장음표시 사용
201쪽
RVrsus essentiae suum er peculiare est non fusicipere ma
gis o minus; non enim meth animal homo quam equus, Qualitatis autem fustipere magis Cr minus:album siquidem magis er minin dieitur: ita catera accidentia qualitatis Quantitatis proprium est equule σ inaequale, ut palmusvisa ut tres tertis ulne anim,uni vina aquas
las, er quinque er decem inaequalia. ut bis quinque ipsi decem aequalia. Eivi porro quod est Ad aliquid propriam est opposita colligeremam patre exstentris etiam filiu rer domino existente,s strum. ubi proprium est comprobensis, sicut ipsius Quando, non permanere, M Quere. Facere est actio, ut pati pinio. compo*um esse est pro.
RURSUS essentiae suum & peeuliare est. Quoniam eius qui uerum Dialecticae fructum perceperit officium est, ad quod quaeque uox praedieamentum pectineat squanquam quae supra dicta sunt hue quoque pertinent uisum est tamen Vallae operaepletium, se ad ea quae tradita sunt cuiusque praedicamenti proprietates subiicere, explicareque,quae uelut notae sunt, ad quas resipicere oportet eum qui quanq; uocem, quae in disputationem suscipitur, ad quod praedicamentum pertineat,certo pronuntiare statuereque debeat. Quotlia. Q v ANTITATI s proprium est aequale,&e. Me est tu proprio nota qua depraehenduntur uoces ad quantitatem pertinenias. tes, si secundum ipsas aequalitas, aut inaequalitas rerum susce D uinare, piarum,cum aequalia sint,quae parem habeant quantitatem . absis. ' ut collatum stadium spatio ducentum passuum, inaequalitapere cog tem facit,collatum autem centum uigintiquinque aequalita Dat mωινῶ tem constituer.
.leba- ε et v s porro, quod est Ad aliquid pro.) Hie intellige.
-- eum noxaliqua significativa necessarid secum alteram tran hit ad quam refertur, & ex qua ueluti pendet, qua nota deis Praehen
202쪽
FGebeqφs quae uox ad relativorum iordinem tertineat: ut, seruus collocandus est in his quet ad dominum iesi unxor. fermenim api latro necessario seeum trahit dominum :&i uicissim dominus seruu.Talia sunt uoptimis cognationum,. alfinitatum,contractionum, societatumque Umnis seneris. .
DIuiditur autem sentia in corpus or Means corpoω-- re corpus in animatum, oe anima carens. Animis 'I'
rem in sensibile er sensu uacuum. Sensibile in animal er
- opistum. Rursus animal in rationale er ratione euis rens. species autem Rhima,ut bono,in indiκisi ut Mera y H Iς rem, Platonem, Georgium, Eucarpam. Quantitas dividia R dur in lineam,superficiem, corpus ocum, tempus, ηι me
rum, Cr orationem. Et quantum quidem aliud e, contis . nuum, aliud discretum. continui quinque fiunt nominata species: distreti reliqua duo, numerus er oratio. Rursus quanti quoddam est sitam habentium adfle inuicem earum quae in ipsis constiterunt particularum, ut linea, Aupremcie corpus,locus:quoddam non habentium situm,ut numerus, tempus,eν oratiomam licet tempuι sit eontinuum,no tamen etiam habet positionem, quod non perstet et at quod non persui, quo pacto positionem habere poterire R μεα quanto quatuor effluunt mathematis . num continuam vel immobile es ,σ Geometriam fiscit:ues mobile, er prouereat Astronomiam: disicretum uel per se e inspiritu er facit Arissimeticum:uel ad alterum asectionem babet, Crsaeit Musicum. Qualitas diuiditurin babitum er affictioν οὐρnem pasibilem qualitatem, er pinionem,potentiam, er impotentiam, Aguram, er formam. Habitus est intentio Hahis, allectimis er in best permanentiae ex iugi er exercitata action ut is naturam transire uideaturin quadam comuo Φ parata
203쪽
2o GEORGIi VA An parata Gnatura. Habitus etiam nomen obtinent, quae a natura sunt nobis insita, nedum ac ζctione:ut uisiMM cae Passiua teristinus. Pagiua qualitas silmili ter esit pasionis incremeninh iuni; lateristo gae dilficulter delebilis , planeve indelebi κ. Non defuerunt pbilosopbi,qui moribus puriterque diciplinu babitum dicerent:pUMimque qualitatem in ira,odo, ' reliquisl perturbationibus ex languore. caliditate porα 'oe' ditates nur in babitu ex infictione ponerent, c' in pagiua qualitate Cr aegriturine: π proinde a partici a - pando bubiim uel adicto iuret ciuidetur ealtituε:ub asersti tis' terando autem polua qualitas uel pasito. Potentia, ut in , infante eum dicimus cuinorem vel iracundum espe: pomtentia grammaticum uel musicum vel .hronomum, ex ommnitio eorum quae in praeflentia no pinit exercere u i tema, poram accessu contingens , ut id pinit et cere. Impotem uero eum,qui capax non est natura ad aliqua sim obeania. dam actionem:ut bomini uolare imposibila ni, π aquila in aqua uitam ducere, er equo Amocinari, Cr caetera
quae fuctu impo'bιlia. Figura dicitur linearis et cito, Fig r reique alicuivi expresio. Forma prominens qualitas sub Fρ GDE-ina, ex inhormatio, Cr interpolata colora sint qvi rimm in rebin accipiant inanima tis: Fora mam uero in rebia animatis. Alij fguram quidem Iasii
a se procedentem Formam verosupernam uocantpuper latiuum fletem. Ad ahquid generalim distributum, quadriiuriam diuiditur EviIententiae Grammatici quoque in uiantur: Fba. in naturam,firtunam,artem,Cr propositu. Vbι distribuistur simpliciore modo in fursum, deorsum, ante, pone, dextrorsum,uuors . sed singula uariam habent astrαctionem: nam eius quod est Aursum,multae disterentiae, in nubibu , in aethere, in astris ι ad polum Hupra polum.
204쪽
bia lacu evariantur. Quando autem diuiditur in praesens, in avis. praeιentumM' Iuturum tempM .Praesens individuum,resin qua diuidiantiar. Facere distribuitur in rem,or orationem, Facere. er selum interiorem. A ctio per manuum exercitiu, perq;
in1trumenta omnia: π horu singula influus actiones sermo in omnιum ratιonu liomata Interroganti nundi quid bicinibι facusoccurrimus emocinatur,dilberit,intelligentia excutit. Pari in ea qua in anima Aint, er que in eorpore, P 6-
extremis igitis, uel geniculantibus, vel ascessu equali uel inaequati: ambobus pedibus uel uno cruris nixu Sesso quoque recta,prona, upinat4,alterna poplitis in genua mutatione,π sinu bbus. Recubitu pariter supinus,pronus,obliquu3,atque ita in cetera. composuum esse quoque ebi ia-dere et ut in aceruo frumenti, arenerat in oleo aqua,er se milibu3. Ex uarijs agendi figur8. Habere distribuitsr sicut saueis, in armatum , uel quomodocunque tectum esse. permum αtione aliqua aut impositione: ut in modio, in fidelia. reli- quisque Musis. dicimuε nanque modium bubere triticum,ui
numue Fabere Deliam. In posse'onem:ut eam quis bd bet opes iugumseri thabet,er similia. i
n v A N et I T A S diuiditur.) Diuidit genus quan- . .
titam simpliciter in species, quod genus partitionis tamens ne eulpa se tu tur cum disterentiae, per quas alioqui penera commodius dimidulitur, idoneae non suppetant. Tametsi in hoc genere nihil fuerat huc confugere, quando Aristoteles disserentias quantitatis binas ipse reliquerit explicatas, quas M, Valla deinceps breuiter perstringit, quod si quis cciis
205쪽
sitando altius inuestigarit, inuenerit triplex quantitatis dis
cIImen, ut quantitas: uel sit in extensione cuius species sunt linea, superncies, corpus: uel in successione, id quod est tentis pus uel in discretione, unde existunt numerorum species,&. . mensurae vocum humanarum, e quibus dein teps innume
rabitos propemodum species propagantur.' Antequam ad. generis huius an diuidua deuenias , quod apertius ex ipsa praedicamenti huius descriptione, ueluti tabula ob oculos
t iocus. Quanquam locum speciebus quantitatis AK stoteles adnumerat letiq; locus aliud te ipse nihil, quam siu-'- ί - - iacies.colporis .e8n Linentis, tamen quia appellatio loci ubera no est,sed altetum, nimirum locatum refieri, quod ex
pendet, apti. snkilis Arigentur locorum uocabula,uel in categotia eoru quelant Ad aliquid, uel ipsiusVbi genera. R v R 1 v s a quanto. Ostendit quibus disciplinis subin. seruiat nota quantii datas. Nam cum omnis dis lina tra- . dMur θartim definitionibus, partim etiam ratiocinationi- .hus,atque hae tractati ilόq.Eant,nisi ab eo qvi cuiusque rei 'genus ae species complectatunquam facultatem puςstavra. Tegoriarum cognitio I tnequid Mathematici disserunt de clangitgdinibus. ccaeteris magnitudinibus, item numeris, hoc totum ex quantitatis sere categoria petitur. v EL ad alteram affectionem.)Musica sonorum distinctiones ,hoc est, numeros , tractat, atque aliud Min faeit. - quam quod numerorum uires ac natutas insonis expendit secundum consonantiam aedili uantiam, quamobrem di- .sces hic quod uocabula & geometrica,& astronomica , Scarithmetica, denique musica , quae Euelides, Ptolemaeus, Boctius, Iordanus , caeterique Mathematici persequuntur, ad hunc quantitatis ordinem sunt referenda.
I ALIT As diuiditur.) Scopus fuit Aristoteli ad hune
istivisiis. modum qualitate diuidenti, uelut locos quoida ostendere earum vocum quae ad qualitatis categoria pertinerent, tametsi solita sua obstulitate rem per 1e obseuram x nouam . . obscuriore reddit. Sentit enim quod omnia uocabula,qui--bus iacultate uel eognitionis, uel honesti rite nominamus. sub hoc genere qualitatis sint dirigenda.Talia sum sitientia rum artiumque omnium:item uirtutum ac uiti unti Omi-
206쪽
na.Nam ab his rebus omnibus, quales quidem appellamur. Quaetenti enim, qualis hic homo recte respondebis:est do .ctus, medicus, iurecosultus, theologus, uerus, uanus, castus, libidinosius Porto affectione, quam alii dispositione uocat, hic intellige propensionem quandam siue corporis, siue animi,&uelut praeparatione , quae tanquam gradus quidam sit ad iustam persectionem siue s eientiae, siue uirtutis. Ergo quae voees ingenii propensionem inclinationem ciue significant ut dotalis et quoque ad qualitatis gregem sunt referen . HABITus est.j Sic mobilitas agilitasque digitorum, affectio est 3c dispositio ad artem pulsandi citharam, quam si iugi exercitatione intendas atquo augeas, fiet ex affectio ne habitus, id est, prompta & expedita facultas, quoties v lis,'eitharam pulsandi, ut non tam arte quam natura contiagisse tibi eam uim uideri possit. Idem censendum est iu in cae
teris facultatibus usu uenire. ν i . . . . - Π
ίε Ass i va qualis similiter. passiones intellige aduenistitias affectiones permotionesq; temporaneas siue corpo ris siue animi. Corporis, ut calor, frigus, albor, nigror, si subito obtinganr adueniantque. Animi autem, ut ira, odium, gaudium, laetitia, spes, metus. Nam haee & similia pro tempore & aecedunt & recedunt. Sentit ergo Valla harum pactionum confirmatam consiletudinem , qua homines dein nominentur, constituere speciem qualitatis. Nam si subito talia recedunt, non denominant eum cui obtingunt Neque rariam
enim qui ira tangitur, eontinuo iracundus dicitur, sed apud m. b. viquem ira desidet, & uelut passionem habet, is
eundus dicitur.Cuius generis denominationes hoe genus passiuae qualitatis. Doraue , uAa. ν As s rv AM QI E qualitate in ira. , Hoc est, ea quae facit δε cueritis sensum pati afficique, ni pallor ex timore, cuius generis simicolores, soni, ae frigiditates. Breuiter quaecunq; aliquo se suum percipiuntur, quorum omnium uoces in nunc communem locum passiliae qualitatis pertinent. Porro quod iram, odium, inuidiam, ac similes animo tu affectiones, itidem in ordinem avpellationeinq; passiuae qualitatis redegit Aristoteles,haec accidit,quod denominatiua horum, ut iracundus,
iucundus, liuidus, & similia, ab alii mi pastionibus affection busq; proficiscuntur. Sunt autem animi affectiones, odium,
207쪽
ira inΗidia, livor, non alitei atque corporis affectiones sunt, eat orifrigus, albedo, nig, edo. Izo. - QALEDITA TR s porro & frigiditates nune in habitu Scasse one ponerent. . Scitiset si quando iis considet en- . tu Corum ratio haberetur, ut ad pat endum aliquid, aut perficiendum, uel praeparationem, ues facu tatem habeamus. Tametsi sententia Vita Arahi in nullo neque.uccessiim , --Σque recentium scriptorum lecta est, hoc tantum seio, quod . Aristoteles calore assici corpus obiter dQως , tractans pri- . anum genus qualitatis, us. im colligi posse tu Mawi , calo-nrem, ut est praeparatio a 4 habitum aliquem addensistum; siue se in inoctis, sup in partibus, ad primum in ins s
is. I uni quae his sunt contraria , naturalems 'dam in- .fumitatem, ineptitudinemq; ad aliquid significasciae ut mol- . dis, quod infirmum significol ad resistendum , imp Iumis, in is secundus, inamoenus insci uus,jndocilis, morosiis,difficili ἔ, asper, &. si qua sunt limi ia, quibus abhorrentem a re quapiam indolem , naturalis facultatis infirmitatem sigmhca- . mus. Et sane tot lunt huius gen eris loci, quot funς ai s ulrtutesque, ad quas homines p pr naturam uel sompositi. uel incompositi de praehenduntur, quare haec rario maxime petenda ex phy siognomia Ariit telis,ln qua animant Ium, praeocipue uero hominis, m do is dii crimina nominatim tractantur, qua de re aptiu4 jη is siprione fabulae. Figora p ova A dicitur linearis emctio.) Cuius generis sunt fissuram Arithmeticaru, Geometricarum qi uocabula, ut triangylus, quadrangulus, hoc est . cubus, sphaera,orbis. Naqwd haec omnia ad speςie hanc pertineat, argum to est, . thgniatici haec cinuria ceu per figura, ceu genus definiae,
208쪽
eum Meunt: Triangulus est figura, tribus angulis aequalibus inclusit obstat quod eaedem hae uoces, ii ut spatiam. gnitudinis significant,considerentur,ia quantitatis praedicamento collocentur. A n aliquid generalius.)Ad genuu naturς pertinet agna tionum cognationumq; uocabula Massinitatum: haec enim omnia naturalem sanguinis coiiiunctionem significant, pa- . ter, filius,foter, gener, nepos, a S patruuS,mater ra,Pepti S. aliunculus, glos. leuir, nurus, &c.quae Iureconsulti persequunt uindoctrina luecessionis haereditariae&gradibus. . Ad Grturis autem to eum collocandae sunt seruitutis domi tmi, possessio sis; & similium conuanctionum uocabula ut docminus seruus, herus minaster, princeps subditus, patronus , cliens. & si qua sint alia fortunarum necessitudin unaque nomina Atyartem porro pertinent ut exemplis agamus pr eptor d sic muss, i moerator miles, architectus, altaque uaessitam si nisi alii nem aliunde vehati mutuantur, quando omnis artisti operis alicurus est artifex et de omnis qui docet aliquid,& ab alio discir, tot snt relationes, quot sint species artium, quibus docendis discendisque opera hominum coniunguntur. Pro posita demque iuntnoluntariarum necessitudinum appellationes, ut amici, inimici, hostes, pacati, conuiuae,contubem .iles, uicini ac similium nominum, quae coniiunctionemaliquam inter homines consulto sesceptam
RV A N D ci autem diuiditur. Species enim praeteriti temporis sitiit, modo,dudu heri, nudiuitertius, nudiusquar nQuantis. tus, ab hine mensem, ab hinc biennium, centum ab hinc an nos,&similia discrimina, quae utcunque circun loquendo: explicamus Itidε suturi teporis species sunt paulo polt, statim poli horlim, ad uesiperam, cras verendie, proxima septi, mana sequenti mense, annos poni decem quq rationes pertinent proprie ad Chronographos obseruatores supputatoresque temporum.
FAcERg distribuitur.) Primus locus categoriae ipsius actionis sumitur ab ipsa re quam faciamus agamu Sue, ut fabrificare. aedific are coponere, itatu erc. sereret metere, quod Facere. genus distinctius explicaueris, si lingularum artium &rusticarum & mechanicam locos seceris,& quodq; genus faci edipet
209쪽
per instrumentorum. quibus fiat, uarietatem, in speeter distrshuas. Tales loci,agrum e tere, architectari, fabricare, na. uigare, sarcire, lactare, pingere, fingere, sendare, texere, eo flare , quae omnia se eundum materiam diuersam, de inllia mentorum, quibus utuntur opifices, uarietatem, deinceps diuidi possunt. Nam infinitae sunt species huius caxegoriae, eum acitones ipsae sint in finitae. aT orationem. J Sensus est, alterum eaput esse sumen dum a neultate loque adi .Loqui enim species est ipsius actionis. ad quem to eum pertinent sermocinari, disputate, disseis
rere definire, diuidere, ratiocinar', eontendere, asseuerare, affirmare, negare optare, precari,petere Latine loqui, et es, Germanice loqui. r
E T sensum interiorem. Sentit enim uerba, quibus actiones interioris hominis,id est, animi, declarauimus,ltem peristinere ad hane eategoriam, euiusmodi sunt intelligere, imaginari, decernere, cogitare statuere,dubitare, creaere. spera. te, & similia multa; quae singula deinceps diuidi possuci tans ecies, nee ad indiuidua deueniatur. P ATT. Breuiter eadem est ratio eategoriae huius speries deducendi, qu.am tradidi s explicuimusque esse actionis. Cuique enim actioni resipondet sua pallio. Divide ergo pastionem secundum discrimen earum reruru quae fiunt. Fiaunt autem opera uaria manuariis artibus. Itςm di eutur multa & diuersa: fabri eantur denique in omni osticina, quae uarietates diuersas faciunt species passionis. Sed δc huc pertii ianent quae de generibus motionum dis utant Philosophi,ut
mouere, generare,corrumpere, augere, minuere, de loco ialocum transserre, atque horum passiva.
- M a a E R Ed Tot sunt species habitus, quot sunt figurae
tum armorum, tum uestimentorum, quae a corpore habenis
tur. Huius generis lignificat loricatum esse. galeratu in , pileatum tunicatum. Breuiter appellationes uestium & armorum in hanc ea tegoriam sunt digerendae. Item habere dicimur permutatione aliqua, quomodo uir habet uxorem, uxor
210쪽
bin omnis orattir ambiguitus,consequens viretur, ut ambiguitatu , siue quaestionum genera offlendamus,quae uetera conflensia Philosopbo-r-, - boti di uel naturae coelestisunt eognita,aut omni sol uia ut solis peritis hominibuου explorata. Quaesolin turae eaelesti cognita,nefas indagarri que omnibus cerata, Ira di dii tando exquirere. sola restent igitur periisti tantarat inplorata,ratione Cr intePletia patefacere, quora ratio est omnino quadripartita. Quaerιtur siquide Pan sit quid sit, quale sit, Cr cur sit. An sit ut Vlasses Aiace
occiderit. An ultra InZiam sint populi. An Genua a Magom Poeno sit diruta,Cr a Romanis restituta. Quid sit bo-mo,quid sit eclipsis,quid sit continentia,quid sit electrum. Quile sis: ut qualis sit indica natio, qualis fuerit Plato, qualis Nodus celtica, qualis Neroniana vita. cur sit ut, uti Q 'cur coelum rotundum: cur bomines ciuitates condiderint: i cur leges,quibus tenerentur sciscendas esse existimauerint, e*r Gallarum rex in Italiam duxerit exercitu Proinis, An Α, si sit,coniectura explicatur hoc modo: ut cum queritur natarine sit ius inter bomines,an opinionibus: aut eam quaeris tu quae fierit origo cuiusque rei, ut, que origo Grammasticae aut Rbetorice , disciplinarumve reliquarum : dot de interitu , ut num sit in homine virtus interitura. Qtus Quusit.
sit, finitione explicatur: uterem quaeritur,quid sit iustiatia, quid sit scrilegus, quid sit aether: propriumneste reocte loqui grammatici ornate dicere sit ne proprium oratoris:aut quot sint partes orationis,quot sint uirtutusenera: aut si quaeritur, quae sit natura duari editiosii gloquosi, inful I. QMle, sit 'ne appetenda gloria, an expetenm Qualesla. da