장음표시 사용
41쪽
usmergo,utrum anima sit compositata tum ex primcipijs lubitantiae. aut ex principijs omnium generum. si lautum ex principijs subitantiae,tunc anima non cognoscet nisi subitanitas , & ipsi ponunt eam cognoscere Omnia. Si vero coponitur ex principijs omnium generum,
tunc cum quicquid est ex principijs substantiae sit suta stantia, lx ex principiis quantitatis sit quantitas, 2 sic de
singulis, anima erit subitantia, quamitas,qualitas,relatio,& huiusmodi. Posset autem responderi contra hanc rationem Aristo.* principia lubitamiae sunt etiam quantitatis & qualitatis & aliorum, cum omnia iundentur supra subitantiam,& ideo non oportet v, sint in anima aliqua alia principi quam principia sublutiae,& nihilominus cognostet omnia. Ad hoc dicendum ui quaelibet res habet principia proxima de remota, de cognitio oportet si sit per principia proxima: Principia autem substantiar, licet lint principia aliorum, sunt tamen remota & nonrroxima. & ideo per ea non poteli haberi cognitio nitide substantia. 4 eniam rationem ponit cum dicit.
Absordi est etiam, simile intima Diumn pari dicere miserim sentire si is simileqQ cognseresi niti putare inq; Herere. Deinde sentire pati quiada esset merique ponere, intelligere sit liter, cognostere. t. mn - Inco ueniens autem es licereqvidem impalyibili esse
moti eth simile a similisentire autem simile simili, ' cognoscere simile simila. sentire autem pati altiquid O moueri ponunt uliter autem cognoscere est' intelligere. Quae talis eli.Ratio quare anima sit composita ex omnibus elementis eli,quia anima cognoscit omnia, de cognitio eis per similitudinem. cotta: Constat enim φ sentire de cognoscere est pati aliquid: sed inconueniens est dicere V simile patiatur a simili, sed i contrario . ergo &in conueniens elidicere quod sentire seu cognoscere sit
Quiri, simile simili. Quartam rationem ponit cum dicit. ii . Atqui multo dulitataeuer, ac discultates Empedo. habet sententia,corporeis,inquam,elem Dis, est semitibus cognosci res singulas, O testatur id quod experientia i
s e neque similia sibi t oportebat tamen. Multas autem dubitationes O discultates habentei odicere sicut Empedo.quia corporeis elementis singuia cognoscuntur c ad simile testatar quod nune dictum
est. Quareunque enim ιnsunt in animatium corporibus sim citer terra, Holla, neruι, piti, nihil sintire videntur. quare neque similia, er tamen conueniret.
Quae talis est. Ei hoc quod dictum est superius, test tuti, dictum Empedo.scilicet ιγ simile simili cognosci. turdiabet multas dubitati s de dii licultates. Sed adhue etiam magis apparet difficile Ac improprie dictum. Nam l si anima gnosceret simile limili,sicut Empodicit,tunc sequitur cy clementu aeris cognoscat aera, di sic de alijs.
Sed nos videmus o multae partes terreae sunt in animali, quae nihil sentiunt, leutpili,de ossa,& nerui, Ac tamen coueniret v, sentirenti xundum politionem eorum, ergo non cognoscitur simile simili,vel et no est compolita ex Quinta omnibus elementi . uintam rationem ponit cum diciti
ratio. Praeterea cuique principiorum maior gnoratio quam cognitio merit nimirum . Unumquodque enim cognosset unum, xviii.t autem ignorab: t estera nanque omnia.
ναι quodlibet alta autem ignorabit: --a enim alia.
uae talis cit. Adhuc expotatione Empedos simile cognoscatur simili sequitur aliud inc5uenien scilicet v, principium habet plus de ignorantia quam de intelligentia. Si enim cognitio est per simile latum,st principium quodlibet sit simplex Ac non habet alicuius similitudine in se nisi suam, no cognosceret nisi seipsum, de ignorabit
multa omnia,scilicet,quae lunt alia ab eo. Sextam ratiO- sexta latis. nem ponit cum dicit.
Fit etiam Empe. eadem sevientia, ut deus sitamm-tissmus, quippe cum irae mus unum elementorum non eo mundat psam dissordiam inquam, mortalia Hrochina crinisat. cum ex uniuersis singula constent. Accidet autem Empedo.instipientismum et deu. Tex. eoin
Solus enim elementorum Pnum non cognosicet discordia. - Nouatia autem, vima. Ex omnibus. n. Humquodq; est.
Quae tali est. Adhuc etiam ex dicta positione, cili .etu simile cognoscant simili accidet aliud inconueniens Empedouaoc videlicet.*deus sit insipientissimus omnium animalium.Quod ex hoc sequitur. Sciendum.n.Psicut dictum est. Empedo. posuit illa omnia iniuriora coposita esse ex quatuor elementiside ex lite de amicitia, Gerii genero & corruptio prouenit in rebus ex istis duobus Icilicet lite de areicitia. Ccelum vero dixit este Deum, de dixit crerat compositus ex quatuor elementis,sc amicitia, sed non ex lite,& ideo eli incorruptibile. Si ergo simile cognoscitur simili, cum Deus non lit copositus ex lite,non cognoscet litem,& sic erit simpliciter iiiiii pie tior caeteris animalibus, quae cognoscunt litem, cum sint composita ex ea. septimam rationem ponit cum dicit. Septima Praeterea dicat oportet omnino, quam ob causam non 3M . habent ammam omni cum omne quod est,auist elamentμm,aut ca elemento uno, vel pluribus, vel omnibus constat. sese es enim omnequita est, aut νnum quid, aut
quadam,aut νniuersa cognoscere. Omnino aut ε propter quam ea am non omnia habent anima in qua sunt.QPoniam omnia aut elemettim, aut ex elemento,aut πno,aut pluribus, aut omnibus. NScesse nen, νnum aliquod cognoscere, aut quadam,aut omnia. Quae talis est. Si anima est compolita ex omnibus elementis,sequitur'omnia quae sunt,habent animamia mne enim quod est, aut est ex omnibus elementis, aut ex
aliquibus,sed omne quod est compositum ex elementis, aut ex elementatis, eli corpus. ergo Omnia corpora hisbent animam, & omnia quae sunt, quod falsum est. Octauam rationem ponit cum dicit. Octava
Dubitalit etiam non iniuria qui Fam quidnam id sit
quod ipsa continet atque vrit. Elementa nanque materiei
similia sunt. A tque praestabiliJmum id esse patet, quod
continet,quicqvid id tandem sit.At nequit ese quicquam praestabilius anima, quod quidem dominetur. Et magis etiam, intellectu. Maxime autem rario ni consonum ess
hunc omnia praece Oe,cr proatismum omnium, o natura diuinum esse.Illi autem elementa,ea quae sunt , praecedere cerissent.
Dubitabit autem utique aliquis, O qvides num H Tm. eom.
ciens ipsa. Materia enim comparantur elementa. Max, mens
me autem proprium est illud continens, quodcunque est. Anima autem aliquid esse metius o quid principatum obtineat immobile est. Impomilius autem adhuc.inte lectu. Rationabili mum aut esse hunc antiquissimum,
nobilissimum, . diurnum secundum naturam. Elementa autem dicunt esse prima entium. Quae talis eli. Elementa sunt plura de contraria ubi
cunque autem aliqua contraria conueniunt de componutur, KOrietu ut aliquid aliud quod contineat de saciat ipsa
42쪽
ipsa und. Si eis ' animi est coposita excIbus elementi , oportet ci, lit aliquid aliud continens illa. Sed hoc est valde dubiu quid sit, quia sic esset nobilius ae prius anima, quod eli inipossibile, se ad minus de intellectu,quia valde ronabile est intellectus sit nobilissimus omnisi lec diuinus f m natura.Item sequeretur u illud esset prius uelementa,quod est falsum. luia Emped.& alii dicunt lemenia, esse prima inter omnia entia. Non est ergo antina Nona rario. copia iita ex elementis. Nonam rationem ponit cudicit. Antiquioin Aterum nemo prorsuade omni anima dixit, nα inta
tis ex Me s etiam eorum qui maximeti inarunt. MNIM m inam asperum esse. enim omia moventur, quasculini sunt enim anim a nonnisa, quae non mo- Mentur loco, o tamen tae solo motu, anima Nidetur an
mes agitare.Similiter ω eorum qui tam festiuum qua
intellectisum ex elementis consitium, nemo animam omnem complectitura tuere nanque videntur platae,at expertes sunt tamen O lationis O fensius. Animaliu qu que complura sunt,quae mente rationeq; vacant. myodsi quis est haec illis concesserit, intellectumque partem esse se uerit animae, identidem sensitiuum nequesie de omm anima,neque de xlla tota dicere πιδειuritur. In hoc eodem errare.videtur esse, est ea siententia,quae carminibus Oiphes de Orphicis fertur. Dicit enim Orpheus animam μνιν ala opitum tu, ex toto ingredi re iratione. Id autem nequit ipsis accidere plantis,neque quibusdam itidem animaliu. Quippe cum haud Hi uersaresbirent a Dd quidem eos praei νθ qui ita de anima censuere. 'Tex. min. Omner auic o qui ex eo quod cor sistosentit an metu a. ma ea qua sunt,ex elementis dicunt ipsam, O qui maxime moliuum non de omni dicunt amma. eque enim sen-stiua omnia motiva. Videntur enim esse quaedam anim fium, manentia in loco, O tamen videtur Me sola motu mouere anima animal. Similiter autem quicunque ι tellectum O sensitiuum ex elementis satiunt. Videntur enim planta riuere, non participantes loci mutatione et que δεαμ, . animalium multa intelligentiam uo habere. τεα. eom. ψutem atrissis O haec sin auerit, posueritq; intelle mea. s . ctum partem aliquam animae, similiter autem o siensit uum reque Hiquesie dicent de omni anima, neque de to ta,neque de una. Hoc autem sustinuit est quae est in Orphitis carminibus ratio. Dicit enim animam ex toto ingredi,
ista resipirotibus aventis. Von possibile itaque plantis hoc
accidere, neque Miimalium qu busdam siquidem uom-ma reotirant. Hoc autem latuit sic opinanes. Et oliendit desectum & insufiicientia positionis Empedo. Ac aliorum omnium qui considerant animam ex motu seu sensu, quae talis est. Apparet etiam η, omnes de quicunque dixerunt animam ei te aliquid motivum secudum locum,insiissicienter dixerint. Nam multa animata sum quae non mouentur secundum locum, sed manet, sicut planis de alia liuiusmodi.Similiter autem 5e illi qui dixerunt animam esse quid intellectivum de sensitiuum inlusti temet dixerunt. Nam multa sunt animata quae neque sentiunt, que intelligunt.Si vero aliquis hoc si gregauerit scilicet intellectivum, sensitiuum, de motivum, oe dicat intellectivum unam partem animae, de similiter stastiuum, non tam e propter hoc dicet de omni anima,
cum non omnes animae lint intellectivae. Neque de t ta , cum iiitellectivum de sensitiuum sint partes animae. Neque de una, quia sic non diceret omnes proprietates animae curuscunque, cum in anima sint aliae proprietales,quam sint intelligere de semire. Et quia quidam Phi-
losophus qui vocatus est Orpheus desective eti1 de ani ma locutus est quasi in similem desectum incidit. ideo hic adiungit eius desectum. Sciendum est v, Orpheu, ille fuit unus deprim Philosephis qui erant quasi pote theologi loquetes metrice de philosephia se de oro,& suerunt tantum tres, Samiu , Orpheus,de quida alius. Et iste Orpheus primo induxit homines ad habita lumsimul At sitit pulcherrimus concionaior, ita ui homines belli ales de sciitarios reduceret ad ciuilitatem. Et pro .pter hoc dicitur de eos, suit optimus citharaedus in tantum v, fuit vel saceret lapides saltare, id est ita Di t pulcher concionator, q, homines lapideos emollivit. Post
hos vero tres, erunt. . sapietes, quorum unus stit Thales, Hic ergo Orpheus volebat p totus aer animatus esset de anima quaedam, Ac q, anima corporum viventrum
nihil aliud ellet, nisi illud quod attrahit animal de aere animato per resipiratione 5 hoe dicebat metrice. Et ideo dicit Philosephus v ratio Orphei quae est in metricis
carminibus de anima, sustinuit eudem defectum quem l rsustinuerunt rationes praecedentium,quia, licut dictum . . iest,ipse voluit q, ill id esset an una, quod attrahitur per respirationem animalium. Sed hoc insus scienter dictum est,quia multi animalium sunt quae non respirant ,hoc autcm,cu, alii a re ulla non te irant, latuit illos qui si erui praedicis opiti onis. Et sic patet villi reprehenduntur dein sufficientia. Decimam rationem ponit cum dicit. At xero si conmemean Iam ex elementisopcinea noex ,niuersis cretinuo conficιenda esse videtur, Astera eisistito e nanque pars contrarietatis, si emcnci amopposi- gnoscitur. raque Esternere. Recto,enim et ipsium rectum t patet9 Reetula dctae obliquu cognosci min. gula nanquie index ea viri u s
Si vero ex elemetis animam Hrere oportet, ni bil oportet ex omnibus. Susciens enim est altera pars contrari tatisdeipsum diludieare oppositam. Recto enim i sum est obliquum cognoscimus . Iudex enim Nirorumque canore est. Obliquum autem neque sui sius,neque recti. Et arguit eos de superfluitate, quae talis eli. Dicunt.n. isti u, ad hoe ui anima cognoscat,oponet sit composita ex elementis, sed cum nos videamus ut cognitio omnis rei positi haberi per pauciora, ergo & si concedatur animam componi ex elementis, non tamen debet dici composita ex elemetis omnibus, ted ad plus, ex duobus. Li' cognitio habeatur per pauciora patet,quia cum copos mim constet ex aliquo persecto do imperfecto, ratio cognoscendi imperfectum, eli r sectum, de cum comtraria reducantur in priuationem do habitum, suseiciens
est altera pars stilicet illa quae se habet per modum lubi--ωμι
tus de perfecti ad cognolcendum seipsam & alteram par uationetrix rem,quae est per modum priuationis te imperfecti. Nam sentiati per icium dijudicamus Ne cognoscimus ipsum rectum,oc etiam obliquum. lonon enim id est regula est illud per quod habetur iudiciu de utroque. Per obliquum v ro me ipsum cognoscimus, nec rectum. Non ergo sui necesse aiam facere gaea coponere ex olbus elementis, sed ex duobum tantum .sax igne de terra, de per hoc cognos eret de seipsam & contraria,sicut per ignem cognos deret calida de fruida, de per terram, sicca de hum uda. LECTIO XIII.
Eorum sententiam exponit, ac reprobat, a uinam ipsis elamentis attribuere ausi sunt.
qui-t etiam, quocirca Iorsitan, o Thales omnia plena de rum es putavi . Et in
43쪽
ει in toto autem -dem ipsam mistum esse dicunt. Vnde fortassis - Thales spinarra est omnia e e plena diis.
Polli rani Philolophus posuit opinrones ponentium inram esse ex elementis,& rationes ipsorum,& improbauit eas, hieex incidenti ponit opinionem Prorundam dicentium animam esse in elementis. Et cir hoc duo facit.Primo enim ponit opinionem.Secundo vero rati nem opinionis. ibi. lopinari autem Circa primu duo iacit. Primo ponit opinionem. Secundo improbat eam. ibi. shoc autem &c. F Dicit e sota sunt quidam,qui dirucunt animam misceri in toto uniueris, ponentes eam tam in elementis quam in elementatis. Vnde quidam philosophus nomine Thales fortassis motus ab hae opinion Opinatus est omnia plena esse dijs. Volebat enim o totum uniuersum esset animatu, S eius anima esses Deus. Vnde sicut anima est in qualibet parte alia malis, S tota, ita volebat,in qualibet parte uniuersi esset Deus,& sie omnia essent plena dijs,&sorte ex hoc prouenit idolatria. Cons uenter cum dicit. Hoe ratem dubitationes habet nonatas. ad ara enim Meausam anima in aere quidem vel ignesimes, non si cit animaisen mutis autem facit. Praesertim cum ιn irris
videatur ebe praestantior . si uaerat etiam qui 'iam quam ob causam, anima ea qua est in aere practabilior est ac immortali cir ea qua ira animalibus ιῶ .Hrobique autemererigit quoddam absurdum, ct rarionis egressies metas. Vao uno aut areem Numalube duere, rationis egreditur finesiis asserere rursus animalia non esses uset in ipsis anima, per absist mes sane. Ime orem habet quasdam dubitatione propto quam enim causam,in aere aut in Cue anima cum si, non suis unimalia missis at facitis hae in his melior ese putata. αμπα enim Hique aliquis quam si e Iam quae in ineanima, ea, quae in animalibus melior o immortalior. Accidit auteo Hrobique inconueniens O irrationatum e.Et nanque dicere,animal gnem aut aerem. magis irrationabilium esse, non escire animalia, cum anima insit inconueniens est.
Improbat hac opinione dicens,* hoc. q, ala sit in elementis de in elementatis habet qualdam dubitationes leoppositiones, quarum una est,quia si anima est in aere dein i : Inisi is enim duobus dicebant maxime ea essebdisticile erit eis dicere propter quam causim anima in eis non suit animal id est quare illa non sunt animalia, cum in mixtis anima faciat animal id est mixta animata sint animalia, prscipue cum putandum sit op h ,scilicet anima sito melior in elementis simplicibus,quam inelementatis. Alia dubitatio est,quia Ffret aliquis ex his utiquc motus, quare anima,quae secundum ipsos est in elementis est melior de immortalior quam anima , quae est in elenientati cur ii ,quqeli in elementalis, constituat animal,& cognoscens de lenitens, illa vero, quae est in elementis, non constituat. Ex his autem dubitationibus, quacunque ponatur, accidit inconveniem di irrationabile,quia dicere ui ignis siue aer sit animal, ut primo dubitatur ex maxime incouenies,& ad sensum apparet tal- sum,& eli dictum non habentium rationem sit non dicere ea in quibus eli anima, esse animalia, valde incoueniens est. Nam secundum hoc in nullo distrat, inter esse animam in aliquo corpore,de non esse. Consequenter eum dicit.
Videntur autem ideo putasse inbuaseram esse, quia retum G partes eiusdem suetustui et Quare necesse es ipIM, animam, o partes, et Wdem esse dicere lectet, si animalia ex eo flant animantia, quia in ipsis aliqua pars
Opinari aurem ridentur animam esse in his, quoniam totum partibvssimilis speciei quare necessarium i si di me sa.
cereo animam Pilis lectis partibus ese, si intercipi
aliquid continentis in animalibus,animata animalia fui. Ponit rationem praemisse opinionis. Et circa lim duo facit .Primo ponit rationem 3e improbat eam. Secundo concludit quid manifestum sit ex omnibus quae dicta sunt ibit Manilellum igitur&c.lCirca primum duo facit. Primo enim ponit rationem opinionis dicen , Q ratio quare dicti Philosephi opinari videntur animam es se in his id est in omnibus elementis, est quia ipsi vol
tantselotum & paries in elementis cum lint simplicia, essent similis speciei.Vnde,cum viderent & opinare tur ut pars continentis id est aeris intercepta in corpori bus animalium per inspirationem S res iratione,iit causa quare animalia fiant animata,& sit anima, necesse erat
eis dicere animam esse limilis speciei partibusF id est totum continens esse animatum. Secundo vero cum dicit.
a. si aer quidem discerptus, eiusdem Vspeciei,aλι- ma autem o dissimilium partium paret aliam ipsius partem inesse, aliam non inesse. reesse est igitur ipsam aut similia esse parti Raut non in quacunque totius inge parte. Si aut aer quide discerptus malust ciei est, imma autem dis milis partis me quidem ipsius existet, aliud a tem non exisset. Vece e est igitur ipsam, aut simili utu 'partium esse,aut non esse in qualibet parte omnis. Improbat dictam rationem dicens, ut quia aer discerptus scat tractus est similis speciei toti aeri, sequetur θanima animalis sit similis pariis animae totius aeris. Sed constatu, anima animalis cuiuslibet eis dissimilis panis animi aeris ala una ipsius,scilicet anima aerissextilet,l id est immortalis et 1 tm eos, utpote quae semper viviscat di semper vivificauit omnia viva. Aliud autem, Fae. anima huius, vel illius animalis snon existet, F id est est mortalis sm eos. Necesse est ergo alterum duorum incouenientium sequi ex hoc, videlicet v, si aer sit similis partis, ille qui est intra,de ille qui est extra, de anima eliam, quod improbatu est. Aut si ipsa anima est disiimilis partis,de aer similium,tunc sequitur ut an inia non sit in qualibet parte omnis=.i.totius aeris: quod est cotra eos qui totum aerem animatu ponebant consequenter cu dicit. Paret igitur ex dictis,neque cognitionem ex eo competere animaeclvia constat ex elementis,neque recte Hreq;
dici motum eidem inesse. Nanifestum igitu r ex dictis est, quia neque cognoscere inesta nima,propter id quod eum elemoris, neque moneri ipsam vene neque Hreduitur. Concitat ex omnibus,quq dicta sunt de opinionibus antiquorum, ut neutrum illorum,quod ipli attribuebant ammae,sit verum,nec benedictum,eo modo, quo ipsi dixerunt scilicet 2, neque cognoscere inest animε ex eo Pellex elementis, sicut ipsi ponebant neque etiam motus sol moueri inest ei,ex hoe quod ex dictis elementis constabat secundum eos, & hoc satis aperie di clare patet inspicienti ad supradicta. LECTIO XIIII.
Duas quaestiones proponit, se soluit,videlicet, num visae animae operationes uni tantum animae conueniant,vel diuersit eum potenti x& vitae ipsius quod nam si principium.
AT qμoniam cognosceresentire opinari. s. re eupere, deliberare, G omnino api titiones, ipsius
anima sunt,motus etiam animalium.loco,is ant&Thinsuper Anima. C mast,
44쪽
ma sit, insuper Meretismatu utrire decretis, ptieret utique quispiam,νtrum borum ν mqim ire toti animae
competat, ' nos tutae ramu, O sentioras, O mouea--r, caeter Mnq; Nn-uyuodque aga tu, patia ur uersa,an es s atia piri ιbus. Is .m praeterea vivere, vita in horum aliquo νno, inpluianu, an in metetnibus consi Ilat, ansiit eius alia quaedam etiam causa. Tex. eo, Quoniam aut coloscere animae est, sentire opina t. 39. nari,adhuc autem concupiscere, deliberare, omnino appetuιones. Fit autem e secundum locum motus ab anima in animatibus.-buc autem O augmentum, Er natus crementum, trum toti anima Humquodque
horum insit , est tota anima intelligamus: O sentiamur, est atrorum νnumquodque faciamus, o patiamur, aut partibus alteris altera. Et vivere igitur Hrum in aliquo horum sit una, aut pluribus, aut in omnibus, an cratiqua causa. Posius opinionibus antiquorum de anima & improbatis,con uenter Philosophus mouet quasdam dubita aes tiones. Et circa hoc duo facit. Primo enim mouet ipsas
T. Secundo vero soluit eas ibi. s Dicunt ita
sint hori δε-αc I Sciendum est autem,l operationes animae, scixui, lite inis licet sentire,imelligere, appetere, moueri secundum i sta Thomas cum,&augeri possunt dupliciter accipi: quia vel secumlin αβ dum modum operandi, de sic sunt tres potentiae animae, de his attribuuntur huiusmodi actiones, potentiae, videlicet vegetabili sensibili,de intellectuali. s quidem diluserunt .Nam nutritiua siue vegetabilis agit mediantibus qualitatibus activis de passivis, ut calidum, frigidum de huiusmodi: Sensitiva vero seu sensus, licet non indigeat qualitatibus sentibilibus ad sentiendum, indiget tamen
organo corporali. Intellectus vero neutro istorum indiget,quia nec qualitatibus, nec per organum corporale aliquid intelligit, sed perficitur in operatione sua absque aliquo organo. Si autem a ipiamus huiusmodi actiones secundum genera actionum, sis sunt quinque potenti scilicet nutriri uua ,stii litiuum, motivum I ndum locri appetitiuum, & intellectivum, de actiones horum sunt sentire,nutriri, mouere, appetere & intelligere. Et ideo cum Philosophus de anima,secundum suam totalitatem secundum opiniones antiquorum si pra tractasset,& reis probasset eas, hic inquirit de partibus & operationibus ipsarum partium, te mouet duas quaestiones,quarum pri Prima qua sepit Visum operationes animae, qui sunt cognostio . secre dc sentire quantum ad sensum, & opinari quantum ad intellectum ,adhuc concupiscere quantum ad con . piscibilem, deliberare quantum ad rationalem, & etiam appetitus, qui est plus, quia concludit eum his duobus irascibilem,& moueri secundum locum,& augeri, 2 stare,dc diminui, nueniant toti animae, ut scilicet unum. quodque eorum sit in omni parte animae, id est secundu quamlibet partem animat intelligamus, sentiamus, minueamur,appetamus, Ac nutriamur: Aut singulum istoruhabeat singulam partem animae determinatam, ut scilicet alio intelligamus de alio sentiamus,de sic de alijs.Secunda quaestio eli, quia dato quod quelibet operatio animae trabeat jecis e parte. Item erit quillio, utrum hoc, quod est vivere, conueniat alicui palliu , ita ν sit in aliquo uno, aut in pluribus partibus, aut in cibus. Et si in his, utrum sit in aliquo alio. Consequenter cum dicit.
Atque sunt qui dicunt ipsam esse partibilem, nosque
aliutius parte intelligere, alia eupere censint. Tex. eom. Dicunt itaque quidam partibilem ipsam, alio au-m t. o. um i melligotiatio quidem co Viscere.
Re Mndet ad quςstiones positas. Et primo ad prima.
Secunda vero ad secundam. ibi. svidetur autem ac quso c.l Respondens autem primae lusitioni, Primo ponit opinionem quorundam philos horum ad hoc . Secundo improbat eam ibi. Quid igitur cotinetur &c. PQuidam enim dicunt v huiusmodi operationes non conu niunt toti animae, scit partibus. Dicunt enim animam
esse partibilem, id alio intelligit, te alio concupiscit, si eut qui ponebant sensitivam in cerebro,vivificatiuam in corde de huiusmodi. Sed huiusmodi opimo eli quodammodo vera, do quodammodo sit sui quia si in antiam intelligas diuersas paries potentiales, lic est verum, quod anima habet diuersas partes de vites, de alia intelliugit, de alia sentit. Anima enim est quoddam totum p tentiale, de pars accipitur ubi potentialis respectu totius potestativi. Si vero intelligatur quod anima sit quaedam magnitudo,seu quantitas, de diuidatur in diuersas paries quantitati uas, sic est falsa. Isti vero philosophi intelligebant animam esse parii bilem secundum hunc modum. Et addebant plus, quod huiusmodi potentiae animae erat
diuerse animae. Consequenter cum dicit.
Quid igitur ipsam continet animam, si partibilis sit.
Non corpus: quippe eum contra ρο- rideatur, inrpus
anima continere. Qua propter O egressa, distinctuis co se pus, atqueputrescit. Sι igitur aliquid aliud ipsum conti neu, ocimque satiat, illud erat potissimum anima.
oportebit de illo etiam a Were, Irum Human multatam partium.Atque Τίς mum, cur er animam continuo non dicimus unum esse. Sin parti bir rursus raris quaret quid nam sit illariquod illud etiam continet, aliue lac patio fiet in infinitum abitio.
Quid igitur continet a mam, si partitius est sua enatura. Vin eium viique corpus. Videt πν enim contrarium magis, rima eorpus continere. Nam ea egregaesepirat corpus G marcescit. Si esur alterum aliquid unam ipsam facit, illud maxime ditique erit anima. Ortebit autem iterum Er illad quaerere, virum Hum, aut
multarum partium sit. Si enim unum est propter qMid non mox er ammam unum esse dicimus, si vero divisibile, iterum ratio quaeret, quid est continens illud, e scvtique procedit in infinitum. improbat Philosephus opinionem praedictam per
tres rationes. quarum prima talis est. Diuersa non eoia sunt uni conuenire,nili ab aliquo uniantur: ii igitur sunt diuers, animae in corpore, oportet θ ab aliquo contineat unde uniantunsed nihil eli,quod uniat eas de contineat rergo non sunt diuersae. Et Φ nihil sit continens,& vniens animam, sic patet. Quia aut est corpus in quo est, aut aliquid aliud: sed corpus non unit eam fle continet, immo magis anima continet corpus. Videmus enim ui egrediente anima a corpore,corpus deficit de marceicit. Si autem aliquid aliud continet eam, tune illud erit maxime anima, quia animae est continere de regere. Et si illud erit anima, tunc iterum oportebit quaerere virum sit una, aut
multi partium. Et si dicatur in multi partium est,iterum erit quaestio quid uniat illud de ila in infinitum. Si vero dicatur'est unum i quare non dicunt mox F id est ab ipsis principio,* anima sit unum. Non igitur anima est diuili bilis in partes quantitatiuas, licut ipsi dicunt.
Secundam rationem ponit cum dicit.
Dubitabit etiam qui 'iam de partibra eius, quam Vna quaeque potentia in corpore babeat. Nam si anma tota, totum continet corpus, oportet O unamquanque Et asere ab P am partem corporis continore. Id aurem esse Mi
45쪽
pse uidetur. ad Maetenim partium corporis intellectus, aut quo conti At pacto, nure quoque didicillim est. DEbitabit autem aliquis θ' de ipsius partibus , quam
potentiam habeat a naquaeque in corpore. Si enim tota anema mne corpus continet, conuenit partium νnam quanque centivire aliquid corporis. Hoc autem a simila
tur impossibili. Qualem enim partem .atir quomodo intellectus continebit,araue esse e ' fingere.
Qitia si diueiss partes animi sunt in diuersis partibus
corporis,sequitur a cuilibet operationi animi sit letet minata pars corporis, seu organum corporale. Sed hoe est impol sibile, quia intellectus non habet determinata palle in seu organum in corpore. Non igitur anima ha bet diuersas partes, sicut ipsi dicunt. I et tiam rationem ponit cum dicit. Videmus olem o plantas diuiso vivere, est animatium insectorum nonnulla, vi pote animam, O si usu numero tamen Pecie eandem habentia. Itaque partiῶ xtraque,er sensium habet, o per aliquod tempus loco mouetur. Nec ab ardum est si non perdurant. Instrumentanaisque non habent,ut naturam conseruent. ihilominus omnes in utraque partium inlunt animae partes, atque anima eadem sub cie collocamur, etiam tota. Illae quidem, cuia non separabiles sunt, tota autem anima, quia
Dicuntur autem plantae visere diuise,Vanima lium quaedam incisorum , toruam eandem babentia animam specie, O si non numero: Vnaquaeque quidem enim partium sensum habet e r mouetur secundum locum in quoddam tempus. si autem non permanent, nullum inconueniens est.Instrumenta enim non habent, quibus saluent naturam sed nihil minus in utraque partium omnes ineat Ilunt partes antinae, similis oeciei sunt adinvicem. rotici dinuicem quidem, sicut quae non si parabiles sunt: Toti autem anima,tanquam in risibili exissente.
Quia si diuersae operationes animae sunt in diuelsis
partibus,tunc non erit inuenire partem, in qua sint plu-r operationes simul, nec erunt partes animalis similis speciei. sed nos inuenimus partes aliquorum animatoru, quae habet plures operationes,& quorum asma ex eius.
dem specie: in toto Ae in partibus, sicut est in plantis de in quibusdam animalibus, quae decisa uniunt, sicut est in animalibus anulosis, quorum quaelibet pars decisa sentitti mouetur in quoddam tempus. Et si dicatur,u, nodiuviuunt, non resere,quia non habent instrumenta, quibus salvem suam ipsorum natura in, nihilominus tamen ex stum in partibus diuertis plures operationes animae, &simi similis speciei ad inuicem, de etiam toti. Non er3osunt diuersae paries animae in diuersis partibus corporis. Ratio autem, quare decisa vivunt ei Milia quanto anima est periectior tanto exercet plures persectas operationes& diuersas.Et ideo ad exercendum huiusmolli operationes,necessaria sunt ei plura & diuersa Organa, vel instrumenta corporalia in corpore in quo eli. QAia vero anima rationalis,quanto nobilior S persectior est tanto exigit maiorem diuersitatem organorum, anima aut equae est in animalibus anulosis de in plantis, quia parum habet de perfectione, e exercet diuersas operatiora, ideo requirit corpus magis simile& uniforme de siluatur in qualibet parte. Consequenter cum dicit.
Videtur autem o id principium,quod inest in plantis arum quac messe. Hau enim sola communis est, plantis, animatibus: Atque De quidem ὰ sentiendi principio separatur, sine autem ipso, nihil en prorsas, quini habeat sensum.
Videtur autem O quae in plantis en principium ani- Tex. e n. ma quaedam esse. Hanc enim sola communem haberet cum v R'ys.
animalibus plantae. Et ipsa quidem separatur a fiensitivo principio, tensum autem,nihil sine irae habet. Soluit secundam quaestionem . Circa quod sciendum
vivere proprie est eorum,quae habent mo um N Dperationem ex seipsis,line hoc ιν moueantur ab alijs. vi de de vivere dupliciter accipitur. Vno modo accipitur
vivere,quod est esse viventis,sicut dicit Philosophus, vivere est esse vivetibus. Alio modo vivere est operatio. Dicendum ergo in anima,que est in plantis,scilicet vegetabilis videtur elle qua sit quoddam piincipium,quod ma nisestat vitam in rebus inferioribus, quia sine hae nihil
viuit,& in hac sola communicant omnia, quae vivunt,in alijs autem non omnia. Animalia enim de plantae in v
getabili conueniunt solummodo.ltem vegetabile pinei hesse sine sensibili de intelligibili, sed haee non possunt eia se sine vegetabili. Nullum enim animal habri senium, seu intellectu misi ne hac,scilicet vegetabili. Ergo sic viuere attribuitur illi principio, scilicet vegetabili, sicut sentire,in . Non in s aiat perlatam vegetabile uiuasi sed quia est primum principium, in quo niani seliatur vita.
LIBER II. S. Thomae cum expositione.
Proponit direnda einde nonnullis diuisionibus prepositis educit definitionem animae, & demum exponit quomodo ipsi corpori uniatur.
ICTrs hisce, quae a maioribus Transiim
de anima nobis tradita sunt, redeamus rursus oportet atque eniaramur , uelut ab initio determinare quid anima sit, O quanamst eius communis maxime ratio. . .
QVa igitur a prioribus tradita de anima sint Teceom.
prius diximus. Iterum autem nunc tanquam ex men I.
principio redeamus, conantes determiname quid sit amma, θ' quaesit communissima ratio φsius. Postquam Arili in oscit opinionem aliorum de anima in primo libro, in secundo accedit ad determina dum de anima secundum propriam opinionem, de veritatem. Et circa hoc duo secit. Primo dicit de quo est intentio sua, continuans se ad praecedentia. Secundo prosequitur suam intentionem. ibi. Dicimus itaque unum quoddam dcc. Dicit et primo,u, in primo lib. dicta sunt ea, quae tradita sunt a prioribus de anima . Sed oportet iterum.q.redeundo a principio determinare veritatem . Quod quidem propter suam dissicultatem S.I hoauper Anima. C 2 magis
46쪽
magis oportet tentare, qu m securitatem de veritate in uenienda praesumere . Et cum supra in proamio quaesitum fuerit, virum prius de anima ipsa determinandum
sit, ut de partibus eius, quasi hanc quaestionem determi. nans,dicit,u, in principio dicendum est, quid est anima,
in quo noti sicatur ipsa animς essentia. Pollea autem determinabitur de partibus siue potentijs ipsius. Et quasi huiusmodi rationem asiignans subiungit, s& qui utique
erit communissima ratio ipsius ., Cum enim Ostenditur quid est anima traditur id quod est commune. Cum autem determinatur de unaquaque partium, aut potentiarum ipsius, traditur id quod est speciale circa animam. Hic eth autem ordo doctrine, ut a communibus ad minus communia procedatur, sicut ostendit Philosophiuin principio Ph3 si. Deinde eum dicit.
Lect Diei miti itaque genus Metiam quoddi eorum, citra sunt, Divisi e'' substantiam esse: adipis huius, aliud H materia
Diuisio sub qui per se non est bos aliquid, aliud formam Ostantia. Peciem, qua quidem iam hoc aliquid dicitur, o tertium
Divisio ia,quod ex litis connat atque componitur. Est autem ma' terιa quidem potentι orma Vero actus, arque perfectio.
adu quidem bifariam dicitur, quaedam enim est risicient quaedam O contemplario. Text. eom. Dicim i itaq; Vnum quoddam genus eorum,quaesunt, ita, . substantι . Huius autem,aliud adem sicut materiam,
quae secundumst quidem non est hoc aliquid,aliud autem sicut formam O Dciemseudum quam dicitur iam hoc aliquid, es tertiam qua ex bis. Es autem materia quidepotentia, cies autem entelechia. Et hoc dupliciter Dequidem sicut scientia illud autem, sicut considerare.
Pri,sequitur suam intentionem quam proposierat.
Et diuiditur in partes duas. In prima ottendit quid est
anima. In secunda determinat de partibus siue pote iijs eius.ibi. Potentiarum autem animae Sc.l Prima dia uiditur in duas. In prima ponit diffinitionem anims,que Lect. 16. est quasi demonstrationis conclusio. In secunda ponit Dissinitio diuinitionem animqquq est quasi demonstrationis prina c. iii '' cipium ibi. Quoniam autem ex certis quidem G. c. l. Sciendum est enim uilicut dicitur in primo poliatoria, d 6stiatio Omnis diffinitio aut est conclus demonstrationis,sicut nondum or haec, tonitruum eli continuus sonus in nubibus: aut est demonstrationis principium, sicut haec, tonitruum es hextinctio ignis in nube: aut est demonstratio positione, id est orclitie differensa ut haee,tonitruum eli cotini ius sonus in nubibus, propter extinctionem ignis in nube. In hac enim ponitur de demonstrationis conclutio, de principium,& non lecundum ordinem syllogismi. Priama autem pars diuiditur in duas.In prima ponit diffinium A. , tionem primam animae. In secunda mani sellat eam ibi. Teii eouis iuniuersaliter igitur dictum doe. F Prima diuiditur in menti duas. In prima praemittit viasdam diuisiones, ex quibus Τ e. habetur via ad inuestigandum distinitionem animae . Insia,' ii secunda inuestigatam dili initionem.ibi .s Quare oma eidem I nc corpus dec. Sciendum autem est v sicut docet Philouerit, modii sopbus in LMetaphysi. lixe est diu uentia inter diutini- definiatur. tiorum subitantiae de accidentis in definitione tu stantiae nihil ponitur, q, sit extra iubitantiam diuiniti. diuinitur enim unaquaeque substantia per sua principia
materialia,vel formalia. lndistinitione autem accidentis ponitur aliquid , quod est extra ei sentiam diuiniti stilicet subiectum. ortet enim subiectum poni in distini tu vie accidentis. Sicut cum dicitur, simitas est curvitas
nati. Et hoc ideo eli,quia diuinitio significat quod quid est res, substantia autem est quid con Fletum in suo elle
et in sua specie, accidens autem non habet esse compi tum, sed dependens 1 substantia. Similiter etiam nulla imma est quid completum in specie, sed complementum speciei competit substantie compolitae.Vnde subitantia composita sie disinitur, ui in eius disinitione iton ponitur si quid quod sit extra essentiam eius. In omni autem disinitione formae ponitur aliquid, quod eii extra essen Σtiam sermae scilicet proprium sub:ectum eius, siue ma et teria. Vnde cum anima sit forma oportet ' in diuinitione eius ponatur materia, siue si, biectum eius. Et ideo in prima parte ponit duas diuisiones.quarum prima neces.saria est ad inue ligandum id quod indisinitione anime ponitur, ad exprimendam et lentiam eius. Alia qui est necessarii ad inuestigandum id quod ponitur in dii linitio ne animae ad exprimendum subiectum ipsius. ibi. Su stantiae autem maxime dec. F Circa primum innuit tres diuisiones,quarum prima est secundum *ens diuiditur in decem praedicamenta. Et hoc innuit per hoc quod diiscit, ui subitantia dicitur esse unum genus entium.Secun Seeunda Oda diuitio est secundum Osubflatilia diuiditur inmat u Otiam βου formam de compositum. Materia quidem est, 'quae secundum se non est hoc aliquid,sed in potentia tan tum,ut sit hoc aliquid. Forma autem est, secudum quam iam est hoc aliquid in actu. Substantia vero composita
est,quae est hoc aliquid. Dicitur enim esse hoe aliquid id est aliquid demoliratum quod est completum in esse de is aliqua
specie, de hoc conuenit soli substantiae compositae in rebus materialibus. Nam substantiae separatae, quamuis nosim compositae ex materia de forma, uni tamen hoc aliquid, cum sint subsistentes in actu de completae in natu- ira sua. Anima autem rationalis, quantum ad aliquid p
teli dici hoc aliquid, secundum hoc quod poteti esse per se sub iliens. Sed quia no habet speciem completam, sed
magis est pars speciei, non omnimo conuenit ei quod sit hoc aliquid. Et ergo disserentia inter materiam de ser mam,quod materia est ens in patentia, forma autem est enotechia, id est actus, quo, scilicet materia sit actu, unde ipsum compolitum e siens actu. Tertia diuisio estu, T ait actus dicitur dupliciter. Vnomo licut scientia est actus. Alio modo sicut considerare est actus. Et disserentia horum actuum ex potent ijs perpendi potet t.Dicitur enim
aliquis in potentia grammat: cus, antequam acquirat ha- Potensa ad bitum grammaticae,discendo vel inueniendo, quae quidem iotentia in actum rkucitur, quando iam aliqui. habet qabitum scientis. Sed tunc eii iterum in potetia ad usum habitus, cum non conliderat in actu, de haec potentia in ro, aedicta actum reducitur cum actu considerat. Sic igitur oc scien talis. tia ea actus, Io conlideratio est actus. Deinde cum dicit.
ipsorum ea magis,qua naturalia sunt.Hac ehum cst ro- merit. rum principia sunt. Naturalium vero corporum, quaeda Diui uotistii 'habent νita quaedam non habe ised ea vacant. Pitum autem dicimus nutritione accretionem,atque decreti RUnem lux quidem por idipsum fitq; ia vivere dicitur.
Substantiae autem maxime esse ridentur corpora, o Tex. comotarum p sica, haec enim aliorum pri ipia. Pi morum merus. autem,alia quίdem habent vitam, a autem non babent.
Uitam autem habere dicimus id, quod per stipsum, ali indrum, augmentum,indecrementum babet.
Ponit diuisiones, ex quibus inuestigatur iis,quod ponitur in distinitione animae,pertinens ad eius subiectum. Et innuit tres dimisiones. Quarum prima est, P subitan- Alimitatum quaedam tum corpora, de quida notum corpora. diuisio. Inter
47쪽
Inter quas subsutias maxime sunt manifests corporales stibilantiae.Nam substantiae incorpores,quscunque sint, immanifestae sunt o q, sunt a sentibus remotae & sola ratione inuestigabiles. Hoc est ergo quod dicit,P qcorporaniaxime videmur esse substantiae. I Secunda diuitio est,t corporum, quaedam sunt corpora physica,id est naturalia, quaedam non naturalia, sed artificialia . Homo enim & Isnum, e lapis sum naturalia corpora, domus& securis sunt artificialia. Magis autem videntur se stantiae corpora naturalia quam attificialia, quia corpora naturalia sunt principia arti scialium . Ars enim op
ratur ex materia quam natura miniistrat, forma autem, quae per artem inducitur,eil tarma accidentalis, sicut figura vel aliquid huiusmodi. Vnde corpora artificialia non sunt in genere subitantiae per tuam tormam, sed solum per tuam materiam,quae est naturalis. Habent ergo a corporibus naturalibus o sint substantiae. Vnde corpora naturalia sunt magis iubilantiae, quam corpora artificialia. lunt enim subitantiae non solum ex parte materiae, scit etiam ex parte formae . Tertia diuitio est, P corporumturalium, quaedam habent vitam, ta quaedam non habent.illud autem dicitur habere vitam, quod per seipsum
habet alimentum,augmentum,& decrementum. e
dum autem eli, id, haec explanatio magis est per modum exempli, quam per modum diis nitionis. Non enim ex hoc solo in aliquid habet augmentum & decrementum, vivi; sed etiam ex hoc in semit,& intelligit, & alia opera vitae exercere potest. Unde in subitant ijs separatis eli vita ex hoc, ν habent intellectum Ae voluntatem, ut patet in 9. 3letaλy. licet non sit in eis augmentum & alimen tum. Sed quia in illis generabilibus & corruptibilibus anima,quae cli in plantis, ad quam pertinent alimentum de augmetum, ut in fine primi dictum eli principium es hvit ideo hic quasi exemplariter exposuit, habes,vitam, id quod habet alimentum & augmentum. Propria autem ratio vitae est ex hoc, ut aliquid eli natum mouere seipsum arge accipi edo motum, prout etiam intellectualis operatio motus quidam dicitur. Ea enim sine vita esse dicimus, quae ab exteriori tantum principio moueri possunt. Deinde cum dicit.
tia est ita substantia, νι composita. Atque cum tale Giam sit cvi pus, id est habens virq corpus prefecto iam
erit amma. Ccrpus nanque non subit rationem eorum. rugseu in subiecto sed ut subiectum potius est,ear materies. Necesse est igitur animam substantiam ese, perinde a
que Drmam corporis naturatu, potentia vitam habetis.
Substantia vero actus est, perfectio. Tadu igitur corporu et perfecti O,atquc Gη . Quare omne corpus pusicum, participans vita substantia erit. substantia autem sit sicut composita.uu
ruam autem corpus en tale,nempe Nitam habens,non Hique erit corpus, anima. Non enim eorum, quae in subiecto sunt corpus. Magis autem sicut subiectum, materia
est. Vecesse est ergo Animam substantia esse, sicut le-ciem corporis ph7siici potentia νitam babentis. Substa tia aurem actus. burti modi igitur corporis a Ius.
Inuestigat animae dis unitionem,suppositis praemissis
diuitionibus. Et circa lioe tria sicit. Primo inuestigat panes diffinitionis. Secundo ponit diuinitionem.ibi. Si autem aliquod commune Sc. FTertio ex distinitione data,excludit quandam dubitationem ibi.i Vnde non oportet quaerere &c. Circa primum duo facit .Primo inutiligat particulas diti initionis, quae pertitient ad essentiam animae. Secundo ea,quae pertinent ad essentiam subiecti. ibi. Tale autem quodcunque organicum. F Circa Primum duo facit. Primo in uel ligat hanc particulam,si anima est actus. Secundo hanc, P est actus primus. ibi. 4 Hic autem dicitur dupliciterit Concludit ergo primo ex Pridictis, quod cum corpora phylica maxime videamur esse sublianuae,& omne corpus habens vitam, si corpus physi eum, necesse eli dicere ui Omne corpus trabens vitam sit substantia. lit cum sit ens actu necesse est quod sit substantia compolita. Quia veto cum dico corpus habes
vitam duo dico, scilicet istest corpus idi quod est huiusmodi corpus, scilicet hastas vitam, non poteli dici Q, iliala pars corporis habetis vitam, quς dicitur corpus, iit anima. Per animam enim intelligimus id, quo habens vi- subiectum tam vivit. unde oportet quod intelligatur sicut aliquid duplex e in subiecto exiliens, ut accipiatur hie large si biectum, fu actu αnon solum prout subiectum dicitur aliquid ens actu,pcrquem modum accidens dicitur esse in si biecto, sed etiasecundum quod materia prima, quae est em in polentia, dicitur subiectum. Corpus autem, quod recipit vitam, magis est sicut subiectum & materia, qu)im licui aliquid in subiecto existens. Me igitur, cum iit triplex substa tia, scit: cet compositum, materia,& forma.& anima non est ipsum compositum, quod eli corpus habens vitam: neque est materia, quae est corpus subiectum vita: relinquitur, per locum , diuisione, quod anima sit substantia, sicut serma vel species talis corporis,scilicet corporis physes habentis in potentia vitam. Dixit autem thabentis vitam potentia. 1 & non simpliciter habentis vii a. Nam corpus habens vitam intelligitur substantia composita vivens, compositum autem no ponitur in d: Hnitione formae, sed materia. Materia aut corporis vitii est id, quod comparatur ad vitam sic uepotentia ad actum:& hoe est anima, actus, secundum quem corpus vivit. Sicut si dicerem quod figura eii actus, non quidem corporis figurati in actu, hoc enim eli compolitum exs-
rura & corpore, sed corporis quod eli subiectum fg
re, quod comparatur ad figuram sicut potentia ad actu. Et ne aliquis crederet quod anima sic esset actu sicut aliqua forma accidentalis actus est et ad hoc remouendum,
subdit quod anima est sic actus, sicut subsutia est actus,
id est litui forma. Et quia omnis sorma eli indetermina Disserentiata materia, sequitur quod sit .rma talis corporis, quale inter semia dictum et L. Sciendum autem est si, hic est dii ieientia sormae subitantialis ad formam accidentalem, quod Bima i maccidentalis non iacit ens actu limpliciter, sed ens actu tale vel tantum, utpura magnum vel album vel aliquid aliud huiusmodi. Porma autem subitantialis facit esse
acie simpliciter. Vnde forma accidentalis aduenit tu. blacto iam praeextilenti actu. Forma autem subitantialis non aduenit subiecto iam praeexistenti in actu, sed
existenti in potentia tantum, scilicet materie primae.
L quo patin in imini ibile usi unius rei esse plures sor In eomposimas subitantiales, quia prima saceret ens actu simplici- to inest viii.
ter, & omncs aliae aduenirent si abiecto .iam existenti in dactu, unde accidentaliter aduenirent subiecto iam exi- ' .stenti in actu, non enim faceret ens actu limpliciter, sed
secundum quid. Per quod tollitur politio Auicebron in libro sontis vitae, qui posuit quod secundum ordinem generum& specierum est ordo plurium formarum subitantialium in una ct eadem re,ut pata quod in hoc indiuiduo hominis est una sorma, per quam. est substantia:
48쪽
& alia, per quam est corpus: Si tertia, per quem est anima im corpus, & sic de alijs. Oponet enim secundum praemista dicere,v una de eadem forma substantialis sit, per quam hoe individuum est hoc aliquid,siue substa
tia.dc per quam est corpus & animatum corpus,& sic de alijs. Forma enim persectior dat materiae hoc. quod dat sorma minus persecta, & adhuc amplius. Vnde anima non solum facit esse substantiam de corpus, quod etiam facit sorma lapidis, sed etiam facit esse animatum corpus.Non ergo sic est intelligedum in anima sit actus corporis,&-corpus sit eius materi Ade subiectu quasi corpus sit constitutum per unam formam, quae ficiat ipsum esse corpus,& suimeniat ei alaficies ipsum esse corpus vivum,sed quia ab anima est,& quod sit,& quod corpus sit,& quod sit corpus vivum. Sed hoc quod est esse cop- PM.quod est impersectha est quid materiale respectu vitae. Et inde est quod recedente anima,non remanet idem corpus spectrinam oculus & caro in mortuo. non dicuntur nisi aequi uoce, ut patet per Philolaphum in septi Lectio. o. m Metaphysici R ente enim anima, succedit alia ΤΟ -- forma substantialis quae dat aliud esse specificum, cum corruptio unius non sit sine generatione alterius.
Deinde eta dicit. Sed cum perfectio arvis actus bifariann dicatur, ut dixi u,quidam enim est Ni scientia, quidam H eontemplatio, patet animam actum sed e de atque scientiam. Nam exeo,quia amma inest, O somnus xigilia est, O vigilia qvid contemplationi, somnus autem Icie tia, operatione vacanti similis est. Altera aurem altera
in eo mocientia, inquam. eontemplationem, gen ratione
praecedita uapropter anima primus est actus, perfecti se corporis naturalis, tentia vitam habentis. Texti eom. Hic autem dicitur dupliciteri Alius quidem Rulses meat. s. tia,alius aut sicut consideratre. 2 Iani esum ergo quod sicut scientia. existente in corpore anima ipsa, Osomnus O vigilia est. Proportionale autem vigilantia quidem ipsi considera re omnus autem, ipsi habere,
operari. Priorautem generatione in eodem scientia est.
Unde anima es actus primus corporis pbsici, potentia
vitam habentis. v. e-- Venatur secundam particulam dissinitionis :&dicit mea. 6. si actus dicit dupliciter,alius sicut scientia,'alius scutconliderare,ut supra expositum est. Et manifestum est,
v anima est almas sicut scientia,quia in hoc*anima i . est, inest animali,& somnus,& vi lia. Et vigilia quidem assimilatur considerationi, quia sicut cosideratio est usus scienti ta visilia est usus sensuum,sed somnus assimilatur habitu: scientiae, quando aliquis secundum ipsum
non operatur.in semno enim quietiunt virtutes animales. Horum autem duorum adiuum, scientia est prior generatione, in eodem . Comparatur enim consideratio ad Lectio . scientiam,sicut actus ad potentiam.Actus autem ut ii Te com- betur in i x. Metaphy.natura est prior potetia. Est enim η I sinis do complementum potentiae. Sed ordine generationis S temporis, uniuersaliter loquendo actus est prior potentia.Nam id quod est in potentia, reducitur in insi, per aliquid ens actu. Sed in uno Sc eodem potentia est prior actu.Nam aliquid est primo in potentia, & postea acius fit. Et propter hoc dicit usscientia est prior generatione,in eodem,quam conlideratio.b Vnde concluditu cum anima sit actus sicut scientia, quod sit actus pri mus corporis physici potentia vitam habentis. Sciedum autem quod Philosophus cstit animam esse actum primum , non solum ut distinguat animam ab actu qui est operatio sed etiam ut distinguat eam a formis elementorum, quae siem per habent suam actionem nisi impedia tur. Deinde cum dicit. Et talis plane, vi partes ipsius simi instrumgta. Enimvero partes quoqueplantarum, instrumenta sint contro uersia fiunt, quamuis videantur penitus simplices esse.
Eius enim quod circa Dctum es quod tegmen estolium:
Dis etiam vesces praeterea vicem subeunt oris,
triusque nanque trahitur alimentum.
Tale autem quod sit organicum. organa aute, plantarum partes suntota perutus simplices, visolium ructiferi cooperimentum.Fructiferum autem fiuctus. Radices Hra oris miles sunt 2 utraque enim trabunt alimentum.
Venatur particula quae est ex parte subierit:& quia dixerat,quod anima est actus corporis physici habentis
vitam in potentia, etiam dicit, quod tale est omne compus organicum. Et dicitur corpus orynicum, quod habet diuersitatem organorum. Diuertitas autem Oigan rum necessaria est in corpore suscipiente vitam propter diuersas operationes animae.Anima enim,cum sit se a supra iri si persectissima inter formas rerum corporalium,est prin- n b. i. rex. cipium diuersarum operationum, de ideo requirit diuer comenti a statem organorum in suo perfectibili. Formae vero re- inno a. lib. rum inanimatarum I ropter sui impersectione sunt pri cipia paucarum operationum. unde non exigunt diuersitatem organorum in suis persectionibus. Inter animas autem anima plantarum imper ior inuenitur, unde in plantis minor est diuersitas organorum qu im in ani ira
libus. Et ideo ad ostendendum, omne corpus susti piens vitam est organicum, accipit argumentum ex plantis, in quibus est minor diuersitas organorum.Et hoc est quod dicit, metiam plantarum partes sunt diuersa g na. Sed partes plantarum sunt penitus simplices, id est cosimiles aruit enim est in eis tanta diuersitas,scut in paniabus animalium . Pes enim animalis ex diuersis partibus compostus es scilicet carne, nemo , osse, & huiusmodi. Sed partes organicae plantarum non habent talem diuersitatem partium,ex quibus componantur. Et quod par tes elantarum sint organicae,manifestat per hoc, quod diuersae partes sunt ad diuersas operationes, Sicut selium est ad cooperimentum corticis vel fructi seri, id est illius partis in qua tactus natatur. Cortex autem vel huctis rum,ad cooperimentum fructus.Radices autem in plantis sunt proportionabiles ori animalium, quia utraque attrahunt alimentum,scilicet radix in plantis, & os in animalibus. Deinde cum dicit.
Si igitur commune quid de omni anima sit dicendum, ipsa perfectio prima, σprimus actus est corporis naturatis, cuius panes sunt instrumenta. Si autem aliquid commune de omni anima oportet μcer erat Hique primus actus corporis pbsici organici. . Colligit ex omnibu; praedictis distinitionem animae,& dicit, quod si aliqua diiunitio communis debeat assignari, quae conueniat omni animae, erit haec. Anima estinus primus corporis thysici organici. , Non autem
opportet addere, potentia vitam habentis. Loco. n. huius. Ponitor organicum, ut ex dictis patet. Deinde cu dicit. Idcirco non querere oportet si Ham sit anima, atque corpus, sicut neque ceram Ofiguram reque omnino ma
teriem cuiusque,s' ιd cuius materies es. Nam cum πω,
a esse misi et rιam dicatur, actus est id quia proprie ν est, atque proprie est.
49쪽
Vnden oportet piarere sint, corpres, sicut nec receram, O' figuram, neque omnino Mures iusque materiae, O id cuius materia. Vnum. n.
esse cam multipliciter duarur, quod proprie est, actua est. Ex diffinitione data, soluit quandam dubitationem.
Fuit enim multis dubitatum, quomodo ex anima de corpore fiere unum. Et quidam ponebant aliqua media esse,quibus anima corpori unitetur,& quodam odo col ligaretur. Sed hiae dubitatio iam locum non liabet, cum ensum sit, quod non oportet quaerere si ex anima &corpore fit unum,sicut nec dubitatur circa ceram de liguram, neque omnino circa aliquam materiam,de Armam
cuius eli materia. Ostensum est enim in ta Ictaphysici quod forma per se unitur materiae, sicut actus eius, ocidem est materiam uniri tarmae , quod materiam esse in rectis R. Et hoc est etiam quod hic dicit, quod cum unum
Tex. eo m. do ens multipliciter dicatur scilicet de ente in potentia, mς & de etate in actu, id quod proprie est ens de unum, est actus.Nam scut ens in pinentia non est ens simpliciter,
sed taundum quid, ita nonest unum simpliciter sed secundum quid, ila enim dicitur aliquid unu sicut de ens. Et ideo sicut corpus habet esse per animam, sicut per sermamota de unitur animae immediatae, limitatum anima
est forma corporis. Sed in qcantum est motor, nihil prohibet aliquid esse medium, prout una pars mouetur ab
Expli ara animae definitione, expotui quomodo ea non stacorpore separabilis.
V insultor igitur diximus quidnam anima sit. Est enim ea si latia quae est ratio haec autem squiditas corporis talis. Et perinde sine ais e instrumentorum artis naturale corpus esset era muris. Eius nimi e substantia, ipsius eset ripatet sicuris, ratio,id ;esset anima, 'a arata, nesset ulterius νοpateo securis, nisi nomine tantum, at nutae est securis. Non enim talis corporis Dbstantia ratioque s ipsa anima Ad naturaliter cri diximus talis, quod in se motosatum suae principium insitum habet. x. eom, Uniuos iter igitur dictum est quid sit anima. Substa--Π- - - tia enim est,quae fecundum rationem. Haec autem est quides esse huiusnodi corporis. sicut si aliquid organorum phis
scum esset corpus,ut dolabra. Erat enim labrae esse substantia ipse : anima, hoc. Separata ratem hac, non Hique ampias dolabra esset:nisi aequi uoce: nuc autem Ud
labra. Mn enim huiuscemodi corporis quod quid est se ratio, anima :sed physici talis, habetis seipsentia mpium motus o natus. Posta diffinitione animae Philosophus hic eam mani seliat ala circa hoc duo sicit. Primo manifestat distini Lionem primissam. Secundo ex diffinitione manifestata, quandam veritatem concludit ibi sinita quidem igitur - non sit anima dcc.FCirca primum duo facit. Primo manifestat diffinitionem animae,quarum ad id quod in dinfinitione praedicta ponitur ex parte ipsius animae. Secundo quanium ad id quod ibi ponitur ex parte subiecti ibi Est autem non abi j ciens animam accib Circa primum
uo facit. Primo manifestat diffinitionem animae ex similitudine rerum artificialium. Secuta ex partibus eius ibi. sConliderare autem in partibus oportet docil Quia enim formae artificiales accidentia si int, quae sunt magis nota quo ad nos,quam formae subitantiales, utpote sens ut propinquiora : ideo convcnienter rationem ammae,
quae est forma substantialis, per comparationem ad se
mas accidentales manisestat.Similiter etiam partes anime siue pinetia eius manifestiores sunt quo ad nos, quam ipta anima. procedimus enim in cognitione animae, ab obiectis in actus, ab actibus in potentia per quas anima ipsa nobis innotescit, unde conuenienter etiam per partes ratio mani sellatur. Dicit ergo primo, indictum est in uniuersali quid sit anima, cum praedicta distinitio omni animae conueniat. Dictum est enim ιγ anima est su, Quo die santia, quae est sarma, a qua accipitur ratio rei. Est autedisserentia inter sor mam, quae est substantia, de Mima, subistitialia. quae non est subitantia.Nam forma accidentalis, quae noest in genere lubstantiae, non peri intrad essentiam siue quiditatem subiecti monenim albedo est de essentia corporis albi. Sed forma substantialis est de egentia ,sine de quiditate subiecti. Sic igitur anima dicitur forma substatialis, quia est de elsentia siue de qui ditate corporis ani, mali. Et hoc est quod subdit .s Haec autem=, scilicet sub stantia quae est scinindum rationem sest quod quid erar esse huic corpori, F id est corpori constituto in specie per talem formampla enim forma pertinet ad essentiam rei quae signiscatur per iussinitionem ligniscantem de re quid est. Et quia formi substantiales,cuiusmodi sunt sorariae corporum naturalium,sunt latentes, manifestat hoc performas artificiales, qus sunt accidentales. Et hoc est
quod sit it lucut si aliquid organorum,= id est artificialium instrumentorum, ut puta dolabra esset corpus physicum naturale, serma sua hoc modo se haberet ad ipsum sicut dictum est. Et ideo subdit. Erat cpaidem dolabrae esse substantia ipsius, bid est forma dolabrae, secu
dum quam accipitur ratio dolabrae,quam quidem rati nem nominat esse dolabrae, eo quod secundum eam d
labia dicitur esse dolabro haec inquam Brma est subsutia dolabrae. Et hoc ideo dicit, quia forma corporum naturalium sunt in genere substiatiae. Et ulterius ii dola. bra non esset solum corpus physicum, sed etiam corpus. 'animatum, forma dolabrae esset anima, ct ea separaia, non esset amplius dolabra, nili aequi uoce, sicut leparata
anima, non est caro, nec oculus, nisi aequi uoce . Nunc autem quia dolabra non est corpus naturale , nec tius
forma est quod quid erat esse tali corpori, remora lamma dolabrae avdhuc est dolabra, id est substantia dolobrae. Substantia enim corporum artificialium est mat ria eorum, quae remanet sublata forma artificiali, licet non remaneat ipsum corpus artificiale in actu. Et quia dixerat ui aliter nunc est in dolabra, do aliter ellet si et sed corpus phyli cum animatum, assignat rationem huius
dicens, tu hoc ideo est, quia anima non est quod quid est esse & ratio, F id eli forma huiusmodi corporis, sc licet artificiali, leta corporis physici huiuscemodi, sc licet habentis vitam . Et ut manifestet quid sit esset yseum corpus, subiungit iliabentis in seipso principium
motus & status.1 Natur ita enim sunt, quae in seipsis principium motus & status habent. Huiusmodi enim Principium, natura dicitur. Vti habes libr.Physe. i. Deinde cum dicit.
Atque i quod diman est, in partibus etiam issicere licet. Nam si oculus esset animal eius viique amna πι- sus ipse nimarum esset. Hic o enim ut pater,oculi substantia, qua sese habet νt rario,oculus autem est materies risus. Qui cum defecerit non νlterius erit oculus,nisi nomine tantum, θ' perinde atque lapideus, HI etiam pictus. Id igitur quod de parte dictum est,ad totum corpus πιι, Esaccommodare oportet. Est enim hic profecto rationum δε- S. Ili uper Anima. C st militudo.
50쪽
militudo. ut pars sese bes et ad partem : sic totosinsu ad totis siensitiuum corpus. vitalis est rationis. Considerare autem in partibus oportet, quod ictum est.Si enita esset oculus an ahanima Hique ipsius risius
esset. Hic enim substantia est oculi, quaeli secundum ra-rinem. Oculus autem materia visus est: quo deficiente. non es adhuc oculus nisi aquivoces cur lapideus, ut d pictus. Oportet igitur accipere quia est in parte, in toto Muente corpore. Proportio aliter nanque habet sicut pars ad partem, totus ensius ad totum corpua sensitiuum,
secundum quod huismodi. Manifestat dis linitio: rem animae ex partibus dicem, quod id quod di m est de tota anima, de de toto corpore vivente , oportet cotiderare in partibus utriusque. quia, si oculus esset animal oporteret quod visiis esset anima eius,quia visis est subliantialis serma oculi, & O lus est materia vises.sicut corpus organicum materia animae. Desciente autem visia non remanet oculus nisi squivoce, sicut oculus lapideus, aut depictus aequi uoce dicitur oculus. Et hoc ideo est,quia aequivoca sunt, quorum nomen solum commune est & ratio subitantiae oculi noremanet nisi nomen oculi aequivoce dictum.Quod ergo inuenitur in parte viventis corporis, oportet accipere in toto vivente corpore, scilicet quod sicut visus est Hrma substantialis oculi,& eo remoto non remanet oculus, nisi aequi uoce,ita anima est forma substantialis vivetis corporis,& ea remota non remanet corpus uiuum nisi squi, voce. Sicut enim se habet una pars animae sensitiuae ad
unam partem corporis sensitivi, sic se habet totus sensus ad totum corpus sensitiuum inquantum huiusmodi. Deinde cum dicit. Un est autem id potentia vivens, quod abiecit an ma eaq; vacatsed quod ipsam habet. Semen vero Irumsueti nimirum est, quoui potest tale corpus euadere. Vt iritur incisio,vi lassices vigilia, actus, σε ut risus rursus instrumentiq; ris, sic est anima actus, corpus auteest ii quod, H diximus,s potentia vivens. Verum Hrupilla, visus si oculus est, sic anima oecorpus est anima
Tex Leom- Est autem non ab ciens animam, potentia ens, Hri. ment. I . vatoed quod habens. Semen autem O stinus, potentia
tale corpus est. Sicut igitur incisio est ris sic rigilantia actus. Ut autem Nisus Ontentia organi, anima. o
pus autem, quod potentia.est . Sedscut oculus es pupilla O usus,o ibi anima O corpus, imal. Exponit praemissam diffinitionem de anima quantuad hoc, quod dixerat quod eli actus corporis habentis vitam in potentia. Dicitur enim aliquid esse in potentia
dupliciter. Vno modo,cum non habet principium ope rationis. Alio modo cum habet quidem,sed operaturi cundum ipsum.Corpus autem, ius actus est anima, est habens vitam in potentia,non quidem primo modo,sed
secundo. Et hoc est quod dici; quod corpus spinetia emut viva bid est habens vitam inpotentia, cuius est actus anima non sic dicitur esse in potentia ad vitam, quod si itabij ciens animam,sid est carem principio vit quod est anima,sed quod eii habens huiusmodi principium, Sed
verum est quod semen de fructus, in quo conseruatur semen plant Aeli in potentia ad huiusmodi corpus vivum, quod habet animam. nondum enim semen habet animam , Vn se sie est in potentia, sicut abijciens animam. D ut ostendat quomodo est in forentia ad vitam corpus cuius actus est anima, subiungit quod ita vigilantia
est actus animae seni iuuae, sicut incisio est actus cultelli, di vilio est actus ocula. duodlibet enim istorum est ope
ratio &vsus principi j habiti. Sed anima est actus primus, sicut ylius de quaecunque polentia organi. quod libet enim horum est principium operationis. Sed corpus quod est persectum per animam est potentia habens quidem actum primum,led aliquando carens actu secundo. Sed sicut in ulus est aliquid compositum ex pupilla, sicut materia, de visu sicut forma, ita animal est compositum ex anima, sicut forma & ex corpore, sicut materia. Deinde cum dicit.
nimam igitur no si arabilem esse a corpore, vel partes ipsius nonnullas si partibilis sit,non obscurum esse νidetur.Corporis naque partium paretatiquas animae,par
tes,actum esse. Nil tamen vetat,ut aliquae partium sint sep rabiles anima, propterea quod corporis nullius sint ataus..At obsecurum est, nec dum patet di perinde corporis anima sit actus, ut gubernator actus est nauis. Hoc igitur pacto iuersaliter de ara determinatum de inuuint. Quod quide igitur non sit anima siparabilis a corpo- Text. eo rca ut partes quaedam ipsius, si partibilis naturaliter est, mentii tinon immanifestum est. Quarundam im actus partium
est ipsarum. At vero fecundum quosdam nihil prohibet,
propter id quod nullius eorporis sunt actus.Amplius autem immanifestum si sit corporis actus,anima sicut nauta nauis. Figuraliter quidem igitur hac definita de anima sint, atque descripta. Concludit quandam veritatem ex praemissis.quia. n. ost sum est quod anima est actus totius corporis, & partes sunt actus partium. actus autem & forma non separatur ab eo, cuius est actus vel tarma:manifestum est quod anima non potest separari 1 corpore, vel ipsa tota, vel aliquae partes eius, si nata est aliquo modo habere partes. Manifestum est. n. quod aliquae partes animae sunt actus aliquarum paritum corporis,sicut dictum est, quod visus est actus oculi. Sed secundum quasdam partes nihil prohibet animam separari, quia quaedam partes animae nullius corporis actus sunt, sicut infra probabitur de his quae sunt circa intellectum. Et quia Plato ponebat quod anima est actus corporis non sicut serma, sed sicut m tor,subiungit quod hoc nondum est manifestum, si anima sic sit actus corporis, sicut natura est actus nauis, scilicet ut minor tantum. Deinde epilogando colligit qus dicta sunt, & dicit quod secundum praedicta determinatii est de anima, de posita eli animae descripto figuraliter, quasi extrinsecede superlicialiter de incomplete. Complebitur enim determinatio de anima,quando pertinget usque ad intima vi determinetur natui a uniuscuiusquo partis ipsius animae.
Ponit duplirem demonstrandi modum, unum a priori, ait
tum a posteriori: quo eoneludit animam esse primum vivendi principuim in tribus vitatium generibus essentialiter ordinatu.
AT enim cum ex obsi ris quidem,magis autem manifessis, fiat id notum quod est dilucidum ac M-tius ratione enuendum es rursus iae pacto de ipsa anima pertractare. Quoniam autem ex incertis quidemota tamen mani xti eo festioribus,certum fit id, quod eis siecundum rationem no men. Intras entandum est iterum se aggredi de ipsa. Postquam Pbilosophus potuit dili initionem animae hic intendit demon lirare ipsam. Et primo dicit de quo
est in te mi in Secundo prole quitur intentum ibi. Dicamus igitur Priticipium cicc. it Circa primum duo iacit.