장음표시 사용
181쪽
tatur. Ex pidictis maxime insertur secundum Philosephum quod caro non potest esse organum tactus, quia sensibile positum supra sensum no licit sensationem, sed
tangibile & immediate ponitur supra carnem, & sic po situm sentitur, ergo sequitur quod caro no est organum tactus. Secunda conclusio. Organum tactus non habet in se qualitates tangibiles. Probatio Philosephi. Sicut se habet organum visus ad lumen & ad colorem, ita orsanum tactus ad qualitates tangibiles, sed organum visus non habet in se actu lumen aut colorem. ergo,&c. Si diu catur . Mixtum habet in se qualitates tangibiles, sed organum tactus est corpus mixtum, cu sit neruus quidam protensus per totum corpus, ergo habet in sequalitates tangibiles. Dicendum quod corpus mixtum non habet
in se qualitates tangibiles in actu completo, sta selum in actu incompleto, qui habet rationem potentiae per comparationem ad actum, completum, ut dictum est supra. Tertia conclusio. Iactus est non solum ipsius tangibulis, sed etiam non tangibilis. Probatio, quia visus non Q-lum eli ipsius vilibilis, sed etiam inuisibili ut ex supradictis patet, ergo tactus non solum est tangibilis, quia de similibus idem est iudicium. Considera um tamen
est quod aliquid non tangibile potest considerari dupli
citer secundum Philos hum. Vno modo, quia parum habet de qualitate tangibili sicut aer. Alio modo, quia habet aliquam qualitatem tangibilem in excellentia nimia. D citur autem utrunque intangibile priuatiue quasi male perceptibile sensu tactus, quia aptum natum est
Sequitur in textu. I Oportet autem uniuer
terri omni sense accipere, 6 .l Haec ea
lectio miges quarta, e ultima eii emb- GIV in commento Sancti Thomae.
1Siud est decimvmoctauum fle ultimu capitulum huius secundi tractatus de anima, in quo Philosophus
determurando de sensu in communi, ponit tres conclusiones,quarum prima est. Sensus est susceptiuus specierum sine materia. Haec conclusio probatur per exemplum Philosophi . Nam caera recipit figuram anuli sine
materia, videlicet sine metallo, aut sine auro, ergo sen
sus est susceptiuus specierum sine materia. Ex quo patet quod formae rei sensibilis aliter sunt in re sensibili, &aliter sunt in sensu, quia sunt in re sensibili secundum eia se materiale, & in sensu sunt secundum esse spirituale Gue intentionale. Contra hane conclusionem sic arguitur. Proprium est intellectus esse susceptiuum Deci rum sine materia,ergo sensus non est susceptiuus specibrum sine materia, pr Pertim cum sit materialis potentia. Praeterea. Sensus per excellentiam selisibilium corrumpitur, ut hic probat Philosephus, ergo videtur quod sensus suscipiat species materialiter & realiter. Ad primum dicendum quod intellectus est susceptiuus specierum imtelligibilium sine materia de sine conditionibus materi libus, abstrahit enim intellectus ab hic & nune, ut infra in tertio huius patebi sed sensus non est susceptiuus specierum sine coditionibus materialibus,licet suscipiat eas sine materia. Item sensus recipit illas species in aliquo organo corporali , intellectus autem suscipit sipecies sine Organo, ideo non est simile de sensu de intellectu. Ad secundu negatur consequentia, quia licet excellentia sensibilium corrumpat sensum, quando videlicet corrumpit proportionem inter organtim sensus ' sensibilia, n5 tamen propter hoc oportet quod sint, bde suscipiatur in
sensu secundum esse materiale. Secunda conclusio. O sanum sensus corrumpitur propter excellentiam sensibilium, haec conclusio probatur tali ratione. Nam oportet inter organum sensus & iensibiles esse quandam proportionem, ergo dum ista proportio corrumpitur, ipsum organu corrumpitur, sed propter excellentiam se sibilium corrumpitur talis proportio, ergo, Sc. Ex hac ratione insertur in plantae non habent sensum aliquim, quod sic patet, quia non habent sensum tactu, ergo non habent aliquem sensum. Antecedens patet,suta ad se sum tactus requiritur determinata proportio, videlicet medietas secundum complexionem ad qualitates tangi biles e tantae non habent illam determinatam proportionem siue complexionem, ergo, Sc. Contra praedicta
sic arguitur. Sicut se habet intellectus ad intelligibile, ita se habet sensus ad sensibile, sed intellectus non corrumpitur propter excellentiam intelligibilium, sed perficitur, ergo videtur quod sensus propter excellentiam sensibilium non corrumpatur. Praeterea. Propria passio non corrumpitur per suum proprium actum, sicut
nec persectibile per suam persectionem, sed sensibile es h
propiti passio ipsius sensus, ergo,&e. Praeterea. Plantae patiuntur a qualitatibus tangibilibus, ergo videtur quod Irabeant tactum, cum senios conlisiat in quodam pati,
ut sipra dictum est. Ad primum dicendum quod maior illanon ell vera,si ly sicut,dicat similitudinem identitatis, siue adaequationis . Nam intellectus suscipit intelligibile sine organo corporali, sensus vero suscipit mediante organo corporali unde non est simile. Ad secum dum dicendum quod proprium persectibile non cor rumpitur per se per propriam persectionem, sed per a
cidem, sensus vero corrumpitur per excellentiam se sibil um per se, videlicet ad corruptionem proporti nis , quae requiritur inter organum & sensibilem. Adiertium dicendum quod plantae licet patiantur 1 quali latibus tangibilibus, non patiuntur tamen ab eis sicut
sensus a sensibili, & ideo non oportet quod habeant sensum. Tertia conclusio. Licet omnia inanimata corriliaptibilia patiantur , qualitatibus tangibilibus ipsus tactus, non tamen omnia patiuntur a qualitatibus sentitatibus aliorum sensuum, sed solum aer& aqua, prima
pars conclusionis patet tali ratione. Nam omnia inanimata praedicta, alterantur, cum sint corruptibilia, sed non videntur posse alterari, nisi a qualitatibus tangibilibus, ergo patiuntur ab eis, quia alterari est quoddam pati, secunda pars patet ad sensuum. Nam aer patitur ab odore, cum aliquando patiatur statorem, ergo aliqua inanimata patiuntur ab alijs sensibilibus. Et dicatur . Quicquid patitur ab odore habet olsae uaergo, decita aer non habet olfactum , ergo, &e. Dicendum quod quicquid patitur ab ore per sensilionem qua dam habet olfactum, non autem si patiatur simpliciter
per modum actionis absolute. Aer autem non patitur per sensationem, ideo non oportet quod habeat oluctum. Item qui voluerit praedicta dissusius perlustrare videat commentum Sancti Thomae in ultima lectione
huius secundi. Hare autem ad praesens sufficiant des cundo libro de anima secundum diuisionem dicti D ctoris . Licet secundum alios diuei sos diuersimode te minetur secundus liber de anima, ut patebit ia capitulo sequenti.
182쪽
Tractatus Quatuor. T R. A C T A T V S, P R I M v Sin tria Capita diuisus.1 Probat critiretque tanti proprios essensu. a Ostenditiara praeter propriosse risissum emaraim. 3 ostendit idem alio intati.
Breuis recollecta super tertium librum de
anima Arist. secundum magistrum Dominicum de Flandria o dinis Praedicatorum.
Sequitur in textu. 34 d autem non sint praeter punque lectio
prima tauu tertθ hbri, γ' in commento Santa Thomae.
Ic incipit Tertius liber de Anim
secundum san. ubi Philoso phus incipit determinare de potertia intellectiva per comparationem ad sensum. A ntiqui enim Philos phi non posueruot disserentiam inter sensum,& intellect ideo Philosophus remouens istam opinionem osissilit in principio huius Ter iij libri,intellectum non esse sensum. Sed secundum Egidium de Albertii. Tertius liber incipit. ibi. lauoniam autem duabus disserent ijs. l. Secundum autem modernos incipit. ibi. 3 De parte aut animae.F Diuiditur aute istae liber in quatuor tractatus. I n primo tra ctatu ostendit Philosophus'praeter quinq; sensus particulares oporici ponere sensum communem. In secundo
ostendit intellectum non esse sensum ibi. Quoniam autem duabus dissereiij .l interito vero determinat de potentia intellectiva secundum se de de suis partibus vid licet de intellectu possibili te de intellectu age te, ibi. De
Parie aut anima.1 In quarto determinat de potentia mortua. ibi. s auoniam aut anima. F Primus tractatus continet tria capitula . In primo capitulo ostendit quod non
est ponendus alius sensus proprius praeter quinq; praediiscios. In secundo capitulo incndit Philosophus ceu se est ponere aliquem sensum communem miter qui ἰsensus rios ex hoc quod sensus percipit se lenitie. ibi.
Quoniam autem sentimus. PIn tertio capitulo ostendit
idem etiam ex hoc in sensus discernit inter sensibilia propria. ibi. s Unusquisq; quidem igitur sensu . . c. IIn primo capitulo ponuntur duae conclusit Ones, quatum prima
est. Quia non est ponendus alius sensus proprius praeter quinq; superius enumeratos. Haec coclutio probatur tali ratione Philosophi. Nam animalia perfect i habent omnes sensus, I ed non habent nisi quinq; sensus exterior ergo praeter illos quinque sensus non est ponendus alius. Probatio maioris . Nam quicun habet aliquod organusinsuti per quod nata sunt ali pia sensibilia cognosci, ille
potest cognoscere omnia sensibilia, quae nata sunt c nosci per illud organum,ut patet inductive per singula O gana sensus, sed animalia persccta habent omnia organa sensus, ergo cognoscere possunt omnia sensibilia, & per consequens habent omnes sensu cum igitur no habeant nili quinq; sensus non erit alius sensus respectu propri rum sensibilium praeter quinq;. Ex quo patet quod tantum sunt quinq; sensus exteriores & proprij, videlicet visu ,auditus tractu . gustus, de tactus. inuorum sic potest formati sum cientia. Nam sensus est quaedam pote tia passiua, quae apta nata est immutati a sensibili exteriori, vel ergo immutatur secundum immutationem spiris tualem tantum,& sic est visusvel immutatur cu imm latione spirituali etiam immutatione naturali,& hoc dupliciter auia vel talis immutatio naturalis est solu ex parte obiecti,vel ex parte organi. Si primum, hoc est dupliciter, quia vel talis immutatio fit per motum localem Acscea auditus, nam obiectum eius. locus transfunditur per motu localem,vel fit per alterationem,& sic est olfactus. Nam odor per quanda transmutationem transse tur per medium, si vero talis immutatio fiat ex parte organi hoc est dupliciter, vel tale organu est dissu sum per totum corpus,& sic est tactus vel est in determinata parte corporis,& ile est gustus. Ex praedictis potest hic cli re elici quod visus sit primus sensus,cu sit magis immaterialis quam alii sensus. Secundus est auditus. Tertius est olfactus. Quartus gustus. Quintus tactus. Contra pis dictam condusionem arguitur sic. Sicut se habet intellectus ad intelligibilia, ita se habet sensus ad sensibilia, sed ad intelligendu omnia intelligibilia ponitur unus intellectus, ergo ad sentiendum olla sensibilia sussicit unus sensus,& sic non erunt quinq; sensus exteriores, sed unus
tantum. Prsterea. Sensus tactus no diuiditur contra gi
tam,ut supra dictum est,quia gustus est sensus ipsius tactu , ergo ide ut supra. Prsterea. Sensus exteriores sunt
suscepi tui accidentium, sed plura sunt accidentia in genere distincta quam quinq;. ergo videtur ' sint plures sensus quam quinq; , cum distinctio potentiarum sumatura distinctione obiectorum. Ad primum dicendum negando consequetiam, Se similitudinem, quia intellectus est potentia spiritualis, senius vero est potentia organ sata, ideo licet ponatur tantum unus intellectus ad intelligendum omnia intelligibilia, non tamen propter hoc oportet v, ponatur solum unus sensus. Ad secundum dicendum quod tactus potest dupliciter considerari. Vno modo in comuni, videlicet pro omni potentia, quae immutatur immutatione spirituali de immutatione organi,& illo modo gustus dicitur sensus iplius tactus,& siet actus non dicitur proprius sensus. Alio modo accipitur tactus in speciali de proprie, videlicet, pro illa potentia,
quae apta nata est immutatione naturali ex parte organi,
quod quidem organum est diffusum per totum corpus, di illo modo gustus non est sensus tactus, sed diuiditur contra ipsum. Ad teritum dicendum quod sensus exte-tiores non sunt susceptiui per se primo omnium accidentium.sed solum sunt suscepi tui praedictorum quinque, , quorum distinctione formali sumitur distinctio lanius. Secunda conclusio. Non est ponendus alius sensus protius propter sentibilia communia. Haec conclusio protur tali ratione philosophi. Quicquid cognos itur ab
uno sensu,vt pr rium lentibile eius, no cognoscitur ab alio sensu per se, sed solu per accidentiles lentibilia cominmuaia per se cognoIcumui ninali tum ab uno sensu, scd pluribus,
183쪽
pluribus, ut supra in secundo declaratum est,ergo sensibila comunia non sunt proprium obiectum alicuius sensus, Ac per consequens no est ponetvlus aliquis sensus proprius praeter quinque propter sensibilia communia. Et si quaeratur quare ponamur plures sensus exteriores in animalibus persectis propter sensibilia propria. Ad hoc respondetur secundum Philol hum quod ratio huius et ut nos non lateant ea,quae cosequuntur ad sensibilia propria. quae, videlicet, sunt communia diuersis sensibus, ut motu , figura, magnitudo, de
Sequitur intextu. I Omniam autem
est senio funda huius terti, , in commcn
to Sancti Thoma. 1 stud est secundum eapitulum huius tractatus in quo
Philosophus volens cocludere prster sensus exteri res unum communem sensum esse ponedum, mouet tres dubitationes,quarum prima est.Vtrum visas percipiat se videre, & arguo quod sic. Nam homo sentit se videre, vel ergo sentit se videre sensu visus, vel alio sensu. Si primum habetur intentum, si secundum, aut ille alius sensus percipit colorem & ipsum videre, vel percipit ipsum videre,sed non colorem, n5 potest dicit secundum, quia videre non est nisi colorem percipere.Non ergo potest se percipere videre non percipiendo colore neque primum potest dici quia se unius obiecti,videlicet coloris,essent duo sensus distincti,ut puta visus,& ille alius sensus. Praeterea. Si alio sensit perciperet homo colorem,&alio sensu perciperet ipsum videre,vel ille sensus qui percipit ipsum videre percipit ipsum colarem, vel non, n potest dici secundum, quia sic esset processus in infinitu, si dicatur primum sequitur quod eadem ratioue standuerat in primo, videlicet quod visus percipit se videre, tacut ille alius sensus percipit se sentire. Praeterea. Eiusdem potentis est percipere colorem & visionem ipsam ut innuit hic Philosoplius, sed manifestu est quod visus percipit colorem, ergo visus percipit suam visionem. In contrarium arguit Philasophus. Nam nihil videtur nisi color di habens colare icit visio siue videre non est color
neq; habens colorem, ergo visus non videt suum videre.
Ad hanc dubitationem Philosophus adducit tres solutiones,quaru prima est. Actis ipsius visus est duplex. uendam est consistens in mutatione ipsus visus ab exteriori sensibili, de tali actione quicquid videtur est color vel Ioratum, nec tali actione visus percipit se videre. Alia est actio visus, quae attribuitur visiti, secundum quam, post immutatione actualem ipsius organi iudicat de ipsa immutatione vel perceptione organi a sensibili,etia absente sensibili,de sic visus non videt solum colorem vel se tit, sed sentit etiam visionem colaris δε tali actione, visus percipit se videre, Alia solutio est quod licet videre non sit color vel coloratu,tamen in ipla videre eli similitudo colaris inquantum videns est quasi coloratu ex eo quod urganu visus est aptum natu suscipere species coloris, propter quod ipsum videre potest percipi i visu. Tertia solutio. Idem est actus visibilis & actus ipsius visus, ille dico subiecto, licet differat ratione, sicut idem est actus soni, videlicet sonatio, Ze actus auditus, videlicet auditio, sed manifestum est quod actio visibilis attribuitur visui3 actus ipsius visus, ut puta visio, attribuitur ipsit visui,
di per cosequens ei uidem potentiae est percipere visibile
Se ipsam visionem , quod autem actus sensibilis do ipsius lenius sint idem subiecto patet tali ratione, quia actio &pas, io,cum sint quidam motus sunt subiective in patie te, ergo actus ipsius sensibilis. qui dicitur quaedam actio& actus ipsus sensus,qui cossiit in quodam pati visi pradictum est, sunt subiective in visu, & illi duo actus sunt
idem subiecto. Duae autem rationcs in principio dubi j. adductae admittuntur secundu Philosophum. Sed con . tra primam solutionem sic primo arguitur. Nulla pinentia materialis potest reflecti supra seipsam di supra si iam actum,sed visus est potentia materialis, ergo virus non . potest habere rectexionem supra seipsam ct supra suum actum,& per consequens visus potest percipere se videre,nec Iut percipere seipsum. Probatio maioris, quia vel ista risexto fieret secundu partem,ita quod una pars reflecteretur super aliam vel secundum totum, no potest dici primum quia se torum si inaretur in minima particusa, aut in puncto, nec potest dici secundum, quia, licidem non restectitur supra seipsum.Dicendum quod visus & quilibet sensus particularis potest considerari dupliciter. Vno modo proprie prout est sensus particulari
ter distinctus contra comunem, tu isto modo visus nulla actione percipit se videre. Alio modo accipitur visus, pro sensu communi,inquantum, videlicet eadem immutatione, qua immutatur visus, immutatur sensus commv.
nis, do isto modo visus percipit suum videre quia ipsius sensus communis est iudicare de proprijssensibilibus sensuum particularium. Cuius ratio est, quia sicut se habet centrum circuli ad circunserentias Ae ad lineas procedentes a circunferentia ad centrum, ita se habet sensus communis ad sensus particulares& ad actus eorundem, sed nulla linea potest pertingere ad centru, nisi transeat per circunser etiam, ergo nulla sensario potest pertingere adsensationem nisi mia tantibus sensibus particularibus, de per cosequens sensus communis habet particulares laniationes specierum sensuis. Sed quia duae rationcs in principio dubii videntur concludere in visus percipiat laum videre, etiam accipiendo visum proprie ut distinguit uecontra sensum communem, ideo soluendi sunt. Vnde ad primum dicendum quod alio sensu homo percipitces rem , di alio sensu ut puta sensu communi peresset se videre,Se ille sensus communis non solum percipit videre, sed etiam percipit ipsum colorem, non sub propria rati ne coloris inquantum sensibilis est, non est enim inconueniens quod unius obiecti materialiter sumpti sint plures potentis secundum diuersas rationes formales. Ad secundum dicendum iste sensus, qui percipit visionem, percipit se sentire, nec est simile de visu, quia sensus ille
communis est, qui dicitur communis comunitate cognitionis,de est alterius virtutis quam sit 'tetia visua. Ad tertium patet solutio ex dictis. Ex istis insertur una conclusio tacite, principaliter tamen in icta in hoc capitulo, videsicetquod praeter sensus exteriores necesse est ponere sensuum communem. Haec coclusio Patet tali ratione. Nam animal percipit actiones senseum exteriolum, sed non percipit illas actiones per proprios sensus exteriores ut declaratum est ergo necese est ponere unum alium sensum communcio,qui habeat illas actio spe capere Se de eis iudicare. Secunda dubitatio est utru se
sibile & sensus simul generentur de simul corrumpatur, videtur quod non . Nam sensibile non dependet in esse a
tu nec realiter nec formaliter,ergo videtur is libile de sensus non simul generemur de corrumpantur. DicendLm Philosophum quod sensibile in actu secundum
184쪽
rationem sensibilitati consideratum, fle sensus in actu
mulsunt. Cuius ratio ex praecedentibus elicitur. Nam actus sensibilis & actus sensus sunt unus actus subiecto,
ergo sensibile in actu, & sensus in actu simul sunt, di simul non sunt, sed senti ite in potentia.& sensus in potentia non simul generantur &corrumpuntur. Et per hoc
patet istutio ad rationem dubij. Tertia dubitatio. Quis re est quod aliqua sensibilia corrumpunt sensum, & aliis qua inserunt,delectationem sensibus. Adhoedicedum s ndum Philosophum quod organum sensin consistit in debita proportione qualitatu sensibilium. Vnde quando ista sensibilia sint excelletia, tune corrumpunt illam
proportionem, & etiam sensum. Quando vero non corrumpunt illam proportionem, in ni delectationem sensui. Dubitatur extra literam circa dictum Philesia phi, de Din. san. utrum actio sit subiective in patiente. Videtur quod non . Nampei sectio est subiective in eo, cuius est persectio, sed actio quscunque siue immanem sue transiens est persectio agentifergo actio est subiectiva in agente. In contrariu arguitur tali ratione Din. san. Nam actio est quidam minus ergo si actio eget se iective in agente, sequeretur quod omne agens in age domoueretur, ergo, dcc. Dicendum quod duplex est actii, quaedam eli actio immanens, de talis est subiecti-ue in agente. Alia est actio transiens, de illa potest dupliciter coli derari uno modo materiali e videlicet pro
eo, quod introducitur ab agente in passum, di isto modo dicitur esse subiective in patiente quia, videlicet is ma, quae introducitur ab agente per suam actionem, si1- stipitur in patiente, alio modo accipitur actio Hrmaliter pro ipsa introductione activa sormae,& talis actio est subiectivae in agente, & est persectio eius, ut voluit argumentum dubi j, de quo ad longum tento physic tum dubitabitur.
Seqwtior in textu. I Vnu qui que p. igitur sis, . t Haec est uisio tertia huius
tertῶν libri in commento Sancti Thomae.
1stud est capitulum huius tractatus, in quo Philos
phus cocludens sensum communem esse ponendum addiscernendum inter diue vi sensibilia diuersorum sensuum ponit duas conclusones, quarum prima est preter quinq; sensus exteriores necesse est ponere unum sensum communem ad discernendum inter sensibilia diuer tum sensuum. Et haee conclusio probatur tali rati ne . Nam nos percipimus disserentiam & conuenietiam
sensibilium diuersorum sensuum inquanium sensibilia sunt, sed eoenoscere sensibilia inquantum sensibilia sunt
pertinet ad aensum, ergo percipere disserentias diue solum sensibilium, inquantum huiusnodi, pertinet adsensum, non autem ad sensum particularem, ergo pertinet ad sensum communem.Quia autem dirimere inter sensibilia diuerseum sensuum non pertineat ad se sum particularem exteriorem patet,quia vel pertinet ad unum sensum, vel ad diueris,non primum, quia ille sensus non cognoscit diiserentiam diuersorum sensibilium, sevi visus non cognoscit colorem di sonu per se loque do,ergo discemere inter sensibilia diuersorum sensuum non pertinet ad unum sensum particularem, nec potest diei Gundum, quia unus homo cognoscit disserenitassensit,ilium diuersorium, ei oest in una potentia, quaida diuersa sensibilia cognoia uatur. Contra prsdictam
conclusionem sic arguitur. .Nam discemere inter sen bilia diuersorum sensuum philosophus attribuit tactui, ergo ad discernendum praedicta sensibilia non est necesse ponere sensum communem. Praeterea. Sensus Pa
cularis discernit inter diuersas sensibilia ut puta visus inter albedinem 5e nigredinem, de sonus inter acutum &graue, ergo idem ut supra. Praeterea. Omnia sensibilia debite cognoscuntur per quinque sensus exteriore ergo non est necesse ponere sensum communem. Praeterea. Intellectus determinatum differemiam cunescit inter sensibilia diuersorum sensuum, ergo non est necesse ponere aliquem sensum praeter quinque sensus exteriores,
qui cognoscat disserentiam inter sensibilia diuersorum sensuum particularium. Praeterea. illa potentia, quae discernit diuersa, componit & diuidit, sed componere de diuidere pertinet ad intellectum de non ad sensium, epingo, dcc. Ad primum dicendum quod Philosophus a tri it actui discemere inter diuersa sensibilia dictis rum sensuum non principaliter,sed participative, inquantum videlicet tactus est propinquior sensui comuni -- teris sensibus. Ad secundum dicendum quod unus se sus exterior discernit interdiuersa sensibilia sui proprii obiecti,ut voluit argumentum tamen unus proprius sensus non discernit inter diuersa sensibilia diuersorum sensuum, sicut visus non ponit disserentiam inter colorem de sonum. Ad tertium dicendum quod licet omnia sensibilia cognoscaniura sensibilibus exterioribus quatum
ad esse, non tamen cognoscuntur quantum ad disserentiam de conuenientiam eorum, nisi , sensu communi.
Ad quartum dicendum quod intellectus cognoscit disserentiam diuersorum sensuum quantum ad quid est non inquamu sensibilia sunt, sed hoc pertinet ad sensum communem,ut dictum est. Ad quintu dicendum quod
cipere disserentiam de eouenientiam colorum potest in telligi dupliciter. Vno modo amr ndo vel negando, di qui isto modo percipit differentiam & couenientiam, diuidit Se componit. Alio modo cognoscendo tantum, di isto modo non oportet quod ille, qui cognoscit dis
rentiam colorum componat de diuidat. Secunda conia clusio. Sensus communis ponens disserentiam inter se
sibilii diuersorum sensuum simul cognoscit diuersa se sibilia. Haec conclusio probatur tali ratione. Nam nullus potest ponere disseritiam inter aliqua, nisi eo noscat illa, quae disserunt dum eorum disserentiam percipi, sed sensus communis percipit disserentiam diuel serum se
suum,ut patet per praecedentem conclusionem, ergo sequitur quod simul cognostit illa diuersa sensibilia. Comtra hane conclusonem arguitur sic tali ratione Philas phi. Nam impossibile est idem moueri diuersis motibus simul, sed sensus in cognoscendo mouetur cum sentire sit quoddam pati de sensibilia diuerserum lensuum sint corraria, ergo sequitur quod impossibile est quod sensus communis simul cognostat diuersa sensibilia. Ad hoc te spondent aliqui,dicentes, quod idem subiecto diuersum
tamen ratione potest moueri motibus contra rijs. Mi sus autem communis licet sit idem subiecto. est tamen plures secundum rationem, igitur potest moueri diue sis motibus. Sed hanc resiponsionem rem et Philos plius. Nam licet idem subiecto, diuersium tamen rati ne contrarijs motibus possit moueri in potentia, non ta men in actu. ideo aliter dicendum est secundu Philo
Dum quod sensus communis se habet ut punctus, qui est centrum circuli. qui quidem punctus co sideratur ut
unum,&vt duo, ut unum, inquantum ab eo procedunt
185쪽
omnes lineae ad cimin serentiam. ut diro vero inquantiiod principium unius lineae & finis alterius similiter sen
ius communis est unus & duo unus, inquantum est radix omnium sensuum exterioru inquantum a sensu communi procedunt virtutes sensitiuae ad organa exteriora. di consideratur viduo, inquantum immutat secundum diuersas immutationes sensuum exteriorum, unde non est inconueniens quod moueatur simul motibus c5tr
rijs inquatum est principium immutationum prςdictarum . Circa prsdicta dubitatur primo,utrum lenitas exterior sit pei sectior sensi communi.& videtur quod sic. Nam mouens est nobilius di praestantius moro, sed senissus exterior mouet sensum communem. ut patet ex dictis . ergo sensus exterior est persectior. Dicendum secundum Philosophum quod tensus communis simpliciter est persectior, tum primo, quia immaterialiter susci .pit species sensibiles, tum secundo, quia est radix & sundamentum omnium sensuum exteriorum, sensus vero
exterior dicitur perfectior secundu quid & quantum ad aliquid, inquantum,videlicet habet mouere sensum communem non tamen est per ior simpliciter, & per hoe patet solutio ad rationem dubi j. Dubitatur secundo virupraeter sensum communem & sensus ex tei tores sint ponendi alij sensus in tertio res de videtur quod non . Nam communem non distinguitur contra proprium, sed sensus exteriores dicuntur sensus proprij, ergo praeter se sus exteriores est ponendus sensus communis ab eis di- sinctus. Praeterea. Phantasticum & memoratiuum diacuntur passiones primi sensitivi,videlicet sensus communis, sed passio nodiuiditur contra pioprium subiectum,
ergo praeter sensum comunem non est ponenda mem
ria di phantasia. Dicendum quod praeter sensus exteri responutur quatuor sensus interiores qui sunt sensus communis, vis imaginatiua, quae dicitur phantasia in brutis, ct aestimatiua,quae dicitur vis cogitativa, vel ratio particularis in hominen memoria. Quorum sic potest se mari susscientia. Nam sensus est perceptiuus sensibiliv. aut ergo est perceptiuus specierum sentatarum aut intent: onum, quae non percipiuntur a sensu exteriori. Si primum,hoe est dupliciter. aut talis sensus ordinatur ad accipiendum illas species, & sic est sensus communis. vel ad relinendum & conseruandum eas de sie est vis imaginatiua . quae dicitur thesaurus specierum sensitarum. Si secundum,hoc est dupliciteri vel ordinatur ad recipiendum tales intentiones, & sic est aestimatiua in brutis, &cogitativa siue ratio particularis in hominibus . vel ordinatur ad retinendum & conseruandum illas intentiones,& sie est memoria sensitiva. Et licet accipere & retinere
in spiritualibus non pertineant ad diuersas potentias, ta men in corporalibus ad aliam potentiam pertinet recipere, & ad aliam retinere. Videmus enim quod illa,quaebem recipiunt male retinent, & illa,quae male recipiunt betae retinent. Ad primum dicendum quod licet commune per prsdicatiostem non distinguantur contra proprium , commune tamen per cognoscibilitatem Ac causalitatem dili inguitur contra proprium, ut in proposito. Ad s indu dicendum quod memoria & phantasia dicuntur passiones primi sensitivi non tanquam subiecti,
sed tanquani causs. inquantum una potentia fluit ab anima mediante alia, ut supra declaratum est.
et Onredit ese Auersa sapere intelligere, Osipere, cr
et Distinguit flantasiam a mentiis reri fas
s Dissivit plantasiam. Sequitur in textu. IV viam autem d-bus disrentiis, c. l Hic emetamdiu tractatus huius tertij bbri, de anima, llectio quarta et dem libri, si, in commento S. Tho.
S r g est secundus tractatus huius test ij. in quo Philosophus ostendit init letium non esse idem cum sensu, & ω- tinet tria capiti ita. In primo capitulo Philosephus ostendit quAd intelligereti sapere non sunt idem cum sepere S i entire, & quod opinio de phantasia non sunt idem . in secundo casu lo ostendit quod plumasia non est aliqua potentiarum vel habituum, quibus discernitur aliquid esse vetum
vel filsum . ibi s De eo quod est F In tertio capitulo ostendit quid est phantasia. ibi s quoniam est motus P I n primo capitulo ponuntur duae conclutiones. Lirum pi ima eli. Sapere di inteli gere non sunt idem cum sentire. Pii tria pars huius conchisionis, scilicet quod sentire non sit idem quod sapere, prDbatur una ratione Philosophi, quae talis est. Sentire compsit omnibus animalibus, sapere vero paucis, ergo sapere di sentire non sunt idem. Secunda pars eiuldem conclusionis, s licet quod intelligere non sit idem quod sentire, probatur duabus rationibus . quarum prima est. Contini erecte&non recte intelligere. recte quidem per veram scientiam, & per veram prudentiam, & veram opini nem . non recte autem percontrarium, scilicet per salsam scientiam & per salsam opinionem .sed non eo ti agit sentire non recte, sed solum recte quia sensus circa proprium sensibile non decipitur . ergo intelligore & sentire non sunt idem. Secunda ratio. Sentire competit omnibus animalibus, intelligere vero isti rationali creaturae, ergo idem ut supra. Contra praedictam conclusionem arguitur primo sic rationiblis anti
quorum oppositam partem tenentium. Nam virtus corporea non potest agere in rem incorpoream, cum superagens sit nobilius de altius passo. sed virtus coelestis agit in virtute intellectivam, ergo viri intellectiva est vi tus corpinea, Ne per consequens intelliget e est quoddam corporeum. & sic intelligere est idem cum sentire, cpari quando ab ab aliquibus remotaetur id, per quod indisserunt: tunc remanem idem, sed uitelligere disserti sint
re per hoc quod intelligere est quoddam incorporeum .
ergo si remoueatur incorporeum ab intelligere relinquitur quod intelligere erit quoddam sentire. Pr erea,Omnis apprehensio seu cognitio fit ratione sit militudinis, sed intellectus cognoscit res corporeas, ergo intellectus etiae it corporeus, ct per consequens idem ut supra. Prat rea arguitur conira probationes. Nam prudentia est inani milibus rationalibus ex prooemio metaphysicae, sed sapere pertinet ad prudentiam, ergo videtur quM sapere non competit Paucis,sed multis animalibus. Pipe ea. Sicut
186쪽
Sicut sensius n5 decipitur circi proprium sensibile, ita intellectus no decipitur circa proprium intelligibile, ergo
s non contingeret non recte sentire non contingit tuu
recte intelligere. Ad primum dicendu quod Uirius ccxlestis no agit in virtutem inici lectivam per se, sed solum per accidens, ideo ratio non sequitur. Ad secundum dicendum quia non omnimoda similitudo requiritur ad cognitionem, sed susticit similitudo proportionis, quae est inter actum & potentiam: unde non oportet quod si res sit corporea quod propter hoc sit etia intellectus corporeus. Ad tertium dicendum quod prudentia compintit alicui dupliciter, similiter & sapere. Vno modo essentialiter, sic solum competit rationali creaturae. Alio modo participatiue,sic competit animalibus quibusda es iis , inquantum per naturalem xllimationem prouident de suturis, ut patet de Brinicis. Ad quartum dicendum quod licet intellectus quantum ad primam eius operationem , non decipiatur per se circa proprium intelligibile,tamen quantum ad eius secundam operationem p
test decipi salse . videlicet diuidendo vel componendo. Secunda conclusio. opinio non est eadem cum phant si a. Haec conclusio probatur tribus rationibus Philosophi. quatit prima eli. Opinio sequitur intellectum,pluntasia ire sum; sed sensus de intellectus non sunt idem, e go opinio & phantasia non sunt idem. Secunda ratio. phantasticare est in potet late nostra, ted opinari non est
in potestate nostra, ita requiritur ratio, perquam opina mur verum vel falsum. ergo,&c. Praeterea. Ex opinio
ne sequitur immediate passio in appetitu, sta ex phantasia non sequitur immediate passio in appetitu, ergo itanio de phantasia non sunt idem. Et si dicatur, non posti mus opinari nisi phantasticando ergo opinio,&pnant sta sunt idem. Dicendum negando consequentiam quia sicut nos non possumus intelligere nisi sentiendo, de tamen intellectus non est idem cu sensu, ita licet non possumus opinari sine phantasia , tamen non inuitur quod opinio sit idem cum phantasia.
Sequitur in textu. PDe eo autem,
Haec est lectio quinta eisdem libri, in com
mento Sancti Thomae.1stud est seredum capitulu secundi tractatus, in quo
Philosophus determinado de phantasia per te eitu
ad alias potentias cognoscitiuas, ponit tres conclusiones inserendo unum corollarium. Quarum prima est phantasia non est sensus in actu, nec sensus in potentia. Hanc conclusionem probat Pbilosophus primo in generalitati ratione. quia dormiens phantasticatur non secundum sensum in potentia, quia sensui in potentia nihil apparet. neque secundum leniam in actu, quia in somno
est sensus in actu. Hinc probat Philosophus eandem rictusonem in speciali, de primo quod no sit sensus inpotentia una ratione. Nam sensus in potentia semper inest animali, sed phantasia non semper conuenit animali, ergo phantasia non est sensus in potentia. Deinde probat eandem conclusiionem quantum ad secundam pam te videlicet quod phantalia non eli sensus in actu,quatuor rationibus, quarum prima eli. Senius in actu competit omnibus animalibus, sed phantasia non competit omnibus animalibus, ut puta sormicas de caeteris animalibus impersectis. ergo, deci Et si dicatur contra. Cuicunque inest sensus,eidein ineli phantasia,vi supra in secundo concessum est'. ergo sicut sensus competit omni-hus animalibus,tta Se phanias a. Diccdum quod duplix est phantalia. qusdam est determinata, qui Labet determinatum organum, & talis non inest omnibus animalisbus. alia est phantasia indeterminata δέ imperfecta& talis bene petit omnibus animalibus. de qua non est hic ad propositum. secunda ratio. Sensus secundiam actum per se semper est verin, sed visiones phantastieae no se per sunt verae. Tertia ratio. Per sensum certitudinaliter iudicamus de re, sed per phantasiam non certitudinaliter iudicamus, dicendo hoc est hoc, ita dicimus quod hoc apparet nobis horiergo, lec. Quarta ratio. Phant sta inest dormientibus, ut dictu est. sed sensus non competit dormientibus, in actu, ergo phantalia non est se sus in actu. Et si arguatur contra. Ista phantasia est quaedam potentia. vel ergo est potentia sensitiva, vel intellectiva, vel vegetativa, vel appetit tua, vel motiva, lecui
dum locum, sed manilistum est quod phantasia non est
intellectu , nec potentia vegetatiua,nee motiva secundulocum, nec appetit tua, ergo eli sentiti . Dicendu quod sensus potest accipi duplicitet. Vno modo ut se extendit ad omnes sensus interiores & exteriores. de isto m
do bene phantasia pertinet ad sensum, cum su sensis interior , ut supra dictum est. Alis modo accipitur proprie videlicet pro potentia, qua anima aliquid apprchen
cit determinate cum quada determinatione, Se illo modo phantasia non est sensus, Secunda conclusio. Phantalia no est intelle. Rus,nec scientia. Hac conclutio probatur una ratione Philosophi. Nam intellectus est priamorum plincipiorum verorum. seientia est habitus per demonstrationem acquisitus, qui est semper verus, sed antasia noest semper verorum, ergo phantasia non est intellectus, neque silentia. Secunda conclusio. Phantasia non est opinio. Haec conclusio probatur duabus rationibus Philosophi.quarum trima est. Ad opinionem, sequitur sides, sed fides non est in animalibus brutis, etiago nec opinio, sed phantasia est in animalibus brutis quibusdam, ergo phantasia noest opinio. Secunda ratio ad
opinionem cui dictum est sequitur sides, ad fidem isquitur persuasio, ad persuasione sequitur ratio, ergo opianio inuenitur solum in illis, in quibus inuenitur ratio edphantasia n5 solum reperitur in animalibus habentibus rationem, ergo idem ut supra. Ex praedictis inseri Philosophus unum corollarium. videlicet quod phantasia non est quid compositum ex sensu & opinione.
Sequitur in textu. I niam autem am
bri, in in commento Sancti Thomae.
1Siud est viilmu capitulu huius tractatu in quo Philosophus determinando de phantasia qui ditatiue ponit unam coclusionem duntaxat,videlicet Phantalia
est quidam motus fictus a sensu secundum actum. Haec
coclusio probatur tali ratione. Nam ab eo,quod est m tum contingit aliud moueri, cum aliqua lo aliud sit m uens de motum, ut patet in octauo Phys. sed sensus m uetur, sensu ergo a sensu se dum actu potest seri m ius. talis aut motus est phantasia, ergo phantasia est ni ius factus a sensu secundum actum. Considerandum est
hic secundum Philosophu quod phantasia est aliquando falsorum, ius ratio est,quia sensus, licet circa proprium sensibile ut in paucioribus decipiatur, tame circa sensi-S. o. super Anima. M 1 bilia
187쪽
b lia per accidens decipitur,non ut in paucioribus,sed ut ne proprie dicta, patitur tamen per accidens ratione sepe, 2 nragis circa sensibilia communia, ergo sortioriphantasia circa phantasmata decipitur cum magis rec dat a radice virtutis cognoscit ille. Considerandum est secundum eundem quod phos graece est lux latine, quo cognitio sensitiva, ereo intellectus potest pati per acciphanos venit, id est appariti siue illuminatio. quo vl- dens, videlicet ad passio
ne proprie uicta, patitur tamen pergani, sed intellectus, neque per se,neque per accidens sotest pati passione propria dicta, cum non sit affixus organo corporali. Et si dicatur. Ad intellectum requiritur tenus derivatur phantalia.
I Deteminudem pluit intellectu ab lare.
2 Determinat de illio Mino. 3 Nonnullas mouet O soluit dubitati es circa Me
Agit de intellectu agensio inedictu in actu.s Tractat et distinguit intellectus,possibilo rationes.
6 Tractarde intectem compararitu adsensum.
Sequitur in textu. I De parte autem an
mae quaseipit edi intesigis, e c. l Hic αἱ tertius tractatus huius tendi libri,ises lectisseptima commenti Sancti Thomae.
S T v est tertius tractatus huilas libri, in quo Philosephus determinat de partet intellectilia,S: continet in se sexta pitu- . la. In primo capitulo Philosophus de terminat de intellectu possibili secundust. In secundo vero ostendendo qualia
ter intellectus pos,ibilis reducitur in actu determinat de obiecto eius. ibi. 3Cum autem sic singnia sanast In temtio mouet quasda dubitationes circa prscedentia,& ibi uit eas. ibi. i Dubitabit autem utique aliquis. I In quarto capitulo determinat de intellectu agente & intellectu in actu ibi. Quoniam autem in omni natura. , In quinto determinat de operationibus intellectus possibilis. ibi 3Indiuisibilium quidem igitur.b In sexto capitulo determinat de intellectu per respectum ad sensum. ibi. vid tur autem sensi&le.IIn primo capitulo ponitur una conclusio quae talis est. quod Intellectus pol sibilis est potentia passiva. Hsc conclusio probatur tali ratione Philes phi.Nam sicut se habet sensus ad sensibile, ita se hibet intellectus ad intelligibile, sed senses est potetia passiva.dc sentire est quodda pati. ut ex supradictis patet, ergo intcllectus possibilis est potentia pastiua .accipiendo, videlicet pati pro quocunq; recipere. Ex hac conclusione inseri Philosophus duo corollaria quarum primum est, u
intellectus no est compositus ex naturis diuersarum rerum naturalium ut antiqui voluerunt. Cuius ratio est.
Nam illud,quod est in potentia ad aliquid & est recepituum illius caret illo, sed intellectus possibilis est in po-un tia ad omnia intelligibilia, di est receptiuus illori ,ergo n est compositus actu ex illis. Secundum corollarium est. quod intellectus non est astixus organo corporali. quia si esset affixus organo corporali esset compositus ex naturis corporalibus,quia ac ius alicuius potentiae
organicae, non solum attribuitur ipsi potentiae, sti etiam
toti composito ex potentia & organo. Pro declaratione
huius coclusionis considerandum est secundum Philosophum quod diuersimode sensus dicitur potetia passiiua, α intellectus ipse. Nam sensus, licet non patiatur Passi
usionem organorum sensuum, quae
patiuntur passione proprie dicta. Dicendum quod aliquid potest copetere alicui per accidens dupliciter. Vnoni Ho, quia aliquid colungitur ei per se,& isto modo intellectus potest pati pallione proprie dicta per accidens,
ratione organi& non ratione intellectus. Alio modo aliquid competit alicui mr accidens, videlicet ratione ali cuius extrinseci. Sc isto modo possumus cocedere quod etiam patitur passione proprie dicta. Contra prsdictam lusionem sic arguitur, nam intellectus est ipsa mens, sed secundum Augustinum nono de trinitate, mens non relative dicitur,sed ipsam essentiam demostrat, ergo i tellectus est ipsa essentia animae de non potentia eius, &per consequens non est potentia passiva. Praeterea. Homo conuenit cum angelis in natura intellectuali,sed a gelus dicitur intellectualis de mens, ergo de lio . de scidem ut supra. Prsterea. Vnuae quodq; patitur per materiam,sed intellectus non est potentia materialis, ut concessum est,ergo intellectus non patitur. Prstet ea. Quicquid dicitur passibile est corruptibile, ut concedit Phi- Iosephus in isto tertio, de etiam in primo de esto, sed intellectus no est corruptibilis, ergo non est passibilis. Pret terra. Agens est praeliantius pasto,sed potentia vegetati-ua,qus est inferior potcntia intellectiva est potentia activa, ergo a sol tiori potetia intellectiva erit potentia acti- . Ad primum dicendii quod intellectus accipitur quatuor modis. Aliquando accipitur pro essentia animae ut
in auctoritate Augustini adducta. Aliquando accipitur pro potentia intellectiva,ut in proposito. Aliquado accipitur pro lubitu, cu dicimus quod intactus est habitus principiorum. Aliquando vero sumitur pro Operatione ipsius intellectus. unde argumentum laborat in equitio m. Ad secundum dicendum quod Angelus non dicitur intellectus essentialiter, sed solum dicitur intellectus&voluntas ad denotandum, quod in eo non sunt nisi illae
duae potentis.& ideo ropriathae. Angelus dicitur intellectus, non autem essentialiter. Ad tertium dicendum
quod pati accipitur tripliciter . proprijssime, videlicet
pro receptione alicuius formae cum ablatione alterius. quod conuenit secundum naturam. et secundu aliquid,
ad quod habet naturalem inclinationem. Et isto modo intelligere non est quoddam pati. Et isto modo qui i
firmatur patitur. Alio modo dicitur pati minus proprie. videlicet pro receptione alicuius cum ablatione alterius, siue illud alterum sit naturale, siue prsternaturam,& ilialo modo, qui sanatur dicitur pati, quia ab eo remouetur infirmitas. tertio modo dicitur pati communissime. videlicet pro quacunque receptione alicuius, sue talis r ceptio fiat cum ablatione alterius, siue non. Et isto modo intelligere est quoddam pati, de potentia intellectiva dicitur potentia passiva. Argumentum autem procedebat de pastione quantum ad primum vel secundum eius modum. Et per hoc patet solutio ad quartum.
Ad quintum dicendum quod resipeetu eiusdem obiecti
agens est nobilios pasta, non autem si reserantur ad diauer Ia. Intellectus autem est vispas, tua respectu totius entis uniuersali , vegetatiuum autem est activum respectu ei usdem entis particularis, scilicet corporis contu
eti. unde nihil prohibet tale passivum esse nobilius huiusmodi
188쪽
iusmodi activo. Circa pradicta dubitetur utrum i tellectus postibili, si subitantia separata. Et videtur ea, sic.Nam substantia immaterialis dicitur substantia separata, cum quaelibit talis sit per se subsiliens. sed intellectuς possibilis est iminaterialis, ergo est subitantia sepa .rata. Dicendum est secundum minorem sanctu in prς- stati lectione quod intellectum esse si1bstantiam separ tam est impossibile. Quod probat tali ratione. Nam hic homo intelligit . ergo intelligit aliquo formaliter. sed nointelligit aliquo set maliter niti ipso intellectu . sed illud,
quo aliquid operatur sol maliter no est scparatum ab eo,
ergo intellectus post bilis non est separatus ab homine. vel oportebit dicere quod hic homo n5 intelligit aliquo
formaliter. Sed fbrsitan dicereiur ad hoc quod licet i iellectus sit separatus ab homine, unitur tamen ipsi mediante specie intelligibili . Sed hie solutio non evacuat rationem praedicta in. quia dato quod intellectus possi bilis uniatur homini per speciem inrelligibilem, non tamen sequitur quod hoc homo per illam speciem intelligibilam intelligat, sed magis quod ille iniel lactus est,qui intelligi K S illud, quod unitur animae per speciem intel-gibilam est quoddam intellectum. unde adhuc ratici est inignanda propter quid illa homo sor maliter intelligat. Ad rationem dubi dicendu quod tripliciter aliquid potest dici immateriale. no modo obiective, de illo modo intellectus non est immaterialis. Alio modo organ o & instrumentali:er, de isto modo est in materialis. Tertio modo secundum esse, videlicet quod non existat in materia, nec in qua nec ex qua, & ilio modo intellectus dicitur materialis de immaterialis. Substantiae vero separat s sum immateriales tertio modo unde non oportet quod intellictus sit separatus ab homine. ergo de ipse intulactus erit in homine.
Sequitur in textu. I cum autem sic si mid, c. l Haec rei octio octaua eis em libri,
1siud est secundum capitulum huius tertii tractatus,
in quo Philosephus determinando de obiecto intellectus possibilis ponit unam conclusionem, ς talis. singularia no intelliguntur directe, sed reflexe. Hsc conclutio probatur tali ratione. Nam intellectus primo &per se intelligit naturam & qui ditatem rei, ut hic supponitur. sed in omnibus materialibus ipsum quodquid est, dictrens est ab eo cuius est. nam aliud est magnitudo de magnitudinis esse, & aqua di aquae esse. ergo tequitur θquiditas.' illud, cuius est quidstas, stilicet singularec ninuntur diuersis pinent ijs vel ab eadem diuersim e .cum ergo intellectus primo de per se & directe quiditatem cognostat, necesse est dicereu, intellectus non cognoscat singularia primo de per sedi directe, sed alia potentia, videlicet semus. in od autem singularia possint in directe de reflexe intelligi. piobatur sic extralia
teram. quia illa polentia, quae comparat unum alteri cin oscit comparabilia, quia ordinare siue comparere ne sciliqui rationes comparabilium ignorat. sed intellactus comparat uniuersale ad singulare,ergo cognosti vim
que. Confirmatur. quia nullus pineil cognoscere dissi rentiam aliquorum,nisi cognostat extrema, sed inteli eius ponit disserentiam inter uniuersale & singulare, e so idem. ut supra, Ex hae coraclusione insertur secundu
Philosophum quod quid itas rei materialis est proprium di per se obiectu intellectus. Hoc corollarium patet tali
ratione. Nam intellectus primo & per se inicit git quiditatem,non autem quiditatem separatam. ut voluerunt Platonici, ergo intelligit quid itatem existentem in rebus materialibus. sed ii ha d, quod primo & per se intelligitur ab aliqua poetelia est obiectum eius. ergo rclinquitur quod quiditas rei materialis est obiectum intellectus nostri. Et si quaeratur quomodo intellactus exit de potentia ad actum intelligendo obiectum illud. Dicedum secundum Philosophum quod intellecti is habens habi- uim scientiae reducitur ad actu dum vult, quia habet species intelligibilas apud se. quod est contra Avice . sed dum intellectus nondum habet stientiam, non reducitur ad actum dum vult, sed quaeritur virtus docentis siue intrinseci ut ipsius intellectus agentis siue extrinse ci, ut ipsius magistri. Contra praedictam conclusionem sic arguitur probando quod singularia intelliguntur rationibus antiquorum Philosopliorum illam partem te- inentium. Nam actio de passio sunt singularium & se positorum ut patet in prooemio metaphys. ergo uniue sala non est id, quod intelligitur, sed singulare. Praeterea. Quid itas sue natura rei, quae est id, quod intelligitur, est res significata extra animam, ergo est res singularis, sic idem,ut supra. Praeterea. Illa potentia, ius per se ser tur ad aliquod obiectum etiam per se sertur in quamlibet partem si ibiectivam eius, licet non primo scut visu qui per se primo fertur in colarem,etiam per la sertur in aduedinem de nigredinem, licet non primo. sed si ut ria sunt paries subiective uniue sali uergo si per se intelliguntur. stquitur quod singularia ter se intelliguntur.
Pr erea. arguitur probando quod lingularia nullo modo intelliguntur. Nam uniuersale est dum intelligitur, singulare vero dum sentitur, ut patet in hoc tenim ergo singulare non intelligitur. Praeterea. Sicut se habet se sus ad sensibile. ita intellactus ad intelligibila. ergo per locum a transmutata proportionem,sicut se habet intelligibila inputa singulare ad sensum,ita se habet sensibila culputa singulare ad intellectum. sed uniue sale non
sentitur,ergo singulare non intelligitur. Pr terra. argutiatur contra maiorem probationis, probando quod quid las&illud, cuius est in materiali us non distinguamur realiter. Nam idem est caro & carnis esse, ut hic dicit Philosophus sed caro pertinet ad res nimis materiales ,
ergo in materialibus idem est quid est, & illud, ius est. Praeterea. Definitio& desnitum sunt idem essentialiter, ergo quodquid est significatu definitionis est idem cum eo, cuius est, quod elliplam definitum. Praeterea.
Quando aliquid praedi atur de alta praedicatione esse tiali in psimo modo dicendi per in illud praedicatum n5 diuiditur realiter a tali subiecto, d natura siue quiditas
concretiuae designara praedi atur in primo modo dicet di per ue,dicendo Socrates est homo, & Socrates est animal metaphorice loquendo, ergo Socrati& homo sunt idem realiter, Ac per consequens natura di suppositum. Plaeterea. arguitur contra corollarium probando quod quid itas rei materialis non sit obiectum intellectus --
stit. Nam illud est obiectu alicuius potentiae, quod pri mo apprehenditur ab illa potentia, sed ens inter primicata omnia primo intelligitur ab iniel lactu ut dicit Auicen. in primo suae metapn ergo enserit talactum i tellectus noliri de non quiditas. Si dieaturu, ens est primum obiectum intellectus ad uatum,non autem proprium. Contra. Idem est primu de adaequatu,primo p steriorum, ergo si ens esset primu obieetum intellectus, erit obiectum adaequatum re per consequens proprium. S. Thotrusuper Anima. M 3 Praete-
189쪽
Pitterea nihil apprehenditur ab aliqua potetia nisi quod
continetur sub illius potentiae obiecto, sed multa approhenduntur ab intellectu , quae non cadunt sib quiditate rei materiali ut sunt sabstantiae separatae. ergo, &c. Prpterea illud est obiectum intellectus, sub cuius ratione omnia intelliguntur, sed Deus est huiusmodi, cum nihil sit intesti billa,quod non participet aliquid ab eo, ergo idevi supra. Ad primum dicendum quia duplex est actio.
Quaedam est actio corporalis. Alia est actio spiritualis. verum eli l actio & passio corporalis sunt suppositorsi. actio tamen spiritualis non semper eli supposito . OMiectum autem intellectus no agit in intellectum actione corporali, ideo ratio non inuitur. Ad secundum dice dum quod natura siue quid itas rei materialis, secundum D est in re materialis significata intellisitur sine raditi nibus singularium per primam operationem intellectus. unde non oportet u singulare sit illud quod primo intelligitur, nec propter hoc intellectus est salsus. ut dicit D ctor sanctus quia illa quae sunt coniuncta secundum esse possunt separatim intelligi per primam operationem imtellectus,no autem per secundam. Et si arguatur. Illud,
a quo aliquid abstris itur ab intellectu prius intelligitur, sed a phantasmatibus de singularibus abstrahitur species intelligibilis, ergo singulare prius intelligitur Dicedum
v, dupliciter coetingit abstrahere. uno modo positive, Aio modo priuati . Intellectus enim duabstrahit vn uertae a particulari abstrahit priuati uri nihil enim aliud est intellectu abstrahere uniuersese a singulari quam imtelligere uniuersale no intelligendo si nautare, ut infra patebit. Ad tertiu dicendum v, duplices suini partes subi miliae alicuius totius uniuersalis.Nam quaedam sunt partes subiective, quς ω includunt aliquid reale, seclusa quacunque operatione intellectus, quod risi includat ipsum totum, & tales partes ab eadem potetia intelliguntur, sicut di totum,licet non primo ut voluit argumetum. Piae sunt partes quae includunt aliquid realiter quod est extra essentiam totius, etiam seclusa quacunq, operatione intellectus, sed non oportet ut iste apprehendamur ab illa potentia per se i qua totum intelligitur. Cum igitur singularia aliquid includant realiter, quod non includit nais tura uniuersalis,non oportet i singularia, per se intelligantur ab intellectu, licet ab eo intestigatur per se uniuersalia. Ad quartum & quintu dicendum P p cedunt de
intellectione directa. non autem reflexa. Ad sextum dicendum v, quia substantiae separatae sunt nobis immani. selle, Philosophus de eis exemplificam exemptu naturale per carnem & carnis esse. unde ipse dat intelligere in
illud exemplum in substantiis separatis idem est quo quid est & illud cuius est. Ad septimu dicendum quod quodquid est potest ad duo coparari, tanquam ad illud,
cuius est. yno modo tanquam ad definitum & sie quos quid est, est idem cum eo, ius est quibuscunque rebus.
Alio modo potest comparari ad supposita naturae.& illo modo in substant ijs materialibus quod epi id est non est idem cu eo, cuius est. Ad oet auii dicendum quod quando aliquid praedicatur de aliquo subiecto praedicatione essentiali, illud praedicatum est idem cum Dem subiscio, dummodo subiectum ipsum no includat aliquid in
sua ratione,quod sit extra intellectu ipsius qui ditatis. s cus autem si includat aliquid extrantu realiter, ut in proposito. Ad nonum dicendu quod ens quod apprehenditur ab intellectu nolim est obiectum commune,non autem obiectum Usquatu alicuius potetis,quod potest apyichendi ab illa potetia specie dii iureia, sed ens non solum potest apprehendi ab intellectu humano, sed etiam
ab angelico secudum comunem rati mem eius, ideo ensnon est obiectum adaequatu intellectus nostri accipi e do intellectum ut se extendit ad intellectum D. Angeli cum , & humanum. Ad decimum dicendum quod primum accipitur dupliciter. Vno modo accipitur pi imum prioritate praedicationis. Alio modo propristitate a aequationis . Illud enim quod est primu obiectum pri ritate adaequationis est proprium obiectum, no autem est primum obiectum quod est primum prioritate praedicationis.Ad undecimum dicendum v, nihil apprehenditur ab intellectu nosim corpori coniuncto, nati illud quod eadit sub quiditate rei materialis, aut per se,aut per accidens. Ad duodecimum dicendum v, omnia sub ratione deitatistaective intelliguntur,non autem sermes ter de obiective. Circa pidicta dubitatur prim virum species intelligibiles remaneant in intellectu post actu
lem considerationem,& arguitur breuiter ν non rati nibus Avicennae. Nam recipere & retinere no pertinent
ad eandem potentia, sed intellectus possibilis recipit illas
species intelligibiles,ergo non retinet eas. Praeterea. Si
cui se habet diaphanu ad susceptionem luminis,lta se habet intellectus postibilis ad susoeptionem specierum i telligibilium, sea diaphanu post actualem susceptionem
luminis ut postquam Gins bimatur lumine actualiter non retinet lumen, ergo intellectus posiibilis post actualem considerationem non retinet species intelligibiles. Praeterea . Duo accidentia eiusdem generis non possunt esse in eodem subiecto simul, sed orares species intelli biles sunt eiusdem genetis,ergo non pomini esse simul in intellectu pol sibili, & per conlequens post actualem
considerationem corrumpuntur.In oppontum arguitur
per Philosophum hic in litera. Dicendum ν post actu lem consideratione remanent species inteli ibiles in i tellectu possibili. Cuius ratio est . quia maioris virtutis
est intelimus possibili, qua sensus, sis in sensu post actualem sensationem remanent species sensatae, quae in imagine retinentur, ergo a sortiori post actualem considerationem remanent species intelligibiles in intellectu inquantu in memoria intellacii ua retinentur di conserua tuta Praeterea. Si non sequeretur φ nunquam homo h beret scientiam aut in actu completo aut in potentia tantum . sequeretur etiam φ vanum esset studere& addiscere. Ad primu dicendum ψ licet in materialibus ad ea dem potentiam no pertineat retinere dc recipere, tamen in potenti js immaterialibus ad exulem potentiam pertinet retinere dc recipere. ad eandem dico secundu essentiam diuersam, tamen secudum diuersa os scia actuum,
ut infra patebit. Vnde intellecius, qui recipit species, &memoriaquς retinet non sunt duae potentiet essentialiter distinctae led sum una potentia, cui secundu diuersatalisecta actus attribuuntur diuersi. Ad secundum dicendum Unon est simile de lumine suscepto in aere de de speciebus susceptis in intellectu.quia lumen quod suscipitur in aere dependeta corpore illuminante quantum ad esse &quantu ad fieri de conteruari, sic non est de speciebus i telligibilibus respectu obieciorum. Ad teritu dicendumst licet diuersa accidentia eiusdem generis se dum actu completum non possint esse in eodem subiecto simul, tamen iecundum actum incompletu, qui mediat huer puram poteriam & actum persectum, possunt esse simul indidem subiecto. Species autem intelligibiles post actu lem conluderationem habent esse Blu in potentia secundum actum non perfectu, sed impersectu.Secundo dubitatur
190쪽
tiuar virum spectes intelligibilis sit id,quod intelligitur. Et arguinar quod sic.Nam intelictus de intelligib lesunt
idem, ut conceditur in isto tertio. sed res extra animam
non eli eadem cu intellectu, ergo sequitur species i
telligibilis ell idemcu intelligibili, de sic eii id quod i
telligitur. Praeterea. Quelibet qualitas potest esse res imtellecta sed species intelligibilis eliqualitas quaedam. er po species intelligibili seli res intellecta. Praeterea. Illud
eit res intellecta quod pruno apprehenditur ab intellectu, sed species intelligibilis est huiusmodi, ergo, dec. In oppositum arguitur ex his, ius dicta sunt. Nam obiectit intellectus est illud, quod intelligitur, sed species intelligibilis non est obiectum intellectus, sed quiditas rei materialis, ut dictum est. ergo, dec. Dicendum m species i
ullietibilis no est illud, quia intellisitur sta illud quo aliquid intelligitur. cuius ratio est. quia illud est quod intelligitur, qu astirmat vel negat intellectus, deest extra animam ves aliquid de re extra animam, ergo res extra
animam est illo quod intelligitur,do species intelligibi lis est illud,quo aliquid intelligitur. Ad primum dicendum quod intellectus in actu est, idem cu intelligibili in actu non secundum se totum, sed secundu suam similitudinem,quae suscipitur in intellecto,s: est eadem cu inte, lactu, non quidem ellantia iter, sed subiective. Ad secundum v, species intelligibilis potest cosiderari dupliciter.
Vno modo ut est natura quidam de genere qualitatis, de isto modo posset esse res intellecta. alio modo illud,quores intelligitur ut dictu est, do illo modo suscipitur in i tillectu formaliter de tanquam quo, no autem obiective dc tanquam quod. Et per hoc patet solutio ad tertium.
Sequitur in textu. i Dubitabit autem utique at quis, e c. l Haec esu lectio nona huiuae tertij lii is in commento Sancti Thomae.
Istud est tertium capitulum praecedentis tractatus, in quo Philosephus soluendo duas dubitationes ponit
duas conclutiones. quaru prima est quod intellectus
postibilis potest intelligere. Hsc conclusio probatur tali ratione. Nam illud, quod est in potentia ad intelligibilia suscipi da potest intelligere, sed intellectus possibilis est in potetia ad intelligibilia suscipienda, cum sit tanquam tabula rasa in qua nihil depictum est. depingibilis tamen scisnt ijs Se virtutibus. ergo sequitur P intellectus possibilis potest intelligere. Contra hanc coclusionem arguit Philosophus.Nam agens do patiens habent aliquod commune, sed intellectus possibilis cum iit simplex non videtur habere aliquod comune cum re intellecta,ergo virudetur φ intellectus possibilis non potest intelligere. Diacendum * intellectus possibilis lubet aliquod commune,in quo conuenit cum alijs patientibus .couenit enim cum alijs in hoc, quod est recipere. Secunda conclusio.
Intellectus possibilis intelligit seipsum, non per suam eia sentiam, sed per tam thecium intelligibilem. Haec con- elusio probatur tali ratione. uia intellectus teipsum intelligendo inteli git se intelligere, sed intellectus no intelligii se intelligere per suam euentiam, sed per sua speciem
intelligibilem. Contra hanc conclusionem arguitur sic.
Vnumquodq; est intelligibile secudum in est in actu, sed intellectus possibilis rabeii in actu sit in potentia ad omnia intelligibilia ergo intellectus possibilis no potest intelligi. Prpere Si inoeilectus pes, ibilis intelligeretur se B. si clueretur Φ idem esset mouens & motu respectu eiusdem, di per coaequens illud esset in actu & in potetia
respectu eiusdem, consequens est salsum, ergo, doc. sequela patet. quia intellectus intelligedo mouetur a re ii tellecta ergo si intellectus possibilis intelligeret se psummoueretur a seipso. Praeterea. Angelus cognoscit seipsum per suam ei sentiam ,ergo pari ratione intellectus noster intelligit seipsum per suam essem iam, cum si i iii materialis. Praeterea. Si intellectus intelligeret seipsum per speciem, vel intelligeret seipsum & suam speciem & suu obiectum semper unico actu, vel alio Sc alio actu. Non secundit, quia impossibile est ν intellectus simul diuersis actibus intelligat. Neq; etiam primum,quia dum intelligit rem intellecta intelligit seipsum. Prsterea. Si sic, sequeretur m intellectus semper intelligeret, quia intelia
lectus est sit si jpsi praesens. Ad primum & ad saeundu di
cendum * ilia duo argumeta probant quod intellectus non intelligit seipsum per suam essentiam, non autem Pnon intelligat seipsum per speciem intelligibilium ' Ad
tertium dicendum negando sequelam. quia inteli :ctus angelicus est in actu, seu intellectus noster est in pote tua . Et licet sit immaterialis quantum ad organum. est tamen materialis quantum ad esse. Ad quarium dicen .
dum quod Doctor sanctus in prima parte cocedit quod intellectus intelligit se & suum intelligere se suum obiectum diuersis actibus. Sed in primo sentetiarum com dit quod unico actu omnia illa intelligit. Pro cuius co clusa is declaratione, considerandum est o species intelligibilis de intellectus possunt dupliciter considerari. Vno modo sunt quaedam res verae inter se distinctae, Ac isto modo alio actu intellectus potest intelligere sua speciem, S: alio actu seipsi,m de intelligere suum. Alio m do possunt Iiderari ut sunt principia intelligedi, de illom o unico actu omnia intelliguntur. Ad quini si dicendum negido sequelam. quia illi species intelligibiles no semper sum in actu, unde no oportet m intellectus intelliges seipsum per speciem intelligibile semper intelligat .
Sequitur textus. JQoniam autem In omni natura i Haec est lectio decima huius tertij
bbri in commento Sancti Thomae.
1 Stud est quartum capitulu in quo Philosophus determinando de intellectu agente in actu, ponit una conclusionem,quae talis est, o per intellectu possibilem necesse est ponere intellectum agentem. H xc concluso probatur tali ratione Philosophi Sc exemplo. Primo sic. Nam in omni natura, quae quandoque est in potentia de quandoq; in actu, necne est ponere aliquid ut materiam in illo genere, per quod est in potetia ad omnia quae sunt illius generis, de aliquid in actu,quod se liet ut ars respectu artificiorum, per quod potest sacere illa ota actu sed anima intellectiva, secundum potentiam intellectitiam quandoque est in potentia, quandoque in actu, ergo necesse ei pinere in anima intellectiva una potentiam, per
uam est in potetia ut omnia intelligibilia suscipiat, quae icitur intellectus posue ibili , dc in aliam potentiam, per quam apta nata est facere illa intelligibilia in actu, quae dicitur quidam habitus, ut dicit Philosophus. Exemplo
idem probatur. Nam ad videndu colores requiritur lumen, sed intHlectus agens se habet ut lumen per respectu ad intelligibilia, ergo ad intelligendum requiritur intellectus agens. Pro ampliori declaratione considerandum
est secundum Philolaphu primo quod quatuor sunt conditiones intellectus agentis,cte illaru primς tres sunt communes intellectui'ossibila Nd agenti, quarum prima est.