장음표시 사용
131쪽
DE CORPORIS SANITATE. IOIidest perniciosam habet qualitatem , atque in omnes promiscue grassatur . Contagiosus, qui ex commercio in alios quoque facile effunditur . Ratione eventus, s Iutaris alius vocatur , qui nullum scilicet vitae minitatur periculum . Lethalis alius , qui certissimam inseri perniciem . Periculosus alius , dubii videlicet eventus.
ANIMADUERSIONES AD HYGIENEN, ET THERA PEUTICEN SPECTANTES. UT sanitas praesens , constitutio videlicet salubris
corporis humani vitam habentis , conservetur, mentem, aeque ac animum sedulo intendamus oportet in ea , quae insequuntur axiomata , quae noninodb ad Θ-gienen , verum et ad therapeuticen spectare videntur. I. Natura mhu agit temere . II. Naturae omne nimium inimicum es.
emnis subita mutatio haudquaquam periculi experI .
Naturae miniser, eamque refra veniem imitari debet.
Iongo tempore , deseriora quamvis Ant, insuetis minthmolesta esse solent.
Per ea est, quod , & sanitati conservandae, & aegritudini destruendae, sex rerum, quin a Medicis barbare nonnaturales Vocantur, usum dirigere debemus. Res sex non naturales vulgo dictae sunt. I. Aer. 2. Cibus , & sus. I. Excreta,& retenta. q. Somnus,& vigilia. S. Motus, sive corporis exercitatio, item et quier. 6. Animi affectus, quae Graecis pathemata nuncupantur . Non naturales dicuntur, eoquod,neque principia sint,neque causae constituentes partium corporis humani viventis . Attamen extrinsecus, ut ita dicam, quantumvis adveniant, nonnisi per ea, dc sanitas diu,& vita ipsa humani corporis Tom. O . vi-
Αxiomata ne nulla ad pra-xim medicam spectantia a Quid sint In sensu medic res sex 'ς non naturales dicun tur a
132쪽
ao6 , L IB. I. CAP. XXVII. viventis conservari,& species propagari potest;quandoquidem quandiu iis recte utimur, tandiu sere semper
corpus humanum vivens sanum conser vari solet; quod, quum iisdem contra abutimur, tum de facili aegrotat. Quid homini sis Verum , ut paucis Omnia complectar, cum Celsis
ciundum sit, ut dicam . sa) Sanus homo, qui ct benὸ valet, O suae: 'μ 'μ' η' spontiis es , nullis se obligare legibus debet. Hinc enim ad sententiam Etimulieri, aliorumque , nullis strictis , neque Veterum , neque Recentiorum se alliget legibus, sed libertate utatur sua; alias medicὸ vivere , miseri vipere . At optimum, singulare, ac pene dicam, divinum sanitatis conservandae praesidium , sive potius oraculum habemus ex Hippocrate, qui scriptum reli
quit : Sanitatis sudium ess non satiari cois, neque impigrum esse ad laborer. Et alibi: b) homo edens sanusese non potes , nis etiam laboret. Quamplurimos
autem resolvendi , praecavendique morbos rationem idem sutiministrat, docens , quiete , atque absinentia multos, ct magnos morbos curari. Quamobrem Optime sobrietas ab Hel montio totius vitae cardo nunc
Exponantur sementa ad Mentem Galeni eorum.
Qua ratione elementa dicenta sunt corpora simplicia .
P Aries corporis humani, quum revera sint corpora
mixta, non secus ac reliqua omnia corpora mixta, suis congregari debent elementis. Elementa, uti ante jam innuimus, dicuntur in Physica corpora ea simplicissima , quae reliqua omnia corpora mixta componunt , & in quae postremo, sive resolvuntur , sive resolvi posisunt eadem corpora mixta, quae iis componuntur. COreora dicuntur elementa, quoniam partes sunt mixtorum
133쪽
completae , substantiales, revera existentes in rerum , natura, ex te assionem habentes; secus enim alia corpora physica constituere nequaquam possent. Dicuntur simplicia , eoquod constare nequeant aliis corporibus sim.plicioribus completis genere diversis . Iccirco elementa constant solummodo materia, & forma, quae profecto
minime sunt corpora completa, verum tantummodo sunt principia corporum completorum, rerum videlicet naturalium incompleta.
Mixtorum elementa, sive rerum materialium principia completa quatuor sunt penes Philosophum . Terra. Aqua.Aer. Ignis. Qua de re a) Anaxagoram consutavit, aliosque , perperam sibi suadentes, mixtorum elementa extitisse infinita. Eos quoque consutavit Hippocrates uni. cum tantum affirmans b) elementum extitisse in rerum natura. Cum Aristotele consensere Galenici universi, ac propterea praefatis elementis adscribere consueverunt ,
non secus ac idem Aristoteles , easdem qualitates peculiares . Quocirca terram docent frigidam esse, & sc-cam; aquam frigidam , & humidam; aerem calidum, &humidum ; ignem calidum ,&siccum . Qualitates hasco primas appellant, existimantes eas prim b elementis ines 1e , atque ab iis alias exoriri qualitates , quas iccirco secundarias appellant. Quamobrem gravitas ex. gr. in terra, levitas in aere , & reliqua , quae penes eos sunt qualitates secundariae, proveniunt a qualitatibus primariis , videlicet a frigiditate terrae, a calore aeris &c. Rursus qualitates praefatae aliae dicuntur activae, aliae passivc. Activae sunt, quae prae caeteris , & ad mu
tuam elementorum alterationem, &ad mixtorum constitutionem validius agere solent. Passivae, quae minus. Hoc posito , definitiones hasce, quamvis admodum Obseuras , item et salsas ut plurimum, tradunt.
Qualitates prπ cipuae,quae qu tuor elementis Aristotelis M. stribuatur .
qualitates elementorum prae satae in activas,
134쪽
ao8 LIB. I. CAP. XXCII. DEFINITIONES GALENICORUM.
I. Aliditas est qualitas prima ampa, gus congre- a gax homogenea, O disgregat heterogenea. Hinc
in visceribus nostris apud Galenicos humores reQlvit, incidit, maturat, extenuatque. II. Frigiditas est qualitas prima activa, quσcongregat homogenea, simul atque Beterogenea. Iccirco in glacie congregata promiscue observamus aquam , pa leas, lignum , lapides &c. eo usque per calorem disgringentur . Quocirca in corpore humano calorem temperat nimium, ne solvat mixtorum compagem , adstrin git humores , eosque condensat.
III. Humiditas est qualitas primas a sima facient, ut suis terminis jubjectum di eiu , alienis Deil λ iatur.
Id liquet in aqua , vino, oleo , & reliquis , quae humi da sunt , & quae propterea , nisi arginibus detineantur alienis, undequaque effunduntur . Hinc lubricat parte Ssolidas corporis humani, easque molliores facit, &leves.
IU. Siccitas est qualitas prima passo, facienrut facile subjectum suis ratur terminis , di tu tamen
ut alienis a te ur. Uerum enim vero, quum id in igne, calidi Gino licet, minime contingat, respondent id fi ri per accidens, ob maximam nimirum tenuitatem se jecti igniti. Siccitas exiccat partes nonnullas corporis humani, easque exasperat. Secundarum qualitatum , quae proxime in corporibus mixtis exoriuntur a temperie, & mixtione primarum , quatuordecim solent enumerare e raritatem ,
dens atem : grasitatem, ct levitatem : duritiem, O mollitiem: Iubtilitatem, O ertistiem et ariditatem , Olubricitatem friabilitatem lentorem: asseruatem
135쪽
er lenitatem . Raritas opponitur densitati. Gravitas levitati, & sic deinceps .
Exponuntur ad Mentem Comicorum . O Uinque esse tradunt elementa Chymicorum plerique , & maxime Recentiores, non alia de causa, nisi quod per analysin chymicam ex mixtis sere universis naturalibus substantias quinque omnino diversas educere sistent, quibus iccirco nomina quoque imp nunt diversa , spiritum , oleum , sive sulphur, sal, squam, terram . Quo revera nequaquam a Galenicis discrepare videntur . Spiritus enim ob tenuitatem ma ximam , & mobilitatem particularum suarum compo nentium , quae levi de causa dissipantur, convenit cum igne; qua de re nominatur quoque mercurius. Qualitates oleo, & sali adscribunt Chymici, quae non discrepant a qualitatibus, quas aeri tribuit Aristoteles . Enimverb activa esse affirmant spiritum , oleum, & sal. Passiva contra reliqua duo: aquam scilicet , & terram , quae propterea caput item mortuum appellari consueverunt.
Varias salis, ac pene innum meras , uti non ita pridem innuimus , esisse tradidere species Chymici; quas , & brevitatis amantes, & quia in praecedent, bus jam recensiuimus , singillatim recensere iterum omittimus. Adnotemus tamen satis hic sit, a Chymicis praefatis acida , & aikalica dici salia, praesertim ratione sermentationis. Ideoque, quoniam salia acida subire commode nequirent athalica, ut e X m tua eorum unione fermentatio suscitetur , nisi partic Iae sal acidum componentes sint quodammodo oblongae,
Salia se de alisliea quo sensu dicantu a Reeentioribus
136쪽
rigidae, acutae , atque scindentes, opinantur Re centiores, salia acida variis congregari particulis o longis, acutis, angularibus , & quodammodo scindentihus; quo fit ad mentem eorum, ut Ialia praefata sint erodentia, ac fibras permoleste quandoque pungant ,& laedant organorum nostrorum &c. Raras e conversio ,& pervias esse inserunt particulas , quae salia compingunt alkalica; quae propterea non nisi per minimos meatus, quos habent , salibus acidis imbibendis, ab- rhendisque sieri posIunt idonea . Enim vero hiabilia ut plurimum esse solent at halica , & longe minus compacta , quam ea, quae dicuntur acida . Quocirca et inspida plerumque fiunt alli alica ; & si quandoque acri a juti observamus in eo sale , penes nos , aikalico , quod improprie a Chymicis vocatur spiritus salis ammoniaci, t& inter salia tertii generis ab iis recensetur , id fortasse
provenit a superficie aspera nimis, atque erodenti ob asperitatem scindentem particularum componentium, licet seiabiles, & perviae sint, necnon et a motu qu dam validissimo, quo solutat concitantur Ob copiam maximam aetheris,qui salia praefata at halica acria, tum Obraritatem tum ob tenuitatem earum undequaque subit, ambit, easque huc illuc celerrime impellit,exagitat, infringitque . Hinc salia hujusinodi facile avolant, atque evanescunt ἔ quin immo , avolando, nares acriter , atque oculos proxime adstantes stimulant. Nil mirum itaque si athali, quum acre sit, palatum, et viscera incendat, humores sibivat &c. Acida contra refrigerare solent, atque humores conglutinare, uti observamus de aceto,de succoli monum,de spiritibus sulphuris, item et vitrioli , & tum, quum maxime humoribus sulphureis atque oleaceis confundantur. At enim vero plura dea
his si quis cupiat, consulat di sertationes nostras de sermentatione jamdudum in lucem edita siubi rem pro viris
137쪽
DE CH ICORUM ELEMENTIS. bus , suse , & luculenter , quantum fieri potuit,
Exponuntur ad Mentem Democriti, edi Cartesu. Ab Anaxagora Philosopho, penes Majores nostros celeberrimo, non multum distare videntur Democritus , Epicurus , item et Lucretius olim, nec non etiam temporibus sere nostris G assen dus; omnes quippe nihil aliud existimavere suisse elementa rerum naturalium,preterquam numerum atomo- Tum infinitum,quae ad eorum mentem concursu quodam
mutuo corpora mixta universa , sive sensilia, sive insensilia existentia componunt. Atomos vocant indiscriminatim minima quaedam solida individua varie figurata , quae iccirco ob tenuitatem quam habent maximam , sensus omnino fugiunt, simplicissima tamen , & completa. Simplicissima , quum in eorum sententia aliis non componantur partibus divisibilibus , utpote individua. Completa , eoquod reve ra corpora sint figurata , atque existentia , sensus quamvis nostros minimὰ attingere valeant. Hinc fit, ut non negent Atomi stat, cordatiores saltein , veram Aristotelis elementorum existentiam , terrae , nimi rum , aquae, aeris, atque ignis . Quemadmodum , neque negant ex i stentiam spiritus, olei, salis &c. quae
sunt elementa chymica. opinatur autem ea nequaquam esse corpora adeo 1implicia, ut aliis non componantur corporibus simplicioribus, atomis nempe. Hi ne atomos potius quam ea dicendas esse concludunt Vera elementa rerum naturalium, quae Orbem univer sum compingunt. -
Quid sint atomi in sensu atomi
138쪽
S. .es. - Hic insilrSit Renatus Des Cartes , qui, utpoteriat. Geometra acutissimus, atomos praefatas subsistere haud posse sibi cognitum habuit; etenim, quum corpora sint figurata, extensionem physice habeant quoque necesse est. Si extensonen habent, percipi haud potest ,
corpora esse individua , atque adeo , non costare saliis particulis semper indesinite divisibilibus : te-
nujoribus tamen , quae atomos singulas componunt .
Id luculentissime liquet, ex pluribus praesertim demon' strationibus geometricis, tum apud Euclidem , tum apud Appollonium &c. Perperam itaque Democritus , & cum Democrito Gassendus, aliique Recentiores A tomistae,elemen torum simplicitatem in eo sitam esse opinantur, quod dividi nequeant atomi; quae,quum corpora sint, uti ante jam monuimus, necesse est, ut dividi semper possint in alia corpora minora, & rursus minora, &sic deinceps . Quocirca, ne processus admittatutin infinitum, adducit praefatus Cartesius,veluti per simplicem hypothesin, materiam quandam universalem, simve substantiam quandam longe , lateque extensam , ubique homogeneam , sibique similem ; quae tamen Ob motum ei inditum in creatione Mundi ab opifice ter optimo Maximo , qui eam ex nihilo excitavit, indesinenter moveatur,& di vidatur,sive potius infringatur in particulas varias hetereogenas, idest varie figuratas, insensiles tamen;quae postmodum hinc inde, modo varie
congregatae, modo varie distractae . varias compingunt moleculas majores, ac per moleculas alia compingunt corpora mixta,tum sensilia, tum insensilia;quae ope gene rationis, & corruptionis in rerum natura consurgunt vim
cissim,destruunturque.Ιd,uti diximus,Cartesius tradidit in suo systemate physico, tanquam meram hypothesin, quae caeterum sacris Τextibus non plane cohoerere videretur , a quibus quo pacto principio creavit Deus
139쪽
DE CARTESII ELEMENTIS. D pzelum , & Terram &e. sane habemus. At nos equidem non sugit quicquid hic adversus Cartesianos aflar-
re quispiam consuevit pervicax atomorum defensor znimirum atomos, penes Atomistas, individuas esse , non quod extensionis expertes sint, sed quod tantam habeant duritiem , ac concretionem, ut neque intrinsecus , neque eXtrince cus ullo pacto infringi queant. Huic in dissertationibus nostris in lucem editis abunde pro viribus nostris olim responsum fuit. Haec hypothesis carte sana, si rem accurate perpendas , cum ea omnino consonare Videtur, quam , uti diximus in precedentibus, consutavit Hippocrates, o) ubi affirmat, non unicum esse possie elementum , quia , si unico , inquit, elemento Homo consaret , non doleret, quia nullum esset contrarium. Nihilominus varias particulas varie figuratas, quas Cartesius eduxit ex hac materia universali simplicissima prorsus homogenea, varie tamen per motum divisa, distinguere consuevit in tres classes priecipuas di ver si generis, quas elementorum nomine insignivit. Prima classis earum est , quae ob tenuitatem maximam , necnon et ob motum concitatissimum; materiam quandam constituunt tenuissimam insensilem , maxime mobilem , quae ubique fluit, refluit, atque effunditur per minimos meatus uni versos, per universas intercapedines, perque universa interstitia, quae in reliquis pervia ossendit mole-culis crassioribus . Materiam hanc appellavit Cartesius primi elementi, nos in Tractatu nostro de Motu eam appellavimus quoque primi generis . Altera classis earum est, quae crassiores sunt, rotundae tamen, ac sphaericae, sive quasi sphaericae ob diuturnam angulorum attritionem, eoquod alias offendentes in motu sese infringant , atque atteran Tom. I. P tur
sensu cartesiano materia prunielementi, in ri
Quid sit In sensu tartesiano materia seeundi elementis in nostro, secundi generis.
140쪽
in sensu e te sano, sive m teria aethereas
materia subtilis. Qid sit mate ria tertii elementi in sensu
tur in superficie . Particulae praefatae in sphaerulas min1-mas ita redactae,materiam quandam constituunt in rerum natura crassiorem, magisque resistentem, atque adeo multo minus concitatam, sive exagitatam, longe validiorem quamvis, quam materia primi elementi, quae, uti monuimus , concitatissima est . Haec altera mat rinsecundi a Cartesio dicitur elementi. Nos eam appellavimus item materiam secundi generis. De praefata materia secundi generis, id prae caeteris adnotemus Oportet, quum longe, lateque per Orbem univensum effundatur , globulisque congregetur minimis rotundis, fieri haud potuisse, ut globuli componentes adamussim ita sese contingant, ut varias inter se non relinquant ubique intercapedines; quas, quum vacuae esse nequeant, subeat necesse est materia primi elementi longe tenujor . Materia iccirco secundi elementi subsistere nequaquam posset sola in rerum natura , videlicet sine interventu materiae primi elementi; quae globulos secundi elementi undequaque circumdat , iisque per universam ne peripheriam circumfunditur. Hinc in orbe universo,ad mentemCartesii,consurgit aggregatum quoddam materiae primi, secundique elemeniati; quod longe minus movetur , sive exagitatur, hoc est longe miniis est concitatum,quam sola materia primi ele menti. Longe tamen magis quam si materia secundi elementi sola in rerum natura existere potuisset. Aggrega
tum istud materiae primi, secundique elementi quaqua verssim per orbem effusium est id , quod Cartesius
appellat aetΘerem , materiam aetherem , materiam
subtilem ; quae meatus universsis , universas intercapedines, atque omnia interstitia mixtorum varie ingreditur, prout diversa est eorum soma, &consti tutio . eorumque densitas , & raritas .