장음표시 사용
451쪽
idiosyncratiae plurimae, per quas hic astemius est,ille caseum, poma. ut quod simile auertatur,pot- ulacam , aut quodvis aliud conficere non potest, cum edulia catera concoquat s atque his
Primo ordini quatuor illas tantum annumeraui quas per excellentiam Philosophi activas ainpellare consueuerunt. Quod cum a nemine antea controuerteretur, miror Sanctorium ' lichi Mistotelem id ipsum insinuantem habeat, v densitatem de raritatem illis praeponere, atque his prim cum tribuere. Harum enim neutra per se operativa est;tantum abest ut sint omnium primae. Quis enim ille est tam rerum naturalium ignarus,qui non nouerit densum aut rarum, ut densum aut rarum est,alteri admotum nihil operati inlidque nulla ratione immutare Praeterea si a raritate aut densitate calor aut frigus per se primb aliquando nascerentur tiraritas calorem, ta densitas frigus semper induceret. At camphora evidentis raritatis,imo de nix rara admodum refrigerant, dc ars nicum praedensum causticum est. Quod si motus rareficiendo calefacere dicatur iciam non item quidquam densando refrigerare seratur id per consecutionem aduenit, non ab effectiva raritatis causalitate. Cum enim quaedam sit in materia horum aut illorum modorum substantiae familiari s maior cum hac aut illa primarum qualitatum ad quarum etiam activitatem tales modi cons quantur: si aliquando aliunde accidat tales modos in mataria introduci: consequenter uniuersalis causa particularium defectam supplens, talem qualitatem primam inii modo substantiae fami-l iarcin comproducit: Ita quia motus in quo corporum fit aliqua collisio, collisorum partes detrahendo raritatem in it, cui funiliaris est calori causa uniuersalis, supplendo motus in calore pi ducendo impotentiam,calorem introductae raritati familiarem producit. Quem ideo motus per a lcidens producere dicitur : quoniam cum is solus sit apparens causa essedinia producti caloris, utilhuius productio tribuitur,sed per accidens clim talis productionis per se sit incapax.Quia vero omnis actio per accidens.ad principium per se operativum est reducenda, non aliud in eo casu reperitur,quamuniuersalis caula,quae cum omnibus concurrens,deficientium solet actiuirutem supplere. Quare id ratum deinceps habendum est,non aliis qualitatibus quam calori, frigori, humiditati, dc siccitati primatum deberi,dc inter activas meritissimε primas appellari. Praeda rum autem omnium facultatum. Priores quidem manifestae nominantur,quod euidens sit talium effectuum principium 8c causa. Posteriores vero ferrij ac quarti ordinis, occultae solent
appellari: qubd vel huiusmodi effectuum causa, vulgo ignoretur: vel quod tale illorum principium esse dicatur, quod quale sit neseiatur. Quidam enim illas , coelo rebus his inferioribus proximE imprimi,cum Mesum existimarunt. Alii cum Fernelio & Montano, easdem vel , substantiali forma non distingvi,vel formam immediath consequi probauerunt. Galenus illas a tota substantia prodire censuit Ut nos,quid sequendum videatur,tribus conclusionibus exprimemus. Primo enim dicimus, ficultates quas occultas appellant, a coelo proximε in haec inferiora
Quod in eorum quidem sententia apud quos ratum est coelos in haec inferiora motu tantum lumine ager receptum ideo arbitror: quod tam variae facultates a motu de lumine toto genere di ferentes,ab illis prodire non possint. Sed esto,influant coeli in elementaria aliter quam motu,& Iumine : euidens tamen est , non alias qualitates ab illis in haec inferiora effundi quam elementariis congeneres,seu easdem in se formaliter contineant,quod probabilius censeo, seu alias habeant nobis ignotas eminentioris ordinis elementariarum tamen productivas. Ita ex diuerso solis accessis α recessu, caloris Ec frigoris,humoris&siccitatis mutationes nobis adueniunt e quatuorque anni tempestates praedictarum qualitatum eminentia discretae perenni sibi succedunt ordine. Et pro variis syderum tam errantium quam inerrantium coniunctionibus, oppositionibus. atque aliis configuratis aspectibus,in paci solis per Eodiacum discutis,aliquando acriores sentiri seruores, alias brumales algores,pluuias nonnunquam cataclysmam penE imitantes,vel squalores horridos vigere experimur.
Idque ideo quM planetarum de stellarum fixarum aliae,calorem;ali frigiditatem;aliquae, inmi-lditatem ι nonnullae, etiam siceitatem mira inter se varietate influant. Imo coelos nulIas alias ha-b e qualitates amuas:praeter lumen, de quatuor quas primas vocant, ex tertiae conclusionis confirmatione constabit.
Neque obijciat quisquam coelos incorruptibiles esse,ab hisque inferioribus nihi pati materiam primam habere a sublunatibus diuersam, de qualitates longe alias possidere quae clementares embnenter contineant. Huiusmodi enim Aristotelica iam vieta sunt εc veternosa. Veracior Dominus qui coelum timuit de terra transibunt,mutatis saltem accidentalibus. Est noua stella quae ad an- il lium 1s x. per biennium in Ossiopeia apparuit, nec non casmatλ quae plerumque in plures dies j
perseuerare aduertuntur;faculae item,de nubeculae quae in solis disco visuntur. Satis manifestant coelorum l
452쪽
De occultis medicamentorum facultatibus. 4OT
erelotum substantiam minime impassibilem esse. Praeterea perperam incorruptibiles coeli ideo di cutitur,quod nulla illis vis ab his sublunaribus inferatur. Detur enim hoc esse verum di quidni tamen poterunt coelestia corpora se inuicem alterare, ut aduersantibus,aut conuenientibus inter se radiis alia aliorum in haeo inferiora influxus,aut intendunt aut reprimunt. Quod si ab his inferi xibus non identidem patiuntur, id ob distantiam, vel propinquorum elementorum nimiam raritatem aduenit. Sed neque impassibilitas illa, aliam esse coelorum materiam sussicienter argute Cum vermilius lapis a rubinorum genere, qui feruidissimo acerrimoque igni expositus, ne nitorem quidem perdit i in hoc adamante pretiosior non propterea aliam a caeteris materiam pri
Secundo priuiam hanc conclusionem ex eo probamus , quod cum uniformis agentis uni-λrmiter ad passibilia applicati, actionem uniformem esse necessum sit , dc coelum per idem xempus in eodem climate consideratum, uniforme sit agens uniformiter applicatum: fieri non potest tam difformes proprietates eodem tempore in tanta mixtorum varietate apparentes, acyderibus insinuari. ut dum lathyris vehementer purgans redditur , quomodo gummi oleael facultas catharsici reprimens ilibuctui r & dum magneti vis ferri attractrix insinuatur, quomodo theamedi ferrum repellere dabitur. Nam dc Aristoteles ' asserit , ab eodem agente non e L . n. ἐl Posse diuersa speeie distincta produci.
Neque satisfacit si respondeatur, eam varietatem proprietatum sequi dispositiones vario rerum: a coelo tamen singulas pro singulari cuiusque subiecti aptitudine euariaras, induci. Vel enim unus esian singula coelorum influxus,quatenus a syderibus emuit Guarians tamen in singulis,l pro natura subiecti di ut in cera & lato aduertitur. Vel multiplex emuit a syderibus influxus, sinis gulatim ut cuique expedit distributus. Posterius hoc quidem improbabile videtur. Nam IREe Hora inter se ficultatibus disserant, ex mutuo tamen radiorum a singulis emuentium se inuicem per medium refrangentium coalitu uniformis agentis vicem subcum. Vniforme autem unis formiter agens, non potest tantam in passis varietatem inducere,nisi id ex parte passi accidat: cum quidquid recipitur,per modum recipientis recipiatur. Praeterea ea distributio ungulis pro cuiusque natura fata cognitionem aliquam imo rationis participem in distribuente requireret, ut pro ratione fieret. Qui vero soli aliisque syderibus insitum esse intellectum diceret, is ipse intellectu destitutus censeretur. Prius vero si dicatur, omnis illa diuersitas proprietatum a particulari natura rerum coelestes influxus excipientium, pendere intclligetur. Ideoque non a syderibus illas influi,sed promouente coelo a singulis mixtis sibi innatas proprietates emergere constabit. Licte enim coelum non ut totale agens, sed ut uniuersale alterans, invia semina, per diuersa interualla, pro ut maiore aut minore alteratione singula indigent,germinare faciat i illis tamen nihil ulterius
tribuit, sed quodque sementis genus, pro natura sua quod sibi connaturaleest producir, propriet cibus naturam cuiusque concomitantibus. Quare propius accedendum est ad id quia Ggulis
inest, a quo proprietates quibusque rebus connatae proximε pro unt. Verum antequam id exprimamus, asserimus secundo serma, fissistantiales nec se ipsis imm diate talia operari, quae ad facultates occultas referuntur ; nec tales sibi inhaerentes habere
Veritas huius conesosionis ex eo patet i quδd formis substantialibus pereuntibus, eadem proprietas occulta, ut plurimum in eodem subiecto perseueret. Vnde euidens est sequi,tales effectus Proxime a forma non prodire,nec eiusmodi facultates formis adhaerere. Probatum iam ante fuit antecedens exercitatione sexta; α constat non eamdem esse formaminabarbari puluerati, Ee infusionis eiusdem, utrumque tamen vim purgantem retinere. Et licet lac caprae quae thytimalo pasta fuerit,aliam habeat a thrtimalo mam, illam tamen vim vehementem eathartic am seruat.
Secundo prior asserti pars exinde confirmatur, qui acum substantiales formae per se non sint activae,saltem actione alterati , quia nulli sunt contrariae, ex Aristotele M autem omnia agant &patiantur, quatenus contraria sunt. Sequitur actiones facultatum occultarum quae alterationesi sunt, cum ea in quae agunt euidenter secundum accidens immutent: a formis substantialibus pio. dire non posse. Neque aduersatur huic eonelufioni aquam calefactam, a propria forma pristinae frigiditati re stitui: nam id gratis asseritur. Sed vel a portionibus nondum calefactis quae lebetis fundum tepidum conservarunt, vel ab ambiente aere illi frigus restituitur, non autem a forma. Quae si eam vim haberet haberent etiamaliae formae, forma aquae excellentiores .possentque dispositiones sibi aduersantes separato agente reprimere, M se naturali constitutioni restituere. At si intemperies aliqua aequalis semel in animatium corporibus sit introducta , ea nunquam naturae insitaeque
453쪽
Quapropter tertio dicimus, praedictas omnes facultates, non aliunde quam 1 primarum qualitatum rebus quibusque inexistentium speciali intensione,ac remissione, nec non a proprio tam agentium quam patientium substantiae modo prodire. Quo vero melius conclusio haec intelligatur. Sciendum primδ est, plurimas huiusmodi facultatum, quas occultas vocant,fabulosas esse. Fal benim gemmae nonnullae gratiam conciliare dicuntur, animum excitare , memoriam firmare, dc intellectum acuerer talia enim altioris sunt gradus quam ab insensili illa gemmarum ἀχορροια insinuari possint , nec turchesia tui refert ΑΔ-mus Loniceus libro de aquatilibus imminente portantis periculo rumpitur, aut rimam vel maculam contrahit. Neque Adamas praesente toxico madet. minimb temorae miracula quae apud Plinium ' leguntur, figmenta sunt, quidquid de Caij Caesaris quinqueremi, de praetoria naui Antonij, & nunciorum Periantii naui scribatur. Plerique enim nimium creduli aliorum continenta scriptis liberi is mandare soliti, aliorum bonae fidei imponunt. Et quod ad remoram particulatim spectat, si vera esset admirandi illius casus historia, pateret etiam de forma piscis, in qua referenda tanta estanter scriptores discordia, ut fingendam poti sibi proposuisse remoram videantur, quam describendam. Secundo aduertendum aliquarum saeuitatum occultarum vim, non tam a vi agentis , quam a passi dispositione, vel consequente quadam operatione pendere: quae perperam solius agentis esse dicuntur; ve mox de vi cattartica explicabitur. Tertio notandum est, quod vulgo dicitur, actionem praedominantis esse qualitatis, non ita explieandum , ut caeterarum eidem subiecto inhaerentium nulla sit activitas. Sed id de euidentia activitatis intelligendum est, caeterarum enim minus euidens actio pro nihilo penditur. At singulas operari id probat: quod si quando inaequales discrinae quempiam occupent, usu remediorum p rum a mediocritate hinc vel inde deficientium experimur . virique intemperies utiliter prospici. Sie quibus frigidior est velitriculus,& simul calidius hepar, temperatis calorem ventriculi intendimus, & iecoris seruorem retundimus. Quare singulis qualitatibus primis cumulatim ad actio. nem concurrentibusicum a diuersa earum intensione de remissione dispar emanet activitas i non mirum est ab speciali illarum graduatione, speciales quosdam prodire effectus, qui nec caloris solum sint, nec frigoris i sed quatuor simul qualirutum, in tali graduum concursu mixtim ope
Quarto aduertendum est, substantiae seu materiae quantae modos, quales sunt tenuitas & crassities,raritas ac densitas; mollities & durities ; lentor de friabilitas i esse vaporabile, Ac non vaporabile, liquabile εc non liquabile: ac similes i etsi per se non sint activi, si tamen seu in agente, seu in patiente euarient singuli, aut eorum aliqui, posse operationem eo usque immutare ut toto genere distinguantur. Ita idem medicamentum calidum in tertio, siccum in secundo, tenuium partium eucrato exhibitum, diureticum erit: quod ab alio rati &laxi habitus assumptum , sudorificum euadet. Consimilis vero temperatiatae pharmacum crassae substantiae, Galeno insinuante acre erit & mordax: quod a raro de laxo veneri eulo simulque sicco assumptum, penὲ causticum
Postremis adnotandum est, primas qualitates , & substantiae praedictos modos. ita magis de minus suscipere, ut in infinitum syneategoremati eEsaltem diuisibilis sit. Illa maior minorque sim gulorum intensio aut remisso. Atque inde possibiles sunt infinitae combinationes , quae ex varia primarum qualitatum graduatione de diuerso cuiusque mixti substantiae modo emergere possunt. Vnde ingens etiam tam activarum qu m passiuarum facultatum proditvarietas:quae praeterea multiplex etiam euadit, de multiplici diuersitate heterogenearum substantiarum in mixtis mira varie
Quibus suppositis.veritas conclusionis probatur primo, ex eo quod cum nulla sit qualitas actionis alicuius transeuntis productiva quae primo sibi similem producere non sit nata sid enim omni agenti t. iditum a natura est, velle sibi simile producere in in reru autem natura lumen solii,3c quaruor primae qualitatev sint natae sibi similes producete : oportet has solas esse actionum transeuntium productivas. Quod cum ita sit, quoniam constat operationes activarum omnium facultatum,quas Occultas vocant, esse transeuntes: necessum est illas a praedictis tantum qualimibus produci. sSecundo frustra aliae activae facultates excogitantur, cum ad Ilas Vel singulatim vel cumuIatim , sub variat eni perie, & adiuncto modo substantiae agentes, quaecumque referri possit M- iteratio ζ Vt rem accurate per singula genera examinanti, patere si non integre saltem ex parte
454쪽
De occultis medicamentorum facultatibus. 4O9
Tettih id veth agendi principium est, quo perseuerante activa facultas durat, εe pereunte cessat. Sed temperie,&substantia modo eorum quae occultis facultatibus agere dicuntur perseuerante, eorumdem etiam vis activa perdurat oc pereuntibus cessat. Ergo principium agendi eorum quae occultis facultatibus operari dicuntur,non aliud est quam eorum definita temperies,& substantiae modus. Quod cum plurimis exemplis a nobis iam ante probatum si exercitatione sexta, non est quod
vitet ius id confirmare nitamur.
Demum elim singularibus exemplis effata generalia validi E comprobentur: sensibus intellectum etiam ad assensum prouocantibus: veritas postremae huius conclusionis exemplis est con firmanda Qeste a priore facultatum ordine exorsi vim arcoticam examinemus. Q- non ideo medicamentis inesse dicitur, qu bd illa carnem sibi insita vi generent, id enim naturae est opus
sed quod ea sordes ulceribus adliaerentes Potenter exsiccando , nec permittendo reliquias alimenti in superficie viceris computrere; effici int, ut natura sublatis impedimentis ulcus earne expleat. Ita detergentia ea appellantur quae cum tenuitate partium exsiccando, pus ulceri adliaerere prohibent , aut ipsum etiam absumunt : quae si calida etiam plus iusto sint, quia acria evadunt, detergendo mordent, aut carnes colliquando copiosiorem sorditiem etiam ac-eumulant. Vti quae sicca sunt, & vel crassae substantiae , aut saltem citra euidentem tenuita tem temperata, aut natura frigida, aut talia Iotione reddita; ulceratis partibus cicatricem inducunt. lCephalica ea sunt,tiuae apta solui in vaporem bc halitum . in exhalante substantia. vel siceit tem habent moderato c. lori coniunctam , vel aliam qualitatem accommodatam ad hanc ave illam cerebri intemperiem emendandam. Arteriaca,quae cum moderato lentore fluida , in activis qualitatibus sunt temperata vel substantiam molliter detergentem habent admixtam. Stoma.chica , quae cum substantia mediocriter erasia, moderatum calorem, de astringentem vim habent in sua heterogeneitate connexam. Iecoraria dc splenica ea sunt;quae nacta tenuem .sed minime eua porabilem substantiam, moderate calidam & siccam, ad tollendas obstructiones idoneam; quidpiam habent admixtum, quod leuiter astringendo visceris tonum conseruet: inter quae tenuiora se profundius insinuando, splenica evadunt, aliquanto Vero minoris tenuitatis, hepati euidentius prosunt. Interea quae posterioris sunt ordinis extatica non alia sunt, quam ea quae in crassum vapois rem seu exhalationem potius solubilia talem exhalant in caput substantiam, quae partium subctanto latentium tactum sua mitiore acritudine fic feriat; ut dolorem ciuidem nullum inferat,
at ex inconsuetarum sensationum errore imaginationem perturbet. Ita coriandrum recens,cum inconstanti sopore mentem turbat: quod exsiccatum dc cum acet potenter attenuante praepara. Itum,vitium illud perdit. Purgantia eatharsim ex se non faciunt: sed purgatio naturae magis est opus, quam medicamemti,ut in exercitatione sexta probauimus. Qilaecumque autem eam vim habent, in hoc conueniunt, Vt ea sui portione qua purgant,certam quamdam acritudinis mensuram obtineant, qua vel primas vias , vel secundam corporis regionem,uel corpus imiuersum agitatis humoribus sic irritenta, ut excitata cum secretrice membrorum expultrix,noxios humores ed pe nat, ubi assumpti vel admoti medicamenti vis in crassiore substantia residens acrius vellicat. Quam crasim si praeparatione aliqua vel inducamus, vel imminuamus, vel omnino mutemus;catharticam etiam vim vel aequiri, vel imminui, vel abolerii certo experimeruo probantes: non eamdem insinuatae temperaturae Ec modi substantiaelatitudinem sequi conuincitur. Sed aduerio plurimos instare pro venenata δc alexi pharmacaneut late quae omnino ad designatutacultatum activarum principium reserri non posse videntur. Enim vero non alius est harum quam caeterarum ortus. Etenim quaecumque vel homini,vel alteri animalium speciei venenata credatur esse substantia, tendum est eam non aliundὶ id habere,quam ex eo quod tantam alterationem offenso corpori inferte sit nata,quae cum vitae perseuerantia consistere non possit: seu ea urendo fiat, ut a causticis salibus assumptis,arsenico deuorato,aqua forti epol ,3c similibus aduenit. Seu vehe mentissimε refrigetando ut Peruvianus ille aer qui per solitu .inesChille expirat,glactucae ite sue-cus,cicutae dc similium operari solet. Senaliam euidentem intensiorem qualitate imprimendo. seu demum ineuidente quapiam vi uterediturχperando. Quae omnia sic agunt, ut cuin illis non soluactivae tales:aut tales noxiae qualitates emineant,sed singula prςterea eum haheant eoui unctu substantiae modum , quo talem acquirant operandi vim,quq noxior sit quam quq ob eadem qualitate noxia alteri substanti modo coniuncta prodiret. Ita opium non sola frigiditate sopore εc mortem g - μω a
455쪽
l infert, citin eo nix sit frigidior: sed ab opto I licet secundum partes terreas aist adiunctum sibi sal,
calido Macri pruritumque excitante copiosus crassus & frigidus effertur vapor . qui intimE se membris insinuans non tam refrigerando torporem partibus se bilibus insertὲ quam spiritus animales,quibus se immiscet.incrassando, eosque ad inseruiendum facultatibus animalibus inutiles reddendo,sicque pro maiore aut minore hac noxa,parti vel sensum ad tempus tollit, vel necrosim infert,toti vero ex affecto cerebro,vel somnum temporaneum conciliat, vel mortem inducit. Ita ferae morsu aut ictu interimentes,tale quid ex se emittunt, quod cum insita quidem sibi qualitate innatam membris vulneyatis crasim posset offendere;exinde tamen magis laedit, quod tali vel spiritui tenui citissimh intima peruadenti,vel crasso viscidoque vapori ab spiritu nostro influente impenetrabili adhaereat,quorum ope tantam acquirat activitatem,quantam nec solidarum nostratum partium temperics,nec spirituum influentium vis, possit euincer nec retundere quidem.Ita si quando in nobis aliqua melancholici excrementi sanguini in venis immixti portio , quae longiore alteratione ab insito nobis calore procurati in attam bilem degenerarit, cultatis excretricis vi in ali quam partem etiam externam transmittatur,dc malignum anthracem faciat . an non sua cachoet acritudine,calorem,siccitatem,& magnam terreae portionis attenuationem consequente, atque interim in suae heterogeneitatis unione crassitudinem 5e lentorem non paruum conseruante, non solum principio ingentem aestum in membro excitat; sed mox etiam vicinarum partium sparuae obmollitiem dc tepidum eatorem resistentiae in temperamentum corrumpens,dc ad cor vapores excellentis putredinis a se procuratas excitans,inortem infert. At quid habet tota substantia tam malignum,quod a nobis non acceperit: cum in alimento a quo id primo decisum est.& cuius succuIem liae materiae crassior erat Sc terrestrior portio, nihil haberet quod nos in ulliusmalignitatis suspiei
nem traheret. Qriare ut venenum huiusmodi intra nos genitum ad eam conditionem peruenit. ob facquisitas qualitates tat i substantiae modo per multiplices alterationes inducto consociatas ita exi- stimandum es .caetera etiam venena cx co in nos sic operari, quod tales aut tales qualitates nostiae teperaturae corruptiiras,in tali substantiae modo sortiantur,qui illas Zc plus solito activas reddat, de efficacissime resistentes omni partium tam continentium, quam contentaru dc impetu facientium. Quibusdam autem membris potius quam aliis, in quae etiam prius incidunt, ideo nonnulla n cent:quod vel eorum heterogenea pars noxia,non ante ab aliis a quibus in mixtione reprimitur,in- itegre separetur,qu m ad id membrum perueneri quod offendere consueuit. Vel cum eadem het
rogenea portio.ex proprii substantiae modi familiaritate,aut vaporibus sursum repentibus, aut sero, aut massae sanguinis huic illive impurae portioni sibi magis familiari Consocietur: non ante euidenter noceat quam ea substantia cui familiarius permixta est, ab aliarum societate libera, illi uberiorem agendi vim procuret. Ita cantharidum venenata substantiae portio sero soluta,non ante solet manifestius offendere,quam serum a sanguine sit secretum , 8c a renibus in vesicam destillet. Pati modo marini leporis venenosa substantia,in vaporem eleuata pulmonem adiens illique adhaerens, in eodem ulcus excitat. Vel demum cum non datum sit cuilibet in quodlibet agere,accidit hoc potius membrum quam aliud,a tali aut tali pharmaco laedi, ob specialem Cuiasque membri constitutionem aut pharmaci crasim: ratione cuius,hoc vel illud membrum,illi quidem pharmaco magis, alteri vero minus resistit;aut contrae Neque aliunde contingit ab acri εc salsa destillatione a capite in thoracem 5e ventriculum simul deerrante,pulmbnes quidem ulcerari, ventriculum autem aut nihil pati aut solam sitim contrahere. Alexipharmata autem naturam nobis magis amicam nacta,vel manifestis sibi innatis qualitatibus per quas nobis insitis auxilio sunt,excellentes venenatorum qualirates oppugnant vel sibi proprio substantiae modo tali primarum qualitatum temperaturae coniuncto, eum veneni substantiae imodum destruunt,cuius ratione praesertim talis veneni activitas vellementior apparebat,& nostrae lnaturae corruptionem potentius procurabat. Ita elephantiasim ab ustae melancholiae aut acrioris lpituitae saltem malignitate excitatam,incipientem quidem reprimi e veronicae decoctum per plures dies potum;eamdem verδ progressam etiam curant,tum viperae tum vulgarium anguid elixae car nes eis, tum hydrargyrum illitum. Et cancrorum fluviatilium cinis,aut gentiana, venenum hydro phobiam inserens emendant. Qui effectus non aliundε accidunt, quam ex eo quod a praedictorum
vi,calorem Sc siccitatem tenui admodum substantiae modo inhaerentes Consequente; talium venenorum humorosus aut vaporosus lentor crassi tresque eorum activitatem nostrae natiirae corruptricem intendens, sic attenuetur ut eorum substantia per uadi facilius posse,eaque libere per sa,m lignitas ei adiuncta iam inde retusa deinceps,naturae viribus,integre vincatur & superetur. Quoniam ver b nostra sententia,quod ad facultates activas spectat, vera esse ex praedictis couin- 'itur:eiusdem veritatem in passi uis proprietatibus comprobemus: Quas non alterius esse conditionis ex eo licet coniectarit quod cum Galenus in arte parua dicat ventriculi seu potius orificij supe-
456쪽
s De occultis medicamentorum facultati l S. 6II l
superioris,temperiem naturalem,aut aequalem saltem ut plurimi interpretantur: sibi similia appetere;praeternaturalem aurem aut saltem inaequalem,contraria, uideter inferimus exuarietate temperierum aequalium de inaequalium ventriculi diuersas appetentias excitati,dc ab hoc,hunc ab illo, illum cibum magis aut minus expeti vel abhorreri. i Quod ex eo confirmatur,quia mutatis per aetatem ventriculi temperaturis,& mutari appetetias
aduertimus numque cui pisiis dulcia placerent,eadem postmodum fastidire,de acidi, delectari,auti Contra experimur. Ita qui frigida non serebant mox eisdem maximE iuuari plerumque probamus.l Sed singularis hie rasus dictorum veritarem euidentissimὶ insinuat. Est in hac Prouincia vir adi modum nobilis qui eum abstemius sit,quoties in febrem incidit abhorret aquae potum ι de vino Eaudet, ius horrorem repetita febre liber. Annon haec sedera conferunt aut substantialis ipsa torma tribuit'vel potius ventriculi ac praesertim superioris orificij propria aequalis temperies ; quael in appetentiae sede euarians,appetentiam etiam pro sua conditione immutat. mmum sententiam hanc non aliunde quam a veritatis sinu emergere Galeni, viri undequaque oculatissimi restimonia confirmant. Is enim cum huiusmodi iacultates non uni aut alteri qualitatu, sed toti substantiae tribuendas toties inclinant: quid aliud significat: quam easdem ex particularii cuiusque mixti primarum qualitatum crusi,dc singulari modo substantiae ex multiplici miscibiliuml Per multas alterationes temperatione acquisito,irasci. Is enim cum non aliam mixtotum formam l .gnosceret, quis peculiarem primatum qualitatum temperiem,& materiam , sibi cohaerete quantitare sic atque aliter modificata non distingueret: quid aliud per totamsubstamiam eumdem intel. texisse existi abimus.quam ambo haec sub tali graduatione de speciali modo coniuncta. Quae ex his constare abunde possunt quae tum libro de temperamentis,tum exercitatione sexta docuimus. Verum ne quispiam credat nobis esse persuasum, peculiarium horum essemium qui occultis s cultatibus tribuuntur, immediatas causas in aperto esse ac cognitu faciles: nouerit is, earum genere
cognito, patere quidem viam ad illas accedendi sed attingi ideis non posse, quod specialis de multo. nds indiuidusis plimarum qualitatum graduuio, definitusque substantiae Mus Ec heterre .l nearum substantiarum praecisa varietas, mutuinue in mixtione proportio, nequeant ab ullo intel-
in humano, t Galeno ipso f attestante) deprehendi.
457쪽
412 Exercitatio X. Num liceat perlaptis seu amuletis ad morborum
Curationem Vti. EXERCIΤATIO DECIMA
A M perversὲ sapiunt plurimi, qui futurorum minus solliciti ex solo praesentium sensus caducae huius mortalitatis prorogandae cupidine, sanitatisque tuendae de ii SAI fidelio tenentur,ut malis etiam artibus indulgentes, quodcumque in spem longioris vitael aut recuperandae sanitatis quantumvis impium proponitur,exequantur. Ea fuit seeleratissimi illius magi Bombast Paraeelii dim ne tria sententia qui nihil referte inquit, ' an Deus, Angelus,vel Diabolus aegro opem ferat,modo curetur aeger. Ad quod abutitur illo Lucae I. salutem ex inimicis nostris de de manu omnium qui oderunt nos. Qui praeterea scribit. V Cum ergo diaboli ac immundi Spiritus ita comparatum natutae himen habeant,ve nomina pio herbis usu metit, eur nos id pro Uirtute naturali non admittamus εHuius impietati adhaerent vulgate, pIutlmr,quidam quod ferro igneque puniendum foreti etiam scientes daemonis titem implorari: alij quos ab errore aequum est vindicari, non discernentes quid naturaliter fiat,quinque latente cicodaemonis auxilio compleatur. , Ac quoniam ex hoc capite maxime dubius est amuletorum frequens usus decere nos censbi,hoe die in tam cclebri auditorum eorona,amuletorum vires inquirere,Ac licita ab illicitis discernere. Amuletum non omne illud temedij genus appellimus, quod vel aduersum quaesumque mala
medicamenta,vel praesertim contra fascinatioties x veneficia quomodocumque ministraturi licet sub priore significatu usurpati videatur,ea vox a Plinio, posteriore vero sensa amulata 1 Graecis peculiari voce cariάνια appellentur, α,o τῆ βο-ανω quod fascinum est. Sed per amuleta ea intelligimus quae a Graecis περι αμματα& περιαπτα nominantur;hoc est collo alterive membro circumligata seu suspensa:quae etiam αποτρουαια dc φυλακτήρια dicuntur. Verum ea est inter haec differentia, ut huius quidem generis quaecumque Occurrunt σιρia Tram dicere cum ea speciatim ἀποτμπαια appellentur quae ex superstitiosa magiae v hitaleproficiscuntur. Vnde qui apud antiquos ἀπο--viri θωει idest malorum depulsores vocabantur ex inserorum erant numero ut apud Macrobium 4 Iegimus tqui quae α,ετριπαι iis Graeci nominant auertentes appellant. φυλακορια vero ea nuncupantur, quae vulgis breuia dicuntur, dehhartis inscripta in spem tuitionis eius qui ea gestauerit circumligantur: Quae Iudaeis olim familiaria erant ut ex Matthaei 13. discimus,l Thalmi distis Tephitim M Totaphoth. Loyerici reserente dicta Proprie vetδ apud antiquiores Hebrae4s, ta Lyrano Divum Hieronymum citante prant quaedam chartae in quibus decalogus scribebatur, quas in coronae modum capiti circumbonebant ad quarum imitationem,ehartulae quaecumque ii quibus vel orationes Diuo Leoni tributae scribuntur,vel aliae ex nefanda chatta virginea in qua varij characteres sint depicti confectae, quae a quibusdam seruntur ne a ferro, aut scio torum i bulis vimerentur , φυMinriseia nuncupantur, ut ex glossa in Can.si quis x ε. q. s in verbo phylactstim ci gimus. Amulatorum autem non unum est genus:subsereri quamomst differentias aduertimus. Quaedam enim diuina sunt,alia diabolica nonnulla vini ista demum naturalia.
Diuina ea appellamus, quae vel ex reliquiis rebusve Sacramentalibus constant,vel orationes de inuocationem diuini nominis scripto, exaratam continent, citra Vllam superstitionem, vanam. que obseruationem. Diabolica, aut superstitiosa saltem ea omnia diei mus, quae non soldm ex imaginibus, characteribus,aut vocibus peregrinis nullius significatus & magicis constant: sed 3c quae ex citaracteribus, verbis, rebusque quibuscumque etiam sacris componuntur,si eis aliquid adiunctum sit falsum,aut quod peccatum ita cludat;aut vanam de superstitiosam aliquam habeat annexam conditionem adleffectum consequenduin necessariis obseritandam. lVana illa nuncupamus, quae ludicrum aliquod aut scurrile commentum continent et seu ea ad imitatic ne magicoru an orsis o sint efficta, u ad placitum iocantis efformata : qualia sunt quae
458쪽
De Occultis medicamentorum facultatibus. 4I3
apud Renodaeum Se Fernelium legimus. Quibus praeterea ascribi potest antiquorum fascinum, cuius Varro de Plinius, in meminerunt. Naturalia demum ex vocamus,quae sibi infitis natura viribus corpus cui appenduntur aut ad. mouentur,in melius alterando immutant. Quorum ut breuiter sed quὶm accuratius licebit viressigillatim expendamus & quorum usus licitus sit, quorumve illicitus doceamus. aliquot conclusioni Dus rem totam expediemus. Dico ergo primδ, Amuletis quae diuina appellauimus licitum csse uti:sed reuerenter, e ue animo,non ut ex vi operis infallibiliter praesumptum effectum edere credantur 1 sed quod Deo miserante reuerenter portatis,speratum consequamur effectum. Licere quidem illis uti,piorum virorum quotidiano confirmatur excplo,& approbatur a D Thoma nuem sequuntur Abulensis in c.3o. Matth q. 3 I. Salmeron,' Deirio,' Emanuel, i' atque alis. Neque Asiat D. Chrysostomum,' in partem Euangeli j transcribentes de sibi alligantes inuehiiqudd eui Euangelia nihil prosunt in auribus posita, nequeant eumdem circa collum appensa saluare; satiusque sit ea in corde poni.quam iuxta collum suspensa gestari. Sic de Diuus Hieronymus Pharis arus arguit phylacteria portantes:quod verba legis essent in corde portanda, non in corpore. Saneti enim huiusmodi Patres, in eos tantum inuehuntur qui his utuntur appensis, non ad Dei misericordem beneficentiam sua pietate excitandam,quam sacrorum Verborum, reliquiarum, au rerum sacramentalium reuerenti gestatione tellantur: sed ad id quod sibi proponunt intentum ex vi operis consequendum. Eadem verδ,cum magiis reuerentia collo aut alteri corporis parti appensa esse portanda a ex eo constat,quisd cum ea in honorem Dei ερ Sanctorum eius gestentur, si irreuerenter nos ad illa habeamus nos Denm & Sanctos minus reuererij indicemus. Imo qui illis irreuerenter utuntur,in sacrilegij periculum incidunt, Ze pro irreuerentia modo etiam committunt: ut Emanuel do Valle de Moura opusculo primo de incantationibus siue Εnsalmis luculenter probata tNeque tamen existimandum est,ea ex vi operis vel sanitatem vel aliud simile bonum conferre: clim nulla sit in illis physica vis talium bonorum effectrix. Quemadmodum enim ex Abulense, verba nec habent virtutem aliquam naturalem ad aliquid physice causan dum, nee ex determinatione Dei r dc ex Diuo Augustino verbum Sacramentale operatur non quia dicitur, sed quia creditur. Ita reliquiae & aliae res sacrae, non alicuius aporrhiae vi agunt i sed ut ait citatus Emanuel do Valle de Moura quod Deus illarum imtuitu saeph nobis beneficia conferat , seu a Sanctorum quorum reliquias portamus interces.sione commotus,seu a rei gestatae repraesentatione,seu a gestantis indicata inde plerateprouocatus. Quare recte Holcot, y lichiis sit inquit, verba Euangelij & alia sacra ad collum portare pro infirmitate depellenda, ex deuotione tantum t nefas tamen est,si putes quod illa Verba ex propria virtute curent de prohibeant morbum. Dico secundo. Statuae, sigilla,annuli.aut schedae quae characteribus ignoti significatus,aut imaginibus nihil pium referentibus insigniuntur; necnon Ac quaeciamque naturalia aut sacra, quae vanas obseruationes comprehendunt ;Christianis usui esse prohibentur: quod in talium usu, suspectum sit pactum cum daemone expresnaut tacith contractum. Veritatem huius conelusionis primum pontificia probat authoritas quae huiusmodi perlapta condemnat 16. q. s. Canone. Si quis Ariolos, an non liceat,&can. nec mirum t nec non q. 7. Can. no' observetis. Q d etiam lege eivili prohibitum esse colligimus ex l. Praeses g. Medicos D. de extraordinariis cognitionibus nec non ab Athalatico Italiae Rege apud Cassiodorum ' qui maleficos quoque inquit, vel eos qui ab eorum nefariis artibus aliquid crediderint expetendum . legum seueritas insequatur. Nec miremur l. eorum C. de maleficiis Sc mathematicis magica remedia humanis quaesita eo Poribus permitti quoniam Diocletianus & Maximianus λ Α. qui eam legem tulerunt,eum daemo num essent cultores,eorumdem opera uti, modδ ea ia apparens bonum cederet non improbabant. Ea verἡ omnia ideo prohibentur,qubd in eorum usu suspectum sit pactum Cum daemone contractum:cdm nullum liceat habere eum tam iniquo hoste commercium ditate autem inpraedictorum Vin pactum interuenite assirmatum a D. Augustino legimus ' cum scillati, ut quod eis videtur he his, dc lapidibus & animantibus Ee nosis certis quibusdam ac vocibus ac figurationibus atque figmentis quibusdam etiam obseruatis in eoeli conuersione motibus syderum,fabricari in terra ab ho
lmini β potestates idoneas variis effectibus exequendis:totum hoc ad eosdem ipsos daemones pertinet ludificatores animarum fibimet subditatum,& voluptatia sibi ludibria de hominum erroribus
459쪽
Iuliani autem esse eam suspicionem id probat,quod cum huiusmodi aut ex se nullius sint essiementiae,aut si ex se nata sint aliquid operari quales sunt res naturales ramen citra adiunctam sibi s perstitiosam obseruantiam id quod ex illis sperandum promittitur,nequaquam praestent: non ini ria in suspicionem incidimus,haec uon aliunde quam a daemone his tanquam signis utetue, agendi
vim mutuarLImagines quidem,& characteres nihil per se operari nullamque habere in se physicam vim in
ctricem, contra famosum illum Magum Paracelsum qui lib. I. Philosophiae sagacis ictitat, naturam vires suas deponere in verba,non minus quam in herbas,& radices, similiter ω in gamineu de imagines sic probatur. Nemini dubium est omnem horum inseriorum actionem saltem alterativam, non aliunde prodire,quam ab activa aliqua qualitate sui similis productiva. Sed in imaginibus M characteribus vetales sunt, nulla inest activa qualitas udi docet D. Thomas ' ergo nec quidquam operari per se possunt. Maioris tanta est euidentia apud eos qui philosophiam vel leuissimE degustarunt, ut probatione non indigeat. Minor autem facile probatur,qubd in praedictis ex Aristotele nihil insit praeter compositionem ordinem α figuram; quae nequaquam activae sunt qualitates,ὶ quantitatis inullius ex se
efficientiae externo modo, aut variis terminis emanantes.
Falluntur enim qui aiunt figuram actionis aliquod esse principium ex eo quod Aristoteles ' dicat grauia quae figurae sunt acutae velocius ferantur plana vero tardius. l boniam ea euatiatio velocitatis motus, non pendet a figura ut ab aliquo essicienter influente in id quod mouetur:sed sic disponendo rem motam ut facilius medii resistentiam superet, ita propimquitas agentis ad passum nihil ponit nouum in agente quo potentius agite est tamen conditio cum
Ita licet per sculpturam,ut ait Camill. Leonardus, faliquid a lapidis aut gemmae superficie detrahentem, virtus lapidis dearticuletur,hoc emiberior reddatur Messiuuium spirituosae substantiae ab ima gemmae substantia exhalantis: non tamen sculptura ut sulptura physice concurrit ad vim aliquam imprimendam gemmae,sed moraliter tantum,scilicet auferendo extremam G. perficiem ab ambiente vitiatam,& activi spiritus liberum eviuuium prohibentem. Multd vero minus censendum es h charactetis picturam in charta exaratam quidpiam physicum in se continere, quod notabilis alicuius effectus sit principium:eum neque encaustum, neque figura ex encausto effecta,neque ipsa actualis figurae impressio, aliquid activum chartae imprimant, vel aliquid in se activum contineant. Etenim vel oporteret omnes characteres & quascumque imagines esse physicδ activas, quod fil-cissimum est vel si id aliquibus tantum conuenire dicatur,necessum est id vel ex particulari talium characterum natura pendere,vel a Dei instituto rerum omnium Ec earum ossicientiae aut hore, vel tandem peculiarem aliquem syderum influxum illis eam vim impertiri. Quorum cum nullum sit admittendum, nec characteres nec imagines effracem ullam vim habere euidentissimum esse sequetur. Nam quod ad particularem characteris trituram spectat, certum est illam naturam habere sibi annexam physicam vim,cum characteris tota ratio in solo talis figurae artificialiter e rmatae modo consistare:figura autem ex D. Thoma non arte sollim sed a natura etiam rebus impressa sit omni physica activitate destituta Quare te omni characteri eamdem denegatam esse constabiti Quod si aliquod Dei institutum proponatur ivt placet iniquo illi Paraeelso toto lib. de origine morborum inuisibilium) id vel ex scriptura, vel ex certa aliqua reuelatione nullo suspecta titulo
vel ex Catholicae Ecclesiae approbatione confirmandum soret:quod plane ἄματυ est. Sed neque ex syderum influxu aut characteres,aut alia quaecu'que artificialiasam mutuari vim possunt:quidquid dicat Ferrariensis in cap. io . lib. 3. contra gentiles, minus ad mentem D. Τh mae in fine eiusdem capitis expressae,& contra ea quae clare ab hoc ipso efferuntur. Nam si particulatis ille influxus,metallicae sigillorum substantiae vel encausto ex quo characte. res pinguntur Curatricem v g. talis morbi facultatem imprimeret, oporteret omni simili metallo aut atramento in eadem domo talis influxus activitati submissa concluso parem vim imprimi, quod falsi ssimum est. Vel tui inquit Fetrariensis oporteret coelum tali particulari metallo per id tempus fuso Ac cuso vericulpto per quod durat peculiaris illa ad talem effectum producendum essicax constellatio talem facultatem ideo insinuare,qudd per huiusmodi alterationem& artificialem mot lationem id disponatur ad effectum influxus excipiendum,quem simile metallum nullam nouam
alterationem passum admittere nequeat.
Quod Ferrariensis inuentum etsi characteribus non faueat est tamen etiam in imaginibus ocsgillis falsum.
460쪽
An in morbis liceat uti peri aptis. qΙyl
Ptimum enim nunquam casu probatum est metalla sub hac aut illa constellatione fusa & cusata. Ies aequirere lamitates;quod tamen accidere oportere fi exinde aurum,argentum, aes, & similia ad linies syderum influxus excipiendos disponeremur: cum tamen non solum in monetariis aedibus, in lquibus cuditur tignaturque pecunia sed etiam ubi metallorum venae excoquuntur,depurantur,& in panes dc laminas dispensantur. t metalla quotidie similes alterationes subeant. Preterea dum huiusmodi metalla a vehementi ignis ardore signantur, inepta videntur ad excipiendos eos saltem syderum influxus,qui qualitates influunt,aut dissimiles, aut etiam aduersas ignit quas tamen admittant opoitet sigilla plurima quae coneepisse dicuntur facultates curatrices eotum motborum qui vel ab intemperie calida aut sicca nascuntur,vel easdem sibi adiungunt socias. Talis ea facultas est,consumptionis ut loquitur maleferiatus ille Paracelsus, seu talis cerebri cu- ltatrix in sigillo lib. r. Archidoxis Magi idescripto. Neenon quae renum calculo&arenulis adue sari sertur alteri ascripta sigillo. Aut quae ad sistendos menses essicax inesse scribitur sigillo ab e dem exarato;facultas item ad ambusta qualem habere sigilIum leonis a se delineatum profitetur. 1 Graio si quispiam inculpatae fidei testaretur non semel occasu sed saepius & ex vi remedij, autum
argentum aliudve metallum sub determinata constellatione eliquatum,& quomodoeumque cuso mcitra omnem vanam obseruationem dc imaginum aut characterum impressionem, admirabiles esse. Aquos gillis tribuunt,produxisse:facultatem talium operatricem a sederum iri fluxu implessam esse, 6 non assitinare,saltem suspicati liceret. sed nullus legitur qui testetur metalli ullius massam nullo eharactere noratam,tales effectus edere.Quare neque a syderum vi huiusmodi mei giam emanare existimandum est.
Quod si instet aliquis, non singulari cuiquam metallo fuso tales influxus imprimi; sed ex plurium simul sub talis coeli configurationis concui su fusorum temperamento speciales illas facu tates emet gere. Admittat saltem opotiet sigilla ex singulari metallo fuso essicta qualia sunt sigilla signorum χο diaei apud Arnaldum Villonouanum Ac varia apud Paracelsum in Archidoxis magicis, nec non m a. d. si sigilla ex fingulari metallo etiam eitta fusionem elaborata, quale est illud aduersus tenum aEctas a i . Tralliano deseriptum, o non imagines singularibus gemmis sola sculptura impressas, quales plu-i: e , M. Itimae habentur apud Cimillum Leonaidum: vel vana esse, vel vim quam illis tribuunt Magi, acharactetum potitis impressione quam a syderum influxu accipere. Quare eum certum sit artificialem illam sigillorum,annulorum, gamaheu,de statuarum sculptuta, necnon imaginum de charactetum picturamι neque ex se s ut probatum est i neque ex parte scul. Horis i qui quod in se non habet non potest alteri communieare posse tam essicacem saeuitatem sigillo aut sehedro imprimete sequetur necessario sigilla,annulos,& phylact ia magica non aliunde, ν M. γ ,..
vi d et D. Thomas r quam ex virtute agentis extrinsect operari. --9M
Quod cum nee Deus sit nec angelus, eodem D. Aquinate ' authore: illud autem intellectualetae oporteat,ut ad signi praesentiam mouearur,quemadmodum accepimus ab eo ipso D. Thoma i. μαινε apparet. haec non aliunde vim suam aeeipere quam a Daemone I ut habetur citato can. nec mitum, Jqui ab his tanquam signis ad ea exequenda excitetur quibus ivt habet I icianus Assirius, ) volens se Θ.ios si id
ex pacto cum mago inito obligauit. Eiusdem autem ordinis lassentiente D. Thoma ὶ Me cense- l .mus,res naturales & sacras vanis obseruationibus alligatas: quod daemon virisque ad decipiendos ε ωMineautos accredulos tum rerum naturalium scrutatores,tum etiam pietatis cultores, uti consueuerit.
mi authote etiam Porphytio, lapidibus M herbis adhibitis alligat quosdam, aperitolausa ostia, velia aliquid eiusmodi mirabiliter operatur. εQuod si quaeratur,quomodo morbos Grare daemon valeat.Medicorum auxiliis minimE cedentes totque alia admiranda praestare. Sciendum naturalem vim daemonisi quam sub multis metaphotis expressam apud Iobium ν legi. iamus i tantam esse; ut non impeditus vela D. P.M. vel ab angelo saltem superioris ordinis,ea omnia
exequatur. quae vel acti passivis quaecumque imaginabili industri & quam maxima celeritatelia, . ori admouendo fieri possunt; vel per motum,aut motus interceptionem,addendo, detrahendo.vniendo dividendo.eleuando,deprimendo,laxando cogendo in ordinem reuocando, influentes spiritus spe-syciesve sensibilium impellendo, reptimendo, transserendo, aut aliter absolui queant. Q ibus mediis,quam stupendi effectus miraculi ideam referentes fieri possint;his qui in rerum naturalium me. ditatione aliquantulum suerint versati bundh constare potest. Verum quantaeumque fit daemonis potentia, maximae impietatis est. D. O. M. nostrum omnium Creatore,& misericordi sua prouidentia conseruatore neglecto, ad infensissimum humani m. neris hostem eonuerti: ut satius ominis fit aerumnas omnes pati vitaeque ipsius iacturam facete, quὶm daemoni in spem euidentis etiam fructus adhaerere. LNam vita Chrysostomus inquit, etiam si vete sanarent, satilis tamen esset emori, quam adi .