordine quodam consequantur exponit: ac quo pacto singulis earum animae ratio conueniat, suam proxime explicauerat. 9 Loe animae vitibus singulis dicendum esse pio
ponit re incipiendum esse ab obiectis: ex quibus ipsi actu & ex his potentiae, de ipsa anima patesunt. 96 Leti . . De ipso alimento,ac generatione, quae ad ue taliuam animae partem vi obiectum, de opus spectat: dicendum esse ostendit hine probat animam ipsam omnium viventium causam esse in triplici causarum genere,videlicet brutae, sinis,lo efficientis. '' Lect. 8 suas minus recte philoibi hantium sententiastes illi. unam, qua Emp ocles viventium augmentum,decrementumq; terrae,ac igni attribuebat, ait ram, qua tantum igni, hoc ipsum,non autem animae, attribuendum,ut par erat, existimabat. Io Leci. q. Alimentum quomodo ei, quod alitur, sit con 'irarium,& quid nam sit ostendit:quo item pacto,nutrition' augmento, & generationi animatorum con- lacniat exponit: ex Atio animae vegetabilis definitionem deducit:qua item demum ratione alimentum sit ipsius nutritionis instrumentum declarat. Io S
Leci. Quomodo simile a limili eatiatuum quo e ducit sentum non in actu ei se ipsa sensibilia, sed in potentia est etiam in actu , quo ipso suo opere iungitur. Densibilia ipsa cognoscendo. U3Lect. a i. Distinguit quippiam esse in potentia biseriam vel simpliciter, vel secundum quid: de ad intellectum plicans ostendit quo modo ex hortalia reducatur in actum non quidem patiendo sed potius seipsum perficiendo. Leb. I a. Quam differenter ab intellectu sensus educ tur de potentia in actum. ostendit,& ea, quae dixit,
Leci i 3. Primum de sensbii bus uniuscuiusque fissus dicendum essie proponit. Deinde sensibilia diuidit in seia' in sensibilia per aec iden s& sensibilia per se,quo realia propria, alia comunia iure sunt appellata. I et D t. I . Quod color sit proprium obiectum visis ac usi se per se: Quid item diaplianum,ac lume sit exponit,& lumen ipsum tum esse corpus probat. GI 27 LM.t s. Proprium visibile in lumine, & perspicuo v detidi in debila distantia,quamuis di si a mnnulla in
tenebris videantur ostendit. 13 Ledi. H. Dividit sonum in sonum in actu & in poten tia, exponii quomodo,& quot modis,& in quo subiecto fiat, & declarat quomodo generetur Echo, M. duas illius ponit species. Lect.1 7. Quomodo fiat sonus in medio aere uno πιλ tinuo exilienti: cpa in aure item sit aer aediscatus di immobilis ut sit auditus probat: quae etiam demucausa sit soni, & illius disierentias, de acuti & grauis ex similitudine ad quatilites tangibiles eclarat. I qa Lecto Quibus nam conueniat vocem habere,dc quom formetur. I sI- auam dissicile sit de odorabili tractare erret onus naturan e disserenitas ex saporum disi erenti j spatefaci concludens quomodo odoratiuum sit od rabilis Perceptiuus sappositi. ilo
12쪽
ORDINIS P R T IC AT O RVM IN LIBROS ARISTOTELIS DE ANIMA. LIBER P E I M V S.
sum duplici textu, antiquae, videlicet, translationis N A Dropyli.
aia in praestantisinia. Cap. 14 Doret ident Thomas inicemio phy
LECTIO PRIMA.D Plitatem,utilitatem, ordinem aedissicultatem huius scientit ad alia. Ostendit.
V M ouinem scientiam rem egeb nam virbitremur ac bovorabilem, alia mi, ex eo tale esse putemus, quia vel exactor est, vel rerum essearum, qua magis pr stabiles, m gis : sunt admirabiles: scietiam animae nimirum ob haec utraque no inruria ponendam in primis esse censimus. ON o R. v M, O honorabilim notitiam opinantes,magis autem alteram artera aut secvndum certat udinem, aut ex eo quod
miliomm . mirabiliorues: propter Hraque haec, anima historiam rationabilite utique in primis ponemus.
Sicut docet Philosophus in Ir ealalibus, in quolia
bet genere rerum necesse est prius considerare εmunia & seorsum, & pollea propria unicuique iulius generis quem quidem modum Arist. servat in Philosephia prima. In Metaphy.αprimo tractat & cesiderat
communia entis inquantum en pollea vero considerat propria unicuiq; emi. Cuius ro eii, quia nisi hoc seret, idem diceretur frequelera erum aut animalarum cium quin dam genus eii,& ideo in consideratione rerum animatarum oportet prius considerare ea, quς stant communia omnibus animatis, post modii vero illa,quq sunt propria cuilibet rei satae.Coe aut cibus rebus aiatis est anima. in hoc.nasia alata conueniunt. Ad tradendum igitur de rebus aiatis sciam, iecessariu suit primo tradere letam de ala tanqua coem eis. At illaergo volens tradere sciam de ipsis rebus aiatis,primo tradit sciam de aia.postmoduvero determinat de proprijs singulis aiatis in sequetibus libris.In tractatu aut de anima, lue habemus prae manibus primo ponit prinxm iii, in quo facit tria,quae necessaria sunt in quolibet prooemio. Qui. n. cit Pro mi u triai medit, primar. ut auditore reddat beneuolum.Scsso ut reddat docilemaertio ut reddat attentum. Beneuolum quidem reddi ostendendo utilitate sciata docilem, prae mittendo ordinem & dillinctionem tractatus: at letum attestando dissicultate tractatus. us quide tria Atili sarit in prooemio huius tractatus .Primo.n.ondit dignitatu huius scientiae.Scito vero ordine huius tractatus, Quis sit, i.& qualiter sit tractadum de anima. ibi sinquirimus aut. FI enio vero ondit dissicultate huius sciae ibi. soli
aut oe penitus de difficilioru &c.ICirca primu duo facit. Primoena ndit dignitate huius sciς. Scdo viilitate eius, ibi Videt aut & ad veritate dec. FCirca primu sci eda elivoli scia bona est, di non sola bona,veiu et humorabitu. Nihilominus in una scia in hoc superexcellit alia . Quod aut cis scia sit bona, patet . quia bonu rei est illud, fm qgres bet esse pei sectu, hoc. n.vnaqusq; res qufris de desiderat. Cu igit Lia sit persectio hois inqua tu lio, scia est bonu litas. Inter bona aut quaeda sunt laudabilia,illa. quae sunt utilia in ordine ad finem alique.laudamus.n bonum equia,qu a bene curritaluada vero sent et honorabilia, illa.s quae sent sp seius a. honoramus M.fnes. In scientius aut quaret a lunt practicae,& quaedam speculati vir, de haedisserunt, tua practicae sunt Pp opus, speculativae aut v seipsas. Elio istiarum, speculat tuae, di bonae sunt& honorabiles,practicae vero laudabiles lib. Ois ergo scia speculatiua bona est & honorabilis. Sed & in ipsis scieni ijs speculatiuis inuenit gradus quaiu ad bonitate & honor ab litate. Sc Ia nanq; ois ex actu laudat,ois aut actus laudat ex duobus,ex obiecto, se qualitate seu mo. sicut aedificare est melius quam sacere lectu, quia obiectu aedificationis est melius lecto. In eode aut iespectu eiusde rei, ipsa quatrias gradu quenda facit, quia quanto modus a disci jest melior,tanto melius est Uificiu.Sic ergo, scolidet ei scia,seu actus eius ex obiecto, patet,cy illa scia e nobilior, quae est melioru & honorabilior v. Si vero consideret ex qualitate seu mo, sic scia illa est nobilior quae est certior. Sic ergo dicitur una scia magis nobilis altera, aut quia est melioru & honorabilioru, aut quia est magis certa. Sed hoc est in quibusda scienti js diuersum . quia aliquae sunt magis certae alijs, di in sunt de rebus minus honorabilibus, aliae vero sunt de rebus magis honorabilibus Ze melioribus, ct insunt minus certae . Nihilominus in illa est meliosiqus de rebus melioribus de honorabilioribus est. Cuius ro est,m sicut dicit Plis in lib. ii .de aiatibus: Magis concupiscimus scire modicu de rebus honorabilibus de altissimis,et ii topice de probabiliter illud sciamus, uscire mult*m & per certitudine , de rebus minus nobilibus. Hoc.naa et nobilitate ex se N ex sua luvadllud vero ex mo & ex qualitate. Haec aut scia,sue aia,utrunq; hei, quia & certa est, hoc. nRuilibet experitur in seipso, stes habeat alam,& θ aia vivificet. Et ua est nobilior,aiaar. est nobilior inter inferiores creaturas. Et hoc est quod dicit. Nos opinantes notitiam, F id est sciam speculativam omnium esse s notum, F id est de numero bonorus&honorabit: uni sed altera scientia est magis bolia de honorabilis altera, dupliciter, aut quia est magis certa, ut dictum est. unde dicit secundum certitudinem, aut ex eo tu meliorumb illorum scilicet, quae sunt in sua natura bona s& mirabiliorum, F id est illorum quorum causa ignoratur spropter utraque,=.i.propter licet duo animqhistoriam. Et dicit i historiam.ἴ quia in quada summa tractat de ala no perueniendo ad finalem inquisitionem Omnium, que perlinent ad ipsam alam, in hoc tractatu. S. Πὶαsuper Anima. Α Η
lib. ma no rum mora. liuin eap. I. di a Bonitas actionis ex duobus, pendet,ex obi
13쪽
H .n est de ratione historiae sin primi P hoe si accipia
quantu ad totam stlam naturalem,non dicit ordine, sed dignitate:si vero ad scientiam de rebus animatis tantu, se in primis dicit ordinem. Consequenter cum dicit. Mientia de Videt raut ad veritas oem, ipsius aratim cognimnia mitti no Hismet re coferre,qmaxime ad ipsius natura scienin modii vo tiam. Geminavim quasi principium Otum animium. ita Videtur autem ad veritatem o F, euvitio initumlium condiuere, maxime autem ad naturam. Uenim tanquam principium animalium. Ostendit uti R. eddit auditorem beniuolum ex utilitate huius scit litatem, dicensia, cognitio de anima vξ multum proficere ad omRatione in- Ad oes .n.
i liines, dis p Π philosopbis in .unes dat occaliones. quia, si ad phicii no, indi Lisophiam primam attendamus, non possumus deuenire uinorum no in cognitione diuinarum & aliissimarii carum, nisi pertitiam; mo' qus ex virtute intelnpossibilis acquirimus. St. n.natu
ti ista rὸ inteis, possesset nobis ignota, no possumus scire ordii pii, pendet n miabatum separatarum, sicut dicit Comentator latapoiεtiis, o peril I. Metaph. Si vero attendatur quatum ad moralE. illius vero es non possiimus persecte ad sciam moralem peruenire, nisi
sciamus potentiis anim q. Et inde estu, Philosophus in L- ῆM Ethicaulibuit quaslibet virtutes diuersis potent ijssae. Lib. i. Pbyc Ad naturalem vero utilis est, quia magna pars naturaliueti has animam, Se ipsa anima es Ubns de principium ori motus in reb is animatis. Est enim anima tanquam principium animalium,ly stanquamἴnon ponitur similitudinarie, sed expresilue. Consequenter cum dicit. Atque peripicere, eo ficereq; naturam eius o substantiam quaerimM:deinde ea, qua rarca ipsam accidunt. Quorum quadam afectus ipsinu esse proprq,qusdam animalibus etiam per imam inesse, competereq; videntur. Inqui ius autem cosiderare, o cognoicere naturam substantiam, postea quscunque accidunt circa ip teai. sum se rum aliae propriae pasones anima esse videntur, Substantia alia autem comunes animalibus propter illam inesse. pcilicipitiae Ostendit ordinem huius tractatus dicens θ intendi per tigna, s& cognoscere per demostr hes 2h I xionem,s quid ii aia, seu natura ipsius Scissiliam de potaianda sint. steaquscunq; accidunt circa ipsam, F.i .passiones eius. Et in hoc est quaeda diuersitas,quia quaeda videni passiones ais in sicut intelligetia 5c speculatio:qusia vero per ipsam alam inelle vident coiter salibus,sicut delectatio de tristitia, sensus de phantasia. Conlequenter cum dicit. Ille attentii Verum.n.omm ex parte, atque omnino di ilium est. una fidem aliquam de ipsa tandem accipere. Ham, cum haecu quaestio communis sit etiam cum es s rebus compluribus,
de substantia dico, quid eIt, cuipiam fortasse motas,isa via quedam esse videtur,qua cognoscere quidnam sit unaquaeque possumus rerum, quarum substantiam me me volumus, oe perinde atque modus unus est hibis, quo propris rerum demonstrantur affectui. acta propter quarendum est,quaenam fit illa via, Pis ille modus νnus,quo rerum substanti percipi posunt. ad Ods non νnus qui dam,atque communis jit ille modus, longe discitior ipse
pertractatio sit. Oportebit.nde νnaquaque rerum accipere, quis ad Ham Juanque modus accommodabitur. Si Nero pateat,illam,dem ιl rationem,uel diuisionem, vel Et quendam alium modum esse complures insuper di cultates errores ; emergunt, i ι es qui redis, quibus νmus- cuius 4Me coincienda si dignatio. Atiarum nanque rerii a principia sunt, ut numerorum, supersicierumque. Primu in autem Iortasse necessarium est, diuidere atque accipere in quonam Senem collacetur, quicque sit aia, νtrum
sit substauit On in qualitate, vel in qualitate, vilis alis
quodam praedica toris gruere,cobrocetur. Deit de ρον- uestigandum est, utrum eorum Iubeas rationem, qui porgliasunt,an potius quidamsi tactus. m erumpatum interesse videtur. Considerandum est praeterea, si partibilis fit,necne Et Niru eiusdem sit anima φαιei omnis,an non. Si autem non similis leciei, virum jecie tantum,aneta genere disserat. Nunc enim η, qui Munt atq; quaerunt de aι a.de humaua tantum quaerere perscruta6q; videntur. . at cauendu est ne nos praetereat, Hru νυ sit eius ratio, Haratis,an ruscuiusq: sit alia ratio, ut equi camira minis, aut dri. Animal aut νniuersale aut ni bilest, aut posterius est. θ' quicquid itide aliud communiter praedico. Omnino autem omnitus i*cillimorum est, accipere Tex. G. 4
aliquam didem de ipsa. Cum. n.' quassio communis crmultis alis i dico autem eam, quae est circa substantiam. eam, quae quid es fortos alicui videbitur Ha quadam methodus esse de omnibus, de quibus volumus cognosceresubstahitiamsicut cir eorum,quaesunt secundum accidens, propriorum demonstrationem, actare Psrendum Tex. G. svrique erit methodum illam. Si autem non est νnaqu damoe communis methodus de eo quod quid en, amplius discitius en negotiari. Oportebit. nincipere circa os quodque, quis modus.Si autem manifestum sit, virum d mdseratiosit,aut diuisio, aut ιι aliqua alia metbodus, a hue multas habet dubitationes O enrores,ex quibus o rtet quaerere . Aba. n.aliorum principia, sicut numeroerum Tex. O. planorum rimum autem fortass necessarium est Anidere in quo generum, et qui dist. Dico autem, utrum taceliquid edi Iubstantiam, ut quacitas,aut quantitas, antetiam quoddam aliud divisiorum praedicamentorum.. Ghuc autem, utrum eorum qua in potentia sunt, an magis
en reiectis quaedam sit, dissert enim non atiquid parum. considerandum autem Osi partibii, ct Hrum sit simulis seriei omnis anima, an non. Si aut Enon simidis species,
utrum specie diserant in genere. nunc quidem enim dicentes quaerentes de anima, de hamana Llum riden tur intendere. Formidandum autem quatenus nos lateat Tex. G. 3. Hrum una ratio ipsus endicut animalis. ut fremidum Humquodque altera:νt equi, nis,hominis, aut dei.Animal autem uniuersale ut nihil est Aut posteriur. Similiter autem e si aliquod commune aliud praedicetur. Ondit difficultate huius tractatus. Et hoc quanIu ad Olita id a duo. Primo quantu ad cognoscendu subam animae.Scdo euitatem. quantu ad cognoscendia accidentia, seu proprias passi nes ibi. Dubitatione aut docil Quantu aut ad primum, ostendit duplice disti ultate Et primo quantum ad modum dissiniendi ipsam. Secundo quantum ad ea,quae in trant distinitionem ibi. Primum autem fortassis Acci Dicit ergo,quamuis sit utilis scia de aia, in diiscite eit scire de anima quid est: oc haec dis scultas est in qualibet re, cusit unactis quaestio animae de multis alijs, circa subam eorum, de circa quod quid est. Est ergo prima diis cui tas, quia nos nescimus perquam viam procedendum sit ad disii nitione, uia quida dicunt,u, demonstrando:quidam ιν diuidendo: quida vero m componendo. Arist. aut voluit,u, compinaedo.Scssa diis cultas est de his, quς ponuntur in distinitione. Diii initio. n. notiscat ei lentia res quae non t sciri nisi sciantur principia. sed diuel solum sum diuersi principia, de ideo difficile est scire ex quibus sumant principia.Illa ergo,quae ingerunt dis scutiate ponentibus de inquirentibus dili initione,reducunt ad tria: quom primum est circa subam animae. Secundum circa rario eiu . I eritu circa adiutoriu,quod necessariu est in . distinitionibus
14쪽
uniuersilia aliquid sint, aut nihil le interpraete infra lib.
d. si initionibus eat accidetvibus animae.Circa subam est dubitatio de genere. Hoc. primo qus imus in dii in tione cuiuslibet res,vt .s siciamus genus. Et ideoquste dum eli in filio genere sit poneda an, ina, virum .s .in gne subitantiae,vel liuiuanto, vel in quali Et non solum eli aecipere genus sit premum sed propinquum. Neque enim quando hominem diuinimus,sublui iam accipimus,sed iurat. Et si anima inuenitur in genere sibilatiae, adhuc cum unumquodque genus dicatur dupliciter, hoc quidem potentia, hoc autem actu, qu endum erit virum sit potentia,vel actus. Item quia sabitantiarum quida sunt compositae,quaedam simplices, quaerendum erit, utruaninia sit coposita, aut simplex,& vi tu partibilis vel impar tibilis. Est Et q6virum sit unius speciei omnis anima ad omnem animam, aut non. Et linon lit unius speciei, adhuc est q6 virum distet ant et genere vel n5. Item ad huc dubitatio est circa ea, quae participant distinitione. Quaedam .n. diuiniuntur ut genus, quaedam vero,ut spori n. Et ideo videtur esse questio,virum dii Enitio animisit sicut generis, aut licui speciei specialissimae. Na aliqui quaerentcs de anima videntur in ledere tolum de animal an . Et quia apud antiquos Philosophos erat duplex opinio de anima.Platonici. n.qui ponebat usa sepaiata,cia, essent formae de ides, o erant caulae rebus particularibus cognitionis & esse, volebant in esset quaedam anima separata per se,quae esset causi de idea animabus particu- litibus, de ιν quicquid inuenitur in eis, derivatur ab illa. Naturales aut Phili sephi volebat,mno essent si lis ures nisi particulares tin, Sejusa nihil sint in rerum natura. Et propter hoc est quiuiio,virum sit quirenda solii una cois ratio animae, sicut dicebant Platonici: vel liui us, vel illius animae, sicut dicebant Naturales, Lut animae aequi, vel hominis, aut Dei. Et dictis Dei=quia credebat corpora elestia esse Deos, Ac dicebant ea esse animata. Aiiii. autem vult P quaeratur ratio utriusque,& cois animae,d: cuiuslibet speciei. Quod autem circa hoc dicit, Animal autem v se,aut nilules aut pollerius: sciendum est,' de animali v si positamus loqui duplicite quia ut sin ia, estvr quod. sest unum in multis:aut sin cr est animali Ahoe,vel f m in in rerum natura, vel im q, eli in intelle diu. Secundum autem,quod est in rerum .iatura, Plato voluit animal vli aliquid esse,&' ege prius parti utari, vavi dictum est,posuit usa separata & ideas. Arist. autem vult v ut sic, nihil est in teriam natura. Et si aliquid est,dixit illud esse posterius. Si autem accipiamus naturam animalis non secundum 9, subiacet intentioni uniuersalita-
iis, lic aliquid est oc prius, sicut quod est in potelia, prius eli quim id quod est in actu. Consoluenter cum dicit. Traterea si non plures sinu animae sed partes, utrum
animam totam, aut partes quirere prius oporteat. Dissicile vicem est id quoque de eminare, γι an semiv3,partes a Fibui diuerosint. Et virum ipsas partes,an ipsa-Tum partium operationes prius quaerere persirutarique oporteatrem intelligere. t micteliunim: stature, s
sitiuum,o eodem modo de caeteris. Quod si operati nes sint exquirendae, priusserursusprofectoqvi mdabitabit, si obiecta horum prius su inquirenda, HI sibile priusquam sensitiuum, intelligibile,quam intellectiuu. emptius autem si non musta anima, sed parita,
utrum oporteat quaerere prius tota animam, aut partes. Dimile autem est det imare quae nam partes natura alterae abivisuem sint. Et Hrum partes oporteat quo reprimu aut opem 1 aris, νι intelli re, aut intellectum, sentire, aut seastilium . Sum ter autem cymatiis. Si autem opera prius, iterum utique dubitab t ali .
,si obiecta horum prius quaerendum, scut sensibio sensiliaο, O intelligibile intellectitio.
rangit difficultates,quae emergunt circa potἴtias mimae. In anima.n.sent partes potentiales, scintillectivum,
sitiuum, & vegetatiuum. Est ergo virum hae sint diuersae animae,sicut Plat ici volebant, si etiam ponebant:an sint partes potentiales animae. Et si sint partes potentiales animς, lus ritur etiam,virum primo debeamus quaerere potentias ipsas qu m actus, aut primo actus si poterias, ut intelligere ante intellta,& sentire tr est actus, ante sensitiuu quia est potentia,& similiter in alijs potelijs de actibus. Et si primo debemus quaerere actus qua potentias, adhuc erit qo viris sint prius quaerenda obiecta horum actuum quam potentiae: ut puta prius debeat Uaaeri sensibile quam sensitiuum, aut intelligibile quam intelleci tuum. Consequenter etiam cum dicit.
N solum autem ipsius quid est cognitio conferre videtur au per piciendas rerum causas accidentiu,Paper
ρβubsant f infunt, ut in matbematicis confert quis en rectum Er quid cur , Hl quod linea,quid fuderficies,adcognoscendum: quod rectis trianguli anguli sunt aequalest nam ipsim quid est,omnis est principium demtarationis.
sed econuerῖο etiam ace detra magnam asserunt opem ad ιsium percipiendum. Nam cum per imaginationem de aecidentibus,aut omnibus, aut pluribus reddere sumus,rum aliquid etiam de se statia diceremto imus optime. Quare patet e. u omnes lintriones disserendi modo, va-ntq; dictas O assignat. s esse quibus non fit, ut accidentia 'ci'antur,aut cetos coniectura sacilis babeatur. Videtur aut non solum quod quid est cognoscere, utile esse ad cognoscendas causas acciderium substantijs, sicut in mathematicis quid rectums' quid obliquum, est quid linea,et quid plaιum. ad cognoscendum quod rectis trias uti angulisunt aquales.sed O econtrario accidentia taferunt magnam partem ad cognosiendum quod quid est. Omnis. n emostrationis principium est,quod quid est. caenim habeati v triacre lecundam phantasiam de accidatibus,aut omnibus,aut pluribus, tune o de sub tantia habebinias dicere aliquid qua optim/. Quare secodsi quaseeunque dignationes non cominit accidentia cognoscere,
sed neque reiecturari de ipsis Dciis,manifesum est quod
dialecticae ctae simi vana omnes. Ponit disti cultates, quae emergunt quantia ad illa, quae sunt in adiutorium di innitionis aiae: laod: initi ne oportet no istum cognoscere priticipi uenti ilia,sed et accidentialia. St. n.re Ae diis nitent, fi lient cognosti principia essentialia, dis sinitio no in steret accidentibus. Sed quia principia essentialia retusunt nobis ignota o oportet sp utamur disteret ijs accidet alibus in des- gnatione essentiali ii. bipes. n. non est egentiale, sed ponte in designatione essentialis. Et per L .perdi fieretias accide tales, peruenimus incognitionMssentiatu. Et Q disticile est,quia oportet nos prius cognos ereAuod quid estatae, ad cognosce du facilius accidetia air.sicut in mathematicis valde utile est praeaccipere quo quid erat esse recti S curui de plani ad cognosce tu quod rectis trianguli, anguli lint aequales. Econuerso et accidelia, si prsaccipiatur, multum cos erunt ad cognoscedi a quod quid erat ee, ut dictum est. Siquis ergo assignet diffinitione, per quam non deueniatur in cognitione accidentium ret distiniis, illa diiunitio non est realis,sed remota de di i lectica: Sed illa dii sinitio, per quasi deuenitur in cognitionem accidentium, est realis do ex proprijs de egentialibus rei.
Vera stre li, definitiore eae MAE inferia prio
15쪽
Huius scientiae praemissa difficultate, ac varii dissinietvli S
Mendi generibus, olienda de anima contemplationem ad quam
philosepbi et partem spectet. Lete insc-. Stetiam deafectibi anima dubitatio, viri om- rituum. io. nu commutetes sint eum eo quod habet a umor, at Te G. ι . sites ipsius animae proprius ab is . Dubitationem autem habent O pomes animae,utra sint omnes commuius er tabentis, an sit aliquastamma propria ipsius. Postqua philosophus ondit dissicultate quς est in stude anima ex parte sui .de quod quid est ale, hic consequenter ondit disticultate, quε est ex parte pastionu te accidentium ala. Et circa hoc duo facit. Primo mouet dubitatione circa passiones alae, de soluit eam. Secundo ex limoi solutione ondit, v cognitio de anima pertinet ad
philosophum naturale,seu ad Dysicum. ibi. s Et ppli igitur iam physici doc.l Diei tergo primu dubitatio est
circa passiones animῖ Sc Oeerationes, virum. s. essem animae propriae sine communicatione corporis, ut Platoni videbatur: vel nulla sit propria animae,sed omnes sint comunes corporis,3c compositi. Deinde cum dicit.
Hoc enim imm acessere quidem necessarium est, non tamen accipi,acile potest./que plurimi Iunt, quorum sine corpore nullum aut agere, aut pati videtur, ut iram, considere cupere, O omnino sentire. Maxime autem ipsum intelligere proprio simu es. Quod si tae etiam imarinatio sit quaeda. usine imaginatione non sit, nec sudesse sine corpore potest.
Hoc.n. accitere quide necessaria est,non aut facile A idetur aut plurimorum quidem, natam sine corpore pati, neque Iacere, ut irasci,considere,desiderare, orno βω- time. Maxime autem ridetur propriil ipsum intelligere.
Si autem est er Mephantasia quaedam aut non sine printaminon continget Hique neque Me sine corpore esse. Circa hoc duo facit. Prim. n.ondit disticultate limoiqsinis. Scio vero necessitateabi. Si quidem igit in es quid. Dicit ergo primo,* accipere hoc.c. utrum passiones de operationes alae sint comunes,vel propriti est ne
cessarium,& Q est leue, sed valde difficile. Et v, sit difficile ondit dices: φ ca dissicultatis est, quia in appareti videtur,a, multae passiones sint coes, de no sit pati sine cor γ, uti uia irasci, dc sentire,de limoi,quorum nihil patituraia sne eom. Sed, si aliqua operatio esset propria alae, appareret hoc operatione inteiss. Intelligerem. quae est operatio intra, maxime us proprium est ealae. Siquis in recte cosideret,no ve proprium alae intelligere. Cum.n. intelligere vel sit phantasia,ut retonici ponebat: aut G sit sine phantasia, filerunt. n. quida sicut antiqui natur
les qui dicebat in intelli non disserebat a sensu, Se si hoe esset,lune intelis in nullo disterret a phantasia. de io platonici moti sunt ad ponendum intesta esse phantasiam. Cum ergo phalasia indigeat corpore, dicebat in intelligere no est proprium alae, sed coe aiae de corpori.Si aute detur, ν inteis, non sit pliansa, nihilominus in no est intelligere sine phantasia. R. estat igis ut intelligere si est proprium ii cum libantasia indigeat corpore. No ergo co. tingit lioc. intelligere esse sine corpore. Quauis autem hoe Aristo. satis aperte manifestet in tertio)auius, nihil - , ominus in quatum ad hoc aliquid exponemus. Na intelli
gere quodamo est propriuatae , quodamo est coniuncti. Sciendum est igitur,' aliqua operatio aiς aut passio est, rus indiget corpore, sicut instrument de scut obiecto,ia. ut videre indiget corri, sicut obiecito, quia color,qui, est obiectum visus, est in corpore: It E sicut instro, quia visio Soli sit abaia, non est inniti per organum visus,c
pupilla,quq est ut initim, de se videre no est aiς im, sed
et organi. Aliqua aut operatio est,quae indiget corpore,
non in sicut instru scis licui obiecto tin. I melligerea aio est per organum corporale,sed indiget obiecto corporali. Sicut.n. philosophus dicit in tertio huius, hoc mo phistasmata se lint ad intella, sicut colores ad visum. Colores a sit se lint ad visum, sicut obiecta, phantasmata ergo se lint ad intelta sicut obiecta. Cu aut phantasmata non sint sine corpore,ve si, intelligere no est sine corpore, ita in q, sit sicut obiectu de non sicut vistξm. Et ex hoc duo sequuntur. Vnum est, P intestigere est propria operatio aie,de G indiget corpore nisi ut obiecto tu ut dictu est: videre aut de alis opationes de passiones no sunt ais tin,
sed Giuncti. Aliud est O illud, cit liet operatione per se, hei et eo de subsisteti a P scite illud. v no het opatione pse,n5 het esse per se. Et ideo intelli est tarma subsistens,
aliae potentiae sunt Brmae in materia. Et in hoc erat dissicultas limoi qonis auia Loes passiones ais sm apparet tiam videntur esse coniuncti. Consequenter cum dicit. Si igitur operati ct animae,vel affectuum aliquis proprius. uerit ipsius, ferint Hipsa animas aretur. Sin Nero nullus sit eius myrtus,n separasilis est, sed est dei a perinde atque de recto, cui multa quislem, ut rectum est,competunt, veluti puncto pilam aeneam tangere, non tamen ipsum quam separatum tanget. enim insep rabile, quippe cum semper aliquo cum corpore sit. Siquidem igitur est aliquid animae operum, aut passi num proprium continget utique ipsam separari: Si vero
nullum es proprium ipsius, no Hique erit separabilissed
scut rectum, inquantum recto, multa accidunt, ri tangere aeneamsphaeram fecundum punctum,non tamen tanget
hocseparatum ipsum rectum,inseparabile enim,siquide,
sempor cum quodam corpore est. Α ssignat cam necessitatis huius q5nis, quia. s. ex hoc habet unum, γ oes maxime scire desiderat circa anima, vim. s.contingat alam separari dices,ν si cetingat aliqua propria o patione,aut passion Gaiae esse,utiq; cotinget ipsam alam separari a corsqua ut dictu est ut helopatione per se, het et esse de sublittentia per se.Si vero no esset aliqua propria vatio seu passio atri eadu rone nocolingeret ipsam alam separari a corpe, sed erit de aia, sicut derecto. Licet.n.multa accidat recto inquantu rectum. stagere aeneam sphaeram fis punctum, no tu accidit ei nisi
in materia. n. n.tangit rectum in puncto aeneam sphtram, nisi in materia. Sic erit de anima si non habet pro priam Operationem,u, licet ei multa accidant,non tameaccidunt ei nisi in materia. Consequenter cum dicit. Videntur autem omnes afectus anima cum corpore. esse, ira, mansuetudo, timor, miseericordia, confidentia, gaudium odium denique, atque amor. Nam νυ cum his
ipsum corpus aliquid patitur. Quia quidem ita esse ex eo
patet. Interdum erum non irascuntur neque timent,etiam .sse in entes ipsis mansistaeue causa eram. Interdum a paruis quibusdam moentur, atque exiguis. e uel concitaturque corpus, perinde se habet atque cum . a cist ira. Hoc magis ex eo patet,quia nonulli nulla reponitus accidete qua quide post terrere, nulloq; imminere
pericula vibi Ps metua perturbant ac asciunt timore. .
Qua si ita sint, patet afectus rationes esse materiales. usare . donitiones ipsiorum sunt tales. Irasci uque motus quidam talis G corporis, aut partis, aut ρο- tensi ab hia, barus Iratia. Videntur
16쪽
re ira, mansuetudo,ω- misericordia,co dentia, adhuc gaudium, σ amare et odire. Simul enim cuilibu patiturali ruid corpus. Indicat autem hic liquandoquidem duris manifestu pusionibus couidentibita nihil exacem
bari, aut runere. 4tis aut er a paruis debilibus m Dersica accendatur corpus: sic se habeat sicut cu irascituriadhue ais magis humanifesta. ullo naerribili imminente,in passionibus fiunt, s in uam quibus timens. Sia aut sic habet, manifestum quonia pasiones rones in materia sunt. Quare termina tales, ut irasci,motru quida talis corpor , auipartis,aut potentia ab luc, gratia huius.. Mamieltat illud,quod supra suppotuerat, ui. s. quae lapassiones animae furit coniuncti. 5 non animae im.Manisellat aut hoc ex uno, quod conliliit ex duobus . Cuius G talis est. Jmne ad quod operat coplexio corporis, noest alae im sed et corporis: sed coplivio corporis operaξ ad M, passiones alae,ut puta ad ira,u aluetudine, timore, celidentia, ni .sericordian limoi,videri ergo alae passiones M, esse cum corpore. Et q, ad limoi palsiones inretur coplexio corporis probat dupliciter primo sic. ianos videmus, in ali an superueniunt di raeci manifestae palliones,de ho no prouocatur,neq; timet, sed si accendatur ex larore,seu ex coplexione corpus a valde paruis α. ecbilibus mouet de sic te habet sicut cum iras ii. Secundo probat dices. Adhuc iit magi, inanitellum in ad ii iusi nodi passi oes operet coplexio corporis. Videmus.ii.
γ et si nullu immineat periculu,fiunt in aliquibus pallio' nes sitis his passionibus,quae t unt circa sani, ut pula melancholici frequUter, sit nullum periculum immineat, ipsa taplexione inordinata fiunt timetes. Ergo quia licis hel. i.*coplexio operetur ad passiones limbi, manti e stu eli ιν limoi passiones istini rones in materia=.iaantes Naturale, esse in materia. Elpphoc termini tales. i. diffiniti , ha sinat ea. Tum passionum no assignantur line materia, sicut si distiniatur ira. dicetur Φ eli motus talis corporis siue cordis, aut partis,aut potetiae. Et hoc dicit quatum ad subim sesicam materiale ab hocPquatum ad cam enicietes gratia huius quantum ad cam linate. nsequenter cum dicit. Idcircὸ Naturalis est de anima, vel omni, vel rati
Et propter Me igitur iam Thsci est eo siderare de
Mima, aut mini, aut huiusimodi. Cocludit ex his, quae dicta sunt, P cosideratio da anima pertinet ad NaturalE. Et hoc ex mo distiniendi e cludit. Et ideo hic duo iacit. Primo probat propositum. Secundo insistit circa diuinitiones ibi. s Disteter autedi Tniet &e. I Probat aute propositum hoc mod operationes ala de passiones sunt operationes corporis & patasiones ut intium est. Ois aut e passio,cum divinis,oportet v, hibeat in sui dissinitione illud, cuius eli pessio. nasubiectum semper cadit in dissinitione passionis.Si ergo Passiones limoi non sunt tin alae, sed et corporis, de nocem late oportet v in diuinitione ipsarum ponatur compus: sed omne, in quo est corpus,leu materia, pertinet ad naturale:ergo ac passiones limoi pertinet ad naturale.Sed cuius eli cotiderare passiones, eius eli coli derare submipsarum. Et ideo iam physici eii considerare de sa aut omnii simpli aut limoisi de ea, quae eli aflixa corpori. Et hoc dicit, quia reliquerat sub dubio virum intellectus sit potentia affixa corpori. Consequeter cum dicit. Diuerso autem modo Naturalis, disserendi artifex unumquodque ipsoru disiau. N im alter iram appetiai nonem esse dicet dolaris vici aduersarro itisci eci,aut
a quid tale. Alter sanguinis aut ea oris eius, qui circa
cor elide ruorem, Auctitionemur, atq; alter materiem,aliare orma hoc pacto reddit rationem. Hsc. n. G ro rei,
quam necesse es si sumi, in tali materia esse. Sic. n. domus annari di nitio solet. sm quidiam talem erus rationem a nat esse dicens tegmentum quod quidem p hibere propulsareq; potest incommoditates eas ius tum axentis tum si imbribu s, tum et a ab actu feri euoureq; Dat. a da icit lapides esse lateres atq; luna, at alιus formam in bifice ponit borum dice grattaa. Q uἰs Uuurisorum est naturalislla ne qui materiam alsignat, ' να-ncm ignorat, an is qui Liam ratione reddit, est materia ipsam amittit, an is potius qui Hranque coplectiture Atiltarum uterque quis es t At.n.constat neminem esse qui circa materiae versetur affectus non separabiles et vina sep abiles sunt, praeter ipsum Platosiophum naturalem. Eι enim naturatis circa omnia ea versatur, quae talis corporis talisq; materiei sunt operatio es atque assectus. Circa autem ea quae tallia non fiunt no naturalis ded aliud Aser νο ari. Atque de non iliae qua dem considerat si foν re fuerit artifex, faber inquam vel medicus . De his M. um quaeseparat alia quidem non sunt, attamen non, Hassectus corporis talis dedabstractione sumuntur, matbematicus, at ea Da sani separata, e ' ut testa sunt, ipsὸ primus Philus hus contemplatur. Disserenter autem dissuret Physicus O Dialecticus unumquodq; ipsorum: νt ira quid e .Hie quidem.αappetitum recontrimitionis,aut aliquid huiusemodi, ille autem scruorem sanguinis,aut calidi circa cor Horum aut alius quidem a gnat materiam, alius vero δαι rario nem. Ratio quidem enim hae lecto rei. N esse est aure hane esse in materia huiusmodi, si erit, sicut domas, rusica quidem talis quadam, quia operimentum prohibens co ruptiones a ventis Oimbribus et caumatibus. Hsc auteduit lapides o lateres et ligna. Alia vero in his, lecim propter ista. ua igitur naturalis barum/νtrum quae circa materia rationem autem ignorans, aut quae circa rationem solum, aut magis quae o ex utrisquet Illarum autem quis Herque . An non est aliquis, qui circa pasones materia non separabiles,Cr quatentis no separabiles NersieturAd Uicus circa omnes tali corporis, O talis materia actiones O passumes versatur. Quaecunque autem n quatenus tali alius. Et de quibusdam quidem est a tifex si contingat, ut Brisor,aut medicus, At non separabilium quidem inquantum otia non talis corporis passiones sed ex remotume, mathematicus. Secundum ante quod separata primus Philosiopbus. Inliliit circa diuinitiones. ia.n.ostendit Nirod in. dissinitionibus passionum alae, aliquae sunt,in quibus ponitur materia de corpus:aliquae vero, in quibus non ponitur materia, sed forma in ostendit quod limoi diuinitiones sum inlusscientes. Et circa hoc inuestigat disset εtiam,quae inuenitur in istis diffinitionibus. Aliq .datur aliqua diuinitio, in qua nihil esto parte corporis: sicut quia ira est appetitus vindictae: aliqu assignas aliqua dis finitio,in qua eli aliud ex parte corporis seu materii, sic bt quod ira est accessio sanguinis circa cor. Primae diat et ca,Secunda vero est physica, cum ponat ibi aliud ex parte materiae,& io pertinet ad naturale.Hic. n. .Phyliacus assignat materia cum dicit, ut est accentio sanguinis circa cor: Alius vero. dialecticus ponit spem & rationε. Ho Lappetitus vindictaeeli ro irae. d auid dissinitio prima sit inlossicias manifeste apparet. Nata, ibrma, qu gest in materia determinata,nili in sua diui initione ponis Salicui; per Anima. Λ 3 iur
F nitio dia lecti ea quid physica, ud.
17쪽
tur materia illa dis initio est insessi cicii sed lige serma, cappetitus vinclicte eli forma in materia determinata,vnde cum non ponatur in eius distinitione materia,constat
quod ipsa dii finitio est insufficies. Et ideo necesse est ad diffinitione ς, tu dii finitione ponat hoc L forma esse in
Tm diis ni- materia limoissideterminata. Et sic habemus tres dis sinitio ea io - tiosi,quia una assignat spem & species rone, S est so m/u istu in mali, im,sicut si dis finia domus a, sit operimmisi prohini estiti, tan avemus&imbribus&caumatibus. Alia aut alii di naturalis. gnat materia,sicut si dicat o domus est operimetu quoddam lapidibus ateribus,& lignis. Alia vero assignat. i. indisii nitione ponito truque, teri Linforma dicens, v domus est operimentu tale constans extatibuli& Psidasvt prohibeat ventos &c.&io dici quod alia diri
nitio. s. tria pontis in hisb. sin lignis lapidibus qui sunt ex parte materiae isti m .i .sor ista=.cut prohibeat ventos. Et se replectit materiarum dicit liu his e somma cu dicitis in At tam finale dicit op istu q tria requirunt ad psecta diuinitione Sed si qesraiq illarum
diffinitionu sit naturalis,& γε G. Dicendu, ut illa,quae eosderat se a tm, non est naturalis es Esica:Illa aut, qus est circa materiam, ignorat aut sortitia, nullius est nisi naturalis. Nullus. habetesiliderare materia nisi naturali Nihilominus in illa quae ex utrisq; est,saex materia deserma,eli magis naturalis. Et duae ham distinitionis pertinet ad naturale, sed una et limperfecta. filla quae ponit materia tin, alia vero persect Lilla quae est ex virisque.
Nomiaest aliquis qui cossideret passiones mareti no separabiles,nili physicus.Sed quia sunt aliqui qui aliter cosiderat passiones materiis,ideo dit qui sint & qualiter c derent,& dicitidi sunt tres.Vnu genus est v, differt N a ς xi naturali qua tu ad principis, licet cosideret passiones Prinui sunt in materia.sicut artifex,qui cosiderat sermam in materia,sed dii servi quia limoi principiu est ars, physici vero principi ueli natura. Aliud genus est ιν quide considerat ea,quaehnt esse in materia sensibili, sed non recipit in diffinitione materiam sensibile,scut curuu rectum,&hm i licet habeant elle in materia de sint de numero no arabiliu quantii ad eisepii mathematicu; non determih et apbyG nat tibi materiam sensibile. Cuius m est,quia res aliquae sunt senii b:les per qualitat6quantitates aut prae iiiunt quali alibus,unde mathemati s concernit sotu id quod qualitatis est abistute, non determinas hae vel illa materiam. Aliud genus est quod quidem considerat illa quo rutae vcl non est in materia Oino,vel quoru esse teste
eris: ph - sine materia de hic est Philosophus primus. Et notandui ,.sis M. Uxinam diuitionis pista Dphiae sumitur fm dis linitio inevit a. Ω & modudistiniendi, cuius ratio est, quia diffinitio est& Metaph, principium demonstrationis rerum,res aut diffiniuntur scam, dis petessenii alia. Vnde diuersae diis nitiones ierum diuer-υς is x ii - si principia essentialia demonitrant,ex quibus una scaendo di i ii disserta balia. Consequenter cum dicit. t M. Sedra redeundi est,unde nostra defexit oratio, Dicebamuriit assectiu a ιimae esse D separabiles ab arumalia turali materia ut tales sunt, et non dit separaturr linea,
superficiesq:sic iram et metum a subiectasibi materia separara. V e .n. vero necesse est consecrantes de aia,et . de his dubitantes ac ambigyntcs, qua nos oportet proce- dcxtes inuenire,atq; percipere, in midiam eor5 antiquorum asseramus opiniones,qui de anima tractamus aliquid
atq; dixerili, ut ea quis accipiamus quae bene sunt dicta,
ab his autem caueamus qua min bene rectepi dicta fuere. Tex. eo. 13. scd redeundum est unde sermo. Dilamus aut, quia
passimo aniciae non parabiles an ca materia ammalium, inquantum tales existicit ror, O timor, non sicut linea e planum. Intendentes autem de anima,neces
se est, simul dulitantes de quibus bene dubitare oportet,
pertranseuntes priorum opiniones, comprehendere quicaque aliquid de ipsa enunt ιauerunt, vi bene quidem dicta accipianetus,si vero aliquid non bene γ Hreamur. Quia videbatur fecisse quasdam disgressiones ex hocst institit ad inquisitione distinitionu, reducit se ad materia propria, dices γ redeundum est ad materia propria
deest seram, habitus. ssu, passiones ais, ut amo timor,& limoi,no sunt separabiles a phylica materia alatium, in uuatum tales existunt tanquatum passiones,qus no sum sine corpe,& G sunt sicin linea de planu, .supsicie querone pili separati , materia naturalia Si ergo ita est,id naturale spectat Glideratio eariam,de et aiae, sicut supradictu est. s De quat .saia inredentes ad pias necesse est accipere opiniones antiquorii,quicuq; sint qui aliquid enunclauerint de ipsa. Et hoc quide ad duo erit villa: primo,sia illud,st bene dictu est ab eis, accipiemus in adiutoriu strualasso quia illud. u, nise enuciatu est cauebimus. LECTIO III.
Interpres legitis videt. eu benebitare cuiu
noe modoneeesse elisimul cubitan
Motu & sensu animam suisse cognitam a philosephu diciti &
illorum aiffert sententias ac reprotat,qui se animam o motu cognouisse existimarunt.
17quium uat inquisitionis hoc erit profecto congruu, si
prius posuerimus ea qua maxime Udentur ani e copeteres rapte natura. Animatum itaque duobus bis at inanimato maxime differre videtur, motu ac sensu . A maioribus et nos tris haec duo fere de anima accipimus. Trincipium autem qaaestionis praeponera quae maxime videntur ipsi inesse secundum naturam. Animalum tur ab inanimato in duobus maxime differre videntur,
motu es feris. Accipi s a item progenitoribus fere duo hac de anima. Supra posuit Philosophus prooemium, in quo intentione sua,quid agedum,& disticultate huius operis ostedit, hic veto prosequitur tractatum sm ordine promissum.
Dividitur aute tractatus iste in duas partes.Ptimo. aractat de natui a aiae fm opinione aliorum Phili sophoiuia Sc Io vero fri veritate, o hoc in stilo lib. Prima pars diuidis in duas partes. Primo .n.narrat opiniones alior ut Philosophorum de ara. Mdo vero inquirit de opinionibus illi Libi. Cosideradum est aut Prima pars diuiditur in duas. Primo a. indit ex qbus Philo ophi liabuerunt via ad inuesti du de alti Scuo vero ondit quod uerit deuenerui in diuersias opiniora de an ibi. Dut .n. FDicit ergo pii mo xyprincipiti ess Onis Linquisitionis, est apponere ora,qQ fm natura vident inesse .ie. Circa quod ieiendu eii v qn inuenimus aliqua duo disterre i maliquid mami estum,& fm aliud immanifestu, certu es hu, per id,quod est venimus in notitiam illius,
qi od est immani se illi. Et hunc modu tenuerunt Phil sophi ad inuenitau natura de ala. Nata .n.ab in alatis di iaserunt,per hoc ιν aina lint sana,inanimata vero no. Sed quia natura alae erat immanis: sta,& non poterat inuelii
gari nisi per aliqua manifesti,in quibus disset ut aiata ab
mammatis,inuenerunt illa, de s m illa conati sunt deuenire in cognitionem naturae animae. Illa autem manifesta, in quibus aiata dictiunt ab inanimatis,sunt duo. s. sentire & moueri. Nam anitriata videtur dicterre ab inanimatis maxime motu, ut.Lmoueam teipi de sensu seii cognitione. Vnde credebant Q quando virent priscipia iit rum duorum,scit et,quid eii anima. Vnde laborauci uulcausim motu, de sensus scire, ut per hoc scit m na uram
per ea quae iunt non m tescunt. Animatum ab animato. motu ac si cisi maxime distinguitur,
infra lib. R. text. I t. Eclib. . te. ΑΟ.
18쪽
esset ara, de in fise ooaniit ut hi soli, tu civiuenrebant. Md ex hoe antiqes in diues sis opinio ius dein si nimi. Naaliqui tuti sunt deuenire in cognitionem antinae perni num, at qui vero per sensum. Et ideo cum dieit. Inquiunt enim vetaxime primoq; mouet. Haemi met res fieri irim posse: Hia
aliud quicquam movω, quod non moueatur,omiam unum quid evirm esse putarunt, qua motu movcmur. m. c. a. Duunt enim quadam maxime prim animam
e peria γω es mouensae xistimantes autem quod non monum am non contingire mouere alterum aliquias e rara tua mouentur aetatnam Marbitrati sint e.
Oilandit horum diuersitatem . Et primo de illis, qui inquirebant natura alae a na u. secuti do de illis qui inquirebam eam a cognitione ira sensu. ibi.lQuicunq; aut ad cognoscere de sentire F Tertio eoni qui in uiuebantnxuram eius ex utroq; ibi. scam auto inotitM.t Circa mariam sciendum est illis,qui inquisierunt Γε naturiamin erat unum O, P si mouent alata, ut ara sit.moueris& mora. Et hui in roesi,quia existimaba tu, H,qd
non moueri: ncontingit mouere aluiu. ων nihil mouet nisi moueatur . ergo ala mouet aiata, de nihil mouet alterum, niti moereatur ipsum, marii tellum est O aia maxime mouetur.E hoc est,propter quod antiqui Naturales arbitrati sunt vino emit, quae mouentur. Sed exiti seuocirca Democritus nem,atque calorem sim censuit esse. NAcu sint is inita figurae, ac ιn ta Drarotunda dist ignem anima esse Haec ita viduatarn ra ilia corpini 1 esse, quae in aere feri ridentur . in ipsi quam,radjs, qua per fenes ramimediamur,
. turcorporum ea,qua sunt rotunda,ignem ac Munam
femuel se, propterea quia maxume omnium si natales totam corpus ingredipenetrareq; psssunt-q; csteram
sere cum moueantur er ipsa sibi tramur enim animam id esse iam: animalibus praebet. usapropter Pre Pirationem viuendi rationem atque causam esse putantiariam eo quod c tinet contrahente corpora, omprime teue u extrudente Pras eas, quae praebent animali tu,quia nec ipsae νηqua qui sunt muccursum auximq;
l insunt, id repellendo quod contralat atque praniit, O e flue ere animatia, quousque id fuere posunt. Opinio P Unde Democritus ignem quendam, aut calorem dicit
- ixi O O infinitis enim existentibus figuris et albomis,
qaa im istud ignem dr animam dicit. N in aere mota corpora, qua vocantur decisiones,que videntur per porto inradhs, quarum omne semen, elementa dicit totius Oppi. ι naturaeamus iterantem o Leucippus.Horum te obaerica ni π ropter id , quod maximepribuni per omne penetrare Musmodi Durae Er mouere rati a cum m Mantur er ipsa, arbitrantes animam ei rescrens inanimatibus motum. unde O vinent terminum esse re iura- iziti constri meme enim eo quod continet corpora,cr' extrusire nuras pra&tes animalibus mos se ex eo quod en ipsas quiescere nullatenus. auxiliis fera deferu,m- Iredientibus at s h mi inrotii L .Probebere. n.has et quae insunt Lialibus disgregarasimul prohibῆtes constri 1is et coprimos, et Murre aut quadium sui hoc jacere. VI ouit Primo imo iaculo.Gaiadicem.ynde Democli us quida. antiquus Philosophus, qui excogitam illud id maxime mouet, esse natura ala: illud, quod avra xime Gouetur, v fi esse de natura ustis: ideo dicit ipsam sim esse igne queda, aut caltate. Et opinio tua sint talis..Iμli .mhit ponebat esse in rerum natura nisi s ensibile de corporale, di volebat V principia cium retii sim correra indivisibilia ta infinita, quae vocabat at homos. Quae quidem doti tesse unius naturae es disserre ab inuice si siura, ne, de ordine licet hie isti ponat de figura,qa haec 1ola dria quae est sin figuramne aria est. lit illa dria suae est figuras stui quaedam erant rotuda,qusdam quadrata, aeda pyra natalis de limoi. Ponebat etia haecile mobilia μ nunqua quietantia Rex cocursu ipseruat motu caseelle mundu factu alabat. Et in haec india uiti bilia corpora sint mobilia abat exeptu de decisionibuλquae mouentur in aereo si nulla lepestas sit icut apparet per portas in radijs solis.Vricu illatim multo mi,
aiora quia tum indivisibilia, illae vero,quae apparet in ra-
lijs decisiones,sunt diuisibilis amisella apparet v sint maxime mobilia. Et quia inter alias siguras,figura rori, da est magisvia ad motum,cu non habeat angulos, quibus impediatur a motu:& quia credebant alam maxime
moueri ex eo quod arbitrati sunt alam esticere motum atali Udeo inter ista insinito corpora, illa quae erat in-xer illa rotunda corpora,dicebat esse aiam. Huius etiam
cpinionis filii Leucippus,qui sibit socius eius. Et ad hoe
habebit unus u,quia voluit Demo. terminu vitae. Lration Osistere in respiratione stet insufficieieliquia no aeriira respirat, piet quide respiratio necessariae rati'm
, quia coipora rotunda implent corpus, cu sint ca m lux in corpore aialis i m eum, de sent an continuo motu, Δ eo si comineto corporarra aere costringente de existrudente saxterius miti emeritas , quae sunt de numero
figuratu, quae sunt pretarum ii libus motus, ex eo ut nullo modo quiescunt, ite sorte eis cino expulia, corpori biis nostris,descerent corpora.ideo necessariaest respiratio, p quam de intromittasi alia corpora, de ea, quae stantantus ab illis quae respirationem inuam, i inpediantur ab exitu. Et tandiu dixit vivere aialia,quandiu possum hoc siceie, respirare.Et vis limoi signicis,quia cum respiratio ex hoe dicatur esse ro vive,u, cotinct ipla cinpora ro uda in corpotibus animalium, de immitit et ea intus, ne
Propter exeuntia corpora,quae continue mouentur de
sciat corpus animalis, manifestu est v ipsa corpora sint prima, quae quidem corpora volvit Demo. esse denat ra ignis, de ex eis causari calorem. Secundo cum diuit. Videtur ast i quodam enallu Pythagoricis diacitur eandem habere Iententia mae dam enim ιρβω ea corpustula,quae agitantur in urciud ita id quod ita in uet ac agitas, inimam esse dixero , propterea quod continae moum ridetur, etia si nulBu mutus penitus alpet. Uiditur autem o a Pythagoricis dictum,eandem habere intelligentiam. Dixerunt enim quidam ipsorum, ammam se quae sum in aere decisionen Ald autem bas movens .. De his autem di inest .propterea quod contuine identur moveri, si sit tranquilisas uiuisa. Ponit opinionem quoriari aut pyil agoricorum, quaesisserat opinioni Dem nam illud, quod pythagoricidiit de aia , eande hei intelligentia cum quod dicit ipse
Dcmo. licet pythagorici in eandustriam noc ueniant. Nam quidam ipso tu conuenientes cum Den indixerunt aiam ei te deciliones, quae sunt in ariea corpora indiuili
bilia de inlinita .l ut Demo. dicebat. Alij vero ex ipsis Plutosoplusn dixerunt ipsa coroa indivisibilia tam l . tu i anima Λ bilia
19쪽
bilia esse animanissed illam virtutem, quae mouet ea corpora, animam dicebant. Et huius opinionis suit quidam Archelaus philosephus magister Socratis, ut Augusti- ius narrat in lib.de civi. Dei. Et ratio horri scilicet quare dicebant huiusmodi corpora esse animam dicta est, quia sicut iam patet,volebant ut illud quod maxime mouetur est anima, unde propter hocri haec corpora continue moueri videbatur, sicut apparet in aere, im quo molientur,etiam si sit tranquillitas, dicebantista corpora eL se animam. Consequenter cum dicit.. Eo feruntur cars viditat metiam ideo, pia si ipsium agitat motu. Etenim remes ij motum videntur ρο- e niaxime proprium esse animae, O alia quidem --
uersa per animvin ranc autem asci a moueri,quia Muvidebant mouere, quod non moueatur O ipsum. In idem autem inruntur quicunque dicunt animam essequiasii summouens.Videntur autem hi omnes exivi mantes motum maxime proprium esὸ anima, Elatia quidem mma moueri propter animam am autem aseipsa, propter Mil olere mouens, quia no et ipsum moueatur. Reducit in quandam summam opimonem plurium philosophorum de anima ad has opiniones dicens, quod omnes illi,qui dis finientes animam a motu, dixerunti Psam esse illud , quo seipsum mouet lieruntur in idemIid est in eandem intelligentiam cum praedictis. Omnes.n. concordant in hoc & conueniunt tr videntur existimause motum maxime & pracipue esse proprium animae. &quicquid mouet, mouetur ab anima, ipsam vero anima - moueti a seipsa. Et ratio horsi,sicut iam tactum est,erat quia coiter opinati sunt v, nihil mouet alterum nisi m
Meatur de ipsum Vnde cum anima moueat alia: credebat anima maxime de praecipue moueri. Tertio cum dicit. Similiter O .ana Dras id quod mouet, imam esse dicit. Etsiquuatius censuit uniuersum mentem mouisse non tamen perinde penitMarque Dem ritus. Texad. 23. Similiter autem O Anaxagoro animam dicitur esse: 06M mouensem, si in cis alius dixit quia onme mouit in m Dilectus. N tamen penitus sicut Democritus.
Ponit opinionem Anax. de natura animae. Et primo ponat in quo Anaxa. concordabat cum superioribus dicens.* A naxa.& qui ctique alius dixit, in intellectus mouet omni dicit animam esse mouentem omnia, sicut de
illi dicut Sed in hoedisseret, quia noluit quod omne quod
mouet alti rum, moueatur de ipsum,immo dixit esse unuintellectum Maratum de immixtum, qui alia moueat, eo no moto,& de natura limodi dicit esse animam. V de ex hoc inta rexit error quorundam, qui dicerentanimam esse de natura diuina.Sic ergo patet in quo concordabat cu saperioribus, in hoc scilicet quod dixit anima esse mouentem.Sed dictrebat in hoe, quod dixit anima
non moueri, cuius contrarium illi dicebant. Dictre-hat etiam a Democrito in acceptione intellectus. Et ideo cum dicit.
Is enim animam O int Auctum simpliciter idem esse
. putauiς. Memmid quod videtur, veru se dicebar. ut circa recte dixisse inquit Homerum, Hectora iacere alia Digesentiae sapientem. igitur ut potentia quadam eis veri- opimois in ratem, πιι tur mente ac intellectu, sed idem esse animam mota de Atra dicit intellectu .
Ille quidem enim simpliciter dicit idem esse inima
intellectum, verum enim esse, quod viderar. Unde benefacere Homerum, quia Hector iacet illud sapiens. Ponitaque utitur intellectu tanquam potentia quailam, qua
es circa veritatem sed idem dicit animam intellectu. Ponit hane dictiati amat primo opinionem Denam criti dicens Ruod ille scilicet Democritus dixit Isimpliciter, id est ubique de est intellectum & anima esse idem. Cuius ratio est . quia Democritus credebat, quod nihil esset in mundo nisi sensibilia,& sicut nihil erat in mundo nisi sensibilia ita dicebat quod nulla vis apprehensiva erat in anima, nisi sensitiva. Vnde filii huius opinionis, quod nulla veritas determinate haberetur de rebus, de quod nihil determinate cognoscitur,sta quicquid apparet,verum esset, de non magis illud cpimi cogitat unus deis
re aliqua,quam illud quod cogitat alius de eadem re,emdem tempore, verum esse: de ex hoc sequebatur quod poneret contradictoria simul esse vera Guius ratio est, quia ipse, ut dictum est. tum utebatur intellectu, qui est circa veritatem.i. virtute intellectiva, per quam anima intelligit intelligibilia, sed Blum vi sentitiua,& quod nihil cognosceretur iiis sensibile, cum nihil poneret in rerum natura nisi senstate. Vnde eum sensibilia sint in continuo motu de si v. linatus est nullam veritatem determinatam esse in rebus.Et quia non per erit ad hoc cognosceret intellectum esse potentiam quadam, quae est circa
veritatem. i. cuius obiectum est verum, de excedit omnes alias potentias animae, sed accepit tantum potentias
animae sensuiuas, ideo communiter de indisserenter idedicit animam de intellectumquem quidem intellectum dicit trans tari secundum hominis transmutationem. Et propter hoc commendat Homeru,qui dixit,ctor iacet alius sapiens idest quod secundum sui mutationem,mutatus est intellectus eius, dum aliud saperet victusn aliud inuictus. Secundo cum dicit. An . autem minus de ipsis explanat. Nulli enim miscis boni recti mentem causam esse dicit. Atibia rem animam sim mentem esse asserit. nam an alibus niuersistam paruis μία magnis, tam practi abibbus quam minus etiam nanctilibus mentem messedicit. Ana in tem vi certificat de m. Nultotiens Ter G. quidem enim causam eius,c od bene edi reminit in te lectu Vibi autem intellectum hunc esse animamrao nibra enim ipsum messe animalibus magnis paruis . honorabiliti s O inbonorabilibus. Oli edit in quo disserebat Anax. a Democrito, Et citra hoc duo fuit.Primo ponit opinione Anaxa. Secundo reprobat eam ibi. Non videtur aut doc.l Dicit ergo primo quod Anaxa. loquitur de anima magis dubie, e minus certiscat de ipsa. Nam ipse Anax. multotiens dicit intellectum esse causam eius,quod est bonum operari,i. ne operationis. Alibi vero. i. in alijs locis dicit hunc intellectum.cquiestia ne operationis Se aiam esse idem .
de hoc apparet,quia constat quod ala inest cibus animalibus ta vilibus mi am honorabilius de ia magnis quam paruis.Vndecu in omnibus his dicat intelis esse manifestuest,quod idem dicit alam de intelim. Secundo tu dicit.
stea mens tmen et inrellectus, cui prudentia tribuitur, non is uersis similiter animatibus: quin etiam neque cunctis omnibus inesse videtur.
'n videtur autem feeundum prudentiam dictus intellam, omnibus similiter inesse animalibus: sed neque
Ostendit contrarietatem esse in huiusmodi accepti ne intellecium fis Anaiascilicet aliquata hoc, quod di cit intellectum, noesse idem cum anima,siquando vero dicit ipsum & animam esse idem,quae sunt contradidi .ria, de non possunt simul stare Et hoc probat tali ratione.
Constat quod bene operari est proprium intellectu fin
20쪽
predemtiam persecti, quia bene operari pertinet ad pr denti lin. Si ergo idem effet intellonus,qui est causa b
ne operationis, cum anima, sequeretur quod intellectitapriniens idem esset cum anima. Sed hoe est salsuri diuia anima inest omnibus animalibus . Intellectus autem secundum prudentiam dictus, non videtur inesse non solii omnibus animalibus, sed nec omnibus hominibus, ergo non est idem quod anima. Deinde cum dicit. Omes igitur ii qiu ad intinuis rete mota, maxime motivum inram esse putarunt. QMcunq; qiude nigitur orma et in moueri x rum, hi quidem maxime motitia opinati sunt anima esse. Ostendit, quod omnes illi, qui conliderauerunt animata secundum motum,i.secundum id quod est moueri , seipsis ii opinat sunt animam esse illud, quod maxime est motivum,sicut patet in opinionibus iam dicus. LECTIO IIII.
Empedodis & Platonia sesitentias exponit, qui ex partem gestionis animam eognoueriint,quod item suere nonnulli, qui animam esse numerum seipsiun mouentem dicturi erunt.
mum ipsam principia rerum esse. At pupliora principia: qui νero νωιm, idipsum an iam esse crinent. Quicunque autem ad cognoscere cir sentire ea, cuasura, isti dicunt aninia esse principia, alir quidem ara facientes haec , alij vero virum hoc. Superius ostendit philo plius quomodo aliqui venerunt in cognitionem anims per motum, hic vero oste dit quom o aliqui veneriit in cognitionem animae tarsensum seu cognitionem. Et circa hoc duo facit. Primo enim ostendit in quo conuenerunt philosophi, qui eo siderauerunt anima ex sensu . Secundo vero in quo dictrent ibi. i Sicut Emped. quidem, &c. Dicit ergo primm quod omnes quicunq; venerunt in cognitionem animae quantum ad cognostere dc sentire,i. per cognitionem de sensum,in hoc conueniebant Ruia dicebant animam esse
ex principijs,qus quidem principia alijssiciebant. Fa , nebant esse plura,alij vero unum tantum. Ad pone mautem animam esse ex prin is colli tuti mouebantur, quia ipsi antiqui philosophi quasi ab ipsa veritate coacti, Emniabant quodammodo veritatem. Veritas auteestu, cognitio fit per similitudinem rei cognitie in co-pnoscente, mortet enim quod res cognita aliquo modo sit incogn-ete. Antiqui vero philosophi arbitrati sunt quod oporteret similitudinem rei cogntis esse in cognos ente standu esse naturale, hoc est iecudum idem esse. Zod habet in seipsa. dicebanti quod oportebat simile mili cognosti,undes anima cognostrat omnia,Oportet quod habeat similitudinem omnium in se secundu esse naturale, sicut ipsi ponebant. Nescierunti lili inguere illia modii,quo tes est in intellectu seu in oculo, vel imaginatione, de quo res est in seipsa,vnde quia illa, quae sunt de essentia rei, sunt principia illius rei, de qui cognoscit principia huiusmodi cognoscit omnia esse ex principijs
rerum. Et hoc erat omnibus commune. Sed diuerti si-cati sunt secundu quod disserebant in principijs qui ponebant. Non .n.omnes ponebant eade principia sed unus plura, alius unum,unus hoc,alius illud,& secundum hoc differunt in ponendo principi ex quibus principies anima constituatur. Et ideo consequenter cum dicit. Empedocles enim ex elementis quidem uniuersis imsim constare censet: tamen o Odq; istorum aviniame, putat. Dicit enim. Terram nam terra, II hac ne imus aquam. Aerberas xie sane: ignis dignoscitur igne. Sic est amore amor, ac trilli discordialite. Sicut Empedocles quidem ex elementis omnibus esse, umquodq; borum animam dicens, sicut terram qui dem terra cognoscimus: aethera aethera dinum: aqua autem aqua :βed igne ignem obscurum, ac latentem, manifestum G, concordia autem concordiam: disicordiam
discordia tristi. Ponit quomodo dicti ut . Et primo ponit opinionem Empe. dicens, quod antiqui philosophi, qui per sensum
considerauerunt animam,dicunt ipsam constare ex et mentis. Et illi quidem, qui unum saciunt principium, illud unum dicunt esse animam. Et qui plura,ex illis eam componi : sicut Emped. dicit animam esse ex omnibus elimentis, Zc unumquodq; horum dicit animam. Circa quod sciendum est φ Emped. suit ex principia. 4materialia. s. terram, aquam,& aerem S ignem: de duo actiaua se pastiuas. litem de amicitiam. Et ideo ex quo ponebat animam omnia cognoscere,dixit animam esse ex huiusmodi principijs,qus ponebat. Secundum enim quod est ex terra, terram cognoscimus, de secundum quia ex aethere.i ex aere, aerem,Sc ex aqua aquam. sed de ignem ex igne manifestu est: d. per concordiam cognoscimus concordiam: de ex tristi discordia cognoscimus disco diam: de ponit ibi . tristi F quia Emped. metrice com posuit libros suos. Secundo eum dicit. Eodem est Plato modo animam in Timaeo ex elemen risconuare ransiet. Simili nanque eius quoquesententur, cognoscitur simile et est' res ipsa ex principiis sunt. Eodem autem modo oe Plato in Timaeo animam facit ex elementis . Cognosti enim similesimili: res autem ex
Ponit opinionem Platonis dicens, in Plato etiam facit animam e celementis.i.dicit animam ex principijs constitatam sis. Et quod hoc sit verum,squod Plato dicat animam composita ex principijs rerum probat pertriplex dictum Platonis . Primu est, quod ipse dicit in Timaeo . Ibi enim di it duo esse elementa seu principia r rum,secundum idem de diuersum. Quaedam enim natura est, quae semper eodem modo se habe t, do est sim sex,sicut sunt immaterialia,& hanc natura vocat idem. Q dam vero natura est, quae non semper eodem -- do se habet, sed transmutatione suscipit de diuisionem, sicut sunt materialiam hanc vocat diuersum. Et ex istis duobus. x eodem dc diuerse, animam dicit esse compositam. non quod sint illa duo in anima, ut partes, sed , sunt quasi m retia. quasi θ natura rationalis animae superioribus de omnino immaterialibus sit inserior 5: deterior, de materialibus Ao inferioribus sit nobilior de s perior. Et ratio huius erat, quia scut dictum est, simile cognoscitur simili.vnde,si anima cognosceret omnia: de idem Sc diuersum sint principia: ponebat animm esse ex illis duobus copositam eo modo quo dictum est, ut i
quantu habet de natura identitatis, tagnosceret ea, quae ponit idem, inquantum vero de natura eorum, quae vocatur diuersum,cognosceret diuersum, materialia. Vn
dedo hac cognitione utitur. Nam qualido colligit genera de species, tunc dicit eam representare idem, seu idemtitatem .Quando vero disserentias de accidentia assumit, alteritatem adinvenit. Sic ergo patet quomodo Plato in Timaeo dicit animam ex priispio componi.. Secudum dicium Platonis, per quod ostenditur , dixit animam ex Principij sese, ponitur cum dicit.