Aristotelis Rhetoricorum ad Theodecten libri tres. Georgio Trapezuntio interprete

2쪽

T ORICORUM ARISTOTELIs

libros ad Theodecten, a se tralatos, PROLO GV s.

I B R O s Rhetoricorum Aristotelis quos e Graeca lingua in Latinam nuper traduxi tuo poti)finis nomini dedicaui Est enim liber caeterissere Aristotelis I -bris omnibus longe utilior,ijs praesertim qui multorum magno . negociorum onera subeunt: adeo ut scite animum inducere lector post aut multa sede rebim humanis hinc didicissee:aut quae prius experiet indo didicerat, cunm hinc recognouisse. Mirum enim est sis ipsium omnia de moribws hominum per diuersus aetates dis fortunas prudeter inuentlycidistincte explicasse, orae nate rescripsisse, ut nihil ab eo praetermisum esse vidcaoturinec secreta naturae solum, ut summus omnium philorisophus, ed abditu quos hominumcntes, motusque recorraeditos non iniuria percepisse uideturiquod ita esse tu ipse Iegendo iudicabis. naim ad alias laudes uirtutis humanitiestus tuae haec etiam accedi qu)d inter tot occupationes, laboress tuos, legendi quos ratio tibi habeatur. Vnde sit,ut qui docti fiunt,aut esse uidentur eos omnes complora Elaris ac foueas sed de laudibus tuis dabitur lepus alias Hunc uero librum nomini tuo traduxi. quoniam qiis tuorum in me beneficiorium magnitudinem . consido orplus me tibi debere inuenio,quam posta dat scutrite aut

3쪽

ingenio ut dicendi copia debistin gratiam re*τe:quiρα pe qui ex magna mihi contulisti,'nulla re alia quam infiti tibi humanit te commotus contutaἱ Quare non esse a me alienam putaui si uolo re esse quem tu me esse uoluisti; er si referae nullo pacto posta, aliquid tamen efficere quo grais animum meum ostenderem. Suscipias ergo Reuerende mi pater traductionis meae inunusculin, er tibi recipienti pulcherrimum , Cr mihi osterenti s

RHETORI CORVM ARISTOTE

HETORICA dialectice aequio pollet. nam de ijs utras est, quae oramnium quodammodo coimnia, Crnullius Oterminatae scientiae esse cognoscuntur. Quapropter omnes etiam utriusq; aliquo modo partiacipes fiunt. Quippe omnes aliquo, usq; tura quaerere ac reddere rationem,tum defendere Cr

accusare conatur.Verum multi haec temere, nonnulli exae

ercitatione ac babitu fictitant. Oax quoniam utros feri modo possunt,putet qu)d possunt,Cr in certam rationem ac uiam redigi, cum ein causam insticere posimus, quo

4쪽

I RHETORIC ARISTO T. tum qui exercitatione, tim qui casu dicunt, quod uolunt adipiscuntur id ureo ariis ese osticium omnes recte coma cedent. Quicunq; igitur eloquetis artes ad praesens ut coimposuerunt: parum ipsius particulam adinvenerunt. Nam cum fidem acere, tificio rei tantummodo illic tera uom accedunt ij de enseγmematibus quae persuasioα nissunt nerui,nihil dicunt: de ijs autem quae piraeter rem sunt,plurima pertramni. Indignatio enim,misericordia,

ira, eteris animi affectus,non de ipsa re fiunt m com uenti iudicis causa. Quare si quemadmodum in nonnullis ciuitaribusferi solet, marinies in que quae bonis legibus gubernitur, c in omnibus quos iudicijs esset:nihil proostella haberent quod dicerent. Nam omnes oportere legis bus esse iis constitutu arbitrantur, partim etiam utuntur, ac probibent praeter rem quicquam dicere, ut Ariopagiat recte id iis putantes. Non enies oportet in iram aut inuidiam aut misericordiam impellendo, a recto iudicem

flectere:ne miles ei simus, qui eam qua usurus sit regum tam prius infectae Ad haec quos pellicuum est,nihil ad

litigantem pertinere, nisi ut ostendatures sit, nec ne, er actum ne δε an non. si uero magnum aut paruit, Astura aut iniustum,quae legislator non det unauit, ea non alitigantibus accipere , sed per seipsim iudice scire oporotet. Maxime igitur conuenit ut quae recte positae fiunt Ieriges, tim φρ explicis,quae explicari queant,ta qum minima iudicibus relinquant. Primum, quia unum aut paucos prudentes qui leges ferre aut iudicare popin focilius est inuenire quam multos. Deinde quoniam Iongi temporis consideratione leges 'untur, iudicia brevisio

me conficiuntur, Abscisse est ut bene a iudicibus iustumer conducibile distribuatur. Illud autem omniam maxim

5쪽

. LIBERmum es quὸd legislatoris iudiciu non de singulis, nec de praesentibiu, sed de uniuersalibuis er de uetum est Se

nator uero Cr Iudex de praesentibus iam determina ni iudicunt. Vndest ut curastamen ta oderint,sua quoα que utilitas connexasi non satis queant ue tem pero iicere:ficit propria uel uoluptas, uti dolor, iudicia sua lobi bret Quare minimam caeterarim rerim potestitem iudici tribuendam dicimus: actum uero esse, aut non D. stre aut non fore, ese quos, uri non esse: haec omnia,cim non posit lator legis prouidere,iudicibm ro

linquenda necessario sunt. Mae quoniam jic se habent:

patet cum de exordio, narratione, caeteriss particulis

quid habere debeant praecipiunt, aliena remori, ipsos praecipere. Nihil enim aliud ij agunt, nisi ut iudice quo. modocunq; assiciant: de artificiosa autem persuasene nihil afferunt: quod est ut ostendatit unde quistiam e indimematicus fieri posit. Idcirco etiam cum eadem sit

ia Cr rutio deliberationis et iudicij:crinis melior, ac ciabitatibus utilior deliberativa praeceptio si quam iudiciaritis:de illa nihi de hac plurima tradere conantur. Minus enim in deliberationibus conducit praeter rem dicere,λα nusque malitis deliberatio habet,quam iurisdictis: sit coninarunis. hic enim desingulis quae uidit iudicaturus est. Itaque nihil aliud demonstrare oportet , iis quod sic se habeat, ut is qui consulit affirmat. In iudicialibus diota rem id non satis Scit. Nam cim de Aienis rebu3 iudicii A utilis est auditoram praeparatio: qui rem suum consita derantes,ac ad gratiam audientes, largiuntur litigantita bus operam, non iudicant . Quapropter multis quos in locis ut iam dixtinuo ne praeter rem quicquam dicatur,

cauum est legibus,ibis id ipsi iudices exacte obstruunt. Verum

6쪽

Verum quoniani persticum est artificio sim uim tibnon in persuadendo conjinere, persuasionem s quanαdam esse donon1 b unonem tunc enim uehementer credianim, cum demonsi, ut i ese putauerimum enthdimems

quos rhetoricam esse demonsbrationem:quod ut simpliaciter dicam praecipuum est in persuasione: idq; es collo. gilinum quendam:Cr de quolibet sollogismo dialecticanitiei uniuersam uel partem em quandam considerare:pa tet tam qui ex quibws Cr quomodo Hilogi mussiat,opti. me possit persticere,maxime entham alicum esse insura per qui hoc etiam teneat, quibu3 de rebus enthγmemata Ant,quidque u logico fγllogismo diffrrunt. Eiusdem enim virtutis est Cr uert,e verisinalis cossideratio.Atq; etiarii hominei satis ad ueritate nati sunt,er ut plumimum uerritatem consequuntur. Quamobrem qui probabilia facile eoniectura consequituricis cr ad ueritatem similiter se habet. Perspicuum igitur est quae praeterrem sunt artes; ab alijs quoque traditas esse, quum, ob rem ad iudici ses magis praeceptiones declinarunt. Vtilis autem rheto*rica di, tim quoniam uisu eriluti meliora secundum natura n fiunt , quam contrari ita ut nisi decenter iudiicia fiant, necessc sit in eis uinci,quod uituperatione diis gnum est Num quia ne si certifimam quidem habeamus scientium, facile est nonnullis perem persuadere. iiii posibile nanque id est cum enim disciplinae ratio ad sciὰ entiam sititi necessaria ut etiam in Topicis dicebamus cum de colloquutione cum multis diceremuo fides erioratio ex communibu3 facienda est. Praeterea oporte ut

sicut cr in ollogismis,persuadere cotraria posimus,non ut utraq; Iaciamus nam mala ficiunda non funo sed ne nos lateant quotmodo se haberii ut cum alij non iussea 4 utantis

7쪽

s LIBER stantur oratisne, oluere posimus iarum igitur artium nulla de contrariis ratiocinatur, sed dialectica cr rhetoo rica id solae aciunt. Num utras similiter de mirari s est, quamuis non similiter subiectae res se habent, sed semper uera praestititioras fecundκ naturam, melius Hilogismo colliguntur,aut ut simpliciter dicatim credibiliora sunt.

Ad haec absurdum est, si non posse corpore sibi praesidio

esse,turpe si oratione uero non si quod hominibus ni gis est proprium, quam usus corporis. sed quod magna inferat incommoda qui ui hac orationis iniuste utitur,id

certe omnium bonora,praeterquam uirtutis, er maxime prae, tinti)simorum,ut uiri sanitati diuitiarum,imp α

rq commune est. Nam bis omnibus maxime qui1biam proderi cum iuste usta tur: Cr Ddet, cum iniuste. Q digitur non sit unius cuiusdi ac determinati generis rhotorica,sed sicut dialectica, quod utilis, expositum est, quodq; opus eius non est pesuaderesed posse quae infinis gulis credibilia sunt perspicere , veluti etiam in caeteris artibus uniuersis. Nec enim medicinae est sanitatem indutarere, sed quoadussposibilesit, ad hoc usq; perducere: cum posibilesit etiam eos qui nullo possunt pacto sanata rr belle tame curare. Praeterea quod eiusdempi eis quod credibile est,quam quod credibile uidetur, pedibicere:ut

dialecticae tam Hilogismum, quam apparentem Hrogiso

mum. cauillator enim non uiribi sita electione hic uero tam scientia quam electione orator erit.ibi elictione quiadem cauillatoridialecticam autem non electione, sed uirisbus. Sed iam de ratione ipsa dicendi conabimur exponeis

N:quo pacto, Cr ex quibus propositum asimus. Rursus igitur ceu ab initio definientes fit, reliqua dicamus. Qiud apsi poteriae

ipsam quid

8쪽

P R I II V s. Quid sit Rhetorica,quod eius subie Mim,qu

modo se ad Dialecticam habeasi ex qui, bus rebus principalibus oratio conficiatur.

SIT ergo rhetorica, uis qua quod in unaquas reproobabile est,persticitur. Nullius enim alterius artis id officium est. Nam singula artes circa id quod eis subiecti est, ctrinales persuadentes fiunt:ueluti medicina circa id quod sanari aegrotare que posit. Geometrica circa

pasiones quae muniitudinibus accidunt. Arithmetica circa numerum: er similiter relique artes er scientiae. Rheritorica uero, quae de re data ut ita dicam, credibilia fiunt, persticere posse uidetur. Quocirca etiam dicimus non in genere quodam dete nato hanc artem uersari. Perse sonum uero aliae sine arte,aliae artificiose. Sine arte illas appello quae no a nobis excogitantur: sed cum extra sint, assumuntur,ut testes ,cruciatumscripα Artisicio due uero, quae ratione ac uia a nobis excogitari posunt. iris ipf rura alijs uti oportet, alias inuenire. Harum igitur quae ratione parantur persuasionum genera sunt tria. Nam Aia sunt in moribus eius qui dicit, alia in auditore modo quodam liciendo: alia in ratione ipsa,cum dononstrein

mus,aut demonii, are uideamur. Propter mores igitur credunt, cum sic dicitur oratio, ut fide dignus qui dicit ii

dentur. Nam probis Cr magis Cr facilius de omnibus pliciter credimus. In quibus uero certitudo non est:is ijs, quoniam diuersis agimur opinionibus: etiam omnino.uerarum id etiam non quoniam praeopinatus quis uerit talem quendam eum ese qui dicit, sed ut orationis oportet euranire. Num probitas dicentis,non ut quidam eorum relio

querunt qui artes scripserunt nihil attri ad probandam sed'e ut breui absolum praecipuam mores faciunt Aa I dem

9쪽

LIBER dem. Propter seipsos uiuem auditores credunt , cum bram tione in ut bion impelluntur. Non enim similiter iudi

cium reddimus cum dolemuste cum D ur,e cum dira ligimus , Cr cum odimus. Qua de re sola qui nunc artes smibunt,praecipere conantur. de quibussingulis explam nabimus cum de afetibus dicemus. Rationibus autem in fidem auditores inducimus, cum uerum aut uerisimile

probabilibus quae in unoquoq; funt, esse demonstramus Verum quoniam fides his fit,patet haec tria esse capiunm da:ut scilicet scultatem ratiocinandi habeamus, ut mores ac uirtutes consideremus,e tertium,ut de asci ibim quid usquises sit, er quale qui Cr ex quibus nascitur, Crquo pauo. Inq; licitur, rhetoricam quasi propaginent esse dialecticirier eius negotij quod circa mores est quos cum de affectibus sit, aequum est ut ciuile appelletur. Quapropter er rethorica ipsa, ex qui eam adepti sunt: vel ignoranti vel arroganti uel alijs causis quibus borimines perturbantur, ipsius quos ciuilis potestitem conα secutos se arbitrantur. Particula enim dialecticae quaedam est ac si muracrum,ut principio diximu3. Neutra enim ea .rum de re determinata quomodo se habeat scismia est: sed facultues quaedam sunt inueniendarum rationum. De ipαsurum igitur u et quo pacto altera se ad alterum habeat, satiustre dictum est. Eorum autem quibus probamus' uter in dialecticis aliud inductio est, aliud Hilogismus. Nam enthoemenia quidem Hilogismum rhetoricum, exemplum uero rhetoricam inductionem appelllo. Omnes aura

tem fidem sciunt demonstrando,uel exempla dicendo,uelent memata; er praeter haec pene nihil Quare si omnio no necesse estβllogismo uel inductione quodcuns ostenm dere, ut a nobis in Resolatiuis expositum est, necessaris

10쪽

alierum ipserim alteri idem erit. Quid autem inter enta 'tismenia Cr exemp- intersit, ex Topicis patet. Nam

ibidem de Hilogismo cr inducitione dicimon 6t prius quias in multis ac similibus ficbe habere ostendas, ibi quidem

inducitis,hic autem exemplum est. Sin uero cum quaedam stitialiud quid horum causa eueniat propter hCc, quomnium haec ἴunt aut ut uniuersaliter, aut ut plurimum. ibi quidem Hllogismus,hic autem enthymema uocatur. Nec latet quod utrunq; rhetoricx genus laudatur. Nam ut CT in methodicis disum est, ita er in his se habet. Vt enim orationum quaedam fiunt exemplares, quaedam ense in maticae sc oratorum quoque alii exemplares,alij enthγα mematici. Neque minus credibilis oratio est quae per cicis empla est turbatur autem magis enitam alica:cum rei causam,et quo pacto urendum: utras si postea dicemu Nuc uero de his ipsis explanatius determinabimus. Nam

cum credibile, idam credibile sit, Cr aliud quidem per seipsum illico sit credibile atque probabile, aliud quoniam probari per talia uideaturrimi ars nuta considereisino gularia, ut medicina quid Socrati aut calliae salubre sit, sed quid test,uel talibuw:id enim artificissum est: singuloria autem infinita fiunt, CT scientia nequeunt contineri: nec rhetorica utiq; quod cuis credibile est considerabit, utputa quid Socrati aut Hippiae , sed quid talibus, uelutier dialectica . Vtitur enim Cr ipsa 1bilogismo, non ex quibuscunq;,csi deliris quos nonnulla videantur sed diam lettica ex hs quae illis Gentur quibus cum fi dis utitio:

rhetorica ex ijs quae illis uidentur qui haec in cosilio quae irere consueueruLHuiuε enim officium de hs est de quibus confultamu CT arte non habemus cir apud huiusmodi auditoresqui nequeant pq plura intelliger nec ex remotis ratioci