장음표시 사용
161쪽
mentum. Ex praedictae clusione Plutosophus inseri ganica, sequitur quod ani non sit in qualibet parie. primo'animalia tam impertina quam perfecta, simili Praeterea. Nihil potest destitui a sua propria operati
ter,& homines vivunt, quia in omnibus animalibus est ne, ergo si anima sit in unaquaque parte corporis,sequi- aliquis modus vivendi , cum in eis sit sensus, praesertim tur quod in qualibet parie corporis sint proprie eius ope senses tactus, sine quo in eis non est vita. Secundo inser rationes quod est salsum, alias quaelibet pars intelliges, inter ptiedictos modos vivendi ille modus, qui est se- ret. Praeterea. Vbicunque est subiectum, ibi est pro- .cundum augmentum & decrementum est prius ordine pria passio, is proprietatcs animae sunt eius potentiae, naturae generationis, quod sic patet. Nam quando duo et ubicimque est anima ibi sunt eius potentiae, sed ma& se habent ν unum eii ab altero sorabile, & non eco nil estum est, quod potentiae animae non sunt in qualibet uerso, illud,quod est separabile est prius, sed inter prsdiis parte corporis, ergo nec ipsa anima. Praeterea. Si inctos modos vivendi ille modus, qui sumitur secundum qualibet parte corporis esset tota, sequeretur quod una principium augmenti,& alimenti potest separari ab alijs parte ablatissa corrumperetur tota anima, consequens est
modis vivendi,& non econueris,loquendo in rebus na- contra experientiam, ergo &c. In contrarium arguituralibus, nam ille modus vivendi reperitur in plantisae. tur, quia tarma indivisibilis ubi est, tota est, scit anima in quibus altius modus non reperitur,ergo ille modus est est in qualibet parte corporis, cum quaelibet pars corpo- Prius. Circa praedicta dubitatura rimo virum pidicta ris si animata,ergo est tota in qu bet parte, quod aui εdefinitio animς posset demonstrati,& arguo quod non, sit tota in toto mani sestum est,quia propria persectio est quia quod quid est non potest demonstrari deo,cuius inpmprio persectibili, sed corpus est proprium pers
est,ut patet secundo Posterio sed desinitio indicat quod ctibile animae, ergo Zce. Item anima est via operatur, quid est, ergo desinitio non potest demonstrari de eo, sed anima operatur in toto corpore, & in qualibet parte cuius eli stilicet de disinito. Praeterea. Nullum medium eius, ergo&c. Responsio. Dicendum quod triplex est demonstrationis potest demonstrari, cum medium non totalitas,uidelicet totalitas quantitatim, ut linea vel cor intret co lusionem, sed definitio est medium demon- pus totalitas essentiae, de totalitas virtutis. Animam e strationis,muo nulla descitio potest demonstrari. Prae- go esse totam in toto de totam in qualibet parte eius, po terea. Nihil notius comperii des nito qu in sua defini- testintelligi tripliciter. Vno modo de totalitate quantitio, sed demonstratio procedit ex notioribus, non istum taliua, de se anima nullibi est, cum non sit quanta neque secundum naturam,sed et id quo ad nos, ergo loca espon per se neque pet accidens, praesertim loquendo ad aniso. Dicendum quod duplex est definitio, quaecum ma- ma, quae est sero animalium perfictorum. Alio m terialis,quaedam formalis ut saepius dictum est. Defini do potest intelligi totalitate virtutis te & anima non esttio materialis potest demonstrari a priora secundum na- tota in qualibet parte corporis, cum non possit Omnesturam, de econuer desnitio formalis potest demo operationes eius exercere in qualibet parie. Tertii m
nrari per materialem tanquam a priori quoad nos,quo- do potest intelligi de totalitate essentiae, sic anima est i niam autem definitio animae prima, quae demonstratur ta in toto & tota in qualibet parte, hoc est, quod coi de anima per secundam eius definitionem stilicet per muniter dicitur quod anima est tota in qualibet partensi hanc quod in principium vivendidicit causam respectu totaliter.Ad primum dicendum quod hoc quod unum secundae desnitionis ideo illa demonstratio est a post quodque reciyitur secundum modum recipientis potestriori secundum naturam ed priori quo ad nos. Mani- intelligi dupliciter, ut inquit Doctor sanctus in quaestio sistum est enim quod anima non est actus serma ex eo nibus de anima. ubi ad unguem hanc materiam deci ui est piincipium vivendi, sed ex eoqiii H est sei ma , est rat Ino modo secundum naturam eius. Alio modo lacu principium vivendi. Ex quo sequitur 9, illa demGratio dum capacitatem recipientis. Vnumquodque autem re-dicivir demonstratio,quia est, de non propter quid, de cipitur in recipiente, stando modo, non autem primo. quo clarius videbitur in capitulo sequenti. Ad primum Vnde non oportet quod anima habeat istam naturam dicendum quod definitio potest accipi dupliciter, uno corporis ut ubi est una pars eius ibi sit alia. Ad secundumodo inquantum definitio est, di se non potest demon dicendum v, duplex est forma, quaedam est imperfecta, strari de definito, alio modo potest sumi materialiter, is quae non requirit diuersitatem partium, & talis bene d co videlicet, alicuius passionis, sic illo modo potest de- nominat quamlibet partem, alia est sema persecta, qtiae
monstrari de desinito. Et per hoc patet lutio ad secun- requirit diuersitatem partium ob diuersas operationes,dum. Ad tertium dicendum Ualiquid notiori modo po de talis non denominat omnes partes realiter , nisis sol te test con enite definito quo ad nos quam sua definitio, denominative vel concreti . Ad tertium dicendum Φει inter desnitiones una potest esse notior altera.Dubi- duplex est persectibile ipsus animae, quoddam est prin-tatur secundo utrum anima sit tota in toto di tota in qua cipium, & tale debet esse organicum, pars autem ipsiuslibet parte sui,' arguitur, P non quia unumquodque re corporis est persectibile iplius animae secundarium noncipitur in aliquo secundum modum recipimus,sed -- autem primarium , unde ratio non sequitur. Ad quariudus corporis in quo anima suscipitur est talis, videlicet dicendum v, licet anima non exerceat quamlibet eius quod ubi est una pars, ibi non est alia, ergo modus ani- operationem in quamlibet partem, non tamen det titulumae erit talis quod ubi est una pars eius non erit altera, tura sua propria Operatione, ia anima operatur mediadi sic non est tota in toto Praeterea.llla forma, quae est in tibus suis potenti js, quarum aliqua requirunt partem de qualibet parte,habet de minare quamlibet partem, si- terminatam corporis. Vnde augmentum bene conclude cui quaelibet pars ignis est ignis, ergo si anima sit inqua- batu, anima non est totaliteran qualibet parte eius. Et libet parte corporis,quaelibet pars erit at imal, quod est per hoc patet solutio ad quintum. Ad ultimum dicendusalsum .Praeterea. Proprie pei laetioni debet corri sponde negando sequelam, quia anima non est tota in toto totali re proprium persectibile,sed propriu persectibile, quod tale quantitat ivriunde quando una pars abstinditur, anicorrespondet animae est corpus Otranicum, ut ex supra- ma non corrumpitur quantu ad essentiam eius, sed quandictis patet,cum et Lo qualibet pals corporis non storia tum ad modum essendi, quem habuit in illa parte. Sequitur
162쪽
Sequitur tractus. IV mm autem oercitHaec ebriectio quarta et M libri,
in commmio S. Thomae. Istud est ultimum capit olum primi tractitus, in quo Philosophus soluendo dum quaestiones ponit quatuor conclusiones , ex quibus inseri tria corollatia. Prima conclusio est. Panes animae, videsicet vegetatiuu, sensitiuum, motivum, se appetitiuum non sunt separabiles loco de sit bieci, Haee conclusio probatur tali ratione. Ea,quae reperiuntur,m eadem parte corporis no sunt separabilia loco de subiecto,scit praedictae partes reperiutur in eadem parte corporis, ergo non sunt separabiles de
loco ad subiecto. Probatio minoris, quia in parte decisa animal s impet secti remanet vita & sensus, sed ubi est sensus bieli phantasia,cum phantasia non sit nisi motus Lausa sensu Se ubi eli phantasia, ibi est principium motivum,S: ubicunque est sensus,ibi est desiderium, cu ibi
sit delectatio & tristitia ergo vegetatiuum, s ensitiuum, di caetera, inueniuntur in uni parte corporis decisa. Ex praedictis inseri θ licet in uno corpore animato impe secto, sit anima una tantum in actu, tamen in eo sunt plur animae in potentia , quae per solam decilionem reducuntur ad actum, & simile de animalibus imperfectis. Contra praedictam conclusiionem sis primo arguitur. Visus,do auditus sunt partes animae,3c tamen sunt separatae loco de subiecto, ergo partes animae sunt separabiles subiecto. Praeterea. Phantasia est potentia organica in determinata parte corporis sit uata, ergo non ubicunque
reperitur sensitiuum reperitur pliatasia. Ad primum dicendum ' duplices sunt panes animae,quaedam sum partiales,s: illae dictinguuntur loco & sublino, sicut sunt visus & auditus. Aliae sunt paries totales animae, de quibus est hie sermo,de tales non distinguuntur loco,itue subiacio. Ad secundum dicendum qui duplex est phantasia quaedam est indeterminata & imperfecta, & talis no habet determinatam partem, de qua hic est sermo, alia eliphantasia determinata,que reperitur in animalibus quibusdam persectis, & talis requirit determinantem partem,de qua procedebat argumentatio. Secunda conclurisio. Praedi eis partes anime sunt separabiles, id est disti ctae ratione, id est si ci haec conclusio probatur tali ratione pria potentiae distinguutur per actus, & actus per obtem,cum ratio cuiuscunque potentiae sumatur secundum ordinem ad adium,sed actus animae sunt diuersi secundum speciem vi infra patebit,ergo sequitur quod partes anim videlicet potentiae sint separabiles, & di itinctae secundum rationem species. Contra praedictam conclusionem se pi imo arguitur. in aecunque conueniunt uni tertio singulari realiter, conueniunt inter se realiter, sed potentiae realiter conueniunt ipsi animae,cum eadem generatione cum ipsa generentur, ergo polentiae conueniunt inter se, de sic non distinguuntur inter te secudum rationem specificam. Praeterea, arguitur contra maloruprobationis, videlicet quod potentiae distinguuntur peractus. Nam perfectibilia haiant distingui per suas pei sectiones, periectiones autem potentiarum iunt habitus, ergo potentiae cistinguutur per iubilus, & no per actus. Praeterea. Secundum communem regulam Mailosopla rum potentis distinguuntur per obiecta, ut infra patebit ergo non dilii uniatur per actus a rsterra. Formae si
Plices seipsis diuersae sunt,ut patet quinto Metaphyli sed potentis animi sunt forms subplices, ergo stipsis disti guuntur& no per actus.Prsterea. Eadem sunt principiacis di & distinguendi,sed actus no stant principia ellundi potentiarum, ergo non sunt principia distinguemii. Ad primum dicendum v potentiae animae distinguuntur realiter non solum specifice, sed essentialiter ab ipsi
anima, de licet eadem generatione generentur cum anima, quia tamen non eodem minio generantur ut anima,
sed condomitatiue, ideo non oportet quod sint eade rea. liter. Ad secundum dicendum quod licet habitus sint quaedam persectiones potentiarum secundum rationem propriam,cius tamen potentia no habet ordinem ad habitum, sed prius ad actum, ideo magis distinguutur peractus quam per habitu ut infra clare declarabitur. Ad tertium dicendum V ad distinctionem obsectorum s quitur distinctio actuum, unde dicere potentias distin. sui per obiecta est concedere eas distingui peractiis. Et si dicatur unius potentiae sunt diuersi actus,ergo non causat distinctionem potentiarum.Dicendu quod non que libet distinctio actuum sicit distinctionem potentiarii. Ad quartum dicendum quod formae simplices sunt in duplici diis rentia Nam sunt quaedam, quae speciem sortiuntur ab aliquo quini in eis est,tales seipsis distinguuntur, vel saliem per disserentias intrinsecas. Aliae sunt sominae,quae specie sortiuntur ab aliquo extrinseco, ad quod ordinem habent, & tales distinguuntur non seipsis, nee per principia intrinseca,sed per extrinseca. Ad quintum dicendum quod illa maior intelligenda eii in his,qui sortiuntur speciem ab extrinseco. Tertia conclusio est. ve setatium sensitiuum,motivum secundum locum, appetitauum, & intellectivum non dicunt in eodem compositos diuersas animas se dum essentias distinctas,sed dicunt diuelsas paries potentiales eiusdem animae,haec conclusoelicitur sicivi ex dictis probari potest. Unius persectibilis est tantum una propria de subitantialis persidio, sed anima est propria , de subitantialis persectio corporis
animali,ergo sequitur quod in uno corpore animato est nisi una animi, confirmatur extra literam. Nam una
anima,cum sit sol ma substantialis, dat e se simpliciter, si ergo in uno & eodem composito essent plures animae, elient ibi plura esse, simpliciter, de per consequens illud compositum non esset unum simpliciter, sed secundum quid. Attendendum est tamen secundum Philosophum quod predicta in diuersis diuersas nominant animas, ni vegetatiuum, nominat animam vegetaliuam in vinetabilibus , sensitiuum animam sensitivam in animalibus. Intellectivum autem intellectivam iii hominibus. Con tra pisdictam conclusionem sic primo arguitur rationibus dinoris sancti in de spiritualibus creatiaris. Idem non potest esse ab intrinseco di ab extrinseco, sed anima vegetativa est ab intrinsseco,videlicet ὶ virtute generantis in semine, & anima rationalis est ab extrinseco scilicet 2 creatore, ergo anima vegetatiua & anima rationalis rum sunt una anima in homine secundum substantias. Praeterea. Illud, quod est substantia in aliquo, non potest esse accidens in alio, sed anima sensitiva in bruto eli su stantia, in lit forma substantialis eius, ergo in homine elisabstantia anima sensitiva,& non polentiae animae, de ila idem quod ptius. Prauero. Anima sensitiva in hominne est nobilior quam sit in bruto, sed in bruto nomina; rmam substantialem,ergo&c. Praeterea. Idem non potest esse secundum substantiam corruptibile de incorruptibile, sed anima rationalis est incorruptibilis, de anima sensiti est corruptibilis et lain homine, ergo in homine anim sensitiva di anima rationalis sunt diuersae animae
163쪽
Ad primum dicendum quod licet anima vegetatiua leanimi sensitiva in alijs ab homine sint ab intrinseco, tamen in homine, si secundum subitantiam earum constaderentur, sunt ab extrinseco, quemadmodum animae rationalis. Ad secundum dicendum ιγ anima sensitiva, etiam in homine, eli substantia, non tamen distincta ab anima rationali, & per hoc patet solutio ad tertium . Ad quarium dicendum 1 anima senstiua in homine dupliciter pote ii considerari. Vno modo quantum ad eius potentias,& siceli corruptibilis, alio modo quantum ad eius essentiam,& sic est incorruptibilis, sicut& anima rationalis. Et si dicat corruptibile di incorruptibile disierunt plusquam genere, si ergo anima seu stiua in homine sit incorrupit allis ,& in bruto coriu'ibilis, sequitur di brutum di homo disserant plus quam genue. Dicen
est principium mortuum, ut patet ad sensum. Ad primu dicendum quod ille plures anims praeexistunt in potentia in toto ante decisionem in potentia dico actui propinqua,quae per unicum actum decidentis ad actum reducuntur, non tamen ibi sunt plures animae in actu f maliter, unde ratio non sequitur. Ad secundum dicet dum quod in partibus illis non sunt diuersae animae ex hoc quod una anima diuiditur in plui es animas, sed ex hoc q iod plures animae exi lentes in potentia reducuntur ad actum per ipsam decisionem icut videmus in elementis. Nam in tora aqua est una forma subitantialis aquae actu, sed dum una pars aquae extrahitur do separatura toto, ibi sunt plures formae sub tantiales in actu roductae per ipsam diuisionem. um quod illa communis auctoritas intelligenda eii in his, quae per se de proprie collocantur in genere, modo anima sentitiva no collocatur in genere proprie, cum sit serma pariis, unde ratio non sequitur. Haec omnia D ctor sanctus ubi supra. Quarta conclusio. Anima est actus corporis organici physici. Haee conclusio est prima desinitio ipsius animae, quam Philosophus demolirat per secundam eis desinitionem tali ratione. Duorum, quorum utroque dicimur aliquid operari illud,quod est pi imum est sarma Se adiu , si secundum non est maius, sed anima est primum principium , quo dicimur Operaritam anima quam corpore, ergo anima est actus corporisphylici. Minor probatur, quia anima est principiu, quo
vivamus,nutrimur, sentimus, movemur mundum locri
de intelligimus primo, haec est secunda definitio animae. Contra lita desinitionem sic arguitur. I lla definitio noconuenit omni animae, ergo est inconueniens, probatio antecedentis, quia anima vegetatiui non est principium quo intelligimus , aut quos timus, ergo dec. Praeterea. Omnis definitio datur per priora, quia partes definientes sunt principia desiniti,sed ista non datur per priora,cu detur per operationes,qus sequuntur ziam, ergo dcc. Ad primum dicendum ui ista definitio poti sit me pro-.
propite datur de anima rationali,sed excolequenti de secundario datur de anima vegetatiua de sensitiva, unde sufficit cI, ipsa tota conueniat animae rationali te secu dum partem alijs animalibus. Et licet tota definitio debeat competere omni contento sub definito in viai uocis, haec tamen non requiritur in analogis. Adsecundum dicendum si, illa ratio procedit de desinitione qui ditatiua de proprie dicta.Exprsdicta conclusione in-lari Philosophus tria tollaria, quorum primu eli, quod anima se habet ut ratio, de specie de non ut subiectum de materia Secundum est quod anima non est sine corpore quia est actus corporis per praecedentem conclusionem. Tertium corollarium est, quod anima est in corpore,no in quocunque,sed in corpore organico, ut ex dictis mani fistum.Circa proicia dubitati ir.utrum paries anim lis impersecti declis vitiant, de arguitur quod non quia, si ille partes dicita viuerent,in qualibet earum est et anima, cum anima sit principium vivendi,& per conseques an te decisionem in toto fuissent plutes animae, quod est contra praecli iam tertiam conclusionem. Praeterea. Sis cum ille animae non generentur de novo, sequeretur
i, anima esset partibilis, Gnsequens est falsum, cum sit forma substantialis, cuius esse con sistit in indivisibili. amendum ad dubium quod paries praedicti animalis vivunt, quia ubicunque est principium mortuum, ibi est anima,& pcr consequens vita, sed in animalium partibus
super Secundum Librum de Anima in octo & decem Capita diuisus.
1 Druidit animae potentia. x Earum originem tractat. 3 Tractat de anima vegetativa.
.De operibus obiecto anima vegetabilis.s De potentia snsitiua agit. 6 De eadem reDctu sim actus.
Distinguit sensibilia perstes per accidens.s De sensibilis su victus.s De colore.
io De solis,o sensibilisensius auditus.
it De eodem ut immutat auditum. 11 De voce.
II De odore odorabili. I De eodem πιιmmutat olfictum.1ue Degustabiti. i. i 6 De tangibilibat.17 De discrimine tactus suctus.18 De sensu fecundum se.
Sequitum in textu. i Potentiari; aurem etc. lHic est sicundus tracturas secundi 5bri de anima. Et est quinta lectio en em bbri, e
S et g est Secundus tractatus istius secundi libri, in quo Philosophus determinat de partibus animae, postquam determinauit de Anima quid eii secundum eius essentiam, de ponit decem de Ono capitula. In primo capitula d tei minat de diuisione potentiarum de hoc in principio. In secundo determinat de ordine do origine earundem. ibi. Qualiter autem unumquodque doc. IIn tertio capitulo determinat de polentia vegetativa secundum V est principium suarum operationum.ibi. Quoniam primude aliquoeb In quarto capitula determinat de operationibus animae vegetatius de earum obiectis.ibi. Quoniam autem. In quinto determinat de potentia sensitim secum dum suam essentia ostendendo quid est sensus de qualiter sensus eii potentia ibi. 3 Determinatis autem his. FIn sexto capitula determinat de potentia senstiua per respectum ad actum, ostendendo qualiter reducitur ad et tum.ibii Diui detulum autem. Iin septi ino capitu de
164쪽
talibilibus in comuni ponendo disserentiam inter se ' dit in idem obiectum in auantum habet esse in intentio
sibilia per se Ae per accides .ibi. 3Dum autem lecundum ne, sic sumitur poten: ia appetiit , vel secundum, esse. unumquodq;.F In octauo capitulo de sensibilibus visus, quid habet in executione, sic sumitur potelia motiva se- videlicet de colore, ostendendo quid eli color, quid lo cundum locum. Contra praedictam conclusioneni argumen, & quid diaphanum. ibi sCuius quidem visus. P In tur sie, sunt tantum tres partes animae. Lanima sensitiva nono determinat de colore per respectum ad diapha- vegetativa,& intellectiva,ergo tantum tres sunt pisci ignum. ibi i Est autem susceptiuum coloris. F Indecimo cum etentiae dicatur partes animae. Praeterea.bunt qua- de sensibili auditus,videlicet de sono absiaute. ibi sNuc tuor modi viuedi ut ex supradictis patet, ergo cum moautem primum de sono. F In undecimo detono secun- di vivendi sumantur fri operationes animae, sequitur dum quod auditus immutatur ab eo. ibi. svacuum au- quod erunt tantum quatuor potentiae. Praeterea. A nimatem. IIn duodecimo determinat de voce,qup est sipecies intellectiva inter caeteras formas naturales magis assimisoni .ibi ivox autem sonus quod. F In terti decimo de latur Deo, sed in Deo est una potentia, quae est tua elim- sensibili olfactus abistute, videlicet de odorabili. ibi. tia, ergo in anima non erunt plures polentiae. Praeterea. De odore autem. P In quartodecimo de odorabili fm Quanto virtus est altior, tanto est magis unitas, sed ani- quod ab eo immutatur olfactus.ibi s Est aute olfactus .F ma rationalis est altior qua anima vegetatiua, ergo cum In quintodecimo de sensibili gustus, videlicet de gutta - inunima vegetatiua non sint quinque genera potentiabili.ibi s Gustabile autem.b In sextodecimo determinat rum. sequitur neq; in anima intellea tua erunt qui de sensibili tactus,videlicet de tangibilibus. ibi i De tan que senera potentiarum. Praeterea. Prpter predictas p stibili autem Se tactu .PIn decimo septimo determinat de tentias in anima reperitur potentia Obodientialis, ut pa- disserentia tactus & gustus. ibi sDubitabilem autem vii tet per D .san. in de potentia.q. prima, ergo sequitur θqueF Decimo octauo determinat de sensu secundum se sunt plura genera potentiarum quam quinque. Prstere a. absolute. ibi soportet autem uniuersaliter. F I n quo se- Voluntas eis quaedam potetia animae ct tamen non en cundum sententiam Dinoris sancti terminarurii teli- meratur hic,ergo Sc. Praeterea illud, quod est commu-ber secundus. In primo igitur capitulo huius secundi tra- ne omni enti non est potentia anims,sed appetitiuum estctatus ponit Philosophus tres conclusiones, quarum pri commune omni enti, quia omne ens appetit suam persema est.Tantum sunt quinque genera potetiarum anime, ctionem, ergo appetitiuum non est una potentia,& sic videlicet vegetativum,appetitiuum,sensitiuum, Se secun non sunt quinque. Ad primum dicendu v, duplices par dum locum motivum & intellectivum. Haec conclusio res animi sunt.qusdam sunt partes animae subiective,sic probatur elicitive tali ratione Philosophi,quam deducit tantum tres sunt partes animae, ut voluit argumentum, hic Doctor sanctus. Nam potentiae,cum secundum pro- aliae sunt partes potetiales, de quibus est ad propolitum, priam rationem ordinentur ad actum, distinguuntur se- α sic sunt quinque. Et si quaeratur, quare eit quod sunt cundum diuisiones actuum & operationum, sed quaeli- quinque tantum genera potentiaru animae, de quod senebet operatio animi cum sit principium essendi, attribui- tantum tres animae. Dicendum secundum Docto. simitatur ei secundum aliquod esse, vel ergo talis operatio at- lectione, quod diuersitas animarum sumitur secundum tribuitur ei secundum esse penitus materiale, sic sumitur diuersitatem esse corporis animati, sed latum est triplex potentia vegetati ita,vel attribuitur ei secundum esse im esse quod inuenitur in viventibus . Nam quoddam est materiale,& hoc dupliciter, vel attribuitur ei secundum esse materiale,& sic sumitur anima vegetativa, aliud est quod ipsa suscipit aliquod obiectum secundum esse peni esse penitus immateriale, sic sumitur anima intellectiva, tus immateriale,sic sumitur potentia intellectiva,vel se- aliud est medio modo se habens, silc sumitur anima sen-cundum esse medium inter materiale de immateriale, sic sitiva, unde tantum sunt tres partes animae. potentiae v sumitur potentia sensitiva.Si secundum, de hoe duplici- ro distinguuntur secudum diuisitonem actuum de obieter vel potentia tendit in tale obiectum secundum quod ctorum, unde non est simile. Ad secundum negat conse- est primum in intelio ,sic sumitur potentia appetit tua, Pentiam,quia modi vivendi sumuntur se dum diuer- vel tendit ad ipsum secundum esse quod habet in execu . in gradus viventium, id non secundum Operationes vi tione, sic sumitur potentia motiva secundum locum. Ali tae,secundum quas sumuntur genera potetiarum, ut hic ter potest probari & clarius.Nam potentiae distinguum dicit. Din. an. tmiliter. Ad tertium dicendum quod tur peractus, vero per obiecta, sed potentia quanto est anima intellectiva magis assimilatur Deo quam aliae se uniuersalior tanto res idit obiectum secudum rationem mae naturales,quia potest pertingere ad nobiliorem sta uniuersaliorem,er o potentiae animae cum sit uniuersa- & altiorem, scilicet ad beatitudinem quam aliae ser las distinguuntur secundum rationes obiectorum ma- naturales, licet non possit ad eam perias gere, nisi varijssis& minus uniuers , sed tales rationes se habent in &diuersiis operationibus pio cedentibus 1 diuersis p quintuplici disserentia,ergo quinque sunt genera poten- tent ijs. Ad quartum dicendum ui caeteris paribus, vide-tiarum, ultima subsumptio sic deducitur. Na omnis po - licet quando potentiae ad aequalia se extendunt, tunc quatentia,aut respicit obiectu, quod est tantum animae to virtus est altior,tanto magis est unita,secus autem est tum, vel respicit obiectum, quod non solum animae est si ad insqualia se extendant,cum iginar anima intellecti- unitum.Si primum, sic est potentia uiuetauua.Si secum ua ad plura se extendat obiective de ad altiora quam anidum & hoc dupliciter,uel res icit idem obiectum secun ma vegetativa, ideo ratio non sequitur. Ad quintum di
dum st aptum natum est suseipi in ea fm eius similitudi cendu pro nune quod potentia obedientalis non disii nem, aut secundum quod tendit in ipsum obiectum, si guinar genere, aut specie a praedictis potent ijs, cum illa
primum, hoc est dupliciter, vel respicit idem obiectum potentia, quae dicitur naturalis , possit dici obedientalis, secundum est susceptibile sine conditionibus materiali- diuersis tamen rationibus,unde potentia inici lectiva isbus,sic est potentia intellectiva, vel secundum V, est su- eundum quod comparatur ad suum obiectum naturale, sterii bile cum conditionibus materialibus, sic sumitur dicitur naturalis potentia, secundum vero θ considera- potentia sensitiva. Si secundo,hoc est dupliciter, vel ten- tur inquantum potest cognitionem suscipere supernaturaliter
165쪽
rat iter infusam, dicitur potentia bedientialis. Ad sextudicendum quod voluntas inpraebenditur sub potentia appetuiua , cum voluntas sit appetitus uitellei iuus .
Ad vi linum dicendum quod duplex est appetitus , qui
dam est appetitus naturalis,& talis non conlii tuit pote tia animaeΘe quo procedebat argumentum lius eli arpetitus animali'. qui sequitur formam apprehensuri a re exteriori Se talis dicitur potentia animae unde argumentum laborabat in aequivoco.Secunda conclusio est, quod appetitum inest omnibus animalibus. Hanc conis clusionem probat Philosophus duabus rationi Lquaru Prima est.Nam omnia animalia habent unum sensum ad
minus scilicet tactum, sed cuicunque inest sensus, inest delectatio Se tristitia, de cuicunque inest delectatio, de tristitia ei inest concupiscentia,quae est appetitus delectabilis, ergo de primo ad ultimum sequitur quod omnibus animalibus, quibus inest sensus tactus inest appetitu Secundario est. Omnia alimenta habent sensum alimenti, qui dicitur sensus tactus, sed quibuscunque inest sensus alimenti, his inest esuries de sitis, sed ubicunque est esuries de sitis, ibi est delectatio, de cuicunque inest delectatio ei inest appetitus, ergo in omnibus animali bus est appetituti Circa hanc conclusonem considerandum est lecundum Philosophum quod praedicta genera
potentiarum seinuicem qu ammodo constatuuntur.
Nam in quibusdam est vegetatiuum tantum, ut in plantili quibusdam vero cum vegetatiuo est sensi iuum Seoppetitiuum, sicut in omnibus animalibus . In quibusdavero cum illis tribus est motivum secundum locum, viis delicet in animalis persectis. Quibusdain vero cum Omnibus praeisianis inest intellectivum, ut in hominibus. I ertia conclusio. Illa anima quae eli ultima ordine generationi hincludit virtute alias animas priores.Hanc conclusionem probat Philosephus tali ratione. Sicut est in figuris ita est in sermis,se per consequens in animalibuti sed posterior sigur ,videlicet tetragonum, includit in se virtute priorem figuram scilicet trigonum, ergo ultima serma subitantialis includit in se viri ualiter formas pri res,licet non tarmaliter. Ex praedictis inseri Philosophus
. unum corollaritim contra Platonem,uidelicet quou non est ponenda una definitio anims separata,quae non conueniat animabus particularibus crata secundum eum nodebet poni una ratio communi, figurarum ab eis, cum
ergo animae se habeant sicut figurae de sicut numeri, non debet poni una definitio animi, ius foretur ab anim bus Circa prsdicta dubitatur,virum potentis animqd stinguantur per obiecta Et videtur quod non quia prius non debet diti ingui per pollertuli sed potius econuerso, sed potentia est prior obiecto cum sit pr inquior essentiae animae, ergo potentiae non debent distingui per obiecta. Planerea. D:fierentia specifica sumitur per id, quod est intrinsecum rei cum sit essentialis, ut patet per Pota sed obiectum est quod da extrinsecu potentiae, ergo δέ c.
Praeterea.Contraria maxime , seinuicem distini, ut patet. 3. nicta. ergo si potentiae dili inguerentur per disti ctione obiectorum,iequeretur quod contraria non pertinerent ad eandem potentia, consequens est cotra Philosophum. 9. mei ergo&αPrsterea.HOmo, asinu lapis
di similia inter se disserun*ω tamen pertinent ad eanderor en iam scilicet intellectium,ergo ut supra. Praeterea corruptibile de incorruptibile, plusquam genere differunt, de lamen nori caulant distinctionem potentiarum, ergo &ca'ratciea. opinatiuum N scientificum sunt diis
structae potentiae, ut cxpresse deducit Doct. Liuia quae
stionibus de anima,Ac tamen non habent obiecta dissimcta secundum speciem cum se habeant sicut periectum& impersectum, ergo &c Praeterea. Si distinctiones potentiarum attenderentur secundum diuisionem obiectoriam, sequeretur ut obiectis non existentibus. potentiae non dillinguerentur inter se,consequens est salsum,quia dato nullus sonus esset & nullus color, ad huc potentia auditiua de visiva distinguerentur inter se. ergo &c. Proterea,potentia visiva in homine & potentia visiva in asino disserunt specie, cum ad distinctionem subiectorum sequatur distinctio accidentium, & tamen non habent diuersa obiecta, utraque enim respicit colorem obiectiuue,ergo deciPraeterea. Accidentia distinguuntur per eorum subiecthsed potentiae sunt accidentia, ergo potentiqdistinguuntur per subiecta Se non per obiecta. Gaeterea. Intellectus& voluntas sunt potentiae essentialiter distinctae,& tamen non habent obiecta essentialiter distinctM quia verum, quod ell obiectum intellectus, & bonum. quod est obiecium voluntatis.non differunt essentialiter seu ratione tantum.ergo &c.Responso, dicendii ad dubium re potetias distingui per eorum obiecta potest i telligi dupliciter. Vno modo loquendo de distinctione numerali potentiarum, vel specifica, si primo modo, sic potentiae distinguuntur per eorum subiecta & non obi cta, si secundo modi hoc est dupliciter,uel loquendo dedistinctione specifica obiectorum, vel de distinctione generica, si pii mo modo,sic etiam potentiς non distinguu-tur per obiecta. si secundo modo, hoc est dupliciter, vclloquendo de distinctione generica secundum genus naturae, vel loquendo de distinctione secundum rationem geneticam cognoscibilitatiust primo modo, sic etia potentiae non distinguuntur per obiecta.Si secundo modo,
se poteruit possunt distingui per obiecta. quod sic patet.
Potentia secundum rationem eius Ordinatur ad actum,
sed actus potentiarum distinguuntur per obiecta, ergo& ipse potentiae. Probatio minoris, omne obiectum c
paratur ad actum sicut principium, si sit actus potentiarpas tuae, vel etiam sicut finis si sit actus potentis actios
ergo distinctio actuum potentiatum sumitur ab obiectis .Pro ampliori declaratione huius considerandum estre diuersitas actuum potest attendi quinque modis sic si dum Doctorem sanctum in quaestionibus de veritate
quaestione. I .argu. 2.ad 11. Vno modo secundum sori midinem de debilitatem,sicut credere di opinari.Secundo modo Sundum velisitatem & tarditatem, ut currere de moueri. Tertio modo lacundum habitum de priuationem, ut quiescere de moueri. Quarto modo secunducomparationem ad contraria eiusdem generis, ut videre album & videre nigrum.Quinto modo secundum repugnantiam diuersorum generum, sicut videre colorem,&audite sonum, te sic de ii milibus. Isto autem quinto modo solum diuersitas actuum causat diuersitatem potentiarum.Tunc ad solutiones. Ad primum dicendum,*licet potentiae secundum esse praecedant ipsa obiecta, tisinen obiecta inquantum habent intentionem de ratiota
mouendi prscedunt potentias,& isto modo ab eis sumi tur distinctio potentiarum. Ad secundum dicendum, Plicet distinctio specifica formarum, quae non habent is pendemiam ad aliud sumatur ab intrinseco,tanae dissimctio illatum sormarum, quae in sua des nitione dicunt ordinem ad aliquid sumitur ab aliquo extrinseco, non tamen inquantum extrinsecum, sed inquantum potest e sermari ipsis. Ad tertium quartum & quintum patet l lutio ex dictis. Ad sextum .dicendum P ratiocinatiuu, di opinatiuum
166쪽
& opinatiuum si int quae potentiae, quae continentur sub
potentia intellectiva, veruntamen conting ns, quod est
obiectum opinatiui, potest considerari dupliciter, uno modo in quantum contingens, de sic non pertinet ad ratiocinatiuum siue scientificum, cum ut sic de eonsi pose sit haberi certa cognitio, sed pertinet ad opinativum,alio modo potest considerari contingens inquantum habet
rationem eatis intelligibilis, licet imperfectam, de isto modo pertinet ad stientiscum,sicut ratiocinativum.Unde in prima parte Din.san.ubi videtur innuere ν opinatiuum & scientiscum distinguuntur propter hoc quod cottingens de necessarium se habeant ut persectum N it perfectum, accipit contingens secundo modo, sed in deveritat ubi supra, accipit primo modo contingens, ubi videtur velle expresse . opinatiuum de sciatificum sunt diueris potentiae, quia ut ibidem dicit habent diuersa obiecti secundum rationem cognoscibilis distinctam, de quo clarius videbitur quinto Metaphy. capitulo. P testas. Ad septimum dicendum cypotentiae non disti Guntur per actualem existentiam obiectorum sed per habitudinem habitualem,quam habent ad ipsa, unde licet color de sonus non essent in rerum natura, tamen visus haberet aliam habitudinem ad colorem, quam auditus ad sonum. Ad octauum dicendum negando maiore,
immo potentia visiva in omnibus animalibus est eiusdεjeciein licet distinctio naturalis actuum sumatur a distinctiones subiectorum,non tamen distinctio specisca, sicut albedo,quae est in pariete 5c quae est in homine,sunt eiusdem species, licet homo & paries differant specie. Et Per hoc patet solutio ad nonum. Ad decimum dicendum quod distinctio formilis obiectorum secundum rati nem sussicit ad distinctionem potentiarum immaterialium, quae se naturaliter extendunt ad omnia entia.vnde,
cum intellectus & voluntas extendant se ad omnia entia, sufficit quod eorum obiecta distinguantur secundum rationem crinoscibilitatis.
Sequitur textus. i Virare autem V --
quodque quaerendum circ. l Hic incipit lectiosexta ei dem libri, sin commento San
cti Thoma. Istud est secudum capitulum secudi tractatus in quo
Philosophus determinando potentiarum ordinem ponit tres conclusione quarum prim 1 est. Potentiae animae habent ordinem inter se.Haec conclusio pruritur tali ratione. Ubicunque non conuenitur subsistendi co-
entiaώbi est ordo prioris & posterioris, sed in potet ijs non conuertitur subsistendi consequentia,ergo inter eas est ordo. Pmbatio minoris, quia ubicunque inuenitur intellectivum inueniuntur aliae potentiae,non tamen econtra,similiter ubi inuenitur sentitiuum, tu invenitur vegetatiuum, oc non econuersis, similiter ubi inuenitur motivum secundum locum inuenitur appetitiuum sensitiuum,& vegetatiuum,non tamen econtra, et in prindictis potentiis non conuertitur subsistendi consequentia. Contra hanc conclusionem sic arguitur. Quaecum. que simul cadunt sub eadem diuisone, no habent ordinem prioris&posterioris cum species quaecunque m
tineantur sub suo genere,sed potentiae praedictae sunt huiusmodi,cum dividantur inter se.ergo inter eas est ordo. Praeterea. Si intereas esset ordo, tequeretur in operatio mira habere dependentiam ad operatione alteriulico
sequem est salsu ergo&c. Praeterea. In praecedentibus probatum est quod ubicunque est sensitiuum ibi di a in petitiuum & motivum secundum locum, & hic dicitur
oppositum ergo die. Pro tautione istorum argument rum aduertendum est quod inter potentias potest assignari ordo dupliciter. Vno modo secundum depende tiam unius potentiae abalia. Alio modo secundum ordinem obiectorum, primo modo attendit duplex ordo, videlicet ordo generationis, di ordo perfectionis, ordine autem generationis vegetativa est prima sensitiua ,see da,tertia appetitiua luarta motiva secundum locum, ultima intellectiva. Ordine vero perfectionis est ordo reuersus. Ordo vero potentiarum, secundu in ordine obiectorum sumitur secundum uniuersaliorem & priorem
rationem obieci sicut visus,qui respicit obiectu, quod reperitur tam in corporibus superioribus, quam inferioribus praecedit auditum,qui respicit obiectum,quod solum reperitur in istis inferioribus, e se de similibus .s lutiones. Ad primum dicendum,quod licet species consideratae secundum persectionem generis aequaliter cor tineantur sub genere tamen si considerentur secundum esse earum,sic una est prior alia,ut patet in numeris de s-guris. A d lecundum negatur se uela, nisi fiat locutio de ordine potentiarum,qui sumitur,secundum ordine obiectorum,haec omnia Doct.iamin prima parie A. 77ar, Ad tertium dicendum ν superius Philolophus loqueb turde motu imperfecto secundum locum, hic vero loquitur de principio motivo progressivi motus. Secunda conclusio. Prius determinandum est de potent ijs quantum ad earum quidditatem, quam de alijs, quae cons quuntur ipsas potentias. Hle coclusio probatur per D cto. an.in lectione quia omnis confusio indoctrinalibus
scient ijs est vitanda,sed si simul de potentijs determinaretur quantum ad earum quidditatem,& de his, quae co- sequuntur,esset consula doctrina, ergo &e. Tertia comcluso. Prius determinandum est de obiectis & actibus potentiarum,qu)m de ipsis potenti juHaec conclusio probatur tali ratione, quia de prioribus prior est sipeculatio, sed obiecta praecedunt actus, actus vero potentias quatum ad intentionem,& rationem mouendi,ergo M. Et
si dicatur Philosophus, prius determinauit de potent ijs, quam de obiectis. Dicendum, o licet Philosophus determinauerit in generali prius de potentijs. videlicet diuisiue tamen quando de eis determinat in speciali prius d terminat de obiectis,ut insta patebit.Circa praedicta dubitatur primo, utrum potentia animae realiter distinguatur ab eius essentia,& arguitur in non, quia polentia materiae non distinguitur ab eius essentia, ergo 1 simili potentia animae non distinguitur ab eius essentia. Praeterea. Aug. Io. de trinitate ait, mens intellectiva & voluntas sunt sub una essentia animae.ergo &c. Respondetur. Di cendum ad dubium,a, necesse est dicere animam & eius potentiam distingui realiter,quod sic patet. Nam potε-tia & actus cu dividant quodlibet genus enus, sunt eiusdem generis, sed actus animae sunt de genere accidentis, ergo est eius potentiae,cum ergo essentia animae sit de genere substantiae relinquitur quini essentia animae & eius potentiae distinguantur realiter, alioquin Oporteret dic re quod substantia & accidens essent idem realiteraunc ad rationes. Ad primam dicendum negando consequentiam & ratio est, quia potentia materit est ad actum primum, potentia vero formae est ad actum secundum. v de non est smile. Ad secundum rationem dubij dice dum P quando dicitur umens intellictiva di voluntulant una eskntia, ibi non est praedicatio essentialis, sed
167쪽
magis materiali ' sensus ν sunt una essentia id est sunt
in una essentis subiective. Dubitatur secundo, vim omnes potentiae animae sint subiective in anima. Et videtur quia sit quia omnes operationes animae attribuuntiar toti composito ratione animae , ergo videtur quod pote ii e animae omnes, quae sunt principia istarum Operationum sint subiective in anima. Dicendum breuiter6no omnes potentiae animae, sed solum potentiae intellectivae sunt subiecti in anima, quia non omnes orirationes polentiarum animae sunt in anima sicut in subiecto, licet omnes attribuantur animae taquam principio. Et i deest iu omnes potentiae sunt in anima tanquam in principio,sed no sicut in subiecto, & per hoc patet istutio ad
pubium. Dubitatur tertio utrum potentiae animae stuant ab eius essentia. Et videtur quod non. illud, quo aliquid fuit est cause,sed anima non est causa potentiarum,ut patet discurrendo per omnia genera causarum, ergo &c. Praeterea.Id, quod fluit ab alto,sequitur illud, seu pote tiae animae simul sunt cum ipsa anima. ergo xc. Dice dum ad dubium quod omes potentiae animae fiuunt ab ius essentia. Quod iic patet, quia subiectum est causa propris passionis, sed anima est subiectum, ius propriεpas, nes lunt ipsae potenti ergo Sce. Ad primam rati nem dubij dicendu quod anima rationalis est causa ma-rerialis in quo potentiarum, S est causaesticiens earum, non quidem P agat per tiasmutat limem realem, sed percocomitantiam naturalem. Haec omnia Doctor san sin prima parie. q. 77. quasi per totum. Et per hoc patet solutio ad dubium.
Sequitur intextu. I .e primo de alimenio syc. l Haec est lecti prima elissem
Tertium capitulum huius secundia ractatus comprchendit duas lectiones commenti, scilicet septimam & octaua huius libri, cuius Oct
uae textus est. ibi. i Empedocles autem &c. l
1stud est tertium capituli im, in quo Philosophus determinando de operationibus anims vegetatius secum dum ui anima est principium earum ponit quinque conclusiones. Quarum prima est. Prius determinadum est de potentia vegetatiua cum suis operationibus & obiectis tuam de alijs partibus animae.Haec conclutio probatur tali ratione. De communioribus prior est speculitio,
ut patet primo physi.sed potentia vegetarim eli communior in omnibus viventibus. Ipsa enim separatur ab alijs partibus, sed aliae non separantur ab ea, ut supra dictum est, ergo prius determinandum est de anima vegetativa, cuius operationes sunt augmentatioci nutritio . Contra hane conclusione breuiter arguitur. De prioribus prior est speculatio, sed potentia intellectiva prior est ipla vegerativa cum sit persectior, ergo prius videtur esse determinandum de tetia intellectiva. Praeterea. illud,sive quo alia non pomini esse non est separabile ab eis,los sine potentia vegetativa aliae potentiae esse non possunt, cum in
eis concludatur licui trigonum in tetragono . ergo&c.
Ad primu dicendum v, duplex est ordo scilicet ordo generationis & ordo naturae,qui est duplex,uidelicet ordo naturae generationis Se ordo naturae persectionis. Persectiora autem sumpliora Oidine naturae persectionih no
autem ordine naturς generationis seu cognitionis. Ad secundum dicendum quod aliquid potest dici separabile ab alio dupliciter. Vno modo u, alterum posset esse eo non existente sicut accidens est leparabile , subiecto, de illo modo potentia vegetativa no est separabilis ab alijs. Alio modo quia inuenitur in alijs omnibus, in qi ibus aliae inlieniuntur & non in quibusdam alijs, sicut genus dicitur separabile qualibet specie eius seorsum sumpta, et illo modo potentia vegetativa est separabilis ab alijs.
Secunda conclusio. Generatio quae est operatio pinenti ἡvegetatiuae,pertinet ad potentiam vegetatiuam.Haec co-esulio probatur tali ratione. Omnis operatio, quae nat raliter inuenitur in omnibus viventibus pertinet ad potentiam vegetatium,sed generale inueniar in omnibus viventibus & inest eis naturaliter, ergo generare Perii net ad potentiam vegetativam. Probatio maioris, quia potentia vegetativa esst secundum quam primo vivere inest omnibus. Ex praedicta conclusione inseri Philos phus unum corollarium, videlicet quod naturalissimum
Ita in viventibus est generare sibi simile. Cuius ratio
luplex. Prima quia in hoc conuenit cum alijs rebus animati quae etiam generationem habent, licet alio modo ut infra patebit.Secunda, quia naturalissimum est vi- uelitibus assimilari primo esse secundum posse, sed priumum esse,videlicet diuinum, est immobile N perpetuu, ergo naturale est uiuentibus appetere assimilari esse perpetuo,sed non possunt perpetuari nisi generando sibi si mile secundum speciem unde naturalissimum et vive-tibus facere alterum tale,quale ipsum est,uidelicet gen rare sibi simile secundum speciem. Considerandum est secundum Doctorem sanctum q, esse diuinum est, cuius causa naturalia agut , quod potest intelligi dupliciter. Vno modo quod sit illud , cuius causa naturalis res dii ete agit,sicut dicimus Φ sanitas est, cuius causa medicus
agit. Alio modo q, sit illud,quo aliquid agit, vel sit illud,
sine quo res agere non potest, sicut dicimus ui sine cal sacere medicus sanare non potest. Primo igitur, e secundo modis intelligitur st esse diuinu est, cuius cauti agens naturale agit. Contra praedictam conclusionem licam guttur.Illa operatio, quae est ratio naturi non est 'peratio animae, sed generatio est operatio animae, ut infra patebit, ergo generatio non est operatio naturae,& per
consequens generare non conuenit naturaliter viventi
bus .Praeterea.Illa operatio, quae reperitur in inanimatis no pertinet ad potentiam vegetatiuam, sed generatio repetitur in inanimatis,ergo non pertinet ad potentiam ve
getativam. Praeterea.Generare non conuenit pueris, nec
etiam animalibus impersecti, ergo sequitur quod gens
rare non conuenit naturaliter vivetibus, quia illud quod conuenit naturaliter alicui,semper ei conuenit. Ad primum dicendum v, natura potest accipi dupliciter . viro modo secundum quod dili inguitur contia hoc esse qui est contra niauram & isto modo generatio est operationaturalis.Alio modo ut distinguitur contra principium naturale determinatu quod est anima, & isto modo generatio non est naturalis. Ad secundum dicendum ui ς
neratio alio modo reperitur in inanimatis & inanimatis. Nam inanimata habent generationem ab extrinsecog nerante, sed viventia habent generationem a principio exti inseco inquantum generantur ex semine, unde ratio
non sequitur. Ad tertium dicendum V, a praedicta sen
ratione viventium excipiuntur tria secundum Plutos phum, quibus generare non conuenit. Primo illa, quae
tum impei secta ut pueri qui non generant. quod enim
168쪽
potest alterum licere tale quale ipsum est, hoc in v n quoque genere perfectu ra est. Secuncto excipiunt ut illa quae patiuntur aliquem desectum alicuius principi jn turalis, silcut sum spadones& frigidi. Tertio excipiuntur animalia de planis,qus generantur sine semine ex putrefactione. In his enim propter sui impersectionem, sus cit agens uniuersite scilicet virtus corporis elestis& natura di sposita, ut deducit Doctor sanit. Licet ergo generare sibi simile competat naturaliter omnibus viventibus exceptis tribus predictis, non tamen propter boc se qui iuri conueniat omnibus ii mpliciter vel abistute. Tertia conclusio. Anima est causa vitientis corporis ut
forma. Haec conclutio probatur duplici ratione Hillos phi . Quarum,ima eu. Nam illud est causa alicuius visorma, quo est causa essendi,quia per Brinam vi quodque eli actu,sed anima est viventibus causa essendi, ergo anima est causa viventibus ut forma. Probatio minoris, quia per animam viventia vivunt, sed vivere viventibus
est elle, ergoper animam habet esse. Secunda ratio tali est.lllud,quod est actus alicuius est ratio, & forma eiu quod est in potentia, sed anima est actus corporis vivetatis, ut ex supradictis patet,ergo anima est causa viventi bus ut torma.Qui conclutio satis superius declarata est. Quarta conclusio. Anima est causa corporis viventis vis ni .Hax conclusio probatur tali ratione. Sicut intelle eius operatur propter finem, ita de natura, ut patet secundo physi sed intellectus in his, quae fiunt per arte misteriam ordinat di disponit propter formam tanqua ps Pter finem.ergo, & natura. Cum igitur anima sit forma viventis corporis, sequitur θ sit sinis eius. Si dicatur finis & sorma sunt diuersa genera causarum, sed anima est serma viventium, ut iam dictum est, ergo non est finis. Dicendum quod duplex est finis,uidclicet finis generationis, & sinis rei genitae, verum est v, forma & finis rei genite non coincidunt. , sed tame forma est sinis generationis inquantum terminat eam. Ex hac conchilionei
seri Philosophus unum corollarium, videlicet quod anima non est solum finis corporum viventium, sed etiam Omnium naturalium corporum in istis inferioribus,quq sic probatur secundum Philosophum.Nam in lirumenta ordinantur ad causas principales tanquam ad finem, sed
omnia corpora animata sunt instrumenta animatorum,
di sunt propter ipsa & etiam animata minus persecta sunt
propter animata magis persecta, ergo omnia corpora naturalia inferiora, tam inanimata quam animata ordinatur ad animam tanquam ad finem. Quinta conclusio. Anima est causa vivetium sicut principium unde motus. Haec conclusito probatur tali ratione. Omnis fornis corporis naturalis est principium motus proprij illius corporis , sed quidam minus sunt proprij rebus viventibus,
videlicet,sentire,moueri tamen, progresilue, augeri, α minui Sciessio est principium unde motus. Et si dicatur, principium unde motus dicitur causa efficiens, sed anima non est causa efficien ergo non est principium unde minus. Dicendum ui principium unde motus potest a cipi dupliciter. Vno modo proprie,pro eo quod est principium productivum ipsius motus de isto modo principium unde motus dicitur causa es sciens,secundo physi. Secundo minio accipitur communiter pro eo, quod est principiu actuale minus,liue tale sit sorma siue elliciens, α isto modo tarma dicitur principium unde motus. Ex praedictis conclusionibus intertur unum corollatium secundum Philolophum quod est principale intentum in hoc capitulo,videlicet quod operation quae attribuum tur poleutiae vegetatiuae sunt ab anima.quod patit tali ratione. Nam anima est principium, & causa vi ueniis corporis per tres praedictas coclus es patet, et go cu pri
cipium operationum et iisdem , cum igitur operationes, quae attribuuntur entiae vegetatiuae sint operatioto
corporis viventis,sequitur quod stat Operationes ani iras. Contra praedictum corollarium se arguitur, primo ratione Empedoclis. Elementa sunt causa augmentationis dediminutioni , ergo sequitur quod anima non est principium augmentationis, & per consequens Operationes potentig vegetatius non sunt ab anima.Pietere Quod c
uenit alicui per sciest principium omnium illorum, quae participant it ud, sicut ignis qui est calidus per se est caus ac ris in rebus mixtis, sed inter alia elementa solus ignis videtur augeri & nutriri, ergo videtur quod solus ignis est causa augmenti & nutrimenti, & non anima. Ad primum dicit Philolaphus destruendo opinionem Empedoclis maugmentum in sursum & deorsum in anima iis procedit ab anima & no ab elementis, quod patet dupliciter.Nam si procederet ab elemetis sequeretur quod
in omnibus viventibus sumeretur eodem modo sursum di deorsum & aliae disterentiae positionis, queretur et ii quod in quibus essent duae dissetentiae positionis secundum naturam distincte, es siem omnes secundum natui adistincte.consequens est mani selle salsum. Nam in plantis sursum dicitur radix,& locatur circa terra, sed in hominibus sursurii locatur circa coelum,& dicitur capu , nbrutis vero sursiam locatur medio modo. Secundo illud est principium, causa augmenti, quod continet elemeta ne totaliter separentur abinuicem, hoc autem est anima in rebus viventibu rgo anima est principium primcipale augmenti & non elementa, licet ad augmentum inlitumentaliter concurrant. Ex qim patet quod primu argumentum Aluitur negando antecedens. Pio ampli ri tamen declaratione sciendum est secundum Doctcrem san.in prisinti lectione quod disserentiae possitionis, scilicet serium & deorsum,ante retro, dextrum, & sinistrum in aliquibus dis inguuntur secundum naturam, in aliquibus vero distingulitur tum politione quoad nos. In illis autem, in quibus sunt determinatae partes, quae sunt naturaliter principia aliquorum motuum, distinguutur praedictae disteremiae secundum naturam in uniuer-s ad euius mediuum naturaliter seruntur grauia. Et ad cuius circunferentiam seruntur leuia. Similiter in viventibus secundum motum augmenti x decrementi, distinguuntur sursum di deorsum. Na sursum dicitur illa pars unde vitientia alimentum accipiunt. deorsum aute parsalia,unde supei fluitates emittuntur, ante vero,&retro, in
quibusdam determinantur secundum sensum, dextarum di sinistrum determinantur secundum motum localem. In his vero, in quibus non est determinata pars aliqua, quae est pruacipium vel terminus alicuius motus, praedictae disierentiae non distis uuntur secundum naturam, sed solum positione quoad nos ut in rebus inanimatis, unde eadem columna dicitur snistra,& dextra secunduq, est ac dextram nostram vel ad linit iram. Haec omnia Doct. sanan lectione. Ad secundum dicendum. quod licet ignis fit causa instrume talis alimeti & nutritionis&cita meti anima est causa principali . Cuius ratio Philas phi est, quia in unoquoque vivente iccundum naturam est certus terminus,ac dc terminata ratio augmeti & magnitudinis , ergo illud , quod est causa determinationi et magnitudinis N augmenti, est caula principalis augmeti,
hoc autem est anima & non ignis. Nam ignis in inlinitu potest
169쪽
potest extendi si in infinitum sit materia conbustibilis,
aut inueniatur, ergo praedictis patet remotio duanam opin:onum. Qua num prima est,qus attribuit operationem potentiae vegetatiuae is lis elementis indit serenter secundum V, leuitas dicitur causa motus sursum, di grauitas motus deorsum. Secunda vero opinio attriis
huit praedictas operationes ipsi igni tantum & non caeteris elementis.
Sequetur in textu. Ια niam eadem estpote-tia etc. l Haec est lectio nonaei iam L
bra, in commento S . Thomae.1Snid est quartum capitulum secundi tractatus, in
quo Philosophus ponit duas conclusiones, quarum Prima est Φ Alimentum oportet esse contrarium ei, quod alitur.Hsc coclusio probatur duplici ratione, qua rum prima est. Nam alimentum decoquitur,& mutatur in illud ,quod alitur liue nutritur, sed nil mutatur nisi in
contrarium,ergo alimentum est contrarium ei , in quod mutatur. Praeterea. Omne agens est contrarium patiemti, nam simile alimili non patitur, edalimentum patitur ab eo, quod alitur, nam alteratur ab eo & digeritur, ergo &e. Contra hanc conclusionem arguitur primo ratione Philosophi. Nam alimcntum est causa aismenti, sed oportet quod simile simili augeatur, nam si aliquid
diuersum apponeretur, non esset et iisdem augmentum, sed esset naturae extraneae adiunctio, videtur ergo quod oportet simile a simili ali, Ac per consequens alimentum non debet esse contrarium ei quod alitur. Praeterea, a suitur contra primam rationem. Nam aliquod mutatur
In medium, utputa de albo in pallidum, ergo salsum est dicere quod nihil mutatur nisi in contrarium. Ad primum dicendum secundum Philosophum quod alime tum potest dupliciter considerari. Vno modo ante dococtionem, sic est contrarium de disiimile ei, quod ali tur. Alio modo consideratur alimentum secundum Piam decoctum est, secundum quod conuertitur in substantiam aliti, de sic est simile ei, quod alitur , unde uno modo simile a limili alitur,& alio modo suo contrario. Sed contra. In substantia nulla eli contrarietas, sed alia mentum est substantia, ergo &c. Dicendum, quod licet in genere substantiae non sit contrarietas proprie dicta, si icet physica, est tamen contrarietas largo modo sumpta, vitilicet pro macunque dissimilitudine. Vel dicendum, V licet in subluntra non sit contrarietas s
eundum sermas sibilantiales, in ea tamen est contrarietas secundum sormas accidentales, sicut patet de ei mentis. Ad secundum dicendum quod medium comparatum ad unum extremorum, inquantum rationem
habet alterius extremi et , quodammodo retrarium, Meut pallidum albo comparatum, dicitur nigrum, nigro vero comparatum dicitur album, unde ratio non sequitur. Pro maiori declaratiorie praecedentium Philos phus assignat tres conditiones in capite capituli quae requiruntur ad hoc quod aliquid lit alimentum .iniarum prima est quod alimentum videtur esse contrarium ei, quod alitur propter rationes supra assignatas, secunda est quod non quodcunque contrarium Iuliicit ad rati nem alimenti, sed oportet quod sit de illis contrarijs, quae habent generationem ex se inuicem, quia nutrimentum conueruertitur in subitantiana nutriti, tertia
conditio est quod sit ex illis contrari js,quq augmentum, suseipiunt ex sesquicem, quia in alimento sequitur aug-
mentum, unde licet ex igne generetur aqua, non tamen dicitur quod ex igne nutritur aqua, seu potius eco- ueris. Secunda conclusio est quod tres sunt parta pi tentiae v Netat tu videlicet potentia nutritiua, augmen tativa, & generativa. Haec conclusio probatur duabus
rationibus,quae eliciuntur ex Philosopho. Quarum prima est. Nam alimentum est obiectum potentiae vegetatiuae, vel ergo eli obiectum eius inquantum est in P tentia per se ad corpus animatum, & lic sumitur pote tia nutritiua, vel tale alimentum est in potentia ad co pus quantum, de se sumitur potentia augmentativa, vel tale alimentum est in potentia substantia generans Ac se sumitur potentia generativa. Pro declaratione huius rationis, considerandum est secundum D .san .in lectione quod nihil, nutritur, nisi quod est participans vita,
sed omne participans vita est animarum, ergo corpus quod alitur est animatum, sed alimentum est in pote tia ad illud, quod alitur, conuertitur enim in ipsum, ex quo relinquitur quod alimentum inquantum est nutritionis obiectum, in aliquid existens in potentia ad co pus animatum per se, non per accidens. Ex praedictaritione inseri Pnilosophus desinitionem pol tiae. nutritiuae,videlicet quod potentia nutritiua est piincipium nutritionis mediante alimento salvans suum susceptiuum. Et si dicatur. Alimentum est principium nutritionis, ergo non potentia nutritiua. Dicendum quod in nutriti
ne, sicut dicit Philosophus hic, sunt ilia, videlicet quod
alitur,quo alitur,& alens, quod est duplex scilicet primule proximum. Alens primum est ipse anima. Alens proximum est anima vegetativa. Illud vero, quod alitur est corpus habens hane anima, sed illud, quod alitur instrumentaliter est alimentum. Ex quo patet quod alimentude anima vegetativa siue potentia eius diuersimode sunt principia nutritionis eius. Secunda ratio est. Tantu sunt
tres operationes potentiae vegetasu videlicet nutritio,
qua aliquis saluatur in esse indiuiduali, de augmentatio, qua aliquid proficit in maiore persectionem fm quatiatatem de virtutem,& generatio, per quam aliquid quasi in seipso persectum existens, alteri esse & persectionem
tradit ergo tantum sunt tres potentiae animae vegetatius,
cum polentis distinguantur per operationes. Ex hac ratione insertur fis Philosophum qi inter praedictas operationes est ordo.Na nutritio est prima. Secunda augmetauoaertiavero de persectissima eli generatio.Cuius ratio est , quia per nutritionem aliquid taluatur in esse, per augmentum vero suscipit debitam quantitatem, di per generationem producit sibi simile, sed manifestum est quod primo oportet rem habere ei e de coseruati in esse, qu m habere debitam quamitatem, Sc necesse est tu, ha beat determinatam quantitate antequam possit generare,ergo inter praedictas operationes est ordo.Secudo i seri definitionem animae vegetatiuae,videlicet quod est
generativet alterius,similis sibi sis speciem. Et si dicatur ipsius anims vegetat ita sunt alis persectiones quam g
Derare,ut patet ex dictis quae sunt priores,ergo inconu nienter diuinitur anima per generari tantum. Dice sifri Philol hum θ quia omnia denominatura fine, finis autem operationum animae vegetatiuae est generareat erum tale quale ipsum est, ideo ipsi prima anima est, videlicet vegetativa, conuenienter dissinitur per hoc, quod est gene satiua alterius Sc. Contra praedicia coclusione sieptimo arguit, potentia aiς est altior virtus quini
natura corporea, ita natura corporea eadem virtute datvni esse de determinatam, quantitate, ergo tatiori ipsi S. Tho. super Anima. L anima
170쪽
anima eadem virtute dabit rei esse & determinatam quatitatem, Se per consequens potentia augmentativa& g nerativa non differunt. Praeterea. Per generationem res
acquirit ei se, similiter & per nutritionem, ergo potentia nutritiua&generativa non dissi runt. Ad primum dicendum quod res corporea inanimata acquirit esse ab agente extrinseco tantum, quod agit in materiam iam dispositam, ideo dans ese dat de quantitatem debitam. Sed res animata in principio seae generationis requirit paruam quantitatem,cum perducatura principio intrinseco, videlicet 1 principio seminis, unde ratio non sequitur. Ad secundum dicendum quod alimentum non est principium generationis eius quod alitur,sed alterius quod est tale secundum speciem, quale est quod alitur, quia substantia, quae alitur iam eli, id quod non gener
tur, quia nihil generat seipsum, quia quod generat iam est, de quod generatur non est. Ex quo patet quod aliudeli quod acquirit esse per alimentum,&aliud per generationem. Circa praedicta dubitatur primo. Vtrum ta tum corpus animatum nutriatur, de videtur quod non.
Nam ignis dicitur nutriri ex aqua in quam, videlicet liquores humidi cedunt in ignis nutrimentum, sed constat quod ignis non est condius animatum. ergo non solii corpus animatum,nutritur. In oppositu est Plillosophus hic in litera. Dicendum in aliquid potest nutriri dupliciter. Vno modo proprie, & sic solum carpora animata augentur & nutriuntur,quia dum corpus animatum augetur &nutritur,quaelibet eius pars augetur de nutritur.
Alio modo aliquid dicitur nutriti secundum quandam similitudinem, & illo modo corpora inanimata possunt
dici nutriri. Aὸ rationem dubij dicendum, in licet ignis
dicatur nutriri in proprie, no tamen dicitur nutriri pro
prie,quia illud dicitur nutriri proprie, quod in seipso aliquid recipi ad se ij psius conseruationem, quod non accidit in igne,licet videatur accidere, quia ut hic dicit D ctor sanctus, dum in materia accensa additur materia combustibilis, nouus ignis generatur, non autem sic Pillud coinbustibile additum cedat in conseruationem ignis praecedentis in alia materia prius accensa, puti si aliquod lignum de nouo ignitur per hanc ignitionem non conseruatur ignitio alterius ligni prius igniti, totus enim ignis,qui est ex aggregatione multorum ignitorum, non eli unus simpliciter, sed videtur unus aggregatione, sicut
aceruus lapi)um est unus,dc propter talem unitatem, est ibi quaedam similitudo nutritionis. Dubitatur secundo. Vtrum alimentum sit instrumentum narrationis, de videtur quod non, Nam calor naturalis est instrumentum nutrionis, erpo non alimentum. In oppositum est Philosophus in litera. Dicendum ad dubium secundum Philosophum quod duplex est instrumentum nutriti
nis, videlicet coniunctum & separatum, calor naturalis dicitur instrumentum coniunctum, alimentum v rodicitur separatum instrumentum nutritionis. Dubitatur vltimo. Vtriam generatio solum reperiatur in animatis,& videtur quod no, quia ex aqua generatur ignis, sed aqua& ignis non sunt corpora animata, ergo&c. Pisterea. In diuinis reperitur generatio,& tamen Deus non dicitiar animatus, praesertim anima vegetatiua, ergo idem quod prius.In contrarium arguitur. Nam gener tio est operatio potentiae vegetatiuae, sed potentia vege tativa solum reperitur in animatis, ergo& generatio.
Dicendum quo I generatio potest accipi tripliciter. Vno modo communiter, videlicet prout est progressio de non eae ad esse, & isto modo generalio reperitur iam in
animatis quam in inanimatis. secundo modo accipitur proprie, videlicet ut est progressio alicuius viventis ab aliquo vivente coniuncto secundum rationem similitudinis in specie. Et isto modo generatio reperitur in animalis,le proprie vocatur natiuita aettio modo accipitur generatio proprijssime, videlicet ut est progressio alicuius viventis ab aliquo vivente coniuncto secundum rationem identitatis in esse. Et isto modo generatio non potest reperiri in creaturis,sed i tu in Deo, qitia in creaturis generans & geni um bisserunt secundu esse, non autem in diuinis. Ex quo patet solutio ad rationem dubi,
Sequitur in textu. i Tritorminatu aute oc. lHaec est lectio decim eiusdem Mime
in commento Sancti Thomae.1Siud est quintum capitulum praesentis tractatus, in
quo Philosophus determinando de parte sensi tua in communi ponit duas conclusiones,quarum prima estu, sensus est potentia passiva. Haec conclusio probatur tali ratione Philosophi. Sentire est quoddam pati, ergo sensus est potentia pas, tua,assumptum patet, quia sentire consistit in motu, cum sensatio in actu sit quaedam alteratio,& unumquodque secundum quod alteratur patitur,ergo sentire est quoddam pati.Contra hanc conclusionem sic arguitur. Sensus eliquodda ens in actu, ut in hoc eapitulo cocedit Philosophus, sed esse in actu magis pertinet ad agere quam ad pati, tum unumquodque agat secundum m est in actu ergo sensus est potentia activa .
Praeterea. Potentia passiua comparatur ad suum obiectum sicut essectus ad suam causam, siue principium, sicut supra concessum est, sed sensus non comparatur ad suum obiectum sicut ad suam causam, ergo idem quod supra. Probatio minoris,quia obiecto non existente sensus existit, ergo obiectum non est causa eius. Praeterea.
Illud quod est principium operationu est potentia aci ua, sed sensus est principium operationis & agendi, e go sensus est potentia activa. Ad primum dicendum quod aliquid dicitur esse in actu dupliciter, ut dicit hie Docto. n. Vno modo in actu completo de perfecto, di isto modo esse in actu pertinet ad agere mapis qiam ad pati. Alio modo dicitur aliquid i sse in actu incompleto de imperfecto, sicut motus cum dicitur actus entis inpotentia, isto modo esse in actu bene pertinet ad pati. Sensus autem est in actu secundo modo & non primo modo. Ad secundum dicendum quod obiectum se sus est principium iptius sensus non quantum adesienseturae ablolutae, sed quantum ad actum senuendi, de licet
obiecto non existente secundum actualem existentiam remaneat sensus, non tamen potest remanere sensus, nisi remaneat naturalis habitudo ad ipsum obiectum, ut supra declaratum est. Ad tertium dicendum quod duplex est operatio, nam est quaedam, qua aliquid producitur ab aliquo extrinseco,qup dicitur operatio trantiem. sicut domiticare vel vel berare,alia est, operatio qua aliquid suscipitur in operante, quae vocatur operatio immanens . Illud autem, quod eis principium operationis primo modo sumptae, bene est potentia activa, non autes ecundo modo. Sensus autem eli principium operationis secundo modo didis,unde ratio no sequitur.Secunda coclutio. Sensus in actu non est ipsa sensibilia, ita. . quod ex eis componatur,ut antiqui voluerunt.H conclusio probatur duabus rationibus Philosophi, quarum Prima est.