Petri Seruii Institutionum quibus Tyrones ad medicinam informantur libri tres eiusdem Prolusiones duae ad instruendos inflammandosque ad artem Tyrones accomodatae

51쪽

tiber Primus. 3ygenitae. In secundo igitur membro age mus de partibus organisque attrahendo aeri accomodatis, ut de Larynge , Aspera arteria, pulmone, musculis thoracis. In tertio membro agendum nobis erit de A

terijs , cordis necessarijs instrumentis ad euomendas fuligines &c. In ultimo huius sectionis capite agemus de organis virtutis Naturalisa quae cum sit Altrix, Aut si,& Generatrix; primo de Altrice ,& Auctrice, deinde de Generatrice agendum. Et altricis quidem instrumenta vel primaria sunt , vel seruientia; in primo

membro Primarium tractabitur , nempe Ιecur, in alijs famulantia: quae cu vel praeis parantia sint, Vel exuurgantia , vel distribuentia alimetum; ideo iii secundo me bro agemus de Praeparantibus, nempe de

Ore &stomacho , in tertio de Expurἶantibus, hoc est, de Intestinis, quae chyli faeces expurgant; de Cista sellis, quae sanguinis biliosum excrementum; de Liene quimelancholicum, de Emulgentibus , Reni bus, & Vesica, quae serosum excremetum emundant. In ouatro de Distribuentibus, i. venis. & ita Altricis seu nutritiuae facultatis , & simul etiam Auctricis, scyntiam unusquisque adeptus erit. Iam vero quod iacit ad Generandi vim, quae tertia estinter naturales facultates; naec quoque in

strumenta habet & primaria & famulatia. Illa sunt Testes& Vterust haec vero vasa

52쪽

Institurionum Messicina spermatica , penis &c. itaque in quinto membro de testibus ac semine agendum , item de Vtero & languine menstruo. in sexto de Pene ceterisq; instrumentis geneis rationi seruientibus: & ita uniuersa de Generatione absoluetur quaestio.

De Cerebro

TAnta est cerebri praestantia , Ut non s

lum ceteras omnes corporis parteS

dignitate praestet, sed etia nescio quid diuinitatis habere videatur. Sane Homerus ορανον id appellat: & meo quidem iudia Cio , non iniuria, cum sicuti caelum domucilium est beatarum menti u, ita cerebrum rationis sedes, qua proxime ad Deum a redimus . Eius nomine intelligimus , meia desolam illam substantiam, quae intra cranium continetur: Rotunda praeditum ostfi mra,quia hqc omnium persectissima est, duabus tegitur membranis,&.obvallatur durissimo cranio , ut externas propulset iniurias. substantia praeditum est molli, al-ha, & ut diximus,medullari, ex purissima nempe seminis parte genita. Mole Ingens est, & omnium animalium magnitudine praestat, nimirum, ut intelligamus ad ratiocinandum a natura sectum esse; non ar δ ad

53쪽

Iiber Primus.

ad brutoru munia obeunda; situm est in editissumo corporis loco , ut OculiS como dius uti posset, tanquam exploratoribus, utque appareat eum esse veluti regem ceterorum membrorum, quibus quasi in regia, ac suprema corporis parte ledenS,imperet. Πῖ igitur cerebrum facultatum animalium, hoc est, principum sevstiuarum, ρο motiuarum omnium sedes, animalium sirituum oscina, ac seminarium, ct neruorum, princia

pium a Quod cum ita sit, peroportune mσfacturum puto, si horum omnium facultatum rudimento aliquo vestrum informem animum. Cum vero facultates principes triplices sint, in primo, huius capi tis mem bro de hisce omnibus agemus, hoc est

De Imaginatione, Ratio cinatione, & memoria

Membrum 1.

IΜaginatio φανωπια,1 Graecis dicta, est

illa animi facultas, qua comprehendit obiectas sibi rerum imagines a sensibus externis. fit enim, cum facultas, & spiritus in neruos diffusi fhauriunt ab externorum sensuum instrumetis impressas ab obiecto imagines, cerebroque deserunt. Vis enim illa cerebri cognoscit quidem species, iadeamque remu,nihil tamen in at, nihil B 6 ne-

54쪽

3 6 Institutionum Medicina negat, sed quales sibi a sensibus delatas accepit, iudicio ac rationi examinadas com mittit: circa quas versatus intellectus, ait, ac negat suo arbitratu. Iam vero hae ambae, imaginatio scilicet, & ratiocinatio , eas Omnes species concredere solent Meis moriae , fidelissuno specierum custodi, ut cum libet, inde repetere,& depromerupossint, tanquam e diti mo haerario. Horum omnium mirabilis plane vis est. Im inatio ea praestat, quae natura ipsa admiratur ac stupet. cum intenditur fiῆiaturque embryoni, longo satis interuatio dissito,imprimit alienissima; tenelli corporis structuram speciemove deformat, mutilat membra, numerum auget, mutat situm, colorem obducit naturali dissimilli

mum. Hic ut eleganter describit Badius

licet omnes interni externiq; sensus ocientur, non tamen feriatur: somnio videt ocimnia, intelligit omnia; etiam ea, quae non

possidemus,per imaginationem quandoq; cum magna animi oblectatione adipiscimur. ditissimi per eam evadimus, etiam si maxime egeamus: Reges sumus, etiam si plane serviamus. quod adeo verum esse, imaginatio nobis persuadet, ut & suauiss- me eis oblectemur,& Accenseamus,cum eiusnodi per imaginationem Eoncepta, futilia esse intelligimus. unde qui medicorum opera cognouit se regem non esse,

55쪽

ribeν primus. 3 nimirum ea imaginatione delectabatur. . Tam firme quandoque haeret , Ut nulla possit ratione avelli stam valet polletque fix ut quodlibet animo ac rationi persu dere audeat: Cuidam se nasu habere pe- .dalem atque cubitalem persuasit i alio viatreum habere caput , alio clunes vitreM. Columbam esse alio, fio murem,dolium, cartaceum; imo vero noui , qui imagina-hatur se daemonem esse, alium qui Deum, alium qui Imperatorem, alium qui Pontiuficem Maximum. Noui& alium, quispianoso & aculeato nodo gulam p mi atq; intercludi vociferabat , seque propterea ne tantillum quidem ingerere posse , Vel

iuratus affirmabat, & tamen Cappuccino habitu se Deo, ac D. Francisco multos iam annos addixerat: quem certe dolo curauia muS. nam inter vomendum ab helleboro exhibito, in amphoram humores vomitione reiectos excipientem, iniecimus clam ,

Cappucinom inscio, nodum praegraiidem aculeis plenum, & ad id paratum. Ille viso

nodo, nobis ac Iamantibus, manus ad caelum tollit, Deoqne immortaleS gratiam egit, quhd tandem ab immani morbo,daemonibusque euaserit. Μanibus praeterea gulam & oesophagum contrectare caepit, atque certius explorare, num quidpiam,

reliqui factum fuerit, identidem deglutire

pituitam, panem, aliaque, quibus certior

fieret de abacto iam malo dimone,deque

nodo

56쪽

3 8 InstituKmum Medisina nodo aculeato reiecto. Imaginationis igiatur magna vis est, ac plane mirabilis. Neque minori admiratione spectamus memoriam . tanta enim huius est praestantia, ut bardus sit atque stupidus , qui eam non miretur,non stupeat. Infinitas propemodum rerum species non recieit inoab , sed fidelissime conseruat inconiusas: poscente vis ac voluntate, ordine promit o mnia, singula resert ad miraculum usque. Scripsimus in nostra Dissertatione de Vmguento Armario, iuuenem Corsum ea praeditum fuisse memoria, ut triginta millia snomina graeca, latina, gallica, barbara, significantia, nihil significantia, nullo intexse ordine coniumsta, semel tantum audita repeteret eode plane ordine, quo dictata fuerunt, ut Mureriis testatur in Varijs. Mirari solebam Cyrum, qui milites omnes maximi sui exercitus nomine proprio appellabat : Caesarem , qui simuI legere ,&tres quatuorue litteras dictare consileuit: Senecam, qui ducentos versus a se semel auditos recitaret: Mithridatem,qui viginti duo populorum linguas callebat.sed nuta sunt naec,si Corsilm attendimus. De Intelia lectu ac vi ratiocinandi satius est reticere, quam pauca dicere: illud silentio pretierite nequeo, hac una facultatelongissime nos ab aliis animantibus recedere, ac proxim accedere ad Deum. Diuina haec vis est,

caelitusque demissa et intelligit quae sunt,

quae

57쪽

Zibo pHmur. Is quaeque non sunt ό dinidit discernitquc , quae nullo possimi modo discerni diuidim Animalitatem, ut ita loquar , abstrastit ab homine quq nulla prorsus ratione abstrahi diuellique potest. Construit ea , quae natura coagmentare nequit. Res mole immensas exigito suo ambitu comprshendit. Immotus quoquoversus teporIS momet

pertingit, caelos penetrat, Diuos Deumq; adit. sed video me abripi ab eius praestantiari deducique extra cnorum. Hactenus

igitur facultatum principum eximia vis. Num vero hae diuersas in cerebro sedes collocauerint, an potius ubique omnes, &sine ullo ordine insederint, non satis constat apud omnes. Arabes eorumque Prin cipes Anicenna, & Averroes , esse loco, ac sede discretas: in anteriori cerebri pa te vetriculum quendam, ae veluti foue Iam esse aiunt, ubi imaginatio fila sit. In medio cerebro, alium ei e ventriculum, in quo ratiocinatio: in postremo esse alium in quo memoria inhaereat. Ratione id via dentur probare, satis aperta ; nam Vna facultas, altera illaesa, laedi potest: imaginatio, afficitur, integro iudicio a vi ex nisi ria liquido constat, a Galeno allata, de s Theophilo , qui perperam imaginatus, tibicines obstrepere in angulo cubiculi, recte ratiocinabaturehciendosesie, ex tu handosque. Ratio quoque laeditur,malem

assicitur ceteris non essectis: constat id exi hi.

Di iii sed by Cooss

58쪽

go I Uitumnum Medici historia a Galeno de phrenitico relata,qui obseratis intus ianuis apr*tereuntibuS nominatim appellatis sulcitabatur, num i berent e fenestra a se proijci vasa proprijs nominibus, ordineque recensita: in quo . sola ratio laesa erat. Memoria, & ipsa laedi tur ceteris integris. aperte id comprobat Tucyditis historia, de ea, quam delcribit, peste. nam fuerunt, qui propriorum etiam nominum obliti fuerint, sano iudicio &imapinatione. Praeterea, diuersa est cereis bri rubstantia, anterioris mollior, nempe ut prometius exciperet rerum imagines, posterioris firmior, ut firmius exceptra retineret: media medio quodam modo habet, ratiocinationi magis idoneo. Demum sinus,&caueae,quas in cerebro esse, docent Anatomicis id clarissime testantur. nam ideo in anteriori parte natura Vnum snivn esirmauit, in posteriori altu, alium in media, ut facultates diuersis sedibus inhaereant , & una ab altera locis discreta

nou confundatur.

Ceterum longe aliter a Galeno statutum est: putat enim facultates omnes ubiaque locorum insedisse,& alteram ab altera non loco,sed vi & energia solum dissidere. nam 8. de Usu partium est, facultates non solii in caveis ac sinibus, sed in toto etiam cerebri corpore omnes contineri. & lib.3 ode Placitis, & sexcentis alijs in locis,ut notat Laur. id artestatur. Suadet id ipsum r.

59쪽

Li γ Primus. Artis non contemnenda: nam & attratrix,&retentrix, imo & expultrix, quae illi contraria est , in eade parte una omnes amice coeunt: quod si ita est, quis adeo hebes est, qui miretur , tres simul facultates in cerebro simul degere, quae nulla inter se contrarietate dissociantur sed altera alteri amice inseruit nam Phantasia memoriae rerum species committit, memoria obiectat eas clem rationi, cum usus poscit. Iardi autem solam memoriam ratiocinaliene sillaesa, mirum no est, quia & una retentrix saepe laeditur, nulla plane noxa expultrix affecta; & attratrix non raro nullo praemitur morbo, coctrice languescente, ac sere

collapsa. Anterioris vero cerebri mollior substantia, durior postrema non arguit diuersam facuItatum sedem, sed solum conuincit, ibi promptius, hic persectius secutitateS edere operationes . nam mollior

cerebri substantia promptius operatur, durior paulo segnius, persectius tamen. Phantasia, quae subiecto gaudet molliori,

ut promptius excipiat externarum rerum

species, suas in sincipite perfectius edit

Operationes: Memoria, quae paulo duriori inhaeret subiecto, ut acceptas a phantasia species diutius conseruet, in occipite si mius tenaciusque suo sungitur munere 3 non tamen sequitur, ut vel ea in sincipite

solum sita sit; vel haec in solo occipite. De caveis cerebri ac sinibus non est cur multu

60쪽

a. Institistionum Mediei laboremus. In anteriori elaborantur spiriatus, perficiuntur in potieriori: horum elaborandorum causa sinus a natura e his mari sunt. Qui plura desiderat hac de re Laurentium adeat. nos enim epitomae stil- demus, quaestionibus parum intendit.

De Nervis Motus & Sensitis Communibus Instru

mentis Membrum a. . CVm cerebrum , facultatis animalis

instrumentum non solum prim pun operationum principium sit, Vt mox vidumus; sed etiam sensus & motus ό iure de issensus motusq; instrumentis agendum est. Instrumenta autem,duabus hisce functionibus seruientia, cum Vel communia amishobus,vel singulorum propria sint; primo agedum videtur de communibus, deinde de proprijs. Communia sunt nerui, sensui motuique aeque seruietes . peculiaria vero permulta,ut sensus quidem Oculus,Auris, Lingua, &c. motus vero Musculus , &si quae sunt, alia, de quibus inferius . . De neruis autem hic agemus, ut instrumenta sunt. nam etsi in prima sectione recensiti a nobis sint inter similarus partes; I ta-