장음표시 사용
211쪽
diculariter feriunt, & si vere ita non sit, a mat m MiciS tameita accipitur, quum minima sit differentia, sed qui a ateribus mouentur,nam diximus libro de lumine,ex omni luminosi parte lumen progredi. LXζmp Vm' . -nstantes Esto Sol A B,a lateribus radii veniant AI, ΒΗ, deci a se in foramine C D, in opposito pariete rotundam efiiciunt nfiguram B CH, A D I. quaesit HI . Secundo pupillanoitram tunda est, & in puncto coeunt radij cry stallim , & quum per rotundum foramen 1 puncto se diffundantur, pyramidem etnc iuchabentem conum in oculo in amplo spatio basim circularen , ut iam clarius diximus libro de visione. Τ ertio & quod V refert, quod non sub quocunq; angulo videntur , quae retrac Avidentur, sed stato, constitutoq;: nam res quae sub aqu-r, sub angulo stato refracto videntur, ut libro diximuS de rectione . Lucidioris gratia cognitionis exemplum δPPOnς non grauabor. Sit nubes ex adueris ex addensiato aere aspergin
212쪽
idest silauus,vltima pars nubis OH M I, a radio debilissimo co-
fossa. O M in caeruleu, quasi abnegationis & extinctionis lucisse intingit, mediuS PO G H aeque valens, colorabitur eo co-Iore, qui ex utroque componitur, idest viridi. Sed penitius videamus colorationi S modum,& quantitateS Rngulorum. Punctus E libere ad oculum venit. P. vero ad F venien S, refran Π-tur, & ad B venit, extensia igitur B F, relabitur in R,perpendicularis igitur ex PG veniet, e longetur quous'; coeat cum B F, & erit in R, punctus igitur P videbitur in R . Sic punctus O venit in N, accedit ab Β, elongetur N B, relabitur in S, ubi coit
cum perpendiculari H O: punctus igitur O videbitur in S. Sic punctus M venit per Qin B, relabitur in T , ibi coit cum C M ,& punctus M erit in T . Sed si uniuersa nubs E D MI a Sole illustratur,cur igitur sola puncta E P O M videntur Z Dicimus radium nostrum B E, construere angulum cum catheto E D, scit, cet B E D, qui fere semirectus est, vel minimum ab eo distanS: nam quum linea Horizontis in qua Sol A, oculus B, & centrum aridi S D semper sit, erit angulus B D E rectus, & si recte metimur distantiam A B, semper est semidiameter iridis , ut patet in vitione iridis in caelo apparentis, & in iride, quam paulo
post dicemus: Est ergo B D aequalis D E, angulus igitur B E D,
siemi rectus. Idem & dicendum de angulo BR G, BSΗ, B TI,& si aequales non sunt, tamen parum a tali angulo recedunt. Docuit me Plutarchus. Si qui S Soli aduersi IS aquam ore sumat,& ita insputet, ut stillicidia repercussum in Sole habeant actutum, comperit caelestis arcuS imaginem factam. Et Seneca. Vidi quum fistula aliquo loco rupta est, aquam per tenue forsemen elidi, quae sparsa contra Solem oblique positum, faciem arcu S repraesentat. Idem videbiS accidere, si quando volueris obsieruare fullonem, quum os aqua impleuerit, & vestimenta tendiculis diducta leuiter asipergit, apparet varios edi colo' res in illo aere asperis, quales in arcu fulgere solent. Ego igitur cum in cubiculo ore aquam efflarem ex opposito Solis, exasperginosio aere illo iris videbatur circularis, distans ab oculo meo per iridis siemidiametrum , & si oculos in altum attollebam , attollebatur iris, & si deprimebam deprimebatur, sic elateribuS,oculiq; motum sequebatur,& per totum illum asiperginosum aerem oculOS mouendo, mouebatur iris. Astantes qui
213쪽
me cum erant,illam non videbant, nec nisi qui post tergia erant, in linea, quae per Solis,oculi,& iridis cetrum transiret. In trans quoq; Sol per fenestra.quando erat obliquus, maior videbatur. Praeterea ; iride soridissimam pluries aspexi in Tyburtino fluuio, nam ab alto cadens,circumadiacentem aerem totum irrorat, ubi accedendo, recedendoq; fit maior, & minor ad oculi distantiam. Ex his concludendo, iridem non videri ni si sub angulo constituto. Cuius harc diffinitio. Iris est radius Solis refractus ab aere roscido,veniens ad oculum sub angulo constituto.
Hic patet dicentium errori, oportere nubem esse concauam, vel conuexam, quum in aere, in cubiculo irrorato, non conue-
Aa, Vel concaua nubes, sed recta, vel irregularis est . Iridem non nisi sub constituto angulo videri Frop. XIIII. N Os ad hoc demonstrandii aliquibus mathematicis demostrationibus utemur.A duobus puctis in diametro circuli
sumptis, quorum alterum in extremitate, alterum in centro,
plures quam duae rectae lines non constituentur ad easdem parmῖς , ad aliud, atque aliud circumferentiae punctum. Nos sic probabimus. Esto semicirculus, cuius centrum R,dia' metri extremitra G, ab his duobus punctis ad circumferentiam M duce rectae G M, KM , dirigantur, duce lineae dico ab eisdem signis G Κ, ad eandem partem M, duae aliae rectae lineae non constituentur ad aliud punctum, quam M . Si fieri poterit constituatur, & sit ad R, & sit G R, K R. Quia sicut se habet GM, ad MK, sic GR, ad RK,&permutatim quoque, sicut G M ad GR , sic K M ad KR, sunt autem K M, & K R, aequales cnam ambae ex centro ergo GM, ipsi GR aequalis, quod est
214쪽
contra 18. primi elementorum, & 7. tertij. Igiter non nisi una iris videri poterit in eo aere illuminato, quia alius angulus, non aequalis erit ei. Omnia igitur haec in unum coniungendo, si solum ab uno puncto oculi sub stato angulo fieri posset refractio, circumuoluendo punctum illum non nisi circulu efficiet. Rotuditas igitur iridis erit ex sectione pyramidis visualis uniformis cum sectione pyramidis radiorum M lis in superficie plana nubi S, quum tunc refractio undique aequalis fiat, existen tibus Solis centro,oculi & iridis in linea una. Id hoc modo depingemu S.
Sit Meridianus A F B D C Η, diameter AIC, nubes opposita F E H. Sol A pyramidaliter feriat eam A F, A B, A L, AD, AN,
AH, oculus in L, & ex oculo pyramis radiosa concurrat cum eadem Solis nube , ut IF , IL, ID, IN, ΙΗ, quae quum Vndiu squalis secans pyramidem Solis, erit communis sectio circulus FBCDHNL, anguli omnes aequales cum lineis oculi, & diametro iridis IF M, IB M, ID M, I L M, IlN M, IIJ M, sic enim radij Solis. Haec demonstratio videtur Aristoteli de iridis O bitate, ut loco ubi de halone. Sed ex alijs non percipitur, sed non tam clara, & facilis, & de industria occultata. Iridem
215쪽
VNQuasi igitur oculus iridem videre poterit, nisi in
una linea Solis centrum,respicientis oculus,& iridis steterint, nam si aliter starent,impossibile esset, ut anguli aequales refractionis ad nostrum oculum constitui possent,quos causam dicimus iridis esse necessariam. Aristoteles pro centro oculi ponit centrum Horizontis, siue mundi, sed longe distat terrae centru ab oculo, sed oculi centrum in superficie terrae, R reete intuenti semper pars maior semicirculi iridis videbitur. Argumenta quae me ad id impellunt, sunt, experimenta visa in tridein cubiculo facta, ex aqua ore insufflata, & Sole,quod nunquatris apparebat, nisi Sol retro stans; oculus, & iridis visae centrum in una eademq; linea starent, R dum aer irroratione , &guttulis madebat, eleuando, deprimendoq; caput, elevabatur,& deprimebatur iris, & circumastantes familiares eam non videbant, nisi qui oculos prope meos haberent, & qui mouebantur, videbant iridem moueri, & qui starent stantem. Idem euenit in iride, quae in fontibus apparet, qui ex alto in praecepS dalapsi, vel e fistulis in aerem guttulas eij cientes, aerem irrorant, &vbi desit irroratus aer, vel angulorum idonea positio, ibi & deest iridis circumferentia, & coloriS repraesentatio. Praeterea si oculus eleuabitur supra terrae superficiem, maior pars iridis videtur, & si multum integrum circulum, etiam Sole in Horizonte existente. Praeterea dum aerem irrorarem,oculum supra mensam ponebam, & non nisi circuli semissem videbam , & secundum proportionem eleuationis circuli a tabula , pars iridis videbatur. Vnde si quis supra montem ascenderit, clarum est, quod aut totum iridis circulum, aut maiorem semisse videbit. Memini dum Hispanijs essem , in ecclesia super Montem serratum dictum, moueri infra nebulas videbam, &Pluere, quum ego in sereno caeso supra essem,& vidi irides plus quam semicirculares, sed non perfecte memoror an perfectas viderem Esto Sol in Horizonte, oculus supra montem
216쪽
Esto A fulgens astrum, oculus supra montem B, erit iridis centrum supra Horizontem, & erit C axis semidiameter D C, &quanto erit maior super axem D C, tanto erit maior semicirculi portio. Nec putetis obsecro, quod omnes oculi unam iride videant, & quod omnes oculi sint unus oculus , n am quot oculi sunt, tot sunt iridis v1siones & quis', suam singularem vi det, & si putent omnes eandem videre,& dum mouetur oculuS, mouebitur & iris, & si in longa distantia differentia est parua, vel minima, ut in serius in lucidius exponetur. Querit Seneca cur arcus non irnpleat orbem, sed dimidia eius pars videatur, quum plurimum porrigitur, incuruaturq; Dicunt aliqui. Quia Sol sit multo altior nubibus, a superiore tantum illas percutit
parte, sequitur ut inferior parS earum non tangatur lumine, ergo quum ab una parte Solem accipiant, unam partem eiuStantum imitantur, quae nunquam dimidia maior est. Sed hoc
falsum, quia si Sol nubem a superiori parte sit', totam percutit nubem,& si superior sit Sol,superiori parti nubium affunditur,
nunquam terra tenus descendit arcus, atqui usq; ad humum demittitur. Ipsi cauam nubem faciunt, & sestae pilae partem, quae non potest totum orbem reddere, quia ipsa est pars orbis. Sed hoc quoqi falsum est, quia nubem semper cauam quaerunt, quusint aliquando planae, & tumentes . Quod moto oculo mouetur iris. Prop. XVI.
TI o C maxime animaduertendum, quod qui ambulant, &TI iridem aspiciunt, singulis passibus , singulae fiunt nouae,
217쪽
ties expertus sum , dum Italiam peragrarem, & plano in agro obequitarem, ubi iridem in caeso conspicabar, additis calcaribus citato cursu currebam , &mecum currentem iridem nountsi magna cum voluptate videbam. Amici, qui mecum erant, idem facientes, idem experiebantur . Philippus sodalis Platonis , ut Alexander refert, ad quodcunq; latus se verteret, ipsa iris transferebatur, & ambulanS iris mutari videbatur , ut recedentem sequeretur, & insequente aufugeret, crocodili more. Legitur apud Geometras quod Philippus Menedsus obseruauit opticum illud admirabile, quod insequentes fulgiat, fugientes insequatur. Cuius causa non alia est, quam diximus, quod in aere toto roscido, & a radijs Solis verberato, refractoq; , ubi anguli constituti in oculo fiant, ibi & videbitur iris. Ex Solis eleuatione, er depressione, eleuatur ue depremitur iris. Trop. XVII.
DE iridis eleuatione, & depressione Aristotelis demonstrationes omittemus , difficillime enim percipiuntur ab ijs, qui mathematicas ignorant, &mihi videntur aliqua praesupponere, quae aliter se habent. Sed his exemplis rem dilucidiorem reddemu S. In prima figura sit Sol oriens A , eius radius A D, Α F, erit iridis diameter D E F, oculus B, sub angulo A D B,erit iris,& obseruaui abstrol abio in maxima altitudine occidete Sole in fine Augusti et q. gradibus eleuatam. In secunda figura eleuatus Sol in A, circulus iridis nobis apparebit minor, & si pyramis eade
218쪽
A D F,& quantum erigitur A, scilicet A Η supra Horizonte,tanto iris deprimitur sub Horizonte, scilicet E G,&idem erit a gulus ADB, qui primus. In tertia Sol maxime eleuatus, ut minima videatur, nisi D C, & reliqua pars sub Horigonte F Grangulus quoq; idem erit ADB. Non tamen hoc mirum omittam. Existente Sole e latere,& oculo in centro iridis,ita etiam ut cetrum Solis, oculi, & iridis in eadem sunt linea, ad latus oculos reuoluendo, tunc non videtur iris circularis, sed crus unum de-stendens. colores a latere videntur, ex alto destendente S, Vt prima tenta flaua,post viridis,& tertia caer ulea videatur .Ιd nosolum in cubiculo, ore aquam efflaudo semper video, sed fontibus, ubi stillis aere asperginosum aeddunt, ubi paulatim ad iridis centru accedendo,oculi S tamen animaduertendo ne emphasis evanescat,& in centro circuli constitutus ad dextra reuoluendo, videtur iridis crus fere rectum prope oculo S. Commorans ruri multoties accidit eiusmodi visionem cospicere in tride a nube facta,ut minus viginti quinq; passibus a me longe abesset. Multoties quoq; in quadam valle nebulosa, quum ego es sem in sublimi vidi idem crus valde infra descedere, & ego potius rationes ad sensium distorqueo, quam sensum ad rationem, quod video enim certum est, quod disputo incertum. Esto astrum A,centru iridis B, oculus vero C extra ce trum iri dis, obliquum crus iridis DFG, eius diameter DBE,oculus C, respiciens crus iridis FG, radij CFCG,suis coloribus splendet.
Nec audiendi sunt blacterones, dicentes non esse necessarium oculi, centru Solis, & iridis esse in una linea. Et si pro exemplo addant iri dem lucernae videri extra lineam conne Ae ntem centra. Sed exemplum est falsum, nam iris lucernar altera causam
habet, quam ipsi ignorant, & iam nos sepra manifestauimus .
219쪽
Maiorum opiniones cur iridis portiones quo minores, eo maiores videri. Prop. XVII.
DI xi Μvs Oriente, vel occidente astro iridis semiorbem
videri, eo vero ab Horizonte sublato minorem videri,sed portiones maiores semicircul i semper in meridie videri prope Horizonte, quam dum in sublimi apparet. Aristoteles problema soluere spopondit, sed promi situm non absoluit. Sui claris simi assectatores varijs rationibus id tentarunt, ut dicemuS. Olympiodorus asserit, quando iris semiorbis apparet, is in tenuissimo aere est super terram in sublimi, at ubi prona terram tangit, ubi ingens vaporum spiratio adest, amplioris formae videtur. Omnia enim per aqua videntibu S, longe esse maiora. Literae quamuis minutae, &Obscurς per vitream pilam aqua plenam maiores clarioresq; cernuntur. Poma formosiora qua sint videntur, si innatant vitro. Sydera ampliora per nubem aspicienti cernuntur, quia acies nostra in humido labitur, nec apprendere multum fideliter potest, quod manifestu fit, si poculum adimpleuerit aqua, & in id conieceris anulum, quicquid igitur videtur per humore, longe ampliuS vero videtur. Altera ratio . Quando in sublimi est longius a nostris oculis abducta
est,modo quae longius videntur,minora videntur, at iri S quum Horizonti proxima videtur, proximior & nostris oculis erit,&quae proximi Ora,maiora videri. Suessanus dicit , quo quando sol est in Oriente,aut Occidete ob multos vapores Hori Zonti SIumen minus clarum est, unde iridem minu S apparentem, &visibit em facit. Contra vero in meridie ubi eleuatus,& a vaporibus liber plus illustrat, & facit ut res maioreS videatur, quam sint. Sed haec postrema ratio satis erronea, & contra rationem experientiae. Olvmpiodori rationes & si verae sint, non tamen ad rem faciunt, nam apparens arcus a summo usque ad imum, semper aequalis & congruus apparet , & quae in vaporibuSmersa sunt, eodem modo ut summum videntur. Neque rati nes attingunt scopum, nam & si quae sub aquis cernuntur maiora conspiciantur, in hac portione in imo conspecta, videtur non solum maior, sed aliter disposita, quam est in summo.
Cardanus dicit quod oculus iudicat iridem, quo humilior est
220쪽
eo maior videtur, quoniam distantiam intelligit. Quibus verbis nihil absurdius, quum sensui tribuat, quod est raciocinai ionis. Plinius. Idem sublimes humili Sole, humilesq; sublimi,&maiores Occidente,vel Oriente,sed in latitudinem diffusi,meridie exiles, verum ambitu maiores. Opinio propria quare iridis portiones breuiores, maiores videantur. Prop. XVIII. SED ratio vera a Mathematicis petenda est: nam te niolae illae, siue fasciae, quae in iridis circumferentia circumductae sunt, dum in sublimi videntur, oblique videntur, secus autem euenit, quando sunt circa terram , nam recte videntur, &ubi in sublimi contractae videbantur, hic in imo explicatae. Quod exemplo clarius patebit. Esto Sol A in hac prima figura, saucians nubem roscida ECFD supra Hori Zontem erectam. Radius A feriens nubis partem E , veniret in G, sed labens propter refractionem, in F peruenit, oculus existens in B videt puncta extremarum tentarum, erit B E, B F, & sub angulo E B F videbit tres iridis colores in linea E F.Secus autem eueniet in secunda figura, nam Sol ascendens puta ad et gradus in A, & sit nubs in eadem distantia aB, oculo in L, & eiusdem latitudinis L F 1 M feriat Sol nubem in I, radius non procedit in G, quonia nubs densior, refrangitur in F, trahatur linea a puncto B in Ι, & altera ad punctum F, sinis refractionis, videbitur igitur linea colorata IF sub angulo ΙB F, qui maior est superiori angulo EBF, ibi enim oblique, hic directe, ut patuit in superioribus, ut quae oblique videretur longe minora,quam quae directe, si omnia proportione fian t. In tride