장음표시 사용
191쪽
I ntellectus agens est separabilis. Secunda est, intellectus agens est impassibilis. Tertia est, intelli eius agens est
immixtus non copositus ex diuersis naturis rem . Quarta est, intellectus agens secundum suam substantiam est in actu. Et per hanc conditionem intellectus agens ditas ri ab intellectu possibili, qui secundu suam iubstantia est in potetia. Has coditiones ponit Philosophus in esse, intellectui agenti tali ratione,quia omne agens praestantius est & nobilius passo, sed intellectus possibilis, qui se habet ut patiens, est separabilis & impassibilis de immi tus, ergo a sortiori intellectus agens est separabilis, impassibilis, te immixtus: Quod autem intellectus agens sit in actu secundum suam substantiam patet . quia agens est nobilius passo,no secundum naturam, sed secundum quod est in actu, cum ergo intellectus agens se habeat ad intellectum possibilem sicut agens ad patiens,lc cum i tellectus possibilis sit in potentia , uitur quod intellectus agens sit in actu. Considerandum est ulterius soeundum Philosophum quod tres sunt conditiones intellectus in actu, per quas dissert intellectus in actu, ab intellectu in potentia. quarum prima est quod intellectus in actu est idem cum re intellecta, non autem intellectus in potentia. quod intelligendum est non essentialiter, sed participative aut subiective. Secunda conditio est quod intellectus in actu simpliciter de uniuersaliter praecedit intellectum in potentia, licet intellectus in potentia in uno & eodem quod mouetur de potentia ad actum prς- cedat intellectum in actu. Tertia conditio est quod i tellectus in actu semper intelligit quod non competit i tellectui inhabitu vel in potentia. Ex praedictis elicitur quod quadruplex est intellectus videlicet intellectus agens, intellectus possibilis, intellectus in actu, intellectus in potentia. considerandum est ulterius quod duae sunt conditiones panis intellectivae in communi. quarum prima est quod pars intellectiva est separabilis, sed non quidem secundum esse in praesenti statu, sed secundum operationem, eo modo, quo supra declaratum est. Secunda conditio est, quae sequitur ex prima, quod sola anima intellectiva in homine est perpetua de incorru-tibilis. perpetua dico parte post,non a parte ante, cum abeat principium. Et si dicatur. postquam pars intellectiva est separata ab homine in ea non est reminiscentia. ergo vidctur quod no potest separari. Dicendum,quod reminiscentia non solum pertinet ad partem intellecti-uam, ed pertinet ad eam solum secundum esse,quod habet in corpore. & hoc potissime quo ad eundem modii. Contra praedictam conclusionem sic arguitur. Praesenti obiecti susscit ad immutationem potentiae. ergo videtur P non necessario requiratur intellectus agens ad intelligendum. Praeterea. Non est ponendus sensus agens. ergo no est ponendus intellectus agens. Patet consequentia. quia sicut se habet sensus ad sensibilia, ita se habet intellectus ad intelligibilia. Praetera. Intellectus agens se habet sicut lumen, vi dicit Philosephus. sed lumen non requiritur ad videndum niti propter medium, secudum Din. san. ut ex supra dictis patet. ergo ad intelligendunon requiritur intellectus agens. Praeterea. Si poneretur intellectus agen ,eius esset aliqua operatio, sed ipsius noponitur aliqua operat io, ergo videtur, dec. Piobatio minoris,quia ii ipsius esset operatio maxime esset illustrarephantasmata, ed intellectus agens no illuminat Dama Lmata. cum non agat in ea,neque aliquid imprimat in eis,
ergo,&c. Ad pria u dicendumstpraesentia obiecti sunscit ad immutatione potentie, dummodo idem obiectust in actua, biectum aut intellectus secundum esse,quod habet extra animam n6 est actu intelligibile secundu sui naturam, sed si actu intelligibile per virtute intellectus agentis, unde ratio non sequitur. Ad secundum similiter dicendum, sensibile secundum sui naturam actu potest immutare sensum, ideo non ponitur sensus agens sed i telligibile secundu sui natura non potest immutare intellectum. ideo necessario ponitur intellectus agens. Ad
tertium dicendum ν intellectus se habet sicut lumen noomnibus modis similitudinis, sed quantum ad ali uid. Nam sicut lumen requiritur ad vide)um, ita intellectus agens ad intelligendu. Sed dissimilitudo est in hoc. quia
lumen requiritur propter medium & non propter obiectum. Sed intellectus agens requiritur propter obiectum& non propter medium. Ad quartu dicendum quod i tellectus agentis triplex est operatio. Prima est illustrarephantasmata. Secunda est ex phantasmatibus illustratis speciem intelligibile abstrahere. Tertia est per speciem intelligibilem instractam intellectum possibilem determinare, qui est secundum se indeterminatus. Et dum dicebatur, Intellectus agens non imprimit aliquid in phantasmatibus. ergo non illuminat. Dicendu quod non illuminat phantasmata aliquid imprimesto pnantasmau-bus, sed magis abstrahendo,de consortando intellectum possibilem ad susceptionem specierum intelligibilium. Circa pro icta primo dubitatur utrum intellectus agens sit habitus. Et arguitur ν non ratione Doctor smNam omnis habitus pia supponit cognitionem terminorum, si ergo intellectus agem esset habitus, sequeretur quod non saceret omnia intelligibilia in actu. quod est contra sententiam Philosophi. In oppositum arguitur per Phi- Iolophum in litera. Dicendu breuiter quod habitus p test dupliciter considerari.Vno modo proprie ut distin guttur contra potentiam, & isto modo intellectus agens non dicitur habitus, ut voluit argumentum dubi j. Alio modo accipitur habitus communiter pro quacunq; somma secundu quod habitus distinguitur contra priuati nem,& isto modo intellectus agens dicitur habitus. V de Philosophus non dicit ir intellectus agens sit habitus simpliciter sed est tanquam habitus. Secundo dubitatur utrum intellectus agens sit separatus ab anima, vel utra sit aliquid ipsius animae. Et videtur θ non sit aliquid lysus animae. Nam ad intellectum agentem pertinet ili minare, sed illuminare pertinet ad altiorem virtutem,videlicet ad primam causam, ergo intellectus agens no est aliquid ipsius animae. Praeterea. Intellectus a ns, ut videtur hic dicere Phillosophus,semper est in actu. ergo si intellectus agens, esset aliquid ipsius animae, sicquereturu, homo semper actu intelligeret. cosequens est falsum, ergo, &c. Praeterea prima coditio intellectus agentis estui sit separabilis. ergo D videtur quod sit aliquid ipsius animo. Dicendum Uintellectus agens non est separatus
ab ipsa anima sed eii aliquid ipsius animae. Maod patet tali ratione Din. san. in praemii lectione. Nam in omni,quod est constitutum a natura sunt principia sufficientia ad complexionem proprie rationis, sed intelligere est propria operatio hominis intelligere bico per phari lasmata ergo in homine sunt principia requilita id tale intellectionem, sed homo non poteli intelligere nisi per
virtutem intellectus agentis, cuius est illumnare phantasmata Sc ab eis speciem intelligibileni abstrahere, ergo intellectus agens est aliquid in anima existens. Preterea. Si intellectus agens non esset in homine existens, sequeretur re homo no intelliget et per intellectum agentem,
192쪽
cum nihil operetur nisi per aliquid in eo sermaliter existens,conseqxiens est salsum, ergo &e. Ad primum dicendum ' uniuersaliter illuminare omnem creaturam pertinet ad prima causam, illuminare phantasmata pertinet ad intellectum agentem tanquam ad causam particularem. Ad secundum dicendum ad rationem illam et Philosophus semper esse in actu no amibuit intelleimii assti ed intellectui in actu ut supra dictum est. Ad tertium dicendum quod intellinus agens dicitur separabilis esse non secundu egea materia,sed G operation in ideo
non indiget organo rporali. Dubitatur tertio,virum
Sequitur in textu. IIndiuisibilium quidem
igitur e c. Haec Hi Dino indecima ei dem
tibri, ,' hi commemo S. Thomae. Istud est quintum rapitulu, in quo Philosophus determinando de operationibus intellectus possibilis ponit duas conclusiones. Quarum prima est . Tantusum duae operationes intellectus,videlicet indivisibiliti, id est terminorum incomplexorum intelligentia,& c positio de diuisio eorundem.HF conclusio probatur tali ratione. Na in omni operatione intellectus aut est ve-
intellectus agens sit perpetuus & incorruptibili de Vide ritis, aut falsitas, aut non, si secundum, sic est prima op tur Φ non .quia illud, quod habet principiu non est per- ratio,si primum petuum, sed intellectus agens habet principium, ergo noest perpetuus. Praeterea. Euriquod est ex nihilo est vertibile in nihil,sed intellectus est ex nihilo, ergo est vetii bilis in nihil Ic per consequens no erit perpetuus. Pritere sie est secunda.Contra praedictam conclusionem, sic arguitur primo. Nam ratio,& intellectus sunt idem, sed indivisibilium intelligentia non attribuitur rationi cum propri rationium sit discurrere. ergo non debet attribui intellectui.Praeterea. Discurrere a notis ad
Nihil est sine sua pre a operatisie, sed intellectus nota est operitio intelle hic in non est aliqua praedit est intelligere potest corruptionem totius coniuncti cu ciani ergo non sunt tin dus operationes intellectus. Pr P propria eius operatio sit intelligere per phantasmata. e
so dec. Ad primum dicendum s dupliciter aliquid dicitur perpetuum. Vno modo propriae, pro eo, quod caret Irincipio, de fine quod dicitur perpetuum a parie ante&parte post. Si isto modo intellectus non dicitur perpetuus. Alio modo accipitur perpetuum pro eo,in caret sine, quod dicitur perpetuum S parte post& illo modo
terra.Compositio &diuisio non est nisi respectu muli rum, sed intellectus non potest multa intelligere simul, ergo compositio non est operatio intellectus. Praeterea. Intellectio fit per assimilationem rei intellectae ad intelia Iectum sed in re extra animam non est compositio re iis,quae per compositionem significetur. cum ibi non sit pi iratum vel subiectum, ergo&c.Ad primum dice intellectus diciturperpetuusinis secundum dicendum P dum licet ratio At intellectus sint idem secundum ria intellectus bene est vertibilis in nihil perpolemiam ea disserunt tamen secundum rationem. unde indivisibili sitis, non autem per aliquam potentiam in eo existentem.
unde non est corruptibilis ita bene est anni hi labilis.Αdrettium dicendum qi intelligere per phantasinata est propria operatio intellectus coniuncti secundu et huiusmodi, noli autem ipsius intellectus absolute considerati. Vnde ratio nulla. Dubitatur quarto utrum intellectus agens simus in omnibus hominibus,te videtur st se.Naintellectus agens eii immateriali saergo non multiplicitur ad multiplicationem singularium, ii ue suppositorum terialium, de se erit unus in omnibus. Praeterea Si essent tot intellectus agentes quot sunt homines, sequeretur illam essent infiniit intellectu, actu stante secundum Philosophum perpetuitate mundi. consequens est impossibili ergo &c. Dicendum non est unus intellectus ages in omnibus hominibus secundum numeru, licet sit unus
secundum speciem. Quod sic patet.quia ad multipli conem subiect*rum sequit ut multiplicatio acci u. sed intellectus agens est accidens, quod est subiective in
anima, ergo & multiplicationem animam soluitur murutiplicatio intellectus agentis, sed manifestum est non est una anima numero in omnibus hominibus. ergo in eis non est unus intellectus agens. Ad primum dicendum v intellectus agens dicitur immateriairs, quia non est ex materia compolitus dicitur tamen materialis, quia est in materia scilicet inessentia animae subiective, unde habet materiam in qua licet non habeat materiam ex qua . Ad secundum dicendum ui etiam stante perpetuitate mundi non sequitur ν essent infinitae animae in actu, &per consequens sequiuir'non essent infiniti intellectus agentes. Et si dicatur Q in qualibet circulatione Deus creasset unam animam, sequitur st cum fuissent in sinite circulationes stante perpetuitate mundi, essent animae
infinitae actu. Dicendum negando suppostum . quia in infinito non est dabile primit, id est non asi gnabilis quς- libet pars .unde salsum supponitur cum dici ut in qualibet circulatione Deus creasset animam. intelligentia non attribuitur rationi proprie loquendo, attribuitur tamen intellectui. Ad se dum dicendum ipdiscurrere ab uno in aliud cotinetur sub secunda operatione intellectus, videlicet sub compositione de diuisi ne . Ad tertium dicendum licet intellectus non positi multa intelligere simul per modum multom, potest tamen bene per modum unius,inquantum illa multa in aliquo conueniunt. Ad quartum dicendum ly licet compositio intellectus non sit in re extra animam secundu substantiam est tamen in re extra animam secudum corre syondentiam. Nam in rebus est compositio, quae corres ondet compositioni intellectus. Pro cuius declarati nem consideradum est quoniam in rebus inuenitur duplex copositio,vna krms cum materia talis correspondet compositioni intellectus cum intellectus componit, superius cum inferiori, alia est compositio accidentis c4sibstantia, Se talis correspodet compositioni intellectus, ua intellectus componit accidens cum subiecto.Secu a conclusio. Solum in secunda operatione intellectus est veritas vel sallitas Haec conclusio probatur tali rati ne . Nam veritas &salsitas consistunt in comparatione unius ad alterum,sed talis operatio non est nisi secudum compositionem vel diuisionem intellectus est veritas aut sallitas. Ex hac conclusione infert Philosophus6licet in his, quae apprehenduntur per primam operationem intellectus non sit veritas vel salsitas, tamen intellectus circa talia intellsibilia diuisibilia semper est verus, cuius ratio est. Nam licui sensus non decipitur circa proprium sentibile, ita intellectus G decipitur circa quod quid est intelligibile. ergo intellectus frinper est vetus. Contra hoc corollarium sic arguitur. Nam sensus circa propriii sensibile potest decipi ut patet in collo columbae. ergo intellectus circa quod quideli potest decipi. Pra terra.
Opinio&ratiocinatio attribuitur ita tellectui,de in t
que potest esse veritas.& falsitas, ergo intel sectus non semper est verus. Ad primum dicendum v, sensus non decipitur
193쪽
decipitur circa proprium sensibile per sesed bella per a
cidens, inquantum iudicat de his, ae sunt adiuncta proprio obiecto. Ita intellectus potest decipi diuersimode circa quod quid est per accidens ratione compositionisti diuisionis. Et l, ,e dupliciter. Vno modo attribuendo definitione, siue quod quid est unius alteri. Secundo modo ponendo aliquas partes in dc finitione, quae sint impossibiles ad inuicem,& tune desinitio est salsa simpliciter . Exemplum primi. ut si definitio circuli a tui ai triangulo esset falsa definitio. Exemptu secundi, ut si aliquis ponat in desinitione alicuius insensibile. In illis vero
in quorum definitione nulla est compositio non contingit esse deceptionem, sed opcrtet illa vel intelligere vere, vel nullo modo, ut dicitur.'. metaphy Ad secundum dicendum quod ratiocinatio & opinio attribuuntur intellectui quantum ad secundam eius operationem, in qua
bene est veritas aut salsitas, non autem quantum ad priamam eius operationem. Circa praedicta dubitatur uti uindiuisibile sit prius intelligibile a nobis quam diuisibileci videtur quod sic.Q uia ex cognitione principiorum Nelementorum deuenimus in cognitionem principiatoruvi patet in primo physico,sed indivisibile est principium
N elementum diu inbili sicut unum est principium n meri, de puctus est principium lineae ergo sequitur quod indivisibile prius cognoscatur a nobis quam diuisibile. In contrarium arguitur, quia habitus prius cis scitur a
nobis quam priuatio, sed indivisibile dicit priuationem, diuisibile autem habitum, ergo &c. Dicendum secundu Philolaphum in litera ν tripliciter aliquid dicitur indiuisibile. Na aliquid dicitur indivisibile secundum actu, quod tamen est diuisibile in potentia, sicut continuum, ut puta linea dicitur indivisibilis secundum actum, tameest diuisibilis secundum potentiam. Secundo modo aliquid dicitiir indivisibile secundum speciem, de istis duobus modis indivisibile cognoscitur prius a nobis quam diuisbile,tum primo, quia cognitio consuli & indeterminata praecedit cognitione determinatum. tum secu
do , quia prima operatio intellectus praecedit secundam. Tertio modo dicitur indivisibile tam secundum actum 1m secundum potentiam. scut punctus dicitur indiuisibilis se isto modo indivisibile non priius cognoscitur a nobis qu m diuisibile, ut voluit ratio in contrarium a ducta. Ad argumentum dubii dicendum v, in acqui statione scientiae non semper prius cognoscimus principia, sed aliqua do ex cognitione effectuum deuenimus in cognitionem causarum & principiorum, licet in compi minio scientiae procedamus a principijs ad essectum.
Sequitur in textu. I detur aut sibile etc. lHaec est lectio duodecima huius ter j
Istud sextum & vltimum capitulit tertii tra
ctatus huius terti j de anima comprehendit simul duas lectiones commenti S.Thome vide
licet duodecimam,quae incipiti Videtur &c. l& tertiam decimam, quae incipit i Nunc autem de anima &c. l
1Siud est sextum ci ultimum capitulum tertii tractatus, in quo Philosephus determinando de parte in tellectilia per resipectum ad itia sum, ponit tres conclusiones, inserendo tria corollaria. Prima conclusio est in intellectus mouetur ab intelligibili. Haec coraclusio probatur tali ratione Philosophi. Sicut se habet sensus ad sensibile, ita se habet intellectus ad intelligibile: sed sensus
mouetur. intelligibili,ut stipra concessum est, ergo intellectus mouetur ab intelligibili. Contra hane conclusi nem sic arguitur. Nam motus est actus exilientis in potentia secundum q, huiusmodi, ut patet tertio physic.sed intelligere non est actus existentis in potentia, alias non attribueretur Deo.ergo intel igere non est moueri,& sieno mouetur intellectus ab intelligibili. Praeterea per motum, subiectum aliquid amittit, sed anima intellecti per intellectionem nihil amittit, sed magis perficitur,emgo intellectus non patitur neque mouetur. Ad primum dicedum, ut duplex est motu . quidam est motus playstacus & proprie dictus, qui est de contrario in contrariri& illo modo intellectus non mouet ab intelligibili,alius est motus metaphoricus,qui videlicetas actus entis pres dicti secundum ui huiusmodi,& isto modo intellectus dicitur moueri. Et per hoc patet si lutio ad secundum.Secunda conclusio. Intellectus non potest intelli ere nisi per phantasmata. Hsc conclusio probariariali ratione a sicut se habet sensus ad sensibile de visus ad colorem, hase habet intelledius ad phantasmata, sed fensus no potest sentire sine sensibili aeque visus potest videre sine ces
re, ergo intellectus non mi inteli gere sine phantata tibus. videlicet .conuerteiao se ad phantasmata. Ex quo insertur m necesse est intelligentem phantasinata speculari. Contra pradictam conclusionem arguitur primo. Nam intellectus intelligit mathematicala, quae sunt a stractari materia, ergo intellectus non semper indiget phantasmatibus Praeterea.Intellectus intelligit Deum de substantias separatas, sed talia non cadunt sub phantasmatibus .ergo idem ut supra.Prsterea. Intellectus est in actu
per speciem intelligibilem . ergo intellectus dum habet apud se speciem intelligibila potest intelligere: quia intelligere nihil aliud est O m intellectum actu inseriti per speciem intelligibilem. Ad primum dicendum V l,
cet mathematicalia sint abstracta a materia sensibili tam communi quam indiuiduali,tamen non sunt abstram a materia intelligibili id est phantasiabili. Ad secumdum dicendum in licet subitantiae separatae accipiendo intellectum prophai ita ita non cadant sub phantasmatibus per scitamen cadiit sub eis per acciden videlicet per suos essectus. Vnde illa ratio nihil aliud concludit quam Ῥsi1bstantiae separatae non sunt intelligibiles quantum ad earum quid ales in praesenti statu di a privii, sed solum quantum ad quia est de a posteriori .Ad tertium dicenditu, intellectus est in actu per specie intelligibilem actu
liter existentem in eo. species autem intelligibilis potest actualem considerationem non est in intellectu in actu sed in habitu solum, unde ratio nulla. Tertia conclusio. Intellectus practicus de intellectus speculatiuus non sunt duae potentiae animς realiter distincts.sed ratione tantu. Haec coclusio probatur tali ratione Philosophi elicitive. Nam inteli gere cum actione, id est cum extensione ad opus intelligere sine actione aliquod unum absolutae, pertinet ad idem genus cognoscibilitatis: sed intellectus speculatiuus intelligit verum sine actione, id est sine extensione ad opus, intellectus vero practicus intelligit caactione, ergo intellectus speculatiuus de intellectu practicu, pertinent ad idem genus potentiae. Contra hanc conclut onem sic arguitur. Potentiae distinguuntiar robit et, i d obiectum intellectus speculativi eli verum, te tum au em intellectus practici est bonum.ergo vj dctur ιυ intellcctus Practicus de intellectus syculatiuus
194쪽
sim diuersae potentiae. Praeterea. Habitus praeticus & habitias speculatiuus species dii tinguuntur propter distinctionem obiectoru, ergo intellectus speculatiuus 6c intellectus praticus speciem distinguuntur. Ad primo diacendum P non quaelibet distinctio obiectorum susscit ad distinctionem potentiatu, sed requiritur ν talia obiecta sim distincta genere. non quidem genere naturs ut genere logico, sed genere cognoscibilitatis, ut supra determinatum est in secundo. Veruntamen bonu in se consideratum non est obiectum intellectus practici, sed verum extensum ad opus dicitur obiectum intellectus practici. Verum autem absolutae consideratu dieitur obi ctum intellectus speculatiui. Ad secundum dicendu negando consequentia in . quia maior distinctio obiecto rum requiritiar ad distinctionem potentiarum,quam ad distinctionem habituum, ut etiam supra declaratu est.
Vnde ratio G sequitur. Ex prsdictis in hoc tractatu imseri Philissoplius primo*non potest fieri intellectio si ne sensu. quia ut dictum est intellectus non potest intelligere sine phantasinatibus, phantasmata autem no suntsne sensu, ergo non potest fieri intellectio nisi mediante sensu. Ex quo patet salsitas opinionis Aula. qui dicit Φpoli actualem considerationem intellectus potest intelligere non conuertendo te ad phantasmata. Hoc aut patet
esse falsum ad sensum . Nam ille, aut habet habitu sciemtiarum, post actualem considerationem, non potest actu per illos habitus cosiderare sed si ledatur organum comporale, ut patet de freneticis, ergo signum est manifestuo in qualibet intellectione requiruntur vires sensitiuae. Insertur secudo ν intellectus est quodammodo omnia. Cuius ratio est . quia omnia, quae sunt aut sunt sensibilia aut intelligibilia sed in anima in sensus & intellectus, sensus autem est quodammodo omnia tensibilia,& inteli cius est quoddammodo omnia intelligibilia cum ex intellecto& intellectu fiat quodammodo unum aergo an, ma nostra intellectiva est quod modo omnia,no autemper complexionem ut antiqui voluerunt, sed per apprehensionem. Insertur tertio ' intellectus non est ictem,
ruod phantasia, quia proprium ipsus intellectus est a
rmare vel negare, sed hoc non competit proprie pha tasi x. ergo, cc Circa prsdicta dubitatur primo. Vtrum intellectus eodem mcdo moueatur ab intelli ibili, sicut senilis a lensibili. Dicendu breuiter v non quia dum sensus mouetur a sensibili attenditur triplex gradus. Nam primo sensus apprehendit aliquod stasibile tanqua conmuentcns vel noctuv.Secundo ex hoc sequitur in sensu delectatio vel tristitia. Tertio vero illud prosequitiar si sit delictabile aut fusit si sit nocivum. Intesiectus aut postquam apprehendit intelligibile, tunc immediate prosis quitur aut segit. Item sensus dum apprehendit sensibile non simpliciter & vere sed quodamodo inirmat, vel negat, intellectus aut vere affirmat vel negat. Pro ampliori declaratione huius assignat Doct.s .in commento prPsentis lectionis rationem quare in sensu ex apprehensi ne boni vel mali non statim sequatur desiderium vel se .ga, sicut fit in intellectu. Huius enim ratio est . quia sicutienses non apprehendit bonum uniuersale, ita appetitus sensitiuus non mouetur bono vel malo uniuersali sed a quodam determinato bono, quod est delectabile secun eum sensum,S quoda determinato malo quod est tribste secundum sensum. In parte autem intellectiva est arprehcn lio boni & mali uniuersalisvnde de appetitus i tellectivae pariis scilicet ipsa voluntas mouetur statim ex bono vel malo per intcilectu apprehenso sibi praesentato. Haec illae ubi supra. Dubitatur secundo, utrum intellectus intelligat per abstractionem a phantasmatibus, de videtur ν non. Nam intellectus intelligendo conuertit se ad phantasmata , ergo intellectus non intelligit ab strahendo phantasmatibu . Preterea.Sicut se habet viissus ad colorem, ita se habet intellectus ad phantasmata, ut concessum est,sed visus non potest videre colore abstra hendo a colore, ergo intellecius G potest intelligere a strahendo a phantasmatibus. Praeterea. Nihil potest i telligi sine illo, quod cadit in definitione rei, sed materia cadit in definitione rei naturalis, ergo intellectus non potest intelligere res naturales sine materia..Sed materia est principitini indiuiduationis ergo sequitur P intellectusta potest intelligere abiq; coditionibus indiuidum. tibus,de sic non abstrahit se a phantasmatibus. Pr perea. Si intellectus intelligendo abstraheret phantasmatibus, vel ergo abstrahere pertinet ad intellecium possibilem,
vel ad intellectum agentem non ad intellectum possibi, lem, cum eius sit recipere, nec ad intellectum agentem.
cu eius sit phantasmata illustrareat per consequeus magis in eis aliquid imprimere quam abstrahere. Ad primum dicendum v intellectus intelligit semper conue tendo se ad phantasmata,& etiam abi trahendo. conue tendoquidem inquantum intelligit uniuersale, quod habet esse in singularibus abstrahendo vero inquantu intelligit uniuersale non intelligendo singulare. Ad secundudicendum quod non omnimoda similitudo inter col rem per respectu ad visum S inter phantasmara per respectum ad intellectum. Nam color secundum sui nat
ram est per se visibilis, sed phantasmata secudum se non
sunt intelligibili aula propterea requiritur virius intellectus agentis, ut supra declaratum est . unde no est simile.
Ad tertium dicedum materia signata est principium
indiuiduationis,non autem materia communi vivae
nitur in dissinitione rei naturalis. Ad quartu dicendu se abstrahere a phantasmatibus pertinet ad intellectu age tem. inquantum ipsa propter propinquitatem, qua habent ad ipsum efficiunt habilia vi ab ipsis possit abstra hi species intelligibilis praesciitanda intellectui postibili.
I AIud Principis marius at olute. 2 Agis de eodem in comparatione ad diuersa animalia. 3 De ordine vitium animalinter se.
Sequitur in textu. f niam autem am
ma, ctrc. l Hic est quartus Tract. huius ter-iν Libra H anima,Hes octio decima quamia ei em, , in commento Sancti Thomae.
s T E est cpiarius Tractatus huius terti j, in quo Philosophus determinat de potentia motiua de de comparatione potentiarum ad ipsam anima de de seinuicem. B Qui quidem tractatus continet tria capitula. In primo capitulo Philosophus determinat de potentia motiua in communi de secundum se. In secundo veto determinat de potetia mortua per respectum ad diuersa animalia. ibi tomnino igitur ut supra dictu est. FIn tertio capitulo ostedit qualiter diuersae patres animaecidinamur inter se ibi sV tabilem autem quidem. I In primo
195쪽
tia primo igtur capitiato pontitur duae conclusiones,quarum. Prma est, quod diuisiorius potetiarum ab antiquis Philosophis assignatae, sunt insus cientes, quarum. Prima est . Potentiarum quaedam sunt rationales, quaedam sunt irrationalis. Et hanc conclusionem probat Philos phus quatuor rationibus. Quarum prima est. Potentia vegetativa,& sentititia sunt potentiae animς plus inter se diuerentes quim pinetia irrationalis & concupiscibilis, di tamen istae duae potentiae non comprehenduntur sub praedictis diuisionibu rgo no sunt sui sciente . Secu da ratio. Phantalia est quaedam potetia animae,& tamen non comprehenditur sub praediciis,ergo, &c. Graia r
tio. Vis appetitiua de vis intellectiva eli quaedam potentia animae distincta ab alijs,& tamen non continetur sub aliqua praedictatum diuisionum, cum nulla earum diuidatur in irascibile de inconcupiscibilem,ergo, dec. cauaset a ratio. Aliquae sunt potentiae anims,qus sunt principia motiua augmenti & decrementi,& tamen de illis in pretdictis diuitionibus nulla fit mentio. ergo,&c. Secunda conclusio. Principium motus localis videlicet, potentia moltu. non est potentia vegetativa. Quae patet duabus rationibus Philosophi. quarum Prima est. Motus secum dum locum semper si propter aliquod desideratum vel imaginatum: sed imaginatio & desiderium,sive appetitus non conueniunt potentiae vegetatiue: ergo sequitur
v principium motus localis non est potentia vegetativa. Secunda ratio est ad idem. Nam si potentia vegetatiua esset principium motus localis,s ueretur 9, plantae m uerentur motu lorali. cum in eis sit potentia, vegetativa. cosequens est sil sum, ergo, Sec. Et si dicatur. Plantς mi uentur sursum & mouetur deorsum,& ad alias dissere . tias positionis: ergo mouentur motu locali. Dicendum non mouentur motu locali progressivo, de quo est ad propositum. Quod vero principium motus localis non si sensus probatur tali ratione. Natura sensius est in omni animali, si ergo sensus esset principium motus localis,
ueretur'omnia animalia mouerentur motu locali,
quod est salsum. Sed ν tale principiu non sit intellectus,
patet, quia aut esset intellectus speculatiuus ut pracii sino primum, quia intellectus speculatiuus solum versatur circa speculabilia,non aute circa aliqua agibilia, inquantum huiusmodi secundum in si motus localis . neq; intellectus practicus,quia animalia bruta mouentur motu locali prcsressivo, quibus no inest intellectus practicus. Circa praedicta dubitatur primo. utrum appetitias intellectivus,qui dicitur voluntas sit potentia distincta ad a Ppeiiiu sensitivo,& videturia, non. Nam differentia accidentalis obiectorum n6 facit disseretiam speciscam p tentiaruin, ut in secundo habitum est. Sed accidit obi cto appetitus,videlicet bono quod sit apprehensum a sensu vel ab intellectu, ergo appetitus intellectivus & appotitus sensitiuus non realiter distinguuntur, cu non distinguatur nisi per bonum apprehensum ab intellectu & per bonum apprehensum a sensu. Praeterea. Appetitus sm-tiuus sicut S intellectivus sertur ad rem ad extra sed res ad extra est singulare bo tergo idem ut supra. Dicendum ui appetitus intellectivus & sensitiuus sunt dus potentiae specie distinctae.Cuius ratio est, quia potentia appetitiua & potentia passima apta nata eu moueri a bono apprehenio. Sed manifestum est v, bonum quod apprehenditur ab intellectu aliter mouet appetitum quam boni im apprehensum a sensu cum bonum, quod apprehenditur ab intellectu apprehendatur sub ratione uniuers
tib num vero quod apprehenditur a sensu, atarche ditur sub ratione particularis, ergo sunt dus potentie distinet x. Ad primum dicendum, q, nim accidit bono secundia mi od appetibile est quod sit apprehensum a sensu vel ab intellinu, sed conuenit ei per se, quia non potest
mouere appetitum nisi ut apprehensum. Ad secundum dicendum, quod licet res ex tra anima sit quoddam bonum particulare in se consideratum, amen voluntas se tur ad illud bonum non secundia rationem particularem sed seeundum rationem uniuersalcm. Dubitatur secundo, viris appetitus intellectivus diuidatur in irastib leni& concupiscibilem. & videtur quod sic, quia Appetitus dicitur concupiscibilis a concupiscentia, di I rascibilis ab irascendo, voluntas aliqua concupiscit,quae non pertinet ad sensum, videlicet,virtutes intellectivas, ut puta sapientiam. ergo aliquis est appctitus concupiscibilis.α ex opposito irascibilis. Dicendu quod appetitus intellecti
uus homo potest diuidi in ira bile de concupiscibilem. Cuius ratio est quia illa potetia, quq respicit aliquod o
lectum uniuersale setadum communem rationem eius,
non diuiditur in potentias distinctas secundu distinctionem partium subiecti mi ia, quae continentur sub illa o lecto , sed appetitus intellectivus vi puta voluntas respucit bonu uniuersite secundu communem rationem eiu bergo sequitur quod indiuiditur in diuersas potentias se-eondum diuitionem illius vel illius boni, sicut visus, qui respic it colo te obiective. no diuersificatur propter i cifice diuersitatem illius coloris. Ad rationem dubi j diacendu quod conci piscentia potest accipi dupliciter. v
modo absolute prout dicit potentiam aninis,& isto modo tamu in voluntate est concupiscentia. Alio modo a cipitur corupiscentia pro operatione anims.ρος fit cum quadam immutationem organi, ut in proposito accipi, tur,& isto modo in voluntate non est concupiscentia.
Sequitur intextu. Ismum igitur lHaec est lectis decima ta butus tertinbbrct, in commento S. Thomae.
1Siud est secudum capitulu eiusdem tractatus, in quo
Philosophus determinando de potetia motiva per respectum ad diuersa animalia ponit duas coclusiones. quarum Prima est, quod Nihil est motivum sui jpsius sine phantasa. Haec conclusio probatur tali ratione. Nam
unumquodq; est mortuum iu ij psius inquantia est appetitiuum: sed appetitus non est sine phantasia: et O nihil se ij psius est motuu sine phantasia. Pro cuius declarati
ne sciendum est quod phantasia potest accipi dupliciter.
Vno modo proprie, prout distinguitur cotra pariem intellectivam δε isto modo non accipitur hie. Alio modo ut se extendit ad intellectu secundum v, materia pha tasialis dicitur materia intelligibiliste isto modo accipiis tur hic . Contra praedicta si arguitur. Si unumquodque esset motivum suijpsius secundum habet phantasiam
de appetitia, tequeretur in animalia impersecta essent motiua luijpsius cum in eis sit phantalia cit appetitus .cons quem est falsum,ergo,&c. Preterea. Homo mouet sei sum, sed mouet teipsum mediante ratione particulati, villatim patebit. quae quidem ratio non est Phantasia, sed cum phantasia non distinguatur.ergo idem vi supra. Ad primum dicendum ui duplex est phantasia ut saepius dictum est videlicet,determinata se indeternii nata.verum est P in animalibus impet tectis est phantasia inde te iminat a, non autem determinata,vt ad propositum. Ad secundu diuendum mut dictiun est. duplex est phantasia, quadam
196쪽
quaedam est indeterinitiata,': talis non est ratio. Alia est alimento,quia tempore augmenti oportet * plus convcrphantasia determinata,&talis est duplex . qusda est siem latur de alimento in substantiam siti, quam quod foss- sibilis, quae sit absque deliberatione. & talis inuenitur in ciat ad substemationem vel consentationem prae xii te: animalibus vii cu persectis. quae etiam ratio non dicitur. tis magnitudinis. Tempore vero status aequὰlier. TemAlia est phantalia rationalis,qus videlicet. habet seri cu hore vero decrementi minus . Contra hanc conclusiote quada deliberatione & discuisse, A talis reperitur in ho- sic arguitur.Nam Deus vivit, ut probat Philoibillius. 1 aminibus. quae dicitur ratio. Secunda conclusio. Homo Metapliy. & tamen in eo non eli anima vegetativa. er- mouet seipsum mediante ratione. Hse conclusio proba- go,&GDicendum in Philosephus hic loquitur de gen tur tali ratione. Nam unumquodq; est motivum siti jy rabilibus de corruptibilibus viventibus. Secunda con- x. Cones sius inquantum est appetitiuum, ut dictum est.sed appe- clusio. Non omne vivens habet sensum. Haec conclusiotitus non est sine phantasia, phantasia aute in homine vo probatur duabus rationibus. quam Prima est. Nam non
catur ratio. ergo, &c. Contra hanc conclusionem sic a Omne vivens habet corpus redactu ad mediam propo guitur. Nam n homo moueret seipsum mediante rati tionem qualitatu, ut plantae r ergo non omne vivens hane, aut illa ratio esset speculativa, aut practica, non pri- bet sensum tactus, qui requirit organum taliter dispostamum, quia pari rone intellectus speculatiuus esset princi tum, & per consequens non omne vivens habet sensum. pium motus. neq; secundum, cu talis ratio versetur cir- quia ubi no est sensius tactus, ibi nullus eli sensus.Secu ca uniuersalia, ut in pluribus, secudum quae non fit m da ratio. Senses immutatur spiritualiter a sensibili. sed tus localis. Dicendum θ duplex est ratio. Quaedam est plantae sotu immutantur immutatione reali, ergo plantae haeculativa, Alia est practica. Ratio speculativa non est vo habent sensim . sed plantae uni corpora viventia, et principium motus. Ratio aute practica est duplex.Nam go,&c. Contra hanc conclusionem sic arguitur. Planiae quaedam est uniuersalis,quaedam est particularis . Ratio iunt creaturae sensibiles, ergo videtur m sint animalia, Se uniuersalis no est principium motus localis, bene autem per consequens ιδ habeant sensum, Patet sequela. Cui- ratio particulatis. Circa praedicta dubitatur. Vtrum ra- cunque competit disserentia,eidem competit illud, cuius iis & intellectus sint duae potentiae, de videtur quod sic. est differentia. sicut cui competit rationale eidem com-Nam sicut se habet imaginatio ad rationem, ita se habet petit homo. Dicendum φ iensibile potest accipi duplici ratio ad intellectum: sed imaginatio est potentia dis lin- ter. Vno modo passilio, de illo modo planie sent sensibi-cta contra rationem: ergo ratio distinguitur contra in- les,i. apte natae sentit ir sed ut se sensibile no est differentellectum. Preterea. Sicut se habet ratio ad sensum,ita se tia animalis. Alio modo accipitur active pro eo, quod habet ratio ad intellectum, qui quidem attribuitur ange aptum natu est sentire,& illo modo plantae non sem sentis,sed ratio & sensus sunt diuersae potentiae. ergo ratio de sibiles. Cum igitur sensibile illo modo sit differentia aniintellectus,cuplus disterant angelus & homo,quam ho- malis, sequitur'plantae non sunt animalia. Tertia con- i. Conclu- mo&bruium. Dicendum addubium pratio dc intelle clusio. Necesse est V omnia animalia habeant sensum. L, .ctus non dii linguuntur essentialiter, sed solum secundu Hanc conclusione probat Philosophus specialiter de anitationem, secudum diuersa osticia actuum. Nam una & malibus progresiluis . Nam, si animalia progressiua non eadem potentia intellectus,secundum ui simplici appre- haberent senium, sequeretur in non possent consequi s-hensione est intellectiva dicitur intellisu secundu ve- nem,ad quem natura ea ordinauit,& per consequens ecro quod cum quodam discursu 2 noroad ignotu intelli, sent frustra. Consequens est salsum, cum natura non agatc. Αἡ pi vocatur ratio. Et quia Angelus secudum sui naturam frustra, quia agit propter finem. Probatio sequelae, quia ita ἡ irvelligit simplici intuitu sine discursu. Homo vero in- corpus animalis progressi ui est organiratum di dispo
ciuili, no telligit discurrendo ab uno in aliud, ideo intellectus ap- tum propter motum, ut videlicet per motum ulterius alimo vero ra propriatur angelis, ratio vero hominibus. Et inde est ui mentum consequatur. per quod conseruetur in esse . sed angeli vocamur substantiae intellectuales homines vero hoc non posset fieri si non haberet sensum, quia non di- creaturae rationales. Ad dicendum quod illa similitu- sterneret corruptiua,quae possent eis obviare,& sc cordo attenditur secundu diuersitatem actuum, non autem rumperetur,& per consequens n5 pergerent animalia ad secundum diuei sitatem essentialem potentiarum. Sic finem, ad quem natura ipsa ordinauit. Secundo probat etiam dicendum est ad secundum . eadem coclusionem communiter de omnibus animali-
stad tertium capiti l com-- --
dum ultimas lectiones eiu em li
bri, γ' tu commento San A Thomae.1 Stud est tertium de ultimum capitulit huius libri, in
in quo Philosophus determinado de ordinatione po nia animalia habeant gustum, cum gustus sit quidam ta- ttentiarum ab nuicem per respectum ad corpus ani- eius. Sed contra hanc coclusionem arguitur sic. Aliquamatum ponit quatuor concli: siones, inserendo quatuor sunt animalia immobilia, ergo no eli necet e quod om corollatia. quaru Prima est. Omne vivens, quandiu vi- ne animal habeat sensum ad hoc quod remaneat inesse uit necessie eli ui habeat animam vegetati Q. Hse conclu per prosecutionem alimenti. Dicendum quod illa aniso probatur tali ratione Philoseph . Nam omne vivens, malia habent eis aliquid adiunctu, a quo trahunt alimen quandiu vivit, utitur alimento: sed uti alimento pertinet .ium. Quaria coclutio. Non omnia animalia habent om Gestis ad anima vegetativam: ergo necesse est v, omne vivens, nes sensus necessario. Hic conclusio probatur tali ratim s. .
dum vivit, habeat animam vegetativam. Probatio in ne. quia animalia possunt conseruari in esse caeteris sensi totis, quia omne vivens dum vivit habet augmentu sta- bus non existentibus, ergo no necessario omnia anima
tum vel decrementia, sed hoc non potest contingere nisi lia habet omnes sensus. Ex praedictis insert Philosophu,
sum. Protiatio antecedent II. quia corpora animal tu polia
sunt immutari a qualitatibus i agibilibus usq; ad sua corruptione, ergo necesse est quod habeat sensum tactus ad discernendum conuenientia 1 corruptiuis. Ex quo insertur secundum Philosophum quod necessie est quod om-
197쪽
qintuor corollaria. Quorum primum est in corpus animalis no potest esse incorruptibile. Cuius ratio est, quia corpus animalis debet esse ut dictum est redactum ad mediam proportionem qualitatum primarum,sive qualitatum tigibilium, sed quodlibet corpus simplex habet aliquam qua itatem se dum superabundantiam ut puta ignis caliditatem dc aqua frigiditatem, ergo,dec. Secu dum corollarium. Remoto sensu tactus necesse est omnia inimalia mori quia posito sensu tactus ponitur ani
mal, de remoto sensu tactin remouetur animal ertium
corollarium est v, sensus propter excellentiam sensibiliupoteli corrumpi. Quariu corollarium est quod, iij se
sus praeter sensum tactus non corrumpuntur quatum adesse animalium, sed solum quantum ad bene ella vi satis de se manifestum est. Circa praedicta dubitatur primo. Vtrum solum in corporibus habentibus animam veg talium sit vita,& arguitur ut non. Nam corpus coeleste habet animam, di tamen corpus cceselle non vivit, cum vita sit operatio animae vegetatiuae, quae no est in corpo- coelest aut animae sensitivae, quae etiam non reperitur in eo, cum non sit animal, vel etiam animae intellectivae, quae procul est , coelo, cum coelum non intelligat. Ire terra . In Deo summo est vita,& tamen in Deo non est corpus, ergo non in corporibus habentibus animam est vita. Dicendum ui vita potest accipi dupliciter. Vno modo pro operatione vitali, quae sequitur unionem animae ad corpus per modii inhaesionis. Et primo modo solum incorporibus habentibus anima est vita. Alio modo accipitur vita pro operatione alicuius mouentis seipsum,
quandiu enim aliquod movet seipsum, dicimus θ illud vivit,& isto modo solum in corporibus habentibus an mam soIu est vita . Ad primum dicendum quod coelumaeon habet animam inhaetentem sibi per modum formae
sed rsitan habet animam sibi assistentem scut mo: orassistii mobili, capiendo animam pro sub latia separata. unde non oportet quod habet vitam. Ad secundum dicendum θ Deus dicitur vivere secundo modo, non a tem primo modo, de quo eli hic ad propositum. Pro cuius declaratione considerandum eii secundum Doctorem sanctum in prima parte quod quadruplex est gradus vitae se dum quod quadrupliciter dicitur aliquid in uere seipsum. Nam aliquid dicitur mouere seipium non quantum ad Armam, perquam mouet, ted quantum ad executionem motus, ct isto modo plantae mouent seipsas&dicuntur vivere imperfecte tamen . Secundo m do aliquid mouet seipsum non solum quantum ad executionem motus,sed etiam quantum ad sermam,quq non est ei naturaliter insita, sed eam acquirit per suam oper tionem finem tamen per quem agit naturaliter habet ei
inditum di illo modo animalia mouent seipsa. Et quia perfectus mouent seipsa quam planis deo hi sectius dicuntur vivere. Tertio o aliquid mouet seipsum. nosolum quantu ad executionem motus,nec solum quan tum ad sermam, quae est principium motus, sed etiam quantum ad finem, videlicet vel hunc vel illum . de isto modo homo dicitur mouere seipsum. de quia persectius mouet sequam alia animalia, ideo pei sectius dicitur viuere . Quarto modo aliquid mouet seipsum, non Iesum quantum ad praedicta tria, sed quantum ad omnia, quae requiruntur ad motu non accipiens ab alio. Et illo modo Deus dicitur mouere seipsum, de persectius mouet
seipsum quam caeterae creaturae cum omnes craturae alia
quid accipiant ab alio. Ideo Deus dicitur persectissime viuere. dc ut probatur Duc, lecimo Metaphysicnest suavita unus aeternitate, de trinus in unitate exiliens, qui est benedictus in secula secutornm. Amen.