장음표시 사용
131쪽
Immediate lidere actionein aetiones hias sequi morbumdictum est svehementerJ propterea quod etactus venenosi semper sunt in eis tremoac licet sit placida actio illorum semper deterior producitur e fectus . Vltimo loco dicitur sob vim veneficam I ad differrentia se
Brium grauium, & ardentium, quae ledunt coς vehementer, & immeis diatemon tamen venefica qualitate, quemadmodum in venenis, sed quantitate humorum,& qualitate praua. Vnde coneludendum est, venenosos affectus non esse nisi dispositionem praeter naturam cordis primario stat , & maxima vi inficiendo actiones, propter eorum malam, venenosam,putridamque naturam. M Musa morborumvenenosorumproxi-,Wremotis
lenus primo prorrheticorum libro comento r 743e 7s.sectione tertia.& 3. Epidemiol um libro probat venenosos affectus non semper productos fuisse a venenis assumptis, vel applicitis. vel aliquo alio modo, sed per se sine ullo prorsus veneni a iIio in corpore humano venenosos affectus gignir propterea de causis immediatis momborum venenatorum loquentes dicemus, quod duplex est ordo cognitionis venenosorum morborum, causatque illorum intelligendi ..ν--ui continebit causas venenosorum affectuum,qui per se in cor Pore vivente nastutur: alter erit,a quo auxillo venenorum quocu Me modo introductorum in corpore vivente procreantur ea. De primo modo loquentes ,de eiusque causis immeris alis dicimus, causam horum omnium morborum nullam aliam esse, nisi vim quandam veneficaru acquisitam a quatuor primis qualitatibus, agentem ita corpuς ipsi subiecium,Se magis dispositum, a quo mixtum veneficum postea re' latrativerum venenum gigni in corpore potest dupliciter , vel per putredinem absque ulla mixti dissolutione,vel per corruptio nemun qua
mixtumdissoluitur in fimum erramMineros,pr-msmateriamἶ H ius autem materia potest esse contentum , &continens - Contentum, di excrementum,& alimentumve sanguis menstruus,semcoinc c.Con
med ut paries lacidae, in quibus calor putredinalis,& veneficus age-
132쪽
're poteta Causa efficiens morboram venenatorum est calor, alteran
& corrumpens; nonnunquam serinam in corpore vivente introd cens humanae naturae Contrariam, qua ratione venenum verE dici potest: si vero contentum euadit venedicum, tunc eius subiectum est e crementum, & concurrit ut agens, ut in morsu canis rabidi, qui rati ne excrementi omnia excrementa in suam naturam veneficam , &
literiam eonvertiti Modo in continente, ut in febre pestilenti, dum c lor paritum selidarum igneus euadit, & praeter naturam: Modo & in contento, & in continente, ut dum homo rabie corripitur, de calor est igneus, & praeter naturalis, & in contentis, & in partibus selidis. si autem continens est veneficum, subiectum veneni est continens, ut in Sphacelo,a quo ascendens vapor,& cor petens hominem celeriter necat; de totum corpus est subiectum veneni, non tamen totum veneficum dici potest: fi vero putredo est cum mixti dissolutione ipsa quoque duplex est: alia naturalis,di alia praeter natura naturalis dicitur, quando mixtum non calidius, sed potius frigidius euadit et piner naturalis vero e contra per exustionem, & assationem fit ut mixtum in cinerem degeneret: Itaque non omnis puti edo dicitur venefica, sed tantum putredo in ultimo gradu, summa.L putredo,& ea ipsa vocat svenefica, quae etiam perficitur & ratione locioquoniam,quae in venis magis venenosaest, quam quae extra illos ;& ratione materiae, nam si materia alimentalis putrescat, magis est venenum,quam si excrementitia, unde deterior exsemine, quam xx sanguine menstruo resultat abes,hoc docuit Gal.6.delocis assectis cap . Et denuo ratione Agetis;quo,hoc potentius,& peius venenum gignitur: De secundo modo differendo dicemus, nempe de venenis, aut assiimptis, vel applicitis quocumque modo,quaedam operantur per suam qualitatem,quaedam a tota substantia,seu proprietate, ut dicit Avicennas sem sexta tractatu quarto Primum autem genus subdiuiditur, quia quoddam venenum est patrefaciens quoddam corrodensaliud mortificans, quoddam inis
Digidansaliud adurens,aliud Bupefaciens,aliud raddendo,quoddam oppilahdooccidit. Quae ero a rota substantia occidunt sunt omnia fiunt in mixtis ; unde deterius est venenum expIantis, quam ex mineralibus, peius ex animalibus, quam ex plantis, ipsaquo
133쪽
agunt &manifesta, & occulta qualitate in corpus humanum, vel fi Leitate,vel caliditate,vel utraque excedeate,ut calorem lanatum superent.Ea serrh agunt ration quae ab occulta proprietate operantur,vela tota forma.quae licet nobis ignota sit,ad primas tamen qualitates r ducitur. Undecausa esciens nulla alia est,nisi natura ipsa uniuersalis, quae quaecunque potentia sit solari calore tanquam proprio instrumento ad producenda omnia mixta utitur, atque enumerantur inter venena Quare causa materialis horum Omniu triplex e quonia quidquid venenum inuenitur situm est tanquam in propria natura vel in vapore,vel in humore,vel in aliqua parte terrestri. Finalis vero causa, ut ex his alimentum multis animalibus, & ut medicamentum ex his
corporibus adhibeatur . . . o Sia suo genere assectum prater naturam morbas venea sus contineatura a
ETsi a multis approbatissimis. & magni nominis medicis, affectus
venenosos sub nullo trium generum Ordan nempe morbo, mor hi causa,& symptomate, quae a Galeno commemorata fuere,compra hendi posse, sustineatur. unde alia genera modo totius substantiar,m dis formae. modo etiam materia illi inuenere m eorum opiniones a recentioribus praeclard, di diffuse fuerint reiectae, dimissis omnibus quaestionibus, & omnibus rebus non necessariis, examinabimus dii, renter sub sua trium illorum generum serie certissime venenati as tectus contineantur. Veruntamen cum delfiniuimus supra illos, quod scilicet sit dispositio actiones lςdens, quot erunt in rerum natura dispositiones, a quibus icduntur actiones, totidem morborum genera esse necessarium erit. Dispositiones vero, quoniam sunt effectus peromanentes corporum compositorum, operae praetium est videre, quot sint compositiones, circa quas fieri possunt morbi. Aristotiles Perip reticorum princeps secundo de partibus animali um capite primo docuit tres in corpore vivente Asse compositiones e Quarum una fit aqua.
134쪽
qualitatibus primis elementorum, quae sensui non patet. se unda fit ex
ipsis elementis,& est coinpositio partium similarium,nempe carnis,nerisui, ossis. Tertia est ex partibus similaribus, nempe paritum instrument Iium faetiira compostra, nempe manus, pedis, aliorumque similiuin instruinentorum . Prima cum sit sola ratione contemplabilis omittitur. Aliae igitur duae dispositiones, a quibus oriuntur actiones, una simila rium, altera instrumentalium partium, quotiescunque integra, & sana permanent, Oritur sanitas; si uero contrarium eueniat oritur morbus, &instrumentarius, de similaris, & quoniam cous duabus oritur medium mixtum, nempe tenium genus morbi oritur, quod uocatur solutio continui : Neque per hoc morbos uenenatos reponcndos esse in genere instrumentariorum, uel solutione continui iudicandum est: Cum aliquan. do fiant ut rMaliquando uitietur figura, magnitudo, situs, & numerus, cum hoc tamen non perpetuum sit, non est statuendumanorbos illos r ponendos ege in genere morborum solutionis continui: Propterea cum
illi laedant cor ipsum, dissoluantque temperamentum & harmoniam .cumq; hoc pertineat ad partem similarem ipsius cordis; operae pretium est fateri. hos morbos esse similares, & consequenter reduci debere ad genus malae temperies: quandoquidem temperies ipsius cordis destratitur. omnino a ui uenefica interdum secundum caliditatem,frigiditatem,& ueneficam siccitatem. Erunt igitur morbi uenenosi in genere similarium poncndi,& consequenter reducendi ad malam temperiem: quare cor cu primario sit issum, aliae partes uero si lςdantur,leduntur a proprietate ueneni post cor; quae respicit magis una parte, qua alia, ut puta pulmones,caput,iecur&c. Vnde patet solutio illius dissicultatis, quare cor in uenenis sit prima pars laesa, mox & aliς. Dicendum hoc sicri r tione spirituum, qui primi sunt infecti, currentes, effugientesque ad cor. tanquam ad propriam sedem, contribuunt ei ueneficam qualitatem, &naturam propter eorum moram, non ut vacui, uel ratione attractionis,
ut alii iudicarunt, neque aliae paries infestantur antequam cor Iςdatur, etsi uideantur primo insectae: principaliter, & primarib infestatur cor.& maior est insectio in corde, quam in aliis partibus, ab eis non omi tedo ille,suam naturam post insectionem cordis infestare ceteras partes secundum suam naturam,& proprietatem particularem.
135쪽
ne morborum venenatorum, o venenorum Mere ρει
VEnenatorum morborum propriae differrentis desumendae videis
tur a propria eorum cavi materiali, quae tota sua substantia doleteria est, &contrariatur vitae. Haec autem considerata in relatione ad humanum corpus, quod corrumpit, & in suam natur conuertit ea tendenda est,uel penes temperiem.& formam, vel penes proprietatem ab eis fluentem, vel penes originem. Si primo consideretur, vel magis temperamento, quam spetie, & forma humanum corpus necat, & sub ea tum frigida, tum erodentia venena continentur . fit magis vero Q ma,& spetie necans, sub hac Galenus putrefacientia venena comprae hendit.Verum quoniam frigida, & erodentia venena in tenuiori su nantia subsistuiu:ideo illa solum deuorata nos interimul, haec aute nos extrinsecus attingentia labesectant, unde pro corum maiori,vel min ri vehementia,&tenuitate, vel extrinsecus occurrentia. vel intus exhiabita,varios morbos procreare, celeriores, & tardioi es ad necem vide, mus. Quare colligimus, quod cum quattuor sint occultae, & venenatae causae principaliores; totidem occultorum morborum, qui ex illis o
tum habent,differentiae,seu speties ponendae sunt. Si quidemalij m xime ab inquinato,& infecto aere:Alij a simplici cotractu et Alij a moris
su aut ictu:Alij denique a materia venenata, quae intus sumpta, ac d uorata sit,contrahuntur. illa autem disserenter necantinam vel frigida,& errodentia,vel calida,& sicca venena: vel modo aliquo alio euacu dolui resaciendo,corrumpendo, & quacunque alia mixta, cultaque qualitate interficiunt. Si veromateria venefica penes proprietatemab ipsa forma specifica fluentem consideretur,pro ut proprietas illius V neni varijs corporis partibus aduersetur,siue sintpri ncipaliore ut cor, cerebrum,& iecuritae minus principales, ut pulmones, stomachus, v sica, & aliae, ut varij insurgunt morbi, variae quoque insurgunt differentiae:sed occultorum, & venenatorum morborum praecipua genera ex principibus partibus obissis Corde.Lcerebro,& iecore,constituerDda censemusnum quia venenolinomine maxime digna lant, tum quia sine
136쪽
sine principalium,& presertim eordis,laesione,etiamsi partes famuli res a venenis vitientur secundum eorum proprietates, nisi partium principum, cordis primario sequatur laesio,non merentur nomere dei terij, & veneni. & propterea, quae deleteria cor ipsum primario obsident, trium generum sunt. Vel enim ab aere pestilenti procreantur, de oriuntur febres pestilentes cum peste. Vel ἀ venenis extrinsecus occurrentibus,quae propria venena dicuntur, siue a mixtis inanimatis, Gue a stii prinis, liue ab animalibus proficiscantur . vel tandem a ven nis fiunt,quae in corpore nostro generantur, quales sunt sebres pesti Ientes abs lue peste , semen corruptum in corpore , sanguis menstruus
retentus i sangu)S Concretus extra venas, aut alia corrupta materia, imius genita. ae vcro cercbi una offendunt varia & ips i sunt,pro desci riorum natura,& facultate, ut Hydrophobiaciolanum, Hydrargyruim Torp edo,& alia Quae vero iecur inuadunt sunt Lues Gallicassilephantasis, & similia,quae licet in illis partibus non realiter, I immerito venenosa simplicuer vocari deberent, cum non interimant,cor tamen in consensum paulatim praeter primum insultum attrahunt, & deleteria secunctum quid vocari possuut, cum cor debiliter primo insultu ostem dant per medium suae venenatae qualitatis. si vero differentiae sumam
tur penes materiae venenatae ortum,& originem,eadem methodo qn
admodum supra ostcnsum est de alijs hauriuntur illae . extrinsecus tMmcn nugis adueniunt,qu .m inti insecusaicet aliquando intrinsech o curant,ut notat Galenus 6. de locis affectis cap. f., ut in epilepsia a vapore venen Ois, palpitatione, syncope , aliisque multis morbis . de his autem sutis. Venentarum vero differentiae praecipuς, aliae desumintura mixto tanquam a genere,& hoc gignit vel venenum naturale, vel artificiosum . Venenum natu ale facit differentias penes malevam. ver quantitate m,vel qualitatem, vel praeparationem,uel operationem. Pe nes blatet iam primo unde venena fiunt, vel in elementis per accidens, ut aer pestilens, siue ex corruptione corporum, vel per fumum carbo num , & aliquo alio modo: fiunt quoque in aqua. ut quando animal aliquod vcnenosum aquam ingrediatur,vel intra terram, ut mineralia,
vel supra terram, ut fungi, hei bae, & alia: vel in mixtis, de hoc per se 'Pluramum,quare mixta deletetia vel animata sum et inanimata: ut ia
137쪽
mineralibus,chalcantho,arsenico,&c. Animatarum alia sunt uegetabilia tantum ut Plantaealia sunt sensitiua,ut Ferae: Ex Plantis insurgunt uenerna uel ex floribus,soliis,mictibus,sussis,uel ex radicibus. Ex feris quoq; alia oriuntur uel secundum totum,ut cantarides, i secundum partes, ut in uipera, & hae morsu, punctione,iactu, saliua, situ, manducatione lasdunt : ex his omnibus parantur pulveres, aquae, & olea: haec efficatiora, minus aquae,minus adhuc pulveres;salia tamen sunt pessima. A quanti. late,nam alia in minima alia in maiori,alia in media doli necant. A qu state nam alia ab occulta, alia a manifesta occidunt. alia frigida calida, siccaalia odore,alia tactu,alia alijs medijs interficiunt. A pr aeparatione, quoniam uarijs in formis ea praeparare possunt: Deniquc a modo, qu niam alia putrefaciunt,alia corrodunt,alia stupefaciunt,alia strangulant, nimis euacuant,alia diffoluunt substantiain corporis humani, & alia alio
Nomen deleterii,& uenenosi assectus non mereri,nisi prinspatiore
partes offensae sunt, supra ostensum fim eo ordine tamen,ut essesctus uenefici ab earum lasone producantur, propterea ordine eodem obseruato prius de morbis uenenatis; mox de uenenis signa nunc m m dium sunt proponenda, producuntur autem effectus ab eivuel in intemperie , siue in praua compositione. siue in soluta unitate, siue in mutata qualitate, siue in actione ista, siue in exeunte mutato, sitie quouis alio modomes prodircuntur x causa custa,uel manifesti,uel Euentur. Nutilum signum uniuersale mavis securum deleterii effectus extat illo r quod eum ratione medeatur morbis suspectis per sua signa,& per praesidia a propriata, & communia, nihilque iuramenti illa afferant ι inciendum ἡnim secure affectum esse uenendum . praeterea quando extat corpus f num,& sic sanum sine eausa de repente moritur,dicend um affectum esse ueneficum,propterea ab occulta ,& virulenta causa laedente proficisci
credendum qua in re si cit uenenata materia petat,pulsus imbecillitas.
138쪽
inordinatioque, retractio caloris ad cor relictis partibus cςteris: corpo risque cadauerosi apparatus, syncopeque, & alia similia si na nascuntur.
Si Cerebrum ueroagneus sen sus,capitis grauitates,turbulentia omnium sensuum; uertigo tenebrosa, timores, abolitiones quinque sensuum, uel omniunt,uel particularium , secundumque naturam materiae uenenatae tam frigidar, qu im calidae, siccae, uel mixtae,instarnationes,somni profundi, epilepsiae, & alia similia: Si iecur,mutationes statim in totum corpus apparent,dc secundum totum, uel secundum partem,uis omnis corporis dii perditur. Pustulς, macular nigrae, liuidae, excrementa alui cruenta, corrupta, foetida,uomitus uariorum humorum,necnon & crumti; urinae nigrae, turbidae, sanguineae in multa copia, & similia signa apparebunt rsi uero alias partes uenedum feriat, tam intrinsecus per se genitum, uel assumptu:n,quam extrinsecus admotum, omnia per sua signa debent inquiri , quae omnia a relatione aegrotantium, uel existentium, debemus inuestigare,ut si ab erodente ueneno,a frigiditate, ab exustione, a putrefactione: inorse,ictu,uulnere, contactu, quae oculis facile depraehenduntur,quare mi ij affectus procreantur,qui uel erunt acuti, uel cronici, coogniti, considerata eorum natura non di sculter cognoscemus naturam ueneni dc genericam,&specificam, quod nam sciscet. nenum proincreare ualeat illos affectus Verum uenenorum propriorum signa in duadistribuuntur tempora: Vel enim in corpore uiuente tempore uitae, uel in corpore extincto tempore mortis. ' igna distinctiva corporis uiue
tis,licet a Galeno primo de locis affectis capite quinto obscure,& secundum mentem antiquorum proposita sint, tamen quaelibet speties uen norum,tam calidorum, frigidorum, uel alterius generis sua propria si maper experientiam habent approbata: Vt in calidis estuositas in extremo, sitis indicibilis, febris acutissima,syncope, incendium in corde, linguae incontinentia,& alia huiuscemodi: In frigi disammobilitas linguae, corporisque sensus omnes orbati: dementia, epilepsiae, apoplexiae, letha gi,&c.In corrodentibus,exulterationes, & oris, linguae, e phagi, dot resque uentriculi maximi, uomitus sanguinis, fluxus diuersi, euacuatio sanguinis per urinam, impedimentumque eius, tumores, phacelli, &c. In suffocativis impedimentum anhelitus . cum singultu, sopore, sync pe frequenti , pupilla oculi occultatur , & soluin apparet albus color, totius uentris, & partium extremarum frigiditas, & alia similia.
139쪽
Inputrefactivisciebres exitiales,sudores frigidi. sttida excrementa,re hem oculi, & lingua nigrescit, & rumpitur, cadit pulsus, vel minimus extat,&αEx animalibus,qui vel mors veI aculeo, sputo, vel saliua, . Igna.Galenus libro de cibis boni, & mali succi capite 3. quattuor principaliora in medium proponit, primum mortificatio partis percussiae,.secundum putrefactio illius partis, tertium inflammatio ei ,quartum dolor circa illam eandem partem,&cum haec signa apparebunt in viil enere aliquo modo inducto in parte corporis humani, vulnus semper . erit venenosus,& exitialis, alia quoque apparebunt signa in progressu temporis, quae supra recensita suere . unde tempus non conteram in il , lis denub maniscitandis.Sed designis post mortem, si cadauer sedetur. quod inscctum fuit veneno ca i ita corrodenteque, auris erosio apuParebit, eiusque nigredo,partesque omnes circunstantes erunt exulce adtae, ventriculus erit perforatus ad instar cribri in parte inseriori, cum partis nigritie, & si animaduc rietur circa π tbratio .colligetur II teria venefica corrodens praesertim circa linistram parrem:am irebunt Papulae nigrae eminentes, vel liuidae per vitium sum corpus, & praeser-ιxim in parte sinistra,casus fiet capiIlorumaliquando unguium, & si noe decident ungues,apparebunt illae virides,mgrae,male olebit corpus,id que nigrum aliquando fiet. Si vero ccidauer infectum fuerit venenol Digido,In partibus vitalibus,& animalibus,contineiatur materia μω Iosa leseteria,corpus erit magis induratum Pinuus libuerumlo, capis te sexagefimo tertio notat unum singulare, & infalIibile signum, & estia corpora veneno defuncta neque a Feris,neque ab Auibus tentari. R itio est.quia quodcunque venenum, congelat,&exsiccat dulcem illam. bumiditatem, qua serae delectatae solent prosequi cadavera.propterea ab illis relinquuntur. De Proguosticis venena oram morDram, ct ----.
Alenus quinto de locis aflactis primo scriptum reliquit, quod Aa quemadmotum in manifestis agritudinibus ratio se habet co- .gnoscendi affectus naturam,& eorm exitum: Ita quoque io reconditis,
140쪽
veneficisque morbis ratio agnoscendi se habere debet: Nam quae cor
invadunt deleteria,&venena,quam citissime vel interficiunt, vel superantun quae cerebrum insestant tardius: quae vero iecur omnium diuturniores morbos gignunucum enim animal gubernetur ab illis tribus praecipuis partibus; Per cerebrum motus contribuitur toti . Per iecur nutrimentum eidem:Per Cor rigor,calo spiritus corpori viventi: eoisque letis,cum sit vitae sens,omnes vitiantur ceterae partes.propterea inisquirendus diligenter exitus omnium affectionum venenosorum,& ve. nenorum quoque: Ummtamen a tribus capitibus prognosticum d sumendum iudicatur.Primo a veneni origine. Secundo a temperame into,ac qu uitate euidente. Tertio a forma, a qua proprium tum nomen; tum esse sortitur. De origine. quae venena adhibentur pro communiis candis,& procreandis morbis siue ad intra,vel ad extra,vel quouis alio
modo corpori viventi,effectus,& affectus illorum semper magis leth les sunt, quam quae in corpore humano sua sponte signuntur, istique minus acuti,minas contagiosi,minusque periculosi sunt.hoc notat G lenus lib.de cibis boni ,& mili succi cap. 8. Si de venenatae materiae temperanto,apertisque qualitatibus fiat sermo, Venenum,quod nocet tota proprietate, deternis estiquam illud, quod nocet pei suas qualitates primas. nam hoc habet multa adiutoria contraria illi qualitati
Complexionalia Primam vero minime, unde corpori calido temporamento predito magis nocent calida,& celeriter, quam frigido temperamento, sic econtrMpraeterea magis periculosa sunt calida,& frigida venenaquam humida, & sicca: Item, si venena calida cum frigidis comparentur, calida sunt magis periculosa, ut cito, & in exigu i quantitate necanit frigida vero a natura superari possunt: Insuper si venenum sit materiale,terrestre, minus est periculosum,quam aqueum: m,gis omnium aereum I celerime enim creaturae per halitum, & prauos odores intereunt: Quae autemcontactu. morsu, aut ictu nou adoriuntur; quia facilius dignoscumur, aliquasque inducias praebent, facilius a medicis auxilijs superari possunt, sed occurrendum cito cum suis alexi pharmacis. inae tandem per putrefacientia venena corpora in- sttantur, aegre certe liberari possunt, praesertim dum tenui substa'-xia venenosa, & etiam lentore aliquo praedita sint: si vero de forin materiali venefica loquamur ; quando maioris erit activitatis venς-