장음표시 사용
491쪽
litore Ostiens ambularet, ab Octavio Christiano reprel, nsus cilius et huicus, qui occurrens i loto Serapidis, illud colere se signi measset. Sane olim Pisone & Gabinio Coll. Serapidis sacra Capitolio& urbe fuerant ejecta: sed postea fuerunt restituta, di in luburbiis
facile ha: rebant. Reprehensus Caecilius fiernit, & tanquam irritatus praviter in Christianorum rcligionem invehitur: suamque simul pet stitionem defendens, Octavium veluta lacessit. Ses Imprudens an-ε surrit in adversarium sortem & acrem et & ut ille ait fragili cupiens . illidere dentem, infregit soli Q - . . ., . . Causae status non ullus est. Caecilius Varie & confuse agit de m-tis. Octavius pleraque & depellit sola inficiatione , & retorquet recti minatione. Quaedam ingenue confitetur : sed iure defendit. It oue haec disceptatio partim facti, partim luris quaestioni Dus conita . Tertullianus antea, & ante Tcrtullianum Jultinus & Athenagoras, .cuorum extant apologetici libelli , & postea Cyprianus partim con ira Demetrianum, partim in libello de vanit. idol. & multo deinde magis Arnobius atque Lactantius hanc causam egerunt: & usi ple- grunque sunt non iisdem modo & sententris & argumentis, sed &
verbis & sormulis. Sic enim majores nostri eadem de usdςm ut si
olim dicebati dicere soleban - . . . V i. Atque utinam posteritas tale obsierVasset exemplum , ambitios an rvitas bonam antiquitatem non inquinasset. Velim sane apolopiat. mrum, quos dixi , cum hoc Minuciano libello conserri: ut alium . . nunc commentarium colligere non sit necesse. Multa ex veterum
philosophorum disputationibus M poetarum fabulis, & Romana, hi Graecaque Iusto ia subtiliter & docte hic repetuntur. Verum Diepti,
e fiet iis de rebus annotatipnes multas & ociosas hoc loco inculcane. .
Mallem quae ad antiquitatum Christianarum memoriam pertinent ς copiose explicare. Sed & h rum commentarias alius dabitur liberim Mn - nam iis . quos jam inchoavi, insolvendis aliquando me deo 1
dim 1 or rex illos, quos dixi, libello 1 valde velim etiam
hic testi x comparari adversiarias orationes symmachi & Amb'sii: .ut, quam causam acriter quidem , sed pri' at in tamen, quo tem pote 'Chtistianis palam esse vix licebat, a tam esse ex Minucio a diemus, eandem multis post annis publice ini aulico consistor 1 - rum iterumque agitatam , in eaque nobilem Romanorum Lacrorum. 22 onum, qui & Pone. Max. x Piacfectus Urbi erat, cum maxin imo & acerrimo antistite Christianae religionis commissiim, quo tem - pote nostri liberi erant & bona, aequaque conditione, audiamus v. praesertim cum judex & arbiter sederet, non modo tam religiosius, ouam Minucius, sed multo majoriS auctoritatiS , qui rem ben ... iudicatam exequi, & advorsarii calumniatoris petulantiam reprimeri
ire atque coercete posset. Si quis denique hic gdiungat Augustini liribros e Civitate Dei , ad Octavii dit utationem multum lucis α ρsplendoris adjunxerit. Ego in Lalybus commentarus nunc desicribendis non immorabor. Sed breviter tantum delibabo quaedam capita Minuciani libelli, ut lectorem praemoneam.
492쪽
Caecilius principio laudat nescio quam sive Academicam ακαταληψίαν, sive Pyrrhonicam ἐποχή , quasi nulla esset religionis scientia:& Epicurea audacia exagitat Dei providentiam , prope ut ille Cotta apud Ciceronem in libris de Nat. Deor. Octavius providentiam defendit: neque iis etiam argumentis uti dedignatur , quibus Velleius
apud eundem Ciceronem refellit Cottae vanitatem. Caecilius ex pro
brabat, Christianos Deo, ut quidam fato, addicere quicquid agitur geriturve. Abs verbo Fati, tametsi odiosis propter ineptias Stoicorum , qui ea Voce abutebantur , non abhorret Octavius. Sed longiorem ea de re disputationem in aliud tempus rejicit, dc eum veluti scopulum caute refugit. Sane Hieronymus in Catal. & ad Magia. .
testis est, quendam de fato librum olim Minucio inscriptum suille. Sed falsam fuisse inscriptionem monet. Credo illi a quibusdam esse ascriptum, quia hic videbatur tale aliquid elle pollicitus. Arnobius
quem Minucii discipulum & imitatorem appellare soleo, modo adversarios de fato accusat , modo etiam Christianos eodem nomine accusatos fuisse ostendit i 3c in utraque tamen causa , cum ad rem ventum est, haeret, & nescio quomodo attonitus Nam siu-Vat erum propter Minucium & quosdam alios obiter hoc notaret lib.
I. posteaquam exagitavit fatum , praesertim quale Stoici fingebant: has tamen sinquitὶ partes , quia res nimium Augi es multique sermonis, inexplicatas transcurrimus atque inIactas. Idem lib. h. cum striberet Christianos urgeri rogatos, an sine Dei voluntate quicquainsiere te tam se utrinque premi sentit, ut ad elabendum , deprecatione cujusdam ignorantiae utatur. Si linquitin eunna ejus voluntate eon fiuntur , nec citra ejus nutum huicquam potes in rebus vel provenire vel eadere e necessario sequitur, mala etiam ut cuncta voluntate ejus intestigantur enasci. Sin autem dicere voluerimm , pessimorum ob eo
rejicientes causis, mali eqse conscium generatoremque nullius: incipientvideri aut eo invito res pessimae fieri , aut quodsit immane dixisse) ne- friente, ignaro , O nescio. Quid igitur tandem , inter has veluti Symplegadas constrictus, quae moni rei pohdet Respondeamus linquit necesse est, nescire nos ista , iis. Iustinus antea in sua apologia non
dubitaverat τὴν τ εἱμαρρυενης ἀνάγκη ut appellat) aperte inficiari , planeque rejicere, dum scopulum unum , quem imminere alioqui putat, utili effugere. Atqui tunc in alterum incurrit, quem non minus aut Minucius aut Arnobius reformidasse videtur. Tandem vero
Augustinus in eadem Africa volens veluti persolvere, quod Minucius pollicitus esse dicebatur, &, quod hic praestare fortalle vix potuisset, cumulate dependere r subtiliter exposuit in hac quaestione medium
quidpiam , quo satisfieti poste judicavit utrique difficultati. Sciebant& Minucius & Arnobius, quamam olim fuisset dissensio disputatio-rue inter Chrysippum & Diodorum περὶ εἱ-:μi , sive
e fato. Nam & nos ex Cicer. & Plutarcho illam utcunque cognoscimus. Sed ne in hujus quidem judicibus & arbitris nostri quicquam deprehendebant, quod omnino sequerentur . . Itaque quamdiu
493쪽
Hon liquebat, AMPLI Us pronunciare, quam temere aliquid statimque definire maluerunt. Redeo ad Caecilium. Is silorum num tuum antiquitatem, passim que receptam auctoritatem , quantum potcst, tuetur: Christianorum Deum verum & unicum exagitat, & eos interca tanquam α θεους
proscindit: Octavius idolorum fabulam & vanitatem salse traducit, ii sidona etiam verbis usus , quibus Cyprianus in eodem argumen. o utitur. Neque vero dissicilis fuit reprehensio , cum quidem dc ipsius Ciceronis libri de Nat. Deor. veluti sis Magarentur. Nam & Arnobius testis est, propterea quosdam Christiano lum hostes aliquando mus. .. stasse, libros illos jtissu senatus abolendos atque concie mandos esIe.. Quid λ res ipsa, quae abs suis quoque cultoribus est: irrisia , in ulla enim unquam stultior atque ineptior fabula ullius sup ei stitionis fuit)ultro sese refellebat. Sed quod huc pertinebat, facile describere potuit Minucius ex Tertulliatio, justino, Athenagora, Theophilo: ut de postea ex Minucio Arnobius, Lactantius, Ambrosius, Augustinus, cum eandem causiana agerent. Certe quod Octavius de Saturno Darrat, Lactantius ipsum Minucium auctorem laudans repetit, latiusque exponit lib. I. cap. 2. Ut autem Octavius totam fabulam Romanae superstitionis falle subsannat: sic Sc ψ sorum oraculorum , quibus tantopere gloriabantur. Ethnici, vanitatem eleganter ostendit: ac ante suam quidem artarem oraculum Apollinis Pythii desiisse signi sicat: sicuti & Plutarchus fatetur temporibus Adriani Imp. plane deseci illa. Sic enim cum Christianae religionis veritas invalesceret, ne cesse fuit evanescere imposturam illorum π πιμηρίων. Porro Octavius de daemonibus Se eorum, cum abs Christianis adjurantur, trepidatione narrat, quod antea Justinus δc Tertullianus in Apolog. 8 Cy'prianus contra Demetrianum , Sc postea Lactantius lib. 4. capite vi- simo septimo Itaque facile resellit ipsum quoque Ulpianum, Chriss hianos, ut impostores, hujus i ut vocanti exorcisationis causa, irri dentem. l. i. De extraordinaria cognitione. Inanes non sui Te exorcismos posterioribus quoque temporibus, Sc fuisse frequentes in Ecclesia, intelligi quoquc potest ex Optato Afro dc Augustino, scriptoribus a Minucio minime alicuis. Sed & de Deo unico multa Octavius inculcat, non dissimilia iis, c. quae Iustinus & Clemens Alexandrinus collegerant. Nam de utrumque legisse noster potuit. Neque vero praeterit , c od Cyprianus urget, ipsum quoque vulgus naturaliter appellare Deum uatum Se singularem, cum Numen invocat ; sicuti Sc Lactantius libro secundo, cap. primo ait, Ethnicos, cum jurarent , Deum potiusquam Iovem nominasse. Io antiqua formula juris jurandi Rom. nominatur Diespiter. Sed Cicero lib. septimo epist. ad Trebat. dixit, jurare Ruem lapiilem. Saepe etiam Jovis meminisse olim jurantes constat, & apud Graecos Ziυς appellatus . Mirum vero, quod Caecilius gloriatur, ignotis etiam numinibus Romanos aras extru aide. Nam quid hoc aliud est, quam errorem confiteri Talem aram
494쪽
IN M. Mi NUC. FELIC. OCTAVIUM. 477
Paulus Athenis vidisse se ait , & ex ea sumit argumentum convincendae hujus ignorantiae, docendorumque Atheniensium. Neque in Attica modo, sed Se in Eliis fuisse aras ita inscriptas, testis est Pausanias. Et fortasse postea Oct avius cum docere Caecilium instituit, Pauli exemplo inde repetiit suae Catecheseos de veri Dei cognitione principium. Illud quoque mirum videri posset, Caecilium gloriari, quae apud alios populos singula numina coluntur, universa Romae coli: nihil ut sit per sit , quam ut suum Pantheon gloriose ostentet. Atqui ob stabat lex Romuli, quae peregrinos Deos coli vetabat. Obstabat Ciceronis sententia, qui confusionem religionum alioqui fote pronunciat. Sed peregrinos sortas te non judicabant, quia jam erant publice acciti, & veluti civitate donati. Sic Urbs illa, quae ab Athenaeo scite
dicta erat επιτυ λη ἡ οἰκουριενει, falle abs Theophilo nostro ante M nucii aetatem appellata est ἐπιτομον, se Aursu ιμυο, ιας . Nam & Tertullianus dixerat, in ea consedisse conventum daemoniorum , curiamque Deorum. Interca non temere adjecit, illic quidvis colere jus suille, praeter Deum verum. Estque profecto memorabile quod Augustinus lib. primo de consen. Euang. c. I 8. scribit, cur illum unum non coluerint Romani, qui colebant omnes alios . iactia linquit solum se eoia voluerit, ilios autem Deos gentium , quos isti Iam colebant, coli prohibueritis Cum autem de ipso Christo quaereretur , alia etiam cauta fuit, cur Senatus reclamaret. Porro ut Augustitius in eo libro multa inculcat, quae ex nostro Octavio repetita videri possent, se & quod eleganter respondet cie excidio Hierosolymnano, Octavii de eadein re responsionem confirmat. Sed singula nunc describete nihil attinet. Redeo ad Minucianum auditorium. Caecilius Christianos accusat quod templa tanquam busta despiciant. Fatetur Octavius. Nam & Clemens Alexandrinus in προτρεπ'. antea probaverat illa esse sepulchra. Sed & Arnobius libro sexto templa bustis superlata fuisse ait. Caeterum Christiani alia postea ratione ex suorum Martyrum lepulcris, non modo templa, sed & altaria effecerunt. Neque non potuit Minucius ea vidisse. Sed ita est profecto. Et si majores nostri religionis nomine multa facerent in 1 peciem similia iis quae ab ethnicis fiebant : tamen quia alius erat finis, aliusque usus , sua sacra defendi posse siciebant, etsi aliorum
damnarent. Sacrificiorum Romanorum ritus quam valde
irrident 3 Atqui non dissimilis eorum, quae lege divina Judaeis mandata erant, forma fuit. Et si autem Christiani aetate nostri Minucii sua templa superbe at tollere ad , exemplum ethnicorum non possent , tamen suas se item habebant cryptas, & quasdam etiam aedes & domus sacras in apertis & editis locis, ut Tertullianus ait, & lubenter conveniebam ad illa suorum martyrum sepulcra , quae κοιμ=ρήρια vocabant. Nam Schaec illis permisisse Gallienum Imper. qui Minucii aetatem non longo intervallo attigitὶ Eusebius scribit. Ridet autem Caecilius, quod Chri-
495쪽
. Christiani suos jam vita functos, non tam mortuos esse, quam do mire dicetent, & crederent , corporumque resurrectionem suturam .iactarent. Atqui & apud suum Homerum legerat, ἡπνωοήlας εγειρω, di apud Virgilium, Somnos adimere, cum de mortuis in vitam ita vocandis agitur. Quid praeterea hic responderit Octavius , conferri potest cum iis quae antea Theophilus, Athenagoras, Iustinus, Tertullianus eadem de re scripsere. Nam hos secutus Minucius est. Ri det Caecilius Christianos quod cadavera ungant, non coronent. Atqui & Romani, etsi quid agerent, ignorarem , unguenta su nebria habebant. Notus est ille Ennii versiculus, Tarquinii corpus bona se mina lavit O unxit. Et licet Leges duodecim Tabul. servilem uno Scturam cadaverum lut ait Ciceroὶ tollerent, aliam tamen relinque- hant: & ipsi Iurisconsulti inter justos funeris sumptus unguenta re-' ' .i' ferunt. l. 3 . De religios. & sumpl. fuit. Quod ad coronas cadia . verum attinet, fatetur Octavius Christianis ineptas videri& eos propterea in eo genere ethnicos imitari nolle. Tertullianus in lib. de Cor. milit . ait, a seculo coronari & ipsas libitinas : & ipse Cicero pro Flacco meminit aureae coronae impositae mortuo cuidam Castri- .cio. Verum quid antiquae leges Rom. de coronis cadaVerum statue '. Hrent, dixi ad duodecim Tab. Denique ridet & indignatur Caecilius . apud Christianos cadavera humari, non uri. Verum est vetus illud,
Risu inepto nibii es ineptius. Quid Octavius Simpliciter respondet, antiquam esse suam & meliorem sepeliendi consuetudinem. Quod MArnobius respondst. Nam & post Minucium mota iterum haec quae- .stio est. Atqui Romani'poterant sui saltem Ciceronis librum secuti dum de legibus legisse, qui hunc morem defendit & confirmat. Et Plinius libro septimo , capite quinquagesimo quarto , Ipsum , iii- h.
. quit, cremare, non fuit veteris instituti apud Romanos: terraeonis Vn debantur. Sane Tertuli. de cor. milit. ait: Christiano non lituisse
cremare. & in lib. de resurrect . carn. ridet eos, qui atrocissime rue ait) exurunt defunctos. . Porro Augustinus libro undecimo Consest significat , in Ecclesia ἰOstiensi peculiarem aliquem etiam fuisse morem humandorum cor-ί:porum. Ait is quoque jam tum in usu esset, cum ibi ageret Minti ζ.cius, nescio. Ridiculum vero, quod Caecilius, severus scilicet cen- . r , Christianos accusat, quia neque unguentis delibuti, neque se ' I: tis redimiti essent. Mirum , quod interea non miratur, eos tamen uses iam tum fuisse oleo & chrismate. Sane sobriam , siccam, fru-ς galemque vitam, hoc est, ab unguentis alienam, ipsi etiam ethnies: nudare solebant: & Plato ex sua Repub. quam optimam suo judicio fingit , Homerum non ejicit nisi unguento perfusum & vittis fedI- ς- initum, & ut hic noster Octavius alti coronatum : cum significa- Lilyret sese habere nolle cives tam molles. Ac ne longius abeam , Vespa- . sanus quendam unguentis madentem , & gratias agentem pro im petrata praesectura, aversatus, Mallem , inquit, allium oleres. Sed quid non objicerer Caecilius , cum etiam Christianos accuset, quia .
496쪽
IN M. Mi NUC. FELIC. OCTAVIUM. 679
sores naribus supponerent, nec capiti coronando impotierent. Atqui iple Lucianus in Isto Nigrino ipsos Romanos rectius irridet, quod Christia uos hic non imitentur , & faciant contra naturam, planeque nihil aut sapiant, aut sentiant. Adde Tertuli. de cor. milita Ceterum Caecilius , ut alter Lucianus in Peregrino , Christianos irridet, quod colatit hominem crucifixum. Octavius breviter negat
hominem tantum esse, quem colunt: & regerit, adversarios potius esse άνρρωπολάτρας , qui reges tanquam Deos colant, & per eorum
etiam genium jurent : quin imo gravius puniant ita pejerantem, quam si quis suum Iovem jurando sciens falleret. Suspicor hic notari quandam constitutionem Alexandri Severi : quae tamen relata est in libros Iuris. l. 1. Cod. de rebus credit. Sane olim Christianos noluisse uti tali formula jurisjuraudi, testis est Tertullianus in Apologet. Sed tanto magis miror, eam posteriorum Caesarum Christianorum legibus commendari.
Caecilius contumeliose objieit, Christianos etiam ipsam erucem adorare. Negat Octavius. Adversarius iis, ut furciseris maledicit. Noster inon enim eum pudet crucis Christiana cruciferos suo modo dici , non recusat , & de suo crucis signo religioso quod certe majoribus olim nostris familiare nit) respondet, quod antea Justilius & Tertullianus scripserant , & postea Laetantius lib. quarto, capite vigesimo septimo. Nam & quanti illud fecerit Constantinus,
notum est e certe ut vulgo res minus esset ignominiosa, edixit, ne
deinceps facinorosi cruci assigerentur. Non desiit tameti Julianus Α- postata , ut Caecilius, Christianis ignominiae causa exprobrare crucis cultum , sicuti ex Cyrillo intelligi potest. Mira est: impudentia calumniae. Eo tandem evasit, ut nescio quae sacrorum monstra Christianis objicerent adversarii , S: qualia demens lut quidam Poeta dixit in AEgyptus portenta colit. Audet etiam Caecilius fingere illos adorare caput asini , quanquam primus hoc uon finxerit. Octavius tam putidam calumniam iniitiatione depellit,& id potius de adversariis vere dici posse, recriminando probat, secutus suum Tertullianum : qui & Christianos vulgo dictos es asinarios , & Christum ipsum auribus asininis tanquam aliquem Midam ab impio pie fore exprestum fitille narrat. Talein autem confictam fabulam esse significat, quod Cornelius Tacitus mentiendo tale quippiam de Judatis recitasset. Vetum & ante Tacitum multis annis Appio Alexandrinus tempore Caligulae in Judaeis accusaverat qtiandam ανσλατρε ν. Caeterv In cum Josephus tale mendacium jam refutassci, minus ignoscendum est Tacito , qui in eo perstat; minime vero illis , qui majori etiam impudentia Christianis hoc probrum
aspergunt. Turpius est , quod Caecilius eodem pudore clamitat, eos colere nescio quae pudenda. Ecquo ruit impura maledicentia Z Octavius suae
verecundiae est intelligit, id longiori oratione non refellere. Interea audiis
497쪽
audire cogit ut alia non minus nefanda , cum Caecilius declamaree, nefarios elle Christianorum coetus antelucanos, incesto & parricidio pollutos , prope ut olim erant Romae Bacchanalia. Octavius talia erimina non solum abs suis depellit, sed etiam retorquet in adversa tios. Quam incesta essent Romanorum sacra , non est ignotum. Nam & eorum Poeta, Nota Bonae, inquit, secreta Deae. Diu etiam humanas victimas immolarunt : etsi in aliis gentibus hanc , non iam dico sanctam, sed sanguinariam S sceleratam feritatem reprehenderent. Est autem memorabile, quod Plutarchus in Problemat. narrat eos obtendisse ad hoc suum laetum excusandum , aliorumque
damnandum. Mirum vero , Christianis facra talia objecta fuisse. Fuit tamen vetus & diuturna haec calumnia r & quidem promiscuae Iibidinis eoitio , & quia Christiani sese fratres sororesque appellarent, atque etiam osculo sese invicem exciperent. Quid dicam osculo quosdam impudice abusos este , ut & fatetur & conqueritur Cleis mens Alexandrinus in Paedagog. Christiani satis multa casti ssimi siti pudoris testimonia opponebant. Sed nihil audit impudens malevolentia , quae ut linguam habet intemperantem , sic neque frontem, neque aures habet. Sane & olim Appionem tale quippiam de Iudaeorum coetibus confinxisse narrat Iosephus. Ergo nihil nostris tali infamia oppressis aliud superfuit, quam , quod scite & eleganter 2Ε-
schylus ait, την-αναπι Me τω Non erant impostores,
qui verba datent: non homines clamosi & impotentes , qui convi- tiis, maledictis, libellis famosis adversarios vicissim opprimere vellent. Rebus ipsis falsum refellere , & eo tandem modo vincere seis dendo & silendo, malebant: & bona interea conscientia sese susten- '
tabant atque consolabantur. Sic bonam causam agebant bene. Mirum rursus, Caecilio tam insolentem visam esse illam inter eos. fraterni nominis communionem, cum & ipsis Ulpianus scripserit,' eum , qui fraterna charitate diligitur, etsi frater non sit, recte tameu
fratrem simpliciter appellari: quod& in libros Iuris relatum est, L. Hquinquagesima octava De haeredib. instit. Quini mo & olim ipsos s-Εssaeos, ante tempora Christianorum , ita sese invicem compellasse, didiei ex quodam Philonis fragmento , quod extat apud Eusebium
Horribilius est alterum quod objiciebat crimen infanticidii : coepitque haec calumnia paulo post tempora Trajani, & ad Constantini aetatem perduravit, & quidem cum tragica suspicione cujusdam coenae Thyesteae. Sed unde haec suspicio 'An quia Christiani dicere solerent se vesci corpore &sanguine Christi scut e diverso narrat Augustinus quosdam aliquando existimasse ab Christianis adorari C rerem & Bacchum , cum audirent in eorum mysteriis tanti fieri panem & vinum , neque alioqui rem intelligerent. Quid dicam, quod Epiphanius narrat quosdam haereticos, qui Gnostici & Cataphryges& Pepuetiani appellabantur, se Vero Christianos esse mentiebantur,
commisisse, quod hic Caecilius omnibus Christianis objicit Sed an
498쪽
aequum suit , ut viris bonis propterea affingeretur ; quod ab iis erat alieni sit mum Z Adversarii loco probationis obtendebant famam &tu morem. Sed nullo quoque jure id fieri, leges civiles pro nostris respondebant , & ipse Quintilianus dixit , nulli non etiam innocenλtissimo accidere polle fraude inimicorum falsa vulgantium , ut sini-istro rumore laboret. Quam vero procul a siciat Claristiani abs omni homicidio , satis Octavius ostendit , cum ne homicidium quidem in ludis gladiatoriis spectare eos per suam religionem potuisse narrat , quod & antea Theophilus dixit contra Autoly. At eoden, tempore Athenagoras in Apologia , & latius Tertullianus in libro de Spectacul. & postea Lactantius libro sexto , capite vine simo. Sedineque caesae pecudis sanguinem gustasse nostros Minutius assirmat. sicuti & Tertullianus. Sic enim quam Apostoli tepetitam Nohaelegem rursus tulerant , multis seculis Mostri diligenter observarunt, non minus quam Apostolicum in eadem Synodo decretum περὶ πορ- Certe quam honestum , religiosum , pudicum , castumqnCfuerit Christianorum solenne convivium , Quod A νάπην appellabanta
Caecilius, si verum ingenue dicere , quam improbe mentiri noluis set , intelligere potuerat non solum ex Tertulliani noliri apologia; sed & sui Plinii quadam ad Trajanum epistola. Sed petulantiam projectae maledicentiae quid refretiare postet 3 Dixi de eo convivicii plura in annotationibus ad illam cpistolam , quae jam repetere nihil
attinet. Ulut autem nocturni Christianorum coetus innoxii essent, tamen obstabat lex duodecim Tab. multis decretis confirmata , de
gravia erant judicia de collegiis illicitis. Nostri vero respondebantui nihil Reipub. esse periculi a siuis coitionibus , quia essent alienissinat
ab omni vel ambitione vel ullius dignitatis cogitatione, nillilque es.set in repub. quod affectarent, sed sua essent privata conditione con tenti, ut Tertullianus in Apolog. respondet. Caeterum ut jam praeteream reliqua capita vel accusationis Caecili nae , vel Octavianae defensionis, allud observare juvat: cum calumniator ingeniosus & acer nihil non vel confingat vel exaggeret, de majestatis quaedam leviora crimina adjungat r praeteriisse crimen perduellionis , quod & alii antea objecerant, & ad reos statim opprimendos in prinais idoneum esse videbatur. An id dissimulavit, quia ne tenuis quidem ejus esset susipicio Fuit certe perpetua haec majorum nostrorum gloria , quod nullis injuriis tam irritari potuerint. ut in principes aut tyrannos , etsi ab iis indignissime vexarentur.
hostili animo essent, aut ullis adversus cos conjuratis conspirationibus i quae tamen alioqui & speciosae & frequentes tunc erantὶ assen tirentur: aut quid sua patientia, tolerantia, modestia, continentia dignum esset , non meminissent. Tantum abest: ut essent aut turbulenti aut seditiosi , aut immani cupiditate ultionis abriperentur. Nam etsi ea multitudine septi essent, ut facile possent conficere quos in hoc genere instituissent, tamen fas non esse putabant. Et vero
suae alioqui religionis & principia sustulissent , & fundamenta everinH h tissent.
499쪽
tissent. Imo vero humanae societatis vincula omnia dictivissent. Quid multi etiam philo ubi ambitiose praedicarent de tyrannicidis,nQtum erat. Sed nostri talibus flabellis incendi se non patiebantur ;quantum abest ut religionis nomine ad publicum parricidium incitarentur Nihil est praetermissum quod eos inflammare posset , α furor fieri dicitur laria saepius patientia. Sed eos religio continuit s& ad invictam modo patientiam armavit. Id vero , de quo etiam Quaeri hoc tempore audio & miror, perpetua plurium seculorum hi storia nos alias confirmabimus. Illud mocio breviter attingam , quod Minucius dicere potuit, ac paulo ante ejus aetatem accidit. α - . Tertullianus ad Scapulam , circa Majestatem , inquit, Imperat FIs insumamur : tamen nunquam Albiniani vel Nigriani vel Cassiani inveniri potuerunt Chrissiani. Juvat & alterum ejusdem Tertulliani locum , cujus memoriam veterem hisce temporibus renovari plurimum interest, asscribere. Unde , inquit in Apolog. , ct Cassio Nigri iis Albini J unde qui inter duas lauros obsident Caesarem' Unde qui faucibuι ejus exprimendis palaes rieam exercent Unde qui armati palatium irrumpunt , omnibus Stephanis atque Partheniis audaciorest De Romanis, ni sal r) id est , Ee non Christants. Ne hunc qui-.t: 'dem locum ex historia illustrare gravabor. Avidius Cassius, Syriae Legatus, adversius M. Antoninum Imp. surrexerat, cum praetexe. i; ret se Rempub. restituere atque conservare velle , quam Marci Askluta indulmatia pessiindaret. Christiani tamen qui in Marci eYercitu adversus Marcomannos tam frequentes fuerunt , Cassianae fa ctionis nulli fuerunt. Commodum impurum tyrannum & nostris infestissimum domi strangulari Romani eurarunt, qui illi maxime erant familiares. An his Christianus ullus adfuit' Septimio Seve, rro, qui ad Imperium gladiatorio animo viam assectabat, sese op- sposuit Pescennius Niger in Syria, & deinde Clodius Albinus in Bri- itannia Galliaque , cum uterque tam bono jure armatus, quam se- verus, sibi esse videretur. Nam & ipse Tertullianus in libro de Pallio, hosce non minus quam Severum, Augustos aliquando agnovit atque appellavit. Christiani tamen in eorum vel exercitu vel factione nulli inventi sunt. Plautianus, qui Principi proximus erat, Apost eum maximae auctoritatis , ut Severus & Caracalla, a quibus fiebant multa crudeliFr , jugu Iarentur , immittit in curiam suum Praesectum , & eodem paulo post irrumpit. An Plautianum Christiani secuti sunt , quorum interesse videbatur tyrannos illos tolli Imo vero potius Severum jam decumbentem illi suo etiam oleo cuin Iarunt , sanarniatque , ut testis est Tertullianus ad Scapulam, ubi& solennes Ecclesiae preces pro Principibus commemorat. Tum addit r Ex regula patientia divinae agere nos satis manis Τνm es, eum tanta hominum multitudo , pars pene major eivitatis cujusique, in f sentio O modesta agimus. Absit enim , ut indigne feramus ea nos pati , qua optamus: aut ultionem a nobis aliquam machinemur , quam a
Deo expectamης. Non dissimilia sunt , quae repetit in Apolog. dc
500쪽
digna sunt , quae his quoque temporibus inculcentur. Certe ait IChristianos facile paucis saeulis vel una noctae potui ste sese ulcisci. si aut fuissent aut esse voluissent i quod tamen jam a temporibus Ne ionis dicebantur j incendiarii. Sed absit, inquit, ut aut igni huma no vindicetur aeivina secta , aut doleat pati, in quo proba Iur. Ait aliis , si aperte agere & vim vi repellere voluissent , minime defuisse vim numerorum & copiarum. SM , inquit, apud issam Aiscipm jam magis incidi riret, quam occidere. Ait, illos etiam sine armis tuisse vincere secedendo , & vacuum Romanis suum orbem relinquendo , si alio migrare voluissent. Tum enim defuissene quibus im serasset Rom. Imperator Adeo pauci supererant , qui non essent Christiani. Sed nostros & cives manere voluiste , Be ad hostes Roni et norum transire noluisse significat , dc interea tamen a Romanis ap-Dellatos esse non hostes modo , sed & principum & humani generis hostes. Caeterum tam injusta & aperta fuit haec injuria, ut ipssis tandem hostes Christianorum puduerit tam Sc ingrate agere, & lO- qui impudenter. Ergo Caecilius, quantumvis esset impudens, erubuit iis aliquod perduellionis crimen affingere. Quidvis aliud objicere, carpere, mentiri, calumniari maluit. Sed neque Christianitascribit causam publicarum calamitatum : quod tamen eo tempoti alii adversarii odiose facere imprimis solebant. Tristissima fatae , aetate Minucii, erat facies Romani imperii , horribilis taedilacerati atque confusio. Quid dicam genus o in ne malorum tunc inundasse 'orbem que dc concessum & permixtum bellis, incendiis , inundationibus , terrae motu , civitatum ruinis , gentium regnorumque eΣcse
diis ; denique confectum & fame & peste publica Non committiς tamen Caecilius, ut quod vulgus tunc clamitabat, & ante postque multis seculis jactatum est in calumniaretur, Christianis totum illud
chaos acceptum ferri debere , eorumque sanguine cfle expiandum. Ante Minucii aetatem Tertullianus, Si, inquit, Tiberis ascendit ad moenia, si Nilus non ascendit in arva, si coelum stetit, si terra movit, si fames, si lues, statis CHRisTI A Nos AD LEONEM acclamatur. Noli minus odiosia dc immanis erat acclamatio cempore Cypriani, ut ex huius ad Demetrianum epistola satis apparet. Eadem de tempore Arnobi I.
Nam & hic in suis adversus gentes librn laborat, ut hac publici odii Scinvidiae flamma nostros liberet. Quid ipse postea Symmachus e
Nonne audet talem rursus cantilenam canere ξ Certe dignus erat, qui audiret , quod aliquando Romae post mortem Commodi Imp. acclamatum est : DELATOR Es AD LEONEM. Sed nostri abs sanguine dc ultionis cupiditate erant alieni'. Ambrosius non passus est eum in crimine tam falso diutius exultare. Sed cum non multo post: urbs ipsa capta atque direpta fuisset , non erubuerunt impii calumniatores talem postremo cladem religioni Christianae ascribere : coactusque est rursus Augustinus tam tetrae maledicetariae occurrere,
Nam Sc propterea se suos de Civitate Dei libros scripsisse fatetur. Αgit ergo minus malitiose Caecilius , qui aliorum exemplo talem