장음표시 사용
171쪽
ipse sensus posset semiti, consequens est sit sium,S contra experientiam, & consequentia patet, quia ipsa sensibilia
possunt sentiri. Secunda ratio. Si sic. sequereturia, sensus posset sentire sine exieritatibus sensibilibus, conisi quens
est falsum, ergo &e. Patet sequela. Sensias potest sentire praesentibus sensibilibus, ergo si sensus esset sensibilia in actu sequeretur quod posset lentire, ine sensibilibus exterioribus. Ex hac conclusione in seriurunum corollarium quod sensus non est in adiu sine sensibilibus exi rioribus, sed in potentia latum, sicut combustibile quod est potentia tantum ignitum, tisi combuit ur a seipso s- ne exteriori combustione, nam si esset actu nitum,cωbureret seipsum & non indigeret exteriori igne ad hoc quod combureretur. Ex praedictis etiam patet falsitas minionum Empedoclis de illorum, qui posuerunt se sum actu esse sensibilia ipwa, propter hoc quod simile tam ili cognoscitur. Voluerunt enim quod anima sensiti esset co sita ex sensibilibus, ut cognosceret omnia sen-sbilia. Contra praedictam conclusionem & eius coroll iiii,sic primo arguiturilniellectus in actu est illud, quod intelligitur, quia ex intellectu de intellecto fit unum, ut patet tertio huius,ergo limili sensus in actu est sensibile in actu.Praeterea. Illud,quod semper e st in natura an mali existente, est in actu, scd sensus est huiusmodi ad minus sensus tactus, ut supra concessium est , ergo sensus est in actu & non tantum in potentia. Praterea. Illud, quod est contumaum operationi est ens in actu sed se sus est coniunctus operationi, ut visus coniungitur ipsi videre, ergo dic. Ad primum dicendum quod dum dicitur quod intellectus in actii Ae intellectum sunt unum,
ibi est praedicatio causalis de non essenii liu & est sensus quod intel ectu & intellecto fit unum. Vndensi oportet quod ipse intellectus in actu sit ipsum intelligibile,&similiter dicendum est de sensit & sensibili. Ad secundu
endum,quod licet sensus quantum ad esse naturae semper sit animali existente,non tamen semper est quantum ad actualem sensationem. unde sensum esse in actu potest intelligi dupliciter. Vno modo praesentialiter & quatum adesse naturae, de isto modo conceditur argumentum. Alio modo quantum ad actu sentiendi,& isto modo non oportet. Ad tertium dicendum v, ipse sensus diacitur aliquando esse in potentia coniuncta actui, videlicet quando actualiter sentit per impressionem similitudinis exteriori sensibilis. Aliquando vero dicit esse in potentia distante ab actu, ut patet in dormientibus ab actu scilicet sensationis, hecus autem loquendo de actu actu hi existentiae,
Semim in textu. I Dicendum autem stc. l
in commento Sancti Thomae. Istud est sextum opitulit praesentis tractatus, in quo
Philosophus ostendendo qualiter sensus reducatur de potentia ad actum,ponit duas conclusiones, qua rum prima est ιγ aliquis, qui reducitur de potentia adactum scientiae, dicitur pati.Haec conchilio probatur tali ratione, quia pinio importat quandam receptionem, sed dum aliquis reducitur de potentia ad actum sciendi, recipit aliquid, emo &c. Pro declaratione huius conel si is aduertendum est lecundum Philosophum in literari, aliquis dicitur in polentia sciens dupliciter. Vno modo, quia naturalem potentiam habet ad sciendum sic ille dicitur de numero habentium scientium, qui habet na-
turam ad sciendum. Secundo modo aliquis dicitur inpotentia ad sciendum, qui habet iam habitum scientiae,
non tamen actu considerat. Considerandum lest se n-
do quod praedicti duo modi pcimtiae disserunt quia ille, qui est in potentia primo modo non potest reduci adactum sine exteriori agente, sed bene secundo modo. Ille enim, qui habet naturalem aptitudinem adsitedum& non habitum scientiae, reducitur ad actum per doctorem, aut intrinsecum, aut extrinsecum & per acquisti nem doctrinae. Ille autem, qui habet habitum hientiae, potest sipeculari dum vult. Considerandum est tertio in ille, qui est in potentia primo modo, dum reducitur adactum scientiae alteratur per doctrinam , Ac multotlans
talis mutatio est ex contrario habitu,videlicet ex ignorantia, stat ille, qui est in potentia secundo modo, dum
reducitur ad actum non alteratur, nec transit de contrario habitu. Considerandum est quia secundum Din rem sanctum ν duplex est ignorantia.Qusdam est ignorantia purae negationi quando scilicet aliquis veritatem non cognoscit, neque contrario errore detinetur. Alia est ignorantia prauae dispositionis, ut quando aliquis detinetur errore contrario veritati, quando autem aliquis de
ignorantia prima reducitur ad scientiam, sit actu seiens non quasi mutatus de contrario habitu, ita sicut acqui rem scientiam,qui vero de ignorantia secunda reducitur id scientiam, reducitur ad actum quasi de contrario habitu mutatus. Cosiderandum est quinto duplex est patas quaedam est passio corruptiua, perquam scilicet aliquid remouetur a patiente. Alia est passio persectiva, qua aliquid recipitur in patieme. Cum autem dicitur Φille, qui reducitur de potentia ad actum scieriti patitur, uitelligendum est de passione perfectiva Ae non corruptiua. Cuius ratio est,quia quod est receptiuum alterius, comparatur ad ipsum sciat potentia ad actum, actus a
tem est persectio potentiae, ideo dum aliquis reducitur ad actum scientiae suseipiendo scientiam, patitur passi ne persectiva. Considerandum sexto ui passio accipitur dupliciter. Vno modo proprie secundum quod habet
fieri cum quadam corruptione, quae fit contrario. Patasio enim proprie dicta videtur importare quoddam detrimentum patientis, inquantum ab agente detrimentuaccidit patienti secundum quod aliquid a patiente abij-citur, quae quidem abiecto est quaeda corruptio,vel simpliciter, sicut quadoabijcitur forma iubstantiali vel secundum quid, quando abi jcitur serma accidentalis. Alio modo accipitur passio communiter & minus proprie secundum ' importat quandam receptionem,& sto modo accipitur hic. Considerandum ultimo*duplex est alterati quaedam est proprie dicta, quae icilicet
est de contrario in contrarium de vocatur alteratio seruptiua . Alia est alteratio communiter sumpta, quae est m blatio in habitum & naturam secundum φ in aliquo recipiuntur formae de habitus siue persectiones, S diciatur alteratio persectiva, Quando autem habens habitum scientiae reducitur ad actum considerandi, alteratur alteratione secundo modo dicta, de non primo m do. inando vero reducitur de potentia ad habit si scientiae, alteratur etiam secundo modo,& non primo modo, sin rei veritatem, litat si quaedam similitudo aberati
nis, qui eli de contrario in contrari v. Haec ola Doct.sam in lactione.Contra praedictam conclusione arguitur sic.
Vbicunq; est passio ibi est priuatio alicuius persectionis sed quando aliquid efficitur sciens non est ibi in eo priuatio persectionis, sed magis perficietur, ergo non patitur. S. Thomsuper Anima. L a Praeterea.
172쪽
Preterea. Vbi est passio ibi est alteratio, sed qui recipit
sciam non alteratur, cum alteratio sit solum ad tertiam spem qualitatis .ergo &αPraeterea. Si esset ibi passio vel alteratio in receptione scientiae, aut esset de contrario in contrarium ut non si secundo modo, sequitur quod ibi non esset alteratio, cum alteratio sit de contrario in contrarium. si primo modo tune in receptione scientiae esset corruptio quaedam,quod est salsum. ergo die. Ad lixe argumenta patet solutis, ex dictis, veluntamen consideradum est hic secundum Doctorem sanctum in lectione, quod quando aliquis ab ignorantia prauae dispositionis,
videlicet ab errore reducitur ad via veritatis,est ibi quindam similitudo alit rationis q- est de contrario incontrarium,non tamen vere est ibi talis alteratio: Nam ali rationi, quae est de contrario in contrarium utrunque per se & essentialiter, de per consequens semper ei competit,videlicetis sit a contrario, di ut sit in contrarium, ut dealbatio, sicut non est nisi ad album, ita non est nisi inigro vel a medio colore, quod respectu albi est quod1-r o nigrum, sed in acquisitione scientiae, haec non essentialiter & per se comperiant,sed accidit quod ille, qui
acquirit scientiam veritatis in principio laetit in errore, quia absque hoc potest reduci ad scientiam veritatis, unde non est vera alteratio de contrario in contrarium. Ets quaeratur utrum ille, qui accipit scientiam dest actu sciens, semper fiat actu sciens a magiitro, videtur quod
non, quia multoties aliqui acquirunt scientiam absque
magistro per se inueniendo. Ad quod resip5det Din. can. cum aliquis es in potentia sciens, si fiat tactu sciens. oportet v, hoc fiat ab eo, quod est in actu sed aliquando
ille, qui est in potentia reducitur a principio extrinseco, sicut aer illuminatur ab eo, quod est actu lucidum qua doque autem reducitur ad actum a principio intrinseco, sicut aliqua do homo senatur a natura, Ne isto ultimo modo se habet in acquisione scientiae, homo enim acquirit scientiam a principio intrinseco inueniendo, do a principio extrinseco addiscendo. Secunda concluso. Quando aliquis reducitur de potentia sentiendi ad actum dicitur pati modo supra posito. Haec conclusio probatur tali raticne. Sicut se habet polentia sciendi ad actum sciendi, ita se habet ratio lentiendi ad actum eius, sed dum aliquis reducitur de potentia ad actum sciendi, patitur,ergo deci Pto cuius declaratione conliderandum es , , aliquid dicit ut esse in potentia sentienti duobus modis.Vno modo illud dicitur in potentia sentiendi, quod nondum habet sensum, natum tamen est habere. Alio modo quod iam hibet sensum de non sentit, sed est in potentia sentiens, deprima autem potentia aliquis reducitur actum per generationem,quia sensus naturaliter est in animali, secus est decientia, quae non inest homini per naturam,scit des cunda potentia aliquis reducitur ad actum per praesentiam obiecti de determinatam disipositionem organi. Considςrandum ulterius sensus non potest reauci de potentia secunda ad actum per ea, quae intra ipsum sunt, cuius ratio eli secundum Din. Ian. quia obiecta sensus sunt extra animam, di per consequens sunt singulares, scien ia vetoeli uniuersalium, quς quodammodo sunt in anima. Vnde ille, qui iam habet scientiam,non oportet quaerat exteriora sua oblecta,sed habet ea in se, & per coi sequens potest considerare ea cum vult, nisi per accidetis impediatur,sed sentire non potest aliquis cum vult, tu a sciatib lia non habet in se. Circa praedicta mouet Doctor sanctus duas dubitationes, quarum Prima est, trum sensus sit singularium tame, scientia vero uniue salium, Sc videtur id, non. Quia illa potentia,cuius obiectum habet rationem communem de uniuersalem, non
dicitur esse singularium, sed sensus est huiusmodi, cum obiectum eius sit color in communi, te non hic vel ille
coloraergo de ea reterea.Quorum est stientia,eorum est
sensus, cum nihil sciatur quod non cadit sub selisu, sed scientia est uniuersalium, ergo sensus similiter erit uni uersalium. Dicedum sensum esse uniuersalium poteli Secunda intelligi dupliciter. Vno modo accipiendo sensum pro operatione sentiendi, te illo modo sensus est singularia, sis, utarium quia operationes sunt singularium.Alio modo accipien- quomodo indo sensum pro potentia sensitiva,&hoc dii pliciter, vel telligatur. subiecti ii vel obiecti , si primo modo, licet iam se sus est singularium, si secundo modo, hoe iterum dupliciter, vel in se, vel per accidens, si secundo modo, sic sensus est bene uniuersalium, si primo modo, sia sensus non est nisi lingularium,cuius rationem assignat Doctor sanctus in lectione. Nam sensus est virtus in organo corporali existens, de unumquodque recipitur in alio per m dum sui,ergo oportet quod sensus materialiter de corporaliter recipiat similitudinem eius, quod incorporaliterimelligitur, loquia intellectus est virtus immateriali , ideo oportetu, reeipiatur immaterialiter de incorporaliter illud, quod intelligitur. Illa autem , quae sunt materialia dc corporalia,sunt singularia. Illa autem, quae suntim materialia 3e incorporalia per abstractionem sunt uniuersalia,ideo sensus dicitur esse singularium,scientia vero uniuersutum . Ad rationem dubi j dicendum se sus non percipit uniuersalitatem ratione sui obiecti, sed seitur immediate ad indiuiduit vagum alicuius generis. vi ta ad aliquod corpus colorat lam, de non ad hoc vel ad illud, si eundum v, huiusmodi, ut ratiovolebat. Ad E-cundum dicendum st,quorum eli scientia, rum est sensus,non tamen eodem modo,quia illa, quae prius sunt in sensu materialiter de corporaliter,intelliguatur postea ab intellectu immaterialiter absque conditionibus indiui duintibus. Dubitatur secundo, utrum uniuersale habeat esse in animi sicut iam dictum est, & videtur quod non . Nam uniuersale est in singulatibus,ergo non est in intellectu. Praeterea. Vniuersale eli in praedicamento est essentia quaedam, ergo est ens extra animam, patet conseqtientia, quia nihil ponitur in praedi amento nisi siem, extra animam, ut vult Docto. san. Ad dubium dicendum secundum Doctorem sanctum cruod uniuersa te accipitur dupliciter. Vno modo pro ipsa natura communi prout subiacet intentioni uniuersalitatis. Alio m do , test considerari secundum sede absolute. Et li dupliciter. Vno modo secundum esse materiale, quod est in materia naturali. Alio modo secundum esse imita teriale secundum quod eil in intellectu, si consideretur secundum esse,quod habet in materia naturali, non potest ei aduenire intentio uniuersalitatis, quia per mat riam indiuiduatur, sed ei aduenit intentio uniuersalitatis secundum quod abistrahitur a materia naturali, non realiter sed per abii rationem intellectus per prima ei tu operationem, intelligendo scilicet naturam non apprehendendo principia indiuiduantia. Patet ergo qu id i
tentio uniuersalitatis non potest attribui naturae secum
dum esse, quod habet in indiuiduis, sed secundum esse, quod habet in intellectu per respectum tamen ad sin
laria, Sc lla uniuersalia secundum intentionem uniuersalitatis tali derata, sunt in intellectu, de quo clarius in Metaphyliua habebitur,d disputabitur. Et per hoc patet solutio ad rationes dubij.
173쪽
Sequitur in textu. JDisendum autem cundum et zmquodque oec. I Hic incipit le
ctio duodecima eiusdem iam, ej in commento Sancti Thomae. iis iud est septimii capitillum,in quo Philosephus ponens disserentiam inter sensibilia communia & pr pria ponit unam conclusionem, videlicet quod sentibile bene diuiditur in senti hi e per se, de sensibile per accidens . Sensibile a diem per se bene subdiuiditur in sensibile proprium t sensibile commune.Hςc conclusio probatur tali ratione secundum Doet. can. Nam, cum sentire consistat in quodam pati & alterari, vi supra dictum, est iuste: etia sensibiliu sumenda est secundum disseren tu sentibilium sumenda est sh undum differentiam immutationis. et ergo tale sensibile nil facis ad immutationem sensus, vel aliquid facit. Si primum, sic est sensibile per accidens.Si lecundum,sic est sensibile per se, & hoc est dupliciter, vel quia immutatio alienditur quatum ad speciem agentem, silc est sensibi e per se imprio, vel quantum ad modum actionis, sic est lensibile per se commune. Pro huius conclusionis ampliori declaratione consis derandum est,primc quod sensibile per accidens dicitur
illud,quod accidit sensibili per se, sed sentibile per se ducitur illud, quod rationesvi & non alterius aptum natum
est percipi a sensu.sensibile vero proprium dicitur illud quia aptum natum est percipi ab uno solo sensu tantum,
id sunt quinque vides cet,color, nus, sapor, o Ac quatuor qualitates tangibiles,sed sensibile commune dicitur illud ,quini aptum natum est non ab uno selo sensu, sed a pluribus percipi,sicut ista,motu quies,numerus, figura, ct magnitudo, quae dicuntur sensibilia communia. non
quia ab omnibus sensibilibus percipiantur, sed quia apta nata sunt percipi a pluribus sensibilibus quam ab uno.
Considerandum viterius quod sensus potest decipi circa sensibilia eommunia, nunquam tamen potest decipi cim ca sensibila propria, & hoc tribus conditionibus obser .
vitis,quarum prima est quod ibi sit debita dispossitio o sani. ecunda quini ibi sit debita dispositio mkij.Tertia quod ibi iit determinata distantiam inter sensum de sensibile. Considerandum tertio, quod ad hoe quod aliquid
si sentibile per accidens, duae ciuiditiones requiruntur,
quarum prima est quod aliud accidat sensibili per se. S cunda est quini illiad percipiatur immediate ab aliqua alia pinetia, percepto sensibili persen lim sit ves ab ilio sens vel ab intellectu, vel 1 vi cogitativa, vera vi aestimativa. Exemplum primi ut dulce percipitur per accidens 'i visu. Exemplum s undi,ut cum aliquis videt aliquem moueri percipit per intellectum quod habet vita. Exemplum tertis, ut dum aliquis videt aliquem color tum per vim cogitativam percipit Sortem vel Platone. Exemplum quarii, ut dum ouis videt Iupit per vim est malitiam percipit ipsum esse inimicum eius. Considerandum quarto quod vis cogita a pertinet ad partem se sitiuam, Se dicitur alio nomine ratio particularis, quia sicut ratio uniuersalis est collativa intentionum uniuers lium, ita ratio particularis dicitur collatim intentionum parii latium, siue indiuidualium,& illa vis,quae dicitur cogitatiua in homine dicitur estimatiua in brutis 1 ae tamen differunt in hoc, quia viscogitativa apprehenduit diuiduum,ut existens tib natura communi, sed estim
sua appreliendit indiuiduum secundum quod est termianus aut principium sic pius actionis Contia praedictam coclusionem arguitur primo sic. Numerus cum sit mulatitudo mensurata per unum solum apprchenditur per intellectum, cum ordinare & colligere ad intellectum
pertinea ergo numerus non est sensibile. Praeterea. Nu
merus non percipitur a bonini sensu, ergo non est sentabile commune. Praeterea.Animal est sensibile per se, per se enim competit ei quod sit corpus animatum sensibile,& tamen non immutat sensum, ergo insufficienter dictu est ir sensibile per se est illud,quoes per se, & non rati ne alterius immutat sensum. Ad primum dicendum numerus potest considerari dupliciter.Vno modo secundum suum esse essentiae, sic solum percipitur ab intellectu. Alio modo secundum suum esse materiale,sic percipitur sensu. Ad secundum dicendum m sensibile commune non dicitur commune, quia aptum natum sit se
iiii ab omnibus sensibus, sed i pluribus, ut dictum est. Ad tertium dicendum quod sensibile potest accipi dupliciter . Vno modo active secundum quod descendit sentio sentis sentit, & sic anima dicitur sensibile per se. Alio modo passive, ut quando descendit a sentior, ris titiu& sic accipitur in proposito, se illo modo animal non est sensibile per te,sed per accidens.Circa praedicta dubit tur secundum Din. san.in lectione,utrum illa, quae dicutur sensibilia communia possint dici sensibilia per se&propria,& videtur,sic rationibus aliquorum.Nam huiusmodi sensibilia sunt propria sensui comuni, sicut alia sensibilia sunt propria singulis sensibus, ergo videtur quod sint sensibilia,per se & propria. Praeterea sensibilia
propria non possunt esse sine communibus sensibilibus per se, I non per accidens .in contrarium arguitur.Nam scut sensibilia per accidens non apprehenduntur,nisi in quantum sensibilia propria apprehenduntur, ita nec senishbilia communia. Nunqua enim visius apprehendit magnitudinem aut figuram, nisi inquantum apprehendit coloratum, cum ergo ex hoc dicantur alia esse sensibilia per accidens sequitur u sensibilia communia sint sentabilia per accidens. Dicendum i aliquid dicitur per accidens dupliciter. Vno modo ut per accidens dii inguinarcontra per se, & isto modo praedicta sensibilia dicuntur sensibilia per accidens. Alio minio ut dii linguitur contra per se, de contra per alterum,& isto modo dicuntur se sibilia per se,& non per accidens. Ad primam rationem
dubii dicendum est nVando assumptum, quia ut dicit hie Doet. san. salsum esto illa sensib lia comunia sint
propria obiecta sensus communis. Nam sensus comm nisest quidam potentia,ad cpiam termitiantur immutationem omnium sensuum, unde circa ipsas immutati
nes propriorum sensuum a suis obiectis habet sensus cωmunis si quas proprias operationes, quas sensus proprii
habere no possunt, percipit enim immutationes sensuum di discernit inter eas, de inter sensibilia diuelsorum seia suum. Ad secundum dicendum est negando conseque i iam, quia non dicitur sensibile per se, ex eo ιν non potest esse sine aliis, sed ex eo dicitur sensibile per se, quia aptum natum est percipi ratione sui, de non ratione alterius.
Ad rationem in cintrarium negatur consequentia.
Sequitur intextu. i Cuius quiam et seu hoc in sibilae etc. l Haec Hi Dctio quartad
cima eisdem libri, in iamento S. Thomae,
Studest octauum capitulu huius secundi tractatus, in quo Philosophus determinando decolore,lumine de diaphano quantum ad quid sunt, ponit duas co
S. Tho. super Anima. L 3 clusi
174쪽
clusiones, quarum prima est. Color est visibilis per se.
Haec conclusio probatur tali ratione . stud , quoa habet in se causam alicuius praedicati, tale praedicatum conue
nil sibi r se in secundo modo dicendi per se, ut patet primo Pollesia color habet in se causam visibilitatis, ergo sequitur quod color est visibilis per se. Probatio m loris, quia omnis color est mortuus diaphani secundum actum sed illud,quod mouet diaphanu sectam actu est visibile, ergo sequitur quod color secundum sui naturam est visibilis. Pro huius conclusionis declaratione considerandum est secundum Philosophum quod di phanum est illud, quod non habet proprium colorem in
actu,ted est susceptiuum extranei coloris. Et vocatur alio nomine corpus transparens vel perspicuum, sicut sunt aer, qua,& multa corpora solida, ut lunt lapides quidam di aurum, nee ista diaphanestas conuenit corporibus praedictis secundum propriam naturam elementorum, sed secundum quandam naturam communiorem, cum di phantitas reperiatur etiam in corporibus ecelestibus.
Considerandum est secundo u, lumen est actus diaph ni secundum quod diaphanum est. Nam sicut se habet color ad corpus terminatum, ita se habet lumen ad dia. Danum, sed manifestum est v, color est actus corporis terminati, ergo lumen est actus diaphani secundum Phuiusmodi.Considerandum est tertio quod lux, lumen, radius, di splendor,sic inter se disserunt,quia lux est qualitas primi corporis alteranti , lumen vero est qualitas 1 corpore lucido suscepta in alio, & si tale lumen per recta
lineam ad corpus lucidum perueniat, tunc vocatur radius , si vero causetur ex reverberatione radi j ad corpus lucens,vocatur splendor.Considerandu est quarto quod aliqua sunt corpora actu lucida,quaedam diaphanarius' dam opaca, quia , cum lux sit qualitas primi alteranus, quod est maxime persectu, de formale, illa corpora, et sunt maxime nobilia sunt lucida actu, quae autem sunt propinqua his, fiant receptiua luminis, non tamen sunt lucida sicut sunt corpora diapham , qvie autem sunt max, me materialia non sum lucida actu, nec sunt susceptiua luminis sicut sunt opaca. Contra praedictam concluta nem sic primo arguitur. Illud, quod conuenit alicui per se, est de ratione eius, sed visibile non est de ratione e
loris, ut dicit hic Philosophus, ergo color per se non est visibilis. Praeter Color non est visibilis sine lumine, ergo non eis visibilis per se . Ad primum dicendum quod illud, quod conuenit alicui per se in primo modo dice
di per se, ne est de ratione eius, non autem illud, quod conuenit sicui per se in secundo modo dicendi per se. Visibile autem conuenit colori per se in secundo modo dicendi per se, unde ratio non sequitur. Ad secundum dicendum quod lumen tu n requiritur ad videndum propter colorem,sed propter medium, ut infra patebit. S
cunda conclusio. Lumen non est corpus, haec conclusiopinatur tali ratione Plillosophi.Impossibile est duo corpora simul in eodem esse, sed lumen simul est cum diaphan ergo si lumen esset corpus duo corpora essent simul. Probatio minoris.Nam contrariorum est idem subiectum, sed lumen de tenebra sunt contraria secundum modum, quo priuatio de habitus contrariantur,de subiectum tenebrae eit diaphanum,ergo de luminis,& per G- sequens lumen erit simul cum diaphano. Pretere si lumen esset corpus oporteret quod illuminatio esset m tus localis , sed illuminatio non est motus localis cum sit in instanta,ergo lumen non est coipus. Pro huius conclusionis declaratione considerandum est quod aliqui antiqui Philosephorum dicebant quM Iumen estet corpus. Alij dicebant ipsum esse naturam spiritualem. Alij autem dicebant ipsum esse euidentiam coloris. Alii vero dicebant ipsum esse formam substantialem selis. Sis primum stare non potest propter rationes praedictas. N que secundum, quia si lumen est natura spiritualis,non caderet in comprehensione sensus: consequens est contra experientiam, ergo lumen non est natura spiritualis.
Et quod utamur nomine luminis in spirituali ,hoc est quia visus est spiritualior & subtiltar caeteris sensibus.
quod patet primo ex parte obiecti, quia aliqua cadunt sub visu secundum proprietates,in quibus communicant inseriora corpora cum superioribus. Patet etiam rati ne immutationis, nam sensus visis est spiritualior ex modo immutationis, nam in solo visu est immutatio spiritualis absque naturali.Pro quo notandum quod ι mutatio naturalis vocatur quando qualitassescipitur inpatiente secundum esse naturae, sicut cum aliquis infingi datur. Sed immutatio spititualis est secundum quod
species recipitur in organo sensus per modum intenti Dis de non per modum naturalem, neque tertium stare potest. Nam s lumen non esset nisi euidentia coloris, sequeretur macia nulla essent, quae lucerent de nocte, nissequens est Osiam de contra experientiam ,ereo 6 c. n
que ultimum stare potest, quia nulla forma substanti
lis est per se sensibilis, sed lumen per se est sensibile. er
go & Contra praedictam conclusionem sic arguitur. Illud, cui competunt proprietates corporis est corpus, sed lumini competunt proprietates corporis, utputa re uerberatio, ergo lumen est corpus. Dicendum quod rouerberatio non competit lumini nisi secundum quandasmilitudinem. Nam sicut aliqua corpora reuerberanturdi reuertuntur ad corpus, a quo exierunt, ita etiam Sc r dii luminis reuerberantur corpore opaco,de ressectu tur. Ideo similitudinarie ei proprietates corporis competunt. Utru autem lumen tu qualitas aut aliquid, aliud inserius declarabitur. Circa praedicta dubitatur utrum lumen requiratur ad videndum propter medium tantu, & non propter colorem. Et arguitiar quod non rationi bus Alberii tenentis istam partem. Nam color non potest mouere diaphanum sine lumine, ergo sequitur quod lumen requiritur propter colorem dc non propter medium tantum . Praeterea. Vnius potentiae debet esse unsi obiectum,si ergo lumen requiteretur propter medium,
di non propter colorem, ipsius visus essent duo obiecta, di sic visus non esset una potentia. Praeterea. mi est mobscuro videt ea,quae sunt in lumine, di nec uerso, ergo num est quod lumen requiratur propter col retruΑd dubium dicendum est secundum minoiE sanctum , quod lumen requirit ut propter medium lantum, de non propter colorem. Cuius rationem assignat, nam
color est visibilis per se, ut dicit hic Philo subus ergo habet in secausam ut possit videri,dc perco uiuens lumenon requiritur propter colorem ut videatur. Ad primam rationem dubia dicendum, ν color secundum suam propriam naturam aptus natus eli mouere diaphanum imperse .Pro cuius euidentia considerandum est ut dicit hie Din. noui disserentia est inter virtutem persectam fle imperserum, nam is Maus est virtutis pers ctae in agendo,non solum potest inducere suam similitudinem in sese bili, sed etiam potest disponere patiens ut sit p:oprium eius susceptiuum, quint non potest
coeli sit imperscctae virtutis, cum ergo virtus coloris in agendo sit impellicta respectu luminis , qui ac
175쪽
lor nihil aliud est qdam lux quaedam quodammodo
obscurata ex admixtione corporis opaci, ideo non habet virtutem ut faciat medium in sua dispositione, qua sit susceptiuum coloris,quod tamen potest iacere lux pura ad secundum dicendum quod unius potetiae possunt esse plura obiei sta subordinata, ita unum sit obiectum
quod,& alius sit obiectum quo,color aute dicitur ob: ciumqficia,& materiale visus, lumen vero extrinsecum dicitur obiectum quo,unde non sequitur ratio. Ad tertiam raiionem patet solutio ex dictis. Nam quod aliquis in obscuro exiliens possit videte ea, quae sunt in lumine, hoc est, quia lumen requiritur proni et medium &non propter colore.Et si dicatur ratio sormalis alicuius obi cti requiritur propter obiectum, sed lumen est ratio sese malis coloris ergo sce. Dicendum quod duplex est, lumen,videlicet lumen extrinsecum, de lumen intrinisu, quod includitur in colore,'umen autem extrinsecum nois ratio formalis collari de quo dubium procedit,unde ratio est nulla.
Sequittar in textu. t M autem coluris susceptiuum man color , Uc. l Hic incipit lectis dec aquinta eiusdem bbri, , in commento San Thomae.
IS: ud est nonum capitulum pris is tractatus in quo Philosephus ollendens qualiter diaphanum se habet
ad colorem, habet quinque conclusiones. Qilarum Prima est quod Diaphanum est sine colore. Hre conclusio probatur tali ratione Philosophi. Nam illud, quod est susceptiuum alicuius non habet illud , cum nitid suscipiat quod habetJed diaphanum est susceptiuum coloris, ut ex supradicti urat et , ergo diaphanum est sine colore. Ex hac conclutione insertur primo.diaphanum secundum se non est visibile, quia unumquodque est via sibile secundum colorem, sed diaphanum non habet in se colorem, erra diaphanum secundum se non est visibile.Secundo insertur st diaphanum est actu tenebrosum, cpii a diaphanum est aptum natum suscipere colorem, de non hibet in se colorem neque lumen, ergo diaphanum est etiam tenebrosum. Secunda conclusio. Aliqua sunt vili bilia, quae non solum videntur in lumine, sed etiam in tenebris. Haec conclusio patet ad sensum. Nam quodam sunt animalia se alia quaedam entia quorum no est
unum nomen commune quae videntur in tenebris ignita,& in nocte lucentia,ut sunt capita quorundam pistisi et squam mae, de oculi quorundam animalium, quae vi dentur de nocte,ergo aliqua sunt vili bilia, quae videntur in tenebris. Sed confiderandum est st talia visibilia videmur in lumine de in tenebris, sed in lumine videntur ut colorata, de in tenebris ut lucentia.Cuius ratio est,quia in eorum compositione habet aliquid lucis inquantum lucidum ignis & diaphanum aeris N aquae non est in eis
totaliter comprehensium per opacum terrae, ideo videntur in lumine de in tenebris. Et quia habent modicum, de luce, ideo per praesentiam maioris luminis talis luxositiscatur, ideo in lumine siue in die non videntur ut i centia, sed ut colorata,quia etiam talis lux non potest immutare diaphanum sicut color, ideo talia videntur in tenebris ut lucentia de non colorata.Tertia conclusio. Cois
lor non potest videri sine lumine. Haec concitisio probatur dupliciter. Primo ratione. Nam hoc est de rati ne coloris, quod sit quid motivum diaphani secundum
actum, sed non potest mouere diaphanum,nisi mediant
te lumine,ergo color non est visibilis sine lumine. Secundo probatur a signo,quia si ponatur sensibile immediate supra visum, non percipitur a visu, nam sentibile positum supra sensum non facit sensiationem,ergo signum est
quod color non potest videri sine lumine. uaria conclusio. Si inter oculum videntem,& rem visam esset vacuum,non fieret visio. Haec conclusio probatur tali ratione Philosophi.Nam ad hoc quod sat vilio oportet quod organum visus patiatur a visibili,sed non potest pati a visibili nisi per aliquod medium, si autem esset vacuum
non esset medium, ergo si esset vacuum non esset visio. Ex quo patet falsitas opinionis Democriti, qui opinatus fuit quod si inter rem visam,de oculum esset vacuu quod posset aliquis quancunque rem paruam videre per qua cunque distantiam. Quinta conclusio. Aliqua lum visibilia, quae videntur in tenebris non solum ut lucentia, sed etiam ut colorata, de quae videntur in lumine non solum ut colorata, sed etiam ut lucentia.Hicco lusio probatur etiam ad sensum.Nam ignis habet tantum de lumine quod potest sacere omnino diaphanum in actu, ergo ignis videtur ut quid coloratum .Et quia ignis non habet lia debile lumen, quod ad praeleni iam maioris luminis obumbretur, ideo videtur in lumine non solum ut quid coloratum, sed ut lucidum. Circa praedicta dubitatur
utrum color sit proprium obiectum visus. Et videtur primo quod non.Nam proprium obiectum alicuius potentiae potest mouere potentiam, sed non potest movere per se visum, cum non possit mouere visum sine lumin vi concessum est, ergo S c. Praeterea. Non potest
ripi ab aliqua potentia quod non contineatur sub subiecto, sed visus potest percipere, quod non est coloratum, ut puta tentbras & llellas, ergo Acc. Dicendum breuiter
quod color est obiectum visus comprehendedo sub c lare lumen, quod est proprium formale eius, quod sic patet quia illud est obiectum per se alicuius potentiae, sub
cuius ratione sor mali comprehenduntur omnia, quae
apta nata sunt apprehendi a tali potentia, sed color est huiusmodi respectu visus, ergo dcc. Ad primum diceniadum P lumen requiritur propter medium, ut supra dictum est, de non propter colorem, unde ratio nen sequi
tur. Ad secundum dicendum quod visus non percipit tenebras per se,sed selum per accidens,le licet stelle non
habeant materiale coloris, tamen in eis est formale, scilicet lumen.
Sequitur in textu. i Nunc autem primo
de oc olfactus, yc. l Haec est lectio decima exta ei m uri , ct in commento
1 Siud est decimum capitulum praesentis tractatus in
quo Philosophus determinando de generatione Gni ponit quatuor conclusiones. Quarum prima est, v sonus quandoque est in actu quandoque in potentia. Haec conclusio probatur tali ratione elicitive secundum Philosophum. illud,quod quandoque est de quandoque non est aliquando est in actu, aliquando est in potentia, sed sonus quandoque est de quandoque non est, ut patet de campana,quae quandoque sonat quandoque no, ergo sonus quandoque est in actu qitandoq; in potentia. tra hanc conclusionem arguitur. Illud, quod non est , non est in actu, sed sonus non est, erso sonus non est in actu. Probatio minoris, quia quod hi non est, sed senus istum habet esse in fieri, ergo famis non est. Praeterea.
176쪽
Illud , quod est sensibile in actu habet propium speciem
in re tensibili,per quam actu potest percipi,sed sonus no
habet propriam speciem in re sonante,ergo non est actu. Pio declaratione horum considerandum est primo Ῥcorpora sonantia sunt in quadruplici differentia. Nam quaedam sunt secundum aetum bene sonantia, ut campana dum actu pulsatur, quaedam vero sunt bene sonantia secundum potentiam,vt puta de campana, quae non actu sonat, sed tamen habet potentiam bene sonare, alia sunt, quae non sunt bene sbnantia nec in actu nec in potentia, apta tame nata esse sonantia,ut patet de lana & limitibus, alia sunt, quae non sunt apta nata bene sonare, nec sonare aliquo modo ut aer. Considerandum est secundo Φ alia quid dicitur in actu dupliciter. Vno modo in aetia πω manente & illo modo color habet esse in actu. Alio modo in esse successivo, & illo mo sonus habet esse in actu. Et per hoc patet solutio ad primum argumentum quia illa auctoritas, illud quod fit &c. habet intelligi de permanentibus,&non de successivis.Permanentia enim dusiunt non sunt,successiu a vero dum fiunt sunt,& dum sacta sunt non sunt. Conssiderandum est tertio, st aliquid dicitur esse sensibile in actu dupliciter. Vno modo quia habet speciem, per quam sentitur extra medium & se sum .videlicet in re exteriore,& illo modo color odor &sapor sunt in actu & non sonus. Alio modo quia habet speciem, per quam actu sen. itur in medio vel organo, &ilio modo sonus dicitur esse in actu.Non est enim aliqua
species soni in campana sonante formatur tamen species in aere & in organo auditus. Et per hoc patet solutio ad secundsi.Secundo conclusio est.Tria requii untur ad generationem soni,videlicet percutiens, percussum Ze medium.Haec conclusio probatur tali ratione, quae elicitur
ex dieiis Philosophi. Nam sonus causatur ex fractione aeris, quae si ex vehemeti percussione, sed in omni percussione requiritur percutiens & percussum, S requirit etiam tertio ictus percutientis, qui non potest fieri sine
motu locali, motus vero localis non potest seri sine medio,ergo in generatione soni requiritur percutiens,
cussum,& medium. Vnde Philosophus dicit in litera sonus eii semper alicuius, id est percutietis, ad aliquid,id est rcussum,& in aliquo, id est in medio. Pro huius coclutionis declaratione est aduertendum secundum Plii Iosephum ui ad hM quod praedicta faciant sonum,prae
sertim bonum, quatuor conditiones requiruntur. Quarum prima esst,u, talia corpora sint duro Secuda est quod sint lenia aerita est quod sint concaua.Quarta ui sint velociter mota ita quod motus percutientis praeueniat diuisionem aeris. Contra praedictam conclusionem sic arguitur,de primo contra suppositum. Nam Philosophus non determinat hic degeneratione coloris, ergo non habet determinare hic de generatione soni Praeterea. Ad generationem soni requiruntur motus localis,& ictus verberantis,ergo non sui sciunt praedicta tria. Ad primum d cendum negando consequentiam quia non est similis ratio de sono ct colore & odore di sapore. Na color,cdor,
di sapor & aliae qualitates tangibiles ut dicit hie Docto. san. j habent esse fixum N permanens in suo subiecto. Vnde eit alia ratio illorum sensibilium secundum se , de
secundum quod immutant sensum. Sed sonus cum ca situr motu non habet esse fixum, de quictum in subiscto, sed in quadam immutatione cossilit. Ideo cum Philosophus in hoc libro intendat determinare de sensibilibus secundum quod habent immutare sensum, simul Sesemel determinat de immutatione soni de Ineraticine eius. Ad secundum dicendum , re ictus percutientis, lemotus localis comprehenduntur iub percutiente de percussio concomitative. Tertia conclusio. Aer est proprium medium s i, Aqua vero minus propitum . Haec
conclusio probatur tali ratione. Illud est prcrarium m dium soni, quod faciliter rare sit Ae condensatur,&Per quod sonus faciliter potest diffiindere suas species ad O ganum auditus, sed aer est huiusmodi, ergo &c. Ex hac conclusione sequitur quod aer no est corpus Anaia ,quia
si esset corpus sonans non susciperet sonum, cum inlus existens prohibeat extraneum. Contra hanc conclusi
nem sic arguitur. Aeris ad senu nulla est resistentia,ergo si aer sit proprium medium, sequitur i, sonus sat in i stanti.Nam ratio quare visio fiat in instanti est, quia aeris ad lumen nulla est resistentia, cum aer sit dispositus vltima dispositione ad susceptionem luminisconsequens est susum, ergo &c. Praeterea. Illud,quod est subiectum alicuius quantitatis sensibilis non est medium eius, sed aer est subiectum soni, ergo aer non est medium soni. Praeterea. Qitantitas sensibilis habet esse intentionale in suo medio, sed sonus habet ese reale in aere cum nulli bi habeat esse nisi in aere, ergo idem ut supra. Ad primum dicendii si licet aeris ad lonum nulla sit resistentia, quia tamen simus non potest fieri sine motu locali, ideo non oportet ut sonus fiat in instanti, quia contradictionem implicat motum localem esse in inlianti. Ad secundum dicendum quod sonus est in aere propinquo corpori sonanti subiective,in aere vero magis distanti est tanquam
in medio,in quo habet esse intentionale. Et per hoc, pa tet solutio ad tertium Quaria con lusio In omni sonatione sit repercusito soni a corpore opposito corpori s nanti. Haec conclusito probatur tali ratione in omni illi minatione si repercusio luminis,et a sortiori in omni sonatione fit repercussio soni. Sed si arguatur contra 'hanc conclusionem. Si in omni sonatione esset repercutatio soni, sequeretur u in omni sonatione causaretur sonus echo consequens est salsum, se contra omnem experientiam, ergo &c. Dicendum V in omni reuerberatione soni causatur sonus echon, sed talis sonus non semherest manifestus, oportet enim ad hoc quod fiat manifestus ut dicit hie Doctor sanctus in reperculsio soni sat
ad corpus concauum, quo natus est multiplicari sonus. Si autem sat talis reuerberatio ad alia corpora, quῆ non sunt apta nata multiplicare sonum, set quidem sonus echon, sed non manifestus. Pro ampliori declaratione huius soni echon,considerandum est secundum Din rem sanctum, quod cum generatio soni sequatur m tum aeris, sit contingit de immutatione aeris apud g nerationem soni, sicut de immutatione aquae , cum ali uid in aqua proijcitur. Manifestum est autem quod unt quaedam regi rationes in circuitu aquae percussae, quae circa locum perculsionis sunt paruae& motus est sortis, ubi autem sunt malaues r rationes est motus debilior. Tandem motus totaliter descit & regyristiones cessant, si autem antequam motus cesset regyra tiones ille aliquod obstaculum inuenirent, si motus de regyratio in contrarium, Ac tanto vehementius quanto propinquius fuerint prims percussioni. Pari sermiter intelligendum est in ad percussionem corporum sona lium aer in quodam gyro mouetur, de sonus diffunditur circulariter, de in propinquo illae gyratione sunt m
nores,& motus est sertior,in remoto autem gyrationes sunt maiores,dc trotus est deb: lior,& sonus curior auditur, tandem autem descit totum, si autem antequam deficiant
177쪽
desciant huiusmodi Grationes, fiat reuerberatio aerisse moti, & sonum deserentis ad aliquod corpus, illae r
gyrationes reuertuntur in contrarium, & auditur sonus quasi ex aduerso, qui dicitur echon de caetera.
Sequitur in textu. Vacuam autem recte
dicimus proprium audiendi, e c. l Haec etilectio decimasiptima ei dem libri, incommento Sam ii Thomae.
Istud est undecimum rapitulu praesentis secundi traiactatus, in quo Philosophus determinam de immutatione auditus a sono, ponit tres conditiones, quae r quiruntur ad hoc in auditus possit immutari a sono, quarum prima est,ui ibi sit unitas & continuitas aeris,& continuus motus ab aliquo corpore solido & firmo. Secu da conditio est quod in organo sit aer intraneus inclusus in quadam pellicula . Tettia coditio est quod talis aer sit immobilis. Ex bis conditionibus eliciuntur tria impedimenta ex opposito, per quae impeditur talis immutatio. Primum est quando ille aer in organo corrumpitur. S cundum est quado illa pellicula circundans illum aerem corrumpitur vel lar lituraeitium est quando talis aer est mobilis. Considerandum eis ulterius secundum Phil
sophum in litera quod duae sunt disseremiae simi, videlicet graue dc acutum. Sonus enim acutus est,qui in pauco tempore multum mouet auditu, scd sonus grauis est, qui in multo tempore parum mouet auditum. Et si dicatur est aliquis sonus moderatus de circunflexus,ergo praedictae disseremiae non bene assignantur. Dicendum quod lani s circunflexus & sonus moderatus continentur sub
pridictis. sicut medis colores sub extremis, quia participant aliquid de sono acuto, & aliquid de sono graci, ut patet in musica Boetij. Si dicatur ulterius, sonus acutus di sonus g auis sunt species soni,ergo acutu & graue non sunt d fierentix eius. Dicendum quod graue ex acutum possunt accipi dupliciter. Vnom o formaliter: Et sic sulit disseretiae soni. Alio modo materialiter pro ipso sono, qui est acutus, vel pro illo sono, qui est grauis, & sic
sunt species simi. Consideradum ulterius quod acutum, de graue no sunt idem quod tardum & velox,quia sonus non est idem quod motus ergo disi erentiae simi non sunte dem cum different ijs motus sed acutum & graue sunt disserentiae tant,ut ex dictis patet, Ic tardu Se velox sunt
differentiae motus, ergo, cc. Veruntamen quia sonus causimi a motu, ideo ac uiu & graue in simo causantur a v locitate& tarditate motus. Circa praedicta dubitatur primo, vim tam percutiens quam percussum sint causa activa simi. Et videtur quod non . Nam illud quod est ca si acti non est causa passiua respectu eiustim,sed corpus percussum est caula passiua, ergo non videtur quod sit causa activa simi. In contrarium arguitur per Philosophum in litera. Dicendu quod tam percuties quam percussum est causa activa simi cuius ratio Philes hi ell,
quia sonus generatur ex tractione aeris, sed corpus percutiens est causa activa huius fractionis, ergo corpus percutiens recurrit active ad generationem soni,& quia ad talem fractione aeris requiritur quod corpus perculsum sit durum de fit mum, ideo iacit illum aerem resilire, ad quam resilit onem corpus percussum concurrit active, ideo corpus percussum active ad generationem soni concurrit. Ad rationem dubi j dicendum quod licet corpus percussum passive concurrat ad sanionem aeris active tamen concurrit ad praedictam resilitionem quae ad P-
nerationem soni concurrit. Dubitatur secundo, ut iumsimus sit propriu obiectu auditus, dc videtur quod non . Nam nullum sensibile commune, est proprium obicctualicuius sensus sed sonus est sensibile comune,ergo, de c. Probatio minoris, quia motus est sensibile comune, sed simus non est nisi quida motus aeris, ut hic concedit Philos hus, ergo sonus est sensibile commune. Praeterea. Illud, quod immutat auditum est obiectum auditus sed
corpus percutiens siue sonans immutat auditu, ergo corpus percutiens siue sonans est obiectum auditus, de pirconsequens non sonus, cu tamen unius potentiae sit unuobiectum. Dicendum quod sonus est y oprium de per
se obiectum auditus. Quod sic patet. Nam illud est Proprium Ae per se obiectum alicuius potenti sub cuius rati me formali omnia sensitiva illius potentiae apprehenduntur ab illa potesa,sed senus est huiusmodi ergo, Acci Ad primam rationem dubi j dicendum quod sonus non est motus essentialiter,sed effective solum,quia causatura motu & consequitur ipsum . Ad secundum dicendum quod corpus sonans immutat per accidens auditum, de non per se, unde ratio nulla.
Sequitur in textu. J Vox autem in usquidam animati, syc. l Hic incipit lectio H-cima octaua eisdem libri, γ' in commento
Istud est duodecimum capitulum praedicti tractatus
in quo Philosophus determinando de quadam specie soni,videlicet de voce,ponit unam coclusionem, videlicet quod vox est repercussio aeris respirat ab antisma secundum imaginationem, quae est in his partibus ad
arteriam vocalem.Haec conclusio probatur quantum ad singulas partes. Et primo φ vox sit reuerberatio aeris. Nam omnis sonus est reuerberatio aeris,l.ex reverberatione ae iis causatur, sed omnis vox est ianu ergo omnis vox est ex reverberatione aeris.Quod autem vox sit reueiberatio aeris respirati, probat Philosophus duobus signis. Quorum primu est. Nam non poteli sermare vocem nisi expirando vel respirando retineat aerem, ergo signum est quod vox est reuerberatio aeris respirati. cundum signu est riuia animalia no respirantia non mia sunt sermare vocem, ergo, Aec. Quod autem vox sit reuerberatio aerii respirati ab anima ad arteriam vocalem patet. Nam sicut in sono, ita in voce reperitur corpus percussum, sed vocalis arteria videtur corpus percussum in generatione vocis, ergo, dcc. Ex hac concis sione inse tur quod inanimata non possunt sormare vocem. Inser tui secundo, quod animalia non respirantia non dγssunt sermare vocem N per conlaquens pisces non poliunt sermare vocem. Insertur tertio,quod animal a carentia sanguine non possunt etiam sermare vocem. Considerandii est secundum Philosophum in litera. Primo quod aer respiratus est medium vocis, cuius respirationis organum est vocalis arteria, qui est qusdam vena procedens a pulmone ad guttur. Contra praedicta conclutionem sic arguitur breuiter. Reverberatio est quida motus sed vox
non est motus, ergo vox non est reuerberatio aeris. Plaeterea. Si vox esset reuerbeiatio aeris ab anima, sequeretur quod instrumenta mussicalia non sormarent vocem, consequens eii fallum,dccsitra communim modum i quendi. ergo,&e. Praeterea. Respiratio est naturalis animali, ei soli vox esset reuerberatio aeris respirati, sequeretur quod qualibet vox esset naturalis & per col uens significati
178쪽
significativa naturaliter. Ad primu dicendu quod dum dicitur vox est reuerberatio aeris est praedicatio causalis& non essentialis. Ad secundum dicendum quod instrumenta musicalia,&alia inanimata dicuntur formare vocem ii milituditiarie, cum primo propter continuitatem soni, tum sicundo propter cosonantiam, tum tertio propter interpretationem, non tamen dicuntur set mare vocem proprie. Ad teritum dicendum quod licet Dimare vocem in communi sit naturale animali, conditionibus praedictis reseruatis, tamen set mare hanc vel illa vocem non est naturale animali, unde non oportet quod qualibet vox sit naturali animali.
Sequitur in textu. t we odore autem ejolfactu minus bene determinabile, yc. l Haec
est lectio decimanona eisdem libri, P in commento Sancti Thomae.
1Siud est decimum tertium capiti tu huius tractariis, in quo Philosophus determinis de obiecto olfactus,
scilicet de odore, ponit duas conclusiones, quarii Prima est quod nos hal emus peiorem olfactu caeteris animalibus . Hare conclusio probatur tali ratione Philosophi. Nam instrumentum sensus debet esse pioporiton rem sensibili suo sed sensibile olfactus,scilicet odor causatur ex calido Se sicco, ergo instrumentum, siue organu olfactus debet esse compositum ex talibus,s. ex calido &ωm,sed cerebrum nostrum, in quo consistit instrumentum ollaetus pam habet de calido & sicco, & superabundat in humido & frigido, eum inter caetera animalia habeamus maius cerebrum,ergo intercstera animalia pro
maiori parte habemus peiorem olfactum. Ex quo insertur secundum Philosophum quod dissicile est determinare de odorabili & speciebus eius,& si arguitur, homo est persectissimu animalium, ergo habet perfectissimas operationes, & per consequens persectissima instrumenta. Dicendu quod licet homo absolute & simpliciter i quendo sit persectissimum animalium,nsi tamen est i conueniens quini aliquod animal sit perfectus homine quantum ad aliquid, tacui quantum ad sertitudinem leo praecellit,& linx quantii ad visum,& sic de alijs. Secunda conclusio est quod species & disserentiae odoris nobis
ignotae sunt, sed sunt nobis notae percoparationem ad differentias laporis. Hsc conclusio probatur tali ratione. Quandocunts aliqua duo habent proportionem adin- tricem,& unu est notius altero, illud quod est minus notum habet cognosci & notiscari per illud , quod est notius, sed species odoris & saporis proportionem habent inuicem, cum olfactus proportionem habeat ad gustum, & sipecies saporis sint nobis magis manifestae, e in relinquitur 6species odoris nobis innotescat per species saporis . God autem species saporis sint nobis magis manifeste patet, quia nos habemus gullii certiorem caeteris animalibus,quia gustus est quida tactus, tactum autem habemus caeteris animalibus petistionem, erinspecies odoris sumuntur speciebus saporis. Ex quo sequitur in homo est prudentissimum animal,quia ex se sus tactus accipimus quod aliquid sint ingeniosi vel non ingeniosi, non autem secundum aliud sensum. Vnde illi, qui sunt duri carne, caret ingenio bono, & sunt inepti adicientias. Illi vero, qui sunt molles carne ingeniosi sunt di apti mente ad scientias & ad virtutes. Quia aute illi, qui habent bonum tactu habeant per se bonitate me tis,paici dupliciter, cu primo, quia tactus cst fiandame
tum aliorum sensuum,tum secundo,quia bonitas tactus sequitur bonitatem complexionis. Et si arguitur. Sensus visus spiritualior est, & plures rerum disierentias demonstrat,m patet in pt emio Metaphy. ergo sensus v sus magis denotat bonitatem mentis N ingen j.qi a se sus tactus. Praeterea. Si homo haberet cetiis imum tactum inter caetera animalia, tequeretur species odoris
deberent sumi qualitatibus tangibilibus & speci bus saporis, consequens est c5tra Philosephum hici e
go,&c. Prsterea. Vulgo dicitur in aranea piaecellit hominem tactu, ut patet per quendam metristam, qui se ait. Vultur odoratur, linx visu, simia gustu. Nos aper audiis tu, praecellit aranea tactu. Ergo tequitur ιδ homo csteris animalibus non habeat certissimum tactum. Ad prima dicendum quod visus per accidens potest concurrere ad bonitatem & nobilitatem mensis,per se tamen sensus tactus valet ad probationem nobilitatis ipsius mentis. A dsecundu dicendum sapor & inlor causani urper commixtionem aliquarum primarum qualitatum sensibili Qualitates vero tangibiles sunt simplices& non eo
mixts, ut hic dicit Disor sancti,idco species odoris magis sum untur peciebus saporis quam i qualitatibus tangibilibus. Ad tertium dicendum negado assumptu, quia praedicta metra de directo repugnant dictis Philosophi& veritati. Pro maiori declaratione conliderandum est
secundum Philosophu in litera quod species odoris, siue disset elix sunt dulce & amarum, quae quidem in uno &eodem aliquata conuentu ni cum different ijs saporis, &aliquando differunt, nam aliquando contingit it ubi est odor dulcis, ibi est sapor dulcis, & ubi est odor amarus, ibi est sapor amarus, aliquando vero continsit P ubi est odor dulcis, ibi eii sapor amarus, & ubi est sapor dulcis, ibi est odor amatus . Cuius ratio est, quia odor consistit in calido & scco temperato, sapor vero consistit in humido aqueo debite digesto, ubi ergo illa duo simul reperiuntur,ibi reperitur odor eiusdem qualitatis cum sapor si vero reperiatur unum di non reliquum,ibi erit,disserentia in qualitate utriusque.Circa praedicta dubitatur virum odor iit proprium obiectum olfactus. Et arguitur ut non quia illud est proprium obiectu,quini est adaequatum alicui potentis, sed odor non est obiectum adaequatum olfactui,ergo,&c. Probatio minori quia non
odorabilia possunt percipi ab olfactu, ut cocedit hic Philosophus. Praeterea. odor est perceptibilis a gustu, ergo non est proprium obiectum olfactus. Ad dubium dicendum*odor est proprium & adaequatum obiectum olfactus,quod probatur illa ratione, qua probatum est superius decolore respectu visus,& de seno respectu audistus. Ad primam rationem dubij dicendu quod non odorabilia percipiuntur ab olsactu, non per se sed per accidens. Ea similiter dicendum est ad secundum.
ctus per medum ut acrem aquam, syc. lHaec est lectio migesima ei dem libri , sin
commento Sancti Thomae.1s; udeli decimumquartum capitulum huius tractatus .in quo Philosophus determinans de immutati ne olfactus ab odore ponit tres conclusiones,quarum Prima est quod aer & aqua sunt medium odoris. Probatur, quia species odoris distunduntur per aere & aquam, eigo,&c. Antecedens patet per senIum. Nam vultures per magnum spatium veniunt ad cadauera mortuorum,
179쪽
quod non sicerent nisi species odoris diffunderetur per
aerem,& aquatica,ut pisces, odores sentiunt, ut patet ad senilim. Secunda conclusio est. Idem sensus ollictus secundum speciem est in omnibus animalibus, tam rati natibus,qua irrationalibus. Haec conclusio probatur duabus rationibus Philosophi,quarum prima st Nam se sus distinguuntur pene sensibilia. sed olfictus in omnibus animalibus ordinantur ad idem sensibile, videlicet
ad odorem, ergo, &c. Praeterea. Ille sensus est unus uius Iunt eade corruptiua,sed tam olfictus homini quam alioru animalium corrumpuntur propter excellentiam odoris, ergo idem ut supra. Contra hanc conclusionem arguitur tali ratione Philolaphi. Aliqua sunt animalia, quae odorant respirando liqua vero odorant non respirando ergo videtur θ non eu idem ollaetus in omnibus
animalibus. Dicendum quod est idem olfactus secunducentiam, sed est diuersos modus odorandi,qui prouenit ex diuersa dispositione organi. Nam organum olfactus in homine dictit ab organis alioru animalium, quia O sanum odoratus in homine est cum cooperculo, in alijs vero animalibus non respirantibus est sine cooperculo. Ex quo inseri Philos lius quod respirantia no odorant in aquis. Tertia coclusio est, quod organum ollactus est in potentia ad odorε de siccitatem . Cuius ratio est,quia sicut se habet organum visus ad colorem, & lumen, ita se habet organum olfactus ad odorem & siccitatem, cum
odor sindetur in sicco, sicut sapor in humido, sed org
num visus est in potentia ad colorem & lumen, ergo omganum olfactus debet esse in potentia ad odorem & si cum. Circa praedicta dubitatur utrum odor transfundat suas sivites in aere realiter vel intentionaliter. Et videtur quod realiter. Nam poma odorem emittentia des cantur, quod non seret, nisi esset resis evaporatio, ergo odor realiter funditur in medio. Praeterea.In omni euaporatione est sumalis evaporatio,sed talis habet esse reale in medio,ergo idem ut supra. Praeterea. Bestiae syl si res dum volui quiescete in aliquo loco faciunt magnil saltum ne canes ipsas percipiant per odorem, sed hoc noesset nisi odor realiter esset in meci ergo,&e. Dicenduodor iranssunditur realiter in medio quantum ad aliqua partem,non tamen quantam ad totum medium. Prima pars illius patet per argumenta iam iacta. M nda pars probatur,quia fertur quod vultures per quingentia miliaria de amplius ad cadauera mortuorum veniunt propter
odorem, sed impossibile est quod talis odor per tantum alium possit dissi indi realiter, cum uniuscuiusq; rei sit
determitiatus terminus rarefactionis vel evaporationis.
Ad argumenta omnia dubi j patet selutio ex dictis.
Sequitur in textu. i Habile autem, caeci lHec est lectio mige aprima ei dem
1 stud est quiniumdecimum capitulum praesentis tractatu in quo Philotaphus determinans de gustu pinnit quatuor conclusiones,quam prima est,quod G stus percipit suum obiectum,icilicet saporem per mediuintraneum. Haec conclusio probatur tali ratione . Nam tactus percipit suum obiectum per medium intraneum,
sed gustus est quidam iactus, & gustabile est quoddam tangibile,ergo sequitur quod gulius percipit suum obitactum per mediu intraneum. Proculus declaratione considerandum est secundu Din. Ian Ruod duplex est modium sensus. Quoddam est media intraneum,quod dis
eitur pars animalis de constitutione eius existens, vi put aeam. Aliud est medium extraneum, quod . Dion est pars animalis,ut puta aer vel aqua.Gustus ergo & tactus percipiunt sua obiecta per mediu intraneum. Alii vero sensus per medium extraneum, ut ex supradictis patet. Contra praedicta sic primo arguitiar. Si sestus esset quida tactus , sequeretur quod non essent nisi quatuor sensus exteriores,consequens est contra omnem doctrinam Philo horu, ergo, &e. Praeterea. Aliquis in Hua existens, percipit saporem alicuius corporis distantis, ergo videtur u gustus non semper percipiat seu obiectum per medium intraneum. Ad primum dicendum ν gustum esse tactum potest intelligi dupliciter. Vno modo quantum ad essentiam sensuum. Alio modo quantum ad modum sentiendi. Gustus ergo dicitur tactus secundo modo,no aut e primo modo,quod patet tali ratione Doctoris san .cti. Nam ita se habet gustum ad tactum, sicut se habet obiectum gustus .f. sapor ad obiectum tactus, scilicet ad quatuor qualitates tangibiles, sed manifestu est quod la-por no est essemialiter qualitas aliqua de qualitatibus tangibilibus, ergo essentialiter gustus no est quidam tactus. Ad secundum dicendum ν aliquis existeps in aqua non percipit saporem corporis distantis ut distans est,secu dum,dicit hic Doct. san. sed percipit laporem corporis,ut distans, secundum admixtum est cum aqua.S cunda concluso. Gustabile no potest percipi a gustu tane humiditate. Hae conclusio probatur tali ratione. Sicut se habet color ad lumen per respectum ad visum, ita se hibet sapor ad humidum per respectum ad gustum, sed color no potest percipi a visu sine lumine ergo sapor
non potest pereipi i gustu sine humiditate. Ex quo infestur θ gustabile debet esse vel actu humidum,vel aptum natum humiditatem suscipere. Terita tactusto. Gustus non solum percipit gustabile, sed etiam non gustabile.
Haec conclusio probatur tali ratione.Nam sicut se habet
visus ad visibile & non visibile,ita se habet gustus ad gustabile, & non gustabile sed manu illum est, quod visus
G solum percipit visibile,sed etiam non visibile, vi puta
tenebras, ergo,&c. Pro cuius declaratione considerandii
est secundum Do tisin. quod aliquid dicitur gustabile tripliciter.Vno modo illud dicitur gustabit quod habet bonum gustum. Secundo modo dicitur gustabile,quod habet prauum gustum. Tertio modo dicitur gustabile, quod habet paruum gustum. Et per oppositum aliquid dicitur non gustabile tripliciter. Vno miariquod no est
aptum natu aliquo modo immutare gustum. Alio m do dicitur non gustabile, quod non potest immutare gustu,nisi praue. Tertio modo dicitur non glistabile,quoa non potest immutare gustum cum magna quantitate tiaeet bene posset immutare cum modica. Conside dum
est secundo quod gustu percipere no gustabile potest i
telligi dupliciter. nomodo perse&posti M. Alio modo per accidens de priuati . Primo minio gustus no potest percipere non gustabile, sed bene secundo modo . Quam conclusio. Instrumentum siue organum gustus non est humidu actu secudum seipsum, nee est tale quod non possit seri humidum. Haec conclusio probatur tali ratione. Nam sicut se habet organum visus ad lumen ita se habet organum gustus ad humidum,sed organum viasus non habet in se lumen inquarum huiusmodi, nec est susceptiuum coloris,oso,dec. Idem patet a signo. Nam lingua existens sicca ut valde humida non potest sentire, ergo signum est quod organu gustus, quod est in ii gua non est actu humidum. Circa praedicta primo dubitatur
180쪽
tactu,ideo ratio non sire itur praesertim cum gustus non sit tactus essentialiter,ut supra declaratum est. Ad quam tum dicendum, quod licet sint tantum quinq; sensus exteriores in genere, possunt tame esse plures in specie. Ad ultimum dicendum quod accidentia materialia multiplicamur ad multiplicationem subiectorum, non autem 1 cilice,unde tactus est bene unus sensus materialiter &subiective, est tamen plures sermaliter & obiective. S
eunda conclusio. Caro no est organum tactus. Haec conclusio probatur dupliciter. Primo sicut se habet aer ad visum,ita se habet caro ad tactum, sed aer non est organum visus,ergo caro non est organum tactus . Praeterea.
In lin a sunt duo sensas, ut puta gustus de tactus,ad quorum sensuum actionem concurrit caro, ergo signum est quod caro no est organum tactu , quia pari ratione esset
organum gustas,& sic gustiis & ta&s non essent plures sensus, in diuerseruin sensuum sint diuerti organa . Et si dicatur, lla im ad tactu carnis semimus tangibilia, ese so videtur caro est organu tactus. Ad hoe respondet Hilosophiis negando equentiam, cuius ratio est,quia si aliqua pellicula extenderetur supra carne statim ad tactum illius pelliculae sentiretur tangibile, & tamen pro- prer hoc non esset dicendum ui talis pellicula esset organum tactus. Vnde licet ad tactu carnis immediate semiatur tangibile, no sequitur in quod caro sit organu tactus.
Sequitur intextu. Tubita dit aurem si omne corptu profundum habet, e c. I Haec eslemo miges matertia huiussicunda libri,
1Siud est decimum septimum capitulum huius secundi tractatus, in quo Philosophus determinado de medio extraneo ipsius tactus ponit tres coclusiones,quarum prima est. l mer tangens & tactii cadit medium extraneum. Haec conclusio probatur tali ratione. Nam illud tangens aut est in aqua aut in aere, quodcunci; dic tur, semper inter tangens de tactu mediat humiditas aut aerea, aut aquea, quae cum sit qualitas, no potest esse nisi in corpore subiecto, ergo inter tangens & tactum cadit
medium extraneum,videlicet, aut aer aut aqua. Verun-
tame quod aer mediet est nobis magis immanifestum de latens quam aqua, cum primo, quia continue sumus in aere, ideo aer eli minime perceptibilis a nobis, tum s cunn,quia aer est spiritualior quam aqua . Contra prodictam coclusionem sic arguitur. Si inter tangens & t ctum caderet medium, sequeretur quod in tangibilibus esset procedere in infinitum,consequens est falsum, ergo de antecedens. Patet sequela, quia medium illud tangeret tactum. Si ei in inter tangens de tactum caderet medium, cum ipsum medium etiam sit tactu, inter tangens di ipsum medium caderet aliud medium tactum, de sieesset procedere in infinitum. Praeterea. Si aqua ponatur
super organu tactus immediate perciperetur tactu ut ad sensum patet,ergo inter tangens,& tactum non cadit medium. Praeterea. Si inter tangens S tactum esset aliquod medium, maxime esset aer vcl aqua, ut hic innuit
Philosophus, sed aer vel aqua non possunt esse medium tactus,quod sic patet, quia medium alicuius sensus Q habet actu formali cr rationem sui obiecti, sicut diaphanu
non hibet actu colorem aut lumen, ted aer Ad aqua habent actu aliquas qualitate, tangibiles, ρος sunt ibi maliter obiectum tactu .ergo,&c. Prsterea. Medium tactus
est caro, ut in praecedenti capitulo declaratu est, sed cara
non est aer aut aqua, sed mixtum ex his, ergo aer de aqua non sunt medium tactus, dic. Ad primum dicendu quod inter tangens, Ac tactum cadere medium extraneum potest intelligi dupliciter vel loquendo de corpo i ibus tan-ibilibus siccis, vel humidis . Si loquamur detangibilius humidis, sic inter tangens de tactum non cadii mediunt extraneum ut voluit a Numentum. Si veto loquamur de tangibilibus siccis, sic inter tangens, & tactum cadit medium extraneum , ut voluit conclusio. Et per hoc patet solutio ad secundum. Ad tertium respondet Averr. diuens, quod corpora nostra non pollant pati ab elementis,nisi ratione alicuius admixtionis, tum elementa habeant se vi locantia, de corpora nostra ut locala, nec elementa possint alterari abinuicem, nisi ratione alicuius qualitatis admixtae, ad quam quidem admixtionem aqua de aer sunt in potentia. Sed lisc responsio stare non potest ut dicit hie Doct.san. cu primo quia corpora n stra se habent ad elementa in ratione locatis, sicut unum elementum patitur ab alio, sed unum elementum est locans respectu alterius, ergo corpora nostra possunt pati ab elementis, dato quod elementa sint locantia. I um secundo , quia elementa quantum ad aliquam eorum partem sunt corruptibilia, sed corruptio non fit sine altera tione, ergo elementa possunt abinuicem alterati. Dicendii ergo est primo quod elementa dupliciter positim considerari. Vno modo quantu ad qualitates activas & palsi uas,de isto modo corpora nostra possunt pari ab elementis,& ipsa elemuta possunt inuicem alterati,nec ut licelementa habent ratione locantis. Alio modo possunt co siderari secundum suas formas substantiales, quas consequuntur ex actione corporis coelestis, sic habent rati nemimantis, unde corpora nostra ab eis no positim pati seeundum quod huiusmodi, unde corpus locans est magis conseruatiuum locati quam destructivum. Dicendusecundo quod licet aer de aqua habeant qualitates tangi biles de in actu completo,si secundum eoru substantiam considerentur,si tamen confiderentur ut mediu tactus, sien5 habent illas qualitates tangibiles in actu compleio sed eas habet in actu incompleto, qui comparatus adactum completum habet rationem potentiae. Ad quartum dicedum quod caro dicitur medium intraneum, eenerale ipsus tactus,aer vero Sc aqua dicuntur esse me iatum extraneum de non generale, de licet etiam alij sensus, scilicet visus de auditus habeant medium extraneum sicut sensus tactus,tamen diuersimode sensus tactus immutatur a tali medio quam alij sensus. Nam illud media simul de semel immutatur a qualitatibus tangibilibus de
immutat tactum, ut cum aliquis alium percutit per clipeum simul Ae semel immutat clipeum de organum tactus, se non est in aliis sensibilibus. Nam diaphanum, quod est medici visus immutatiar a lumine de ipsum immutatum immutat organum visus. Et si dicatur imm
latio visus de diaphani fit in instanti, ergo simul d. lit mel Saphanum immutatura lumine de vitus a diaptiano, de
per consequens non est disserentia inter immutationem visus de tactus , suis immutationibus medijs, dicendum quod ly simul, potest dicere ordinem temporis tantum, de ordinem temporis de causalitatem simul, si dicat ordinem temporis tantum, sic medium visus simul immut iur a lumine,de visus a medio, si vero dicat ordine tem poris εἰ causalitatem simul, sic sensus visus de diaphanu, qtice est medium eius non simul immutantur. I lio autem ultimo modo iactus & medium eius simul imm