장음표시 사용
441쪽
samque attractionis explicantes in varias opiniones distrahantur: in attractione tamen omnes
Ucrum tantae Medicorum concordiae non euidentis vetitatis est causat sed rei dissicilis neglectum examen. Principes enim illi viri,quorum vestigia sequuti sunt reliqui, in re ardua de ad op ra artis non admodum conducente: id protulisse maluerunt, cui quisque facilius assentiretur quam quod veritati magis conueniret. Cum autem multo satilis videatur res quales sunt agnoscere,quam easdem tarsonatas, bc sub aliena imagine i ueti:hoc nobis viri candidi in gratiam veritatis indulgeant,ut a vulgari sententia prouocantes, nostrae prouocationis causas dicamus. Nullius nouitatis studio,sed solius vetitatis amore excitati. Non imbecillioribus ingeniis,vana loquacitate imponere cupientes: sed rationum vi, excultis mentibus satisfacere desiderantes. Etenim cum
medicamenta humores attrahendo,purgare dicantur: ea potius naturam ad humoris noxij cxcretionem irritando, purgationem facere,aut saltem promouere videmur. Humores, seu excrementitios,& putres succos,a purgantibus medicamentis non attrahi, multa
persuadent. Primo quidem, quod cum omnis attractio a non vivente facta,vel a calore fiat, vel ad fugam vacui,vel ab occulta vi quae in substantiae similitudine fundatur medicamenta nulla horum modorum,humores attrahere possunt. Non calore.qui in plurimis viget: cdm plurima deaeque, MVehementius calida,ad purgandum sint inepta. Non in vim vacui: cum vacuum purgationi po-riusquam purgatio vacuo succedat. Tum quia inexplicabile est, quomodo vacuum sic a medicamento,eam in venis quam in intestinis inducatur: ut euacuatio non continuo, sed pcr interualla, neque alia via quam vel per os vel per intestina fiat. Neque demum similitudo substantiae pharma. corum cum humoribus huius attractionis causa dici potest: qui tamen vulgarior est,& magis pr batus modus quo medicamenta humores attrahere dicantur ; ut apud Galenum, otibasium, M. Fernelium ' legere cuique liberum est. Nam quae cavi attrahunt, solent attractos: ui, atque illud. sibi suaui adhaesione coniungere : ut in niugnete, dc succino communi experimendo probamu, . Addo inter plurima purgantia, de humores quorum vacuationem prouocare consueuerunt;l ullam substantiae cmilitudinem posse assignati. Seu enim per totam substantiam formam cum Fernelio 'intelligamus seu specificam temperiem particulati substantiae modo coniunctam, ut principibus .iMedicis familiare esse alibi docuimus , de praecedenti exercitatione indicauimus, inrer medic menta purgantia dc humores qui purgantur,neutra similitudo reperiri potest. Non quidem similitudo formarum quae cum similes diei possint, ratione inutuae conuenientiae;illae Vero neque nume-m,neque specie,neque proximo genere inter se conueniant; nullam illis similitudinem inesse fatendum est Formarum enim quae sunt fundamentum essentiae rerum, M per quas singula hoc aliquid esse dicuntur non potes alia haberi conuenientia: vi neque eatumdem, aliae disserentiae a se signantur. Quδd si ex vi similitudinis inde nascentis ea fieret attractio a Iris, Brioniam potius, M& Rhabarbaram ι aut sarcocola,Sagapenum quam serum vel pituitam traherent. Adde tam sormas quam substantias omnes,si inter se conserantur, vel easdem esse, vel differre, ut ab Aristotele docemurr non autem similes dici. Similia enim dicuntur,inquit,& quae idem passa sunt, oc quorum qualitas una. Ac secundam quaecumque contrariorum alterari contingit, id quod plura his ut rimis propria habet, simile illi est. Sed neque temperaturae similitudo, inter cathartica medi. camenta, dc humores qui purgatione educuntur,inuenitur. Quaenam enim similitudo est inter sarcocolam, calidum dc siccum subacre, flavum,ae stiabile gummi: dc pituitam frigidam dc humidam,albam,insipidam, de viscidam. ve intercassiam, Aphticanae siliquae medullam, in activis temperatam,huinidam,dulcem, nigram,dc crassamaeum bile,calida 8c sicca,amVa flava,& tenui. Imo cum inter pituitam dc utramque bilem,ingens disparitas aduertatur: quomodo sena, quae eos omnes humores,atque etiam serum expurgat, cum singulis horum, substantiae similitudinem contraxisse dicetur Quando quae similia sunt uni tertio,eadem Ze sibi inuicem similia esse necessum est. Et ne quod de sena dictum est, peculiate quidpiam esse respondeant huius medicamenti Idio-
syncrassae innatum,ob heterogeneitatem substantiariim purgantium, in eodem pharmaco concurrentium Meminerint,eamdem vim,omni purganti medicamento ab Hippocrate tribui: quando, si eidem homini,inquit idem medicamentum,quater in anno dare volueris;hyeme tibi pituitosissima ille evomet, vere humidissima, aestate bulosissima, autumno nigerrima. Sed quid Hippocratis authoritate est opus p An non quotidie, aegrorum trollas inspicientes, aduertimus, huic ex bolocassiae pituitam detrahi,illi bilem alteri copiosum serum:&Rhabarbari dilutum cum syrupo rosarum solutivo,ab aliquibus bilem, a pluribus pituitosa de mucosa plurima expurgare. Praeterea, si artificiosa purgatio ςeret per attractionem ab occulta qualitate manantem:Oporteret unum specie medicamentum, humorem specie unum tantum attrahere: dc elim familiaris ille humor in corporei non redundaret,iale medicamentum ab omiti actione desi stere. I
442쪽
ita inques.ferrum iotari attranu, ω succinam tellueas: quod si nullum magneti ferrum obiicιatur dental e praesentes sim festucaemeque magnesareque succinum,quidquam attrahent. At purgamia quaecumque,eam in diuersis aegris, quam in neutro statu constitutis, quoscumque humoles supel- abundantes expurgant, licti alios aliis saeuius: de si aliquando assumpta, in corpote nihil supraflui expurgandum inuenerint trii in his qui integra sanitate fluuntur) eosdem tamen, ut habet Hippocrates, exoluunt: eorum seisieet ut cum Galeno, explicat Oribasius sanguinem-carnes colliquando. Quarto quae occulta facultate attrahunt,quoties id praesens fuerit quod insita vi attrψere sunt nata, toties vim suam operando manifestant: nisi vel a conuatio agente, vel ab aliquo e umvites reprimente impediantur. At medicamenta purgantia seu in ventriculum defunctorum iniecta seu amotibundis assumpta; quantacumque cacochymia praesente, minimε operantur. re .liavi, quam attractrice ill facultate purgant. Neque obstat, ea in praedictis extincto aut pen Eocato. calore naturali, non reduci tu actum: dc a frigore cadaueris, pharm eorum vim reprimi. Etenim si cadauete adhuc tepente,vel moribundo aegro; medicamentorum decocta, aut eorumdem diluta acturalida, in fauces alterutriusinstillentur, per se apta sunt reduci in actum, eum sint in proxima agendi potentia.
Medaeamenta enim reduet in aetiam, nihil aliud est; quam illa ita disponi, ut quae ante pro suae
naturae conditione agere non poterant, iam apta sint operari. Ad quδd, cum id soldm requiratur, ut medieamentorum heterogeneae partes squatum aliae aliarum actionem impediunt J sint ab inuicem sevietae atque ita dispositae ut se possint patienti applicate: ' utrumque in purgantium infusionibus & deeoctis actu calidis, inest. Sed quid ea medieamenti a natiuo animantis calore in actum reductio,iantopere ad purgantium attractionem requiritur nonne haemagoga illa Galani y planta, quae deuotata sanguinem per inserna educebat, eadem a suillo recor quod illi rusticus superposuerat, sanguinem e trahe t. Neque alia magnetis ad actum reductio desideratur.quam ut ferrum quod eius potentiae respondeat, illi in tra sphaeram activitatis obiiciatur. Sed ubi iam satis probatum est,medicamenta non purgare attrahendor dein s demonstremus, natura a pharmacis irritata, artifieiales purgationes fieri. Naturam purgationis authorem esse, insinuauit Hippocrates, ' naturas inquiens. morborum esse curatrices: N: clath docuit Mesues,' eum medicamenta dixit, humores purgare, natura eius actionem inchoante,limitant eae dirigente. Qis praeterea addit, humorum vacuationem esse naturae opus: sed per medicamentum, naturae artificis instrumentum. Instrumentum inquam, non quod euacuationem quodammodo essicienter attingat ; eum illud neque ut contrarium expellendo,neque ut simile attranendo operetur: sed quod naturam vimque expultricem sopitam, quasi admotis stimulis, excitet de irrite: Quod ita se habeo, plurimis rationibus eonvinci potest. Ac primo quidem, quod cum eadem facultate, cathatti ea medieamenta superpurgationem faciant, qua purgationem absoluunt r euidens autem sit, M a Galeno ipso assi arum , superpurgationes initatione fieri r sequitur purgationem ab eadem causa pendere. Hanc fuisse desuperpurgatione veterum sententiam, uissimum est. Galenus enim, eum Oribasio, euenite hypereat harses solent, inquiunt, eum purgans medicamentum usque adeo inualuit . ue in vaserum ad ventrem pertinentium osculis. mordieationem apertionemque multam relinquat, & assiduh intrans conuellensque corpora, vires quae in vasis sunt ditatuat.Eamdem vero purgantibus, ac superpurgantibus, inditam esse facultatem: hoc unum indicat, quod drach mae duae rhabarbari, hunc commodε euacuent,quae alteri,post seperfluam purgationem, tenesmum, de dysentetiam causant. 4ed cum eiusdem eaedem sint fleuitates si hi ivitati enimia medicamenti superpurgatur;illum, eadem vi,ab eodem purgari necessum est. Atque ut ignis lateres indurat, eram vero emollit pro variadvp tione utriusque materia,quae uni ignis calori obi jeitur: itas quemadmodum a Galeno doce. mur illi qui habent solidas corporis partes tenuis substantiae, atque ideo acutioris sensus,dissicilla pargationem ferunt: conti, quibus eadem crassa est,& obtufioris sunt sensus; eamdem facilius pers muti Non mariat imitate medicamenti:sed hoc,ob acutiem sensas acrius illitato, illo vero minilsama sentiente mitius vellicato. Meundd purgationem irritatione fieri,ex eo confirmamus:qudd ut particularia purgantia se habet
ad paniculares purgationes,ita oporteat uniuersalia se habere ad uniuersales. Ea enim facultas quae a cerebro pituitam pet os aut nates elicit,uel a pulmonibus extrahit: non alterius generis esse concipitur,qiam illa quae ab aliis partibus,mmdem humorem per intestina educit. Sed particularia purgantia initando operantur:vt marmica,etthyn dc Mehica tussim mouentia demonstram. Quaae par erit,ex toto eorpore purgantium conditio.
443쪽
Tertio cum principis actionum sunt euidenti 5 quaecumque ab aliqyo agente fiunt, ea in a patentes causas referri possunt:praeter omnem rationem est,ad Meleste M occultas causas recuri Ire. Sed in humorum artificiosa purgatione nihil interuenit,quod vel ab acri qualitate purgantibus
omnibus consociata, vela natura per facultatem secretricem aur excretricem vim operante , non
absoluatur. Quapropter in his consistere decet neque inutiles alias causas proponere. Cum enim purgationem haec duo compleant, humorum peccantium ab utili atque alimentari succo secretio, & eorumdem expulsio: ea indita sunt animantibus,quibus utrumque praestare possint : scilicet facultas secretrix,cuius meminit Auarthoes, oc quam nos in criticis de quasi criticis omnibus vacuationibus experimuratque expultrixvis quae omnium consensu naturali facultati famulatui. Quibus integris dc perfecte operantibus,ut nihil nocuum in nobis diu commoratur; sed vel sensim vitrijs vijς amandatur,vel affatim aliquando maiore conatu sponte expellitur: ita eisdem extinctis in illis M inessicax est, omnium remediorum vis. Si quando vero his ipsis imbecillioribus,excrementa N: inutiles succi lenth in vasis aut aliis corporis partibus fuerint congesti: 8c natura ab his grauata, i licet molestiam sentiat segnior tamen ad iὸ quoὸ sibi molestum est expellendum se minimε eligati non aliud auxilium illi necessarium est. quam quod segnem expultricem irritet: quo veluti stimulo excitata. ad expulsionem moliendam ipsa se accingat. In quem Vsum D. O. M. qui creatis omnibus rebus abunde pro cuiusque conditione prouidit: pharmacis omnibus quae purgantia esse ex- perimur,acrem quamdam qualitatem indidit.quae cum facultatis expultricis verusci stimulus, a i rificialis etiam purgationis fissiciens est instrumentum. m vim purgantibus insitam esse, almittere coactus aliquando Galenus:qualitatem acrem purgantibus omnibus consociatam esse docuit: ali as,actitudinem ad excretionem excitare scripsit:f dc acritudinem pituitae, ad deiectionem irritare: s necnon mora celeriter subduci forte ob solam substantiae humiditatem ac lublicitatem di forte etiam propter admixtam qualitatem quamdam acriorem,quae deiectioni excitandae satis esse possit. Α quo tamen in eo deflectimust quod alibi.i velit acritu)inem illam haec operari,quatenusi, i , , intensiori calori coniungitur,qui attractionem similitudinis roboret. Etenim cum sola actitudo, quae calorem siccitati coniunctum, cum substantiae modo ex tenuibus crassisque particulis mirat concordia mixtis nascente sequitur, ad id quod disputatur praestandam sussiciae r non est quδd il-i, ι ,.sllam attractioni quam iam satis improbauimus consociemus. Praesertim cum aduertamus, eos quil facilε puretioni cedunt,ubi post aliquam medicamenti in ventriculo moram illud euomuerint i ia. nihilominus lassicienter per inferiora purgari:non ob attractionem, quae semoto attrahente cessa---.l tet:sed ob irritationem vasis alijsque partibus impressam, quae excreto etiam medicamento perseuerat. propter recte author libri de renum affectorum dignotione de medicatione ' apud Galeniam, exMedico quidem purgans medicamentum:ex natura vero totum negotium pendet Haee etenim a purgante medicamento excitata,facultatem segregatricem aduocat. a segreget inutilia ab utilibus:ac utilia quidem retentrix facultas detinet: inutilia verb expultrix iacultas expellit. Quarib illud cuiuscumque propositi effectus est causa, ius agente vi impedu' tali cessae e ctus oc remissa remittitur. Sed quae acrem pharmaci qualitatem retundunt, vel irritationem ab eius acritudine nascentem, membris sentiri impediunt:eadem purgationem reprimunt,vel imminuunt. Ergo purgatio a pharmaco procurat irritationis ab eiusdem acritudine truscentis est esse ctus. Assumpti veritas ex eo patet;quod qui soporoso aliquo affectu tenentur senti te facultate. sopita, cui motrices naturali famulantes subordinantur in vehementioribus medicamentis ad put-gationem indigeant,& dosim multo maiorem solito requirant ut purgentur , quam cum aequali eiusdem humoris copia,sensu tactiis integro desiderassent.
Hinc Rondeletius, apoplectici de phrenitici, inquit, quibus denique sensus aut sopiti sunt,
aut mens laborat: seu ob sensuum praesentem interceptionem,seu propter occupationem nimiam, irritationem medicamentis factam non sentiunt. Praeterea medicamenta lata, quae sensas hebetant,6c acritudinem purgantium retundunt:seu post assumpta, Vim purgantium sistunt ιscu ante deuorat expectatam porgationem eludunt. Vbi licet παρερρο, adnotare iuvabit,quantum illi fiulantur,qui theriacam recentem probantes illam maximi faciunt,quae ab a ipro purgante deum rata,purgationem supprimit Cum id ex vi opij potius,quam ab alexitcria theriacae facultate procedat:antiquior enim theriaca,in qua vis quidem opij maxima ex parte a dura est, sed Heriistia perseuerat,talem effectum minimE edit. Quin id ex eo etiam euidenter medicamenta irritando operari constat: quod cum uterogetem Lis ...,ώ.ltes ex Hippocrate ' dissicith ferant medicationes,nisi a quarto mense ad septimum: id non aliund. pendere possit quam ut interpretatur Galenus, quod per haec quidem tempora laetus utero fi mius haereant, nec tam facile pet purgationis commotioncm euellantur a ante vero de post,
444쪽
per agitationem a medicametuo purgante inductam,facilius excutiantur. Si vero medicamenta, vel humores solum attrahendo. vel coelesti quadam qualitate naturae famulante purgarent;nihil tale verendum foret,quod eorpore ab inducta irritatione concuta petrimeseimus. Tandem.in eo agendi vis eonsistit,quo increscente illa augetur, de imminuto minuitur. sed quacumque arte aeritudinem non linguae titum apparentem,sed in imo substantiae latentem,de se gustui dissicit E manifestantem auferamus r quae ante purgantia erant, purgare cessuit. Contra,fi arte lenitet purgantium opportunam acritudinem augeamus; eorumdem vim catharticam intendemus. Sie I pis armenus fit Cyaneus,qui lotione solas quae eorum acritudinem minuit J vim vomitoriam petiadunt e ustione dc lotione, a quibus omnem acrimoniam deperdunt dc deponunt, purgandi facultatem amiciunt. Rhabattarum praeterea tenuius pulueratum,quia minus potest intestina vellicite ob minorem quam in illii moram facit,imbecillius purgat:& ad renes cito transiens, utinas quidemetet; sod vasorum excremetua,non inde simul educit. Idem de Asato testatur Rondeletius, &dodiospolitieo simile refert Galenus. ' Contra Mercurius acrior effectus ti praecipitetur vehementissi- .mum ea thatticum euadit:at dulcessens,mitescit. Antimonium item vel sum in vitrum, ut actius est crudo,eodem etiam enicacilis purgat. Et sales ex variis plantis minimδ purgantibus extracti,qui ad y actitudinem perueniunt se mitiorem quae in causticis reperitur:si aqua,vel tenui de olimphoto vino soluantur,efficaciter purgant. inare purgantisi actitudo,idest, cuius oper , ea purgatione causa. vetum ut nostrae sententiae veritatem quibusque facilius persuadeamus:duo diluenda occultunt,
quae adue sus ea quae a nobis dicta sunt, obiici possvnr. Quorum primum est, plurima quae dulcia sunt,uel saltem minimε aeria, purgare. I ales sunt violarum flores de semen, eassia, polypodium, semen cartamiihelmodactylus,ticini Americi fluctus,&similia. Atque ideo vim purgantem , in alio quam in purgantium acritudiae consiliere. Secundum est ex his quae diximus sequi nullum medicamentum elective t ut loquuntur humores detrahere:sed quodlibet pharmacum, posse quoscumque
Quod totam medicinam videtur euertere,"idianis experimentis aduersari. Quae Iicεt non. nulli eum procaci diraeitae ora etiam cachynno detorquentes opponant:nullum tamen nobis negotium faciunt. Atque utinam sia cachinnantes,ad bonam mentem teditent: de re serib examinata
vel propositis rationibus apposith sati,faeerent,vel melius sentientibus cederent. d ad primum ergo spectat 1 tespondemus, relata etiam medicamenta non se totis r sed ea sui parte qua purgant, acria esse. Non tamen singulorum acritudinem, a quibusque diseerni. Hetet geneae enim medicamentorum partes, licti exacti gumis accurato examine plerumque discernan turea liquando tamen, nullo pomini artificio distingui, Seu quod magnae unius substintiae moli, alia multo minoris quantitatis,sed maioris nonnunquam activitatis, sit immerea. Seu quod sapor unius portionis mixti,ita excellaec ut gustum inficiens, illi aliarum partium sapotes discernendi facultatem adimat. Seu demum, quia medicamenti corpus tam crassum fit atque ita compaebam:ve portionum suae substantiae varias eonditiones,minimε manifestet,nis in tenuissimum puluerem deductum,a solerti gustu examinetur. Neque vero omnem medigamentorum aerimoniam, purgationis aut rem esse opinamur et sed talem ad purgationem proaurandam, requiri existimamus, quae ad sensiles quidem corporis parte irritandas fit satis ι eam tamen minime coniunctim habeat caloris vehementia partiumque tenuitatem,qua succi vel plus aequo attenuati, vel impensius exsiccati ad expulsionem reddantur inepti.Etsi enim acria omnia,qua talia sunt tenuis sint substantia:eam tamen tenuitatis panium mediocritatem in purgantibus inaeel oportet,vi eum a calore nostro eorum substantia di luitur, non tota actis ea substantia quae illi, inest,in vasa 5t habitum eorporis effundatur; sed maiore sui potiioae crassiori adhue eorumdem sub.4 stantiae immersa eam in ventriculo Mintestinis moram eontrahat, qdae ad vehementiorem irritati nem ibidem excitandam sussiciat. Vnde nihil ex purgantibus ita extractum, ut sublimatione , aut multὶ eitculatione in spirituosvin substat iam deductum fueriti purgare aptum est. Atque hinc etiamt' euenitintanteὶ nobis adnotatum est . quaedam medicamenta quae crassus puluerata tharticam . vim retinent,in tenuiorem puluerem redacta, diureti euadere. Natura enim, in eam partem quae ab agri mordaeique qualit te imponunita velli tur, id cum maiore impetu solita est transmittere: quod ex praeordinata fibi dege,lentius mandare consueuerat. Vt autem secundae obiectionis telum, imbellariis demonstremus: dicimus, iam abundὶ a nobis
tam authoritate.quam ratione,&expetimento probatum fuisse, medicamenta non attrahele electi-ue humores purgandos. varam tamen medicamenti speciem,sussicere vel ad omnium humotum in quibusque purgationem.vel ad eiusdem humoris in diuersis evacuationem procurandam, nunquam Eogitauimus. Quanam enim sunt,quae medicamenta mariandi nobis multiplicem o asionem prae. stant: seu fingula per se carrant, seu eadem in diuersis vatiε eombinata proponantur.
445쪽
Hamum enim ex eo quod partium internarum sensis, sit in nonnullis aeutior,in aliis verbobtusiot: acciditullos leuioribus medicamentis,hos vero vehementioribus ad purgationem prouocari. Secundis,quia ad commodam purgationem,non soldm naturam ad excietionem illitari necessum est: ad praeterea,humores etiam quodammodo ad fluxum aptos teddi conuenit; de pro singulorum maiore vel minore crassitie,aut visciditate, naturam ad maiorem aut minorem enixum proritari necessum
est. Ad quae magni opus est purgantium varietate, quae de pro vatia temperio diuersas hvmorum species ad libetiorem fluxum quodammodo disponant : de pro varia aciis suae substantiae tenuitate
aut crassatie, naturam magis aut minus,atque in longius aut breuius tempus irritent. Tettio maior aut minor humorum quantitas, de diuersus humorum situs , mitiorum aut intorum purgantium usum expostulat. Nam qui paucus est humor. 8c in primis viis stabulatur,mitioris medicamenti usu excernitur:at copiosior,& qui per habitum artusque effusus est,ut educatur, potentiora medicame ea requirit.Demum plurimotum idiosyncrasiae,cum hoc pharmaco gaudeant,aliud abhorrent: atque hoc multiplicem de indefinitam varimatem admittit. Quare minimε inutilis est purgantium varietas ερ cum summa Creatoris prouidentia,tot purgantium genera creata experimur: ut plo temperatura
rum diuersitate, humorum varietate,inaequali copia,differenti situ, se inexplirabili plurimorum idio. syncrasia,Oppors una remedia quibusque suppeterent. Quorum naturam,dc differentes vires sola experientia primum detexit,detegitque in dies. Rem vero ita se habere ut explicuimus,eos omnes admissuros spondeo,qui vetὶ philalites, εο neutrae addim sententiae ea quae quotidie in aegrorum, aut neutrorum purgationibus adueniunt,diligenter aduerterint. Qubd si aliquorum proteritia,praedictis non assentiens , malit vulgati sententia: adhaerere:expliceat huiusmodi,unde aecidae quosdam melancholi eos decocto vneiae unius senaesuperpurgari,alios vero tam leui pharmaco ad nullam vacuationem excitari. Sia quosdam biliosos, duarum thabarbari drachmarum infuso,eum vna aut altera syrupi rosati solutiui uncia egregio purgari ratios autem.non aliter pari medicamento moueri ae fi iuiculum serpsissent. Exponant praeterea quomodo Scammoneum. quod bilem solam a Mesum aliisque Medi eis purgare dicituri ad Iethargicos purgando tantopere, Paulo, bc Alexandro commendetur: cium lethargus, a pituitos. humore originem durati vel nos doceant, qua vi rhabarbari dilutum, si variis aequalitet medicamento put-ganti eedentibus exhibeatur,ubi etiam enemate pridia iniecto elota fuerint intestina: ab hoe bilem, ab illo pituitam aut serum evacuet. Indicent tandem auae sint sequentium panicularium eventuum. causae. Refert Guillelmus Fabricius, e Duffolpordiensem matronam quoties irasceretur . non aliteri purgari solitam. ac fi validum medieamentum assumpsint. Novi ego Aquensem Mercatorem, quii . . is . ex timore,de repente in diarthoeam incidebat. Ibidem Praetoris castinnsis scribae filius quinquennis, esitatis duabus aut tribus hepatis suilli talleolis filixis: ita purgabatur, ut quater vel quinquies,praeter sol itum aluo deijemet. Quae omnia de similia quam facilε in nostra sententia explicari Mane. Quare concludamus, ut natura spontaneas exmtiones.vel acrituditis irritata,vel eopia pressa molitur : ita artificiosas pumationes,non attractis a medicamento humotibus fieri, sed naturam a phar- meis sic irritari,ut prodi spati illis insita ritudi ad noxiorum succotum qui in nobis eo tinemur emetionem,disparillici pro Genu.
446쪽
An febrientibus pisces conUeniant.
An febrientibus pisces in victu concedere
- Ο u solum medici ossieij est,aegrorum securitati cum celeritate prouidere r sed eumdem praeterea decet quaecumque in aegrorum utilitatem meditatur, idipsum venere . grati ueta Aindite. Eo tamen obseruato temperamento, ut ea quidem quae non magnoperia laedunt, aut facith reparari possunt,aegistantibus cum Hippocrate, concedat: in his vero quae grauius offendunt se minime indulgentem praebeat. Temeraria enim indulgentia hoc praestat aliquando, vel ea ipsa quae corpori ad sanitatem commodissima stini: si intempestiuo concedantur, morbos inducant,& ex morbis mortes inserant' Vt contra,austerius agere cum delicatulis de mollioribus aegris: illos in horrorem ducit omnium quae offeruntur, quo perseuerante vci mors, vel marcor impendent. Quoniam in summa huius aeui molliti Medici, qui laute degere consuetis adstant, in eas saeph angustias incidunt i ut vel leuiusculE sebrientes,nesciant quibus alant: quδη hi alimenta omnia ex carnibus,quae suauissima M optima existimamus,respuant,atque recusent. Si forsan pisces expeterent,quibus delectati,cum potioribus alimentis postmodum redire possent in gratiam e Vt lquid eo casu, praestare Medico fas sit addiscamus,examinare Iubet, an febrientibus, pisces in victu concedere permittatur. Quos nulli febrienti conuenire ideδ videtur,qubd im natura & temperamento , nobis pluri-lmum dissideant,similibus autem alamur ι dissicilius,maiorique negotio, de non absque naturalium virium dispendio, eorum caro nostrae similis ad alendum reddatur. Vel cum maiore alteratione 1 indigeant, ut in substantiam nostrae respondentem conuertantur: eam vero cam molliores sint, diuturnam ferre non possint: pro alimento,abeant in excrementum. Quibus eo minu s febrientes ali iuuat, qudd Ze facili: corrumpantur de sitim etiam excitent: inde putrilaginem,plurimarum se- ibrium causam augentes: atque hinc actius quidpiam nostris corporibus inueheutes, quod febrili calori incrementum addat. His persuasi qui vulgo Medicinam exercent, quibusque febrientibus iesum piscium interdicunt. orum sententiae fauit Mercurialis, Iulius Alexandrinus, de ali-l qua ex parte Auerrhoes: qui in tempore epidimiali a piscibus ideo cauendum esse scribit , quod facit E eorrumpantur. At contra antiquos Medicos legimus,pisces febre laborantibus,non solum ut minimum nocuos leondonasse: sed etiam illos illis,u e salubres consuluisse. Zenon de Crantor,apud Plutarchum qualprimum quisque in aegritudinem incideret, eidem pisces edendos indicebant. Hippocrates, s febrienti seu pleuritico, seu citra pleuritidem, pisces elixos ministrandos iubet:& diarrhoeicis febrientibus quidem elixos, non febrientibus vero a s exhibet. Aurelianus, ' pisces saxatiles phr initicis praebendos consulit: quos inter obsonia mediae materiae, seu moderatae coctionis,oc medi letis alimenti recenset. Galenus. pisces saxatiles,& ex non saxatilibus,Asellos, pleuriticis exhibet: latque eosdem, plenitudine tensiva de phlegmonode affectis concedit: nec non his qui sicciore i sunt corporis habitu , t diaria ex cutis constipatione laborantibus; m tertianariis,' dc quartanariis 'praebet. Rasis item,&Avicennas, 'inter cibos febricitantibus conuenientes, pisces enumeranti l Inter recentiores vero eorumdem sententiam sequuntur, Villonouanus, Sauanarola Cardanus. Trinouellius, ' Captuaccius, & Saxonia. y Quorum ea quidem est ratio, quod pisces optimum alimentum praestent, tenuem sanguinem generent, facith coquantur, de gustus suauitate orexim excitent atque irritent. Maxime verδ quod ijdem, cum frigido humidoque sint temperamento,sebrili x intemperiei utilissime obsistant. Verum neutri sententiae integrε assentiendum iudicor quin potius media via incedendum censeo. Ex eo enim primum Galeni sententia minus placet,quod piscium alimentum tanti faciati ut illud alimento quod ex carnibus sumitur,vel praeferat,vel aequet. Cum enim alimentum quod exipelagiis piseibus capitur,alimento quod nobis perdices praebere possunt aequet; ' & saxatiles, pela lgiis praeferati eosdem, carnibus optimi alimenti anteposuisse credendum est. Qui praeterea in b
447쪽
optimorum alimentorum censu, atque inter ea quae in medio sunt tenuantiam dc incias alium iptam saxatiles,litorales,& pelagios numerat. t Sed contia, ea omnium est piscium raro,solidi&que substantia: ut vel durior dissicilὶ inquatur. 4ectassum succum genetet, ves mollior Maqueae naturae plurimum particeps , pituitosum succummaxima ex parte generet. Quod praeterquam omnium penὶ scriptorum authoritatui confirmatuti eorum praeterea experimento innotescit, qui cum piscibus veici eonsueueriat, si vitam simul sedentariam degant, blennam perenni screatu aut emunctionc reiectant, atque ut de Buantiis
dieebat Diphilus. Παντις βλσχύλεις εἰσὶ, μετοι λαπηs.
Balantes sunt omnes.pleni mum. Plaeterea fi carnes piscibus in bonitate alimenti conseramus, quam longissimh absunt Cetacta, a Bouina earne a hynnus, Ascipenser,dc Lamia a vervecina, Rho-bus a Vitellina;Αumta,Corvus,& Lyraa Gallinastasi solea,Trutra, Lucius, Asellus, & Gobio, a Peradice, Phasanio,Columbo,& Τuitur: Aa demum quis est qui sapiat,nec fateatur, multo minorem de bonitatem 5e suauitatem piscibus saxatilibus inesse,quam tutdo,ficedulae,& hortulano. Secundo ideo minus atridet posteriorum sententia, quda pisces Digidos, humidosque esse a Trament:clim tamen illi ob tenuem ealidamque spirituosam substantiam qua plurimiam abundant, te aeuius vi, complexum eorumdem temperamentum emeaci' emergi calefaciendi, bc exsierandi facultate excellant.
Quod quia paradoxologon est.& praeter vulgarem sententiam efferiur ι multiplici ratione,vari que expet imento comprobandum. Ac primum quidem, pisces calore plurimum valete, ex eo co stat,quod his in aquis perpetuo degentibus, eorum internum calidum ne per summas quidem glacies suffoeatur i ut disceto possumus ex olao Magno: ' apud quem, septentrionali oceano per hyemem conglaciato, pisces licet torpidos, inera ipsum coneretum gelu viuere legimus. ina non fit. gidiotis naturae conditio tacit, ut Aristote Ii - de Theophrasto,' visum eae omnia enim animalia apud Stagiritam ipsum, Gloris ope vivunt. Sed insiti & aetis ealidi essicax iesistentia, id eausati quod contrarij praesentiam, ad contemperamentum.animali ad vitales actiones edendas necessarium, expostulat. Vt enim caeterorum antis malium mitior calor.ia requisitum temperamentum cordis, perenni mot u internum calorem fouentis,miciore refrixerante indiget: aere scilicet inspirato,quem calidiora vel in subterraneis cryptis in quibus interdiu commorantur, vel alto volatu longius a terra frigidiorem quaerunt. Sic feruidioribus piscibus aqua ob erassitiem intensius testiget ante fuit opus :quae pleno ore in proximε subiectum cor, tenui sepimento vallatum, ad refrigerium hauritur, de pet scissuras aut foramina branchiis apposita,vicissim emanditur. Atque ea fuit Empedoclis . de Menestatis sententia apud Theophi mam. ε Adde pisces,ve apud Aristotelem legimus, pluuii pet aestatem mirum in modum delectati ide per id tempus , plurimos ex mediterraneo mari in pontum sugere. Necnon septent tionalem oceanum, ex eorum relatu qui ad esciosa illa climata nauigarunt, piscosissimum esse : quddpisces, aestiui eatoris 4c extremi aviuscumque caloris impatientes, interni caloris acritudini rem dium quaerant. Secundo pistas omnes, ex Aristotele, sunt voraces; M prompte in singularem ventriculum ingesta, eoneoquunt; uni inter ipsos Scaro eodem authotex ruminante. Quibus itid non mul. tiplex datus est ventriculas. ut auibus etiam calidissimis, ad ciborum eonfectionem multiplici coetione eomplendam: cum eorum aliqui Chamis, Lepadibus, Cancris, Ec Purpuris, imis de arena, Rondeletio attestante,nutriantur. Seduni eum ventriculum habent. quδd eorum acerrimus Momnia faeith considiens calor, ad assumpta uno impetu coquenda sussiciat. Neque appendices quas eorum ventriculi habent, ad eoctionem iuuandam partito cibo inseruiunt: sed veluti auriculae. cordi admini euri sunt quando copiosior sanguis a vena in dextrum eordis sinum effunditur, vel copiosiores spiritus affatim generantur: ita appendices illae, in cibi insolita ubertate deseruiunt , vequbd copiosius a voraeissimis animalibus deuoratum est, subsidiarie contineant. Adde nulli praeterquam ruminanti stato,pIanos esse dentes, ' quibus terrestria animalia cibos ad faciliorem coetio. nem atterendo praeparant;sed serratos,quibus deuoranda quassant; alios esse sine dentibus , de so lum habere os asperum, ut apprehensa firmius retineant: quod scilicet acerrimo suo calore, ingesta quaeque etiam integra,facile eliquenti sed inter caeteros quam vehemens est stellae marinae calor.quae ex Aristotele P omnia contactu protinus absumit. Cui Plinius, tam igneum feruorem inesse scribit, ut omnia in mari eontacta adurat,& omnem cibum statim peragat. Ad hunc aecedit sebi ius ille l
448쪽
An febrientibus pisces Conueniant. μοῖ l
Tettio acrem insitam esse piscibus substantiam,non virosum illud solum quod expirant indicati l d praeterea quia ab eorum esu in sitim incidamu . Experitur enim quisque se diebus quibus vescitur piscibus, vel ineraticula assis, vel citra aromatum permixtionem elixis; sitire magis , quam cum carnibus alitur. Quod non inde prodit ut villonouano , de Alexandrino' placuitὶ quod
facit E putrescant. Non enim tunc solum cum in ventriculo corrumpuntur & putrent , unde ventrieuli subuersiones,vertigines,aut lipothymiae potius sequuntur quam sitis: sed dum conficiuntur de vertuntur in chylum,sitim excitant. Cuius ea causa est, quδd cum omne agens agendo repati tur:dum pisces a calore ventriculi in chyliam soluuntur, vicissim suo illo acriore cdido quod exhalant,quodque in ventriculi corpus effundunt;idipsum,atque eius stomachum exsiccando, stimici tunt. Quinimo non sitim solum inducunt sed familiarior eorum esus , viroso illo spiritu vasa sensim perfunden succos paulatim assat,bcelephantiasim quam Arabes lepram appellant generar. Vnde in locis maritimis,copiosos elephanticos aduertimus: nec alibi, fiequentiora Laetatem eonspicimus. Prior vetb miniis adhuc placet sententia quod pisces febrientibus ut omnimodo noxios deneged muis enim pisces, toris paribus,carnibus deteriores esse concedamus: non tamen tam adue sa nobis est plutimorum conditio, quin illis febrientes salubriter aliquando vescantur. Cetaceos quidem, cartilagineos, molles, ostracodermos, Crustatos grandiores, atque eos qui in paludibus de coenosis locis degunt, ac multo minus terrenos ta fossiles quorum, Polybio. η Strabone, Ac Athenaeo ν fit mentio ) nullis aegris utiles esse censemus. Quod illi quidem aut crassum. aut viscidum succum generent,de difficili, sint coctionis: hi vero in chymum planh excrementitium de facilἡ putrescentem vertantur.Ce aceis annumerantPhocam, Bahenam,Delphinum,tamiam,Thynnum, Ae Pelamydem. Cartilagineis, Torpedinem, Pastinacam, Raiam, Levitatam, & Squatinam quam Angelum Martegalenses appellant,cuius usum in contrahendis & indurandis mammis , si plurimae mulierum noscerent pluris squalinas emerent, quam alias delicatiores Romani Mullos emisse seruntur. Molles,lunt Polypus,Saepia, Loligo. Ostracodermi, Pinnae . Buccinae , Purpurae, Chamae,Tellinae,& Cochleae omnes. Crustati vero grandiores, sunt Locustae, Squillae, Astaci, P guti, de Maia. In enosis degunt praeter litorales plurimos, Anguillae : qui omnes gustu limum redolen aut molliore sunt de pinguiore came, quam congeneres caeteri. Qui,lieEt apud heluones, maiorem gratiam ineant r&Tyberinus Lupus praesertim qui intra duos pontes Romae capiebatur magno esset in pretio ut apud Macrobium est' deterioris tamen ad alendum sunt conditionis ;vti omnes qui in fluminibus urbes expurgantibus.aut grandiorum fluminum ostiis victitant, qui Galeno authore, ' suorum congenerum sunt pessimi. Vt enim deteriore alimento utuntur, sic peiorem nutricatum praestant. Et licet pinguiores snt, gustuique suaviores : ex eo tamen sunt deteriores, quhd ventriculum nimium laxent eumdem subuertant,difficilius eoquantur, Muiscidiorem cum generendi Quos omnes quamuis non solum aegris,sed sanis etiam insalubres esse eenseamus: non tamen caeterorum etiam . quibusque inhibendus est usus. Saxatiles enim qui ab antiquis omnibus maximi fiunt,nec non pelagi, & litorales, in alto mari, vel ia puto dc arenoso litore degentes,ac fluviatiles in pura dc limpida aqua alti ac omnino qui eas conΑitiones retinent, quas in
optimis piscibus Galenus, de Oribasius requirunt:nihil habent, quod eorum usum plurimis f htientibus interdicat. Inter saxatiles,1 Galeno, & Oribasio' numerantur Scarus,MeruIa. idus, i Iulia,Fum,dc Perca: quibus Epelanetem, Eperianum vulgo dictum,odotis &gustus suauissimi addere possumus. Inter pelagios vero,i c litorales laudantur. Asellus, Aurata, Erithrimus, Scorpoena, l
omus, Lyra, Rhombus 5c Lucius commendantur. In quibus omnibus, haec expetuntur: ut scili cet carne Ant alba, molli,& friabili. Vel si a mollitie aliquantulum absint nullam saltem inter edendum visciditatem,saporis foeditatem aut insuauitatem repraesentent. Cuius generis edulia, laud tum & salubre praebere alimentum certissimum est. Sua enim mollitie de friabilitate hoc cons quuntur,ut facith in veniticulo coquantur de in chylum pauco labore dissoluantur. Alba vero eo .s rum caro in eum succum vertitur,qui ut facilius ruborem in hepate contrahere est aptus,quam vel flauescere,vel nigrerer ita leui coctione in probum sanguinem potius transit, quam in Vllum ex erementitium succum quae illorum solidiori massae permixta est, ecum ab eiciem genitum in ea substantiae tenuitate conseruet:ut ne in pituitam quidem abire valeat, sed omnino in utilem san- iguinem conuertatur. Atque ideo recth calenus cum de hoc piscium genere loqueretur: alimetum ' fquod ex piscibus sumitur, inquit,non modo ad coquendum est facile.sed hominum etiam corporibus est saluberrimum:vt quod sanguinem medium consistentia generet. Medium autem voco,qui neque admodum tenuis,mque aquosus,neque vehementer crassus est. Neque eorum natura, ct si plus a nostra distet,quis terrestrium,aut volatilium animalium:tam aliena est a nobis , quam fructuum& olerum quorum pars,nullo repugnante,in febricitantium victum cedit. At neque faci-
449쪽
lius putrent quὶm rem alimenta quae ficilis sunt coctionis. Hoc enim omnibus quae facithstro ventriculo conficiuntur commune est, ut facit E etiam putrescant. Etenim concoctio quae iuventriculo fit, est quaedam quasi putrefactio: si veram, non vulgarem putredinis rationem con
re ita mihi dirimenda haec eontrouersia videtur. Vt eum febrium quae ex humorum vitio generantur,duplex sit condicio: eatumque aliae sint acutae, ex sanguine vel bile genitae , aliae vero dixiturnae,quae ex pituita, vel melancholia,seu solis,seu aliis etiam humoribus permixtis nascuntur. Clim omnes acutε laborantes,tequiter alere oporteat, pro varia tamen morborum acutie victus tenuitatem augendo vel minuendo, s atque in plurimis acutis febribus , ne carnibus quidem vesci concedatur: sie affectis multo magis a piscibus abstinendum esse censemus, qui de deteriores sunt carnibus,& spiritu illo acri quo abundant,possent calori praeter naturam in nobis aucto, de labrili igni innatum nobis calidum depopulanti inclementum afferre. Aliis verb quos diuturniores febres molestant, cum paulo pleniore victu uti liceat 6t crassi illi humores earumdem febrium fomites a renuatione indigeantinihil est quod vetet,piscium esum condonari. Praesertim si anorexia febrientibus familiari laborent,& piscibus delectati eosdem appetant. Neque nociva futura ea est induli genti cum alimentum quod ex praedictis piscibus sumitur,minime sit illaudatum:&s eorum acritudo nobis suspecta sit, possit elixatione,aut acidulo aliquo & refrigerante condimento emen- d ri. Maximh vero utilis ea illis futura est gratia, quod languentem eorum orexim , cuius Vigor' plurimum ad salubritatem confert, piscium suauitate excitemus,de irritemus. Quo fine Hippocrates, ' parum deterior potus aut cibus,inquit, suauior autem,melioribus quidem Ged minime suauibus est praeferendus. Quantum autem cupediatum,quanta saporis gratia.in piscibus insilmon solum discimus ab antiquis Syris; Graecis,& Romanis in omnem luxum effusis, sed proprio etiam gustu discernimus. Syri quidem tanti pisces aestimabant,urgustuosiores Deos esse arbitrarentur.' Graeci pisces ad tintinabu-Iam vendere soliti:eosdem per Plutarchum est, appellabant. Romani vero Muraenas a freto Siculo in urbis vivaria, magna cura transserebant. Atque ut antiquiorisi voluptatis accusator Macrobius i memorat, caros Italiae antea incognitos ab Octauio classis prinfecto multiplici nauigio transuectos,inconsueto more inter Hostiam de Campaniae litus seminarui. Qui prae erea,pisces in tantum pretium extulerant,ut pluris minutulos pisces, quam solemnis saerificii hostias emerent. Mulum unum vix bilibrem septem millibus nummum emit Asinius Celer.
Cato qui ab Utica nomen accepit pisces de piscina Lucilii sibi testamento relicta quadraginta millibus vendidit Ee Hirtis villa, licet non ampla,ob vivaria quae haberet, quadragies sestertium volt l
quae centies millenos aureos excedunt.
Sed praeteritis his variolum saeculorum erroribus,quis ita est ad temperantiam compofitus,& piti gustiis,qui non aduertae quidpiam esse in piscibus quod ad gulae irritamentum carnes superet Salsum enim aliquid des acre illis inest quod mirε gustum delectat. Neemirum sal enim suauis simum est ciborum omnium condimenrum:& sine sal ut aiebat Symmachus, cibi omnes forent
ingrati,neque ullum suauitatis condimentum acciperent.
Quare his qui diuturnioribdis febribus detinentur,tutd pisces concedi possunt:amne tunc utilisit sime,cum an exta laborante in piscium desiderium, per se, vel etiam moniti venerine. Disilic
450쪽
De occultis medicamentorum facultatibus. 4OSIAn sint aliquae medicamentorum
t V A M vi s summo arduum de maximὶ operosum sit, ijs qui disciplinam aliquam vel te. munuiter callent persuadere,ea quae iam ante didiscerunt deὼscenda esse, de animum noua
domini imbuendum:praesertim cum concepta sententia,dissicillimarum quaestionum ingenia importune vexantium,promptam facilemque decisionem apparenter coplectitur. Eam tamen philiariorum esse ingenuitatem censeo, vi minimὶ eos pigeae, pro veritatis cognitione ab omni sectarum ambitiosa tuitione deficerer cum ab errorum laqueis eos, quis maximε sibi cauere necessum sit,quod eam exerceant artem,quae in tam fragili,sed tanti momenti subiecto occupata,mirum in modum lubricam habet peccandi viam.
Vulgatum est fateor,occultas dari facultates,quas vel sydera in res has sublunares influant i vel quae a formis sustantialibus emanantes, nullam ab activis & primis qualitatibus agendi vim mutuentur:ad quas statim vulgo confugitur,cum particularium effectuum causae ad caloris, frigoris, humoris,aut siccitatis euidentem escientiam referti non potant. Sed nimium abiecti animi est vecordis ingenii,nolle quae abstrusiora sunt,paulo aceuratius inquirere, dc mentis torpori fauendo. statim profiteri ea nesciri,quae licet sensibus minus aperta sint.possint ratione patere. Quare operae pretium facturum me existimaui,si utMedicinae tyrones ab illo ignorantiae asylo abducam, eosd/m-l que ad liberiorem meditationis & veritatis campum diuerram,quod in sexta exercitatione tentauit fusius probauero oceultas scilicet facultates quales finguntur , non dari, sed aliud esse activarumi proprietarum principium,in cuius pervestigatione per singula genera,exerceri eruditum quemque it deceat. Neque interim tam temerarius sum, ut velim profiteri aut me ut quemquam alium positi se singuIarium effectuum proximas causas inuenire:delectat tamen viam veritatis indieasse, ut acu-leiores in ea deinceps excolenda suam operam serio impendant. lVt ergo quod aggredimur methodice persequamur, in principio supponendum est quod omni . lhus patere arbitror;medicamentorum tam activas quis passivas facultates x proprie tes, in qu tuor Ordines dispensati. Primum tenent activae illae qualitates, quarum essicientia sensu ipso discernitur, Ac primae communiter appellantur , disparis tamen laver s. iniuitatis α resistentiae icalor, frigus, humor,
Secundi ordinis sunt omnes illae, quas primae dum sibi similes qualitates in materia introducunt i
passim variε immutando consequentet insinuant. Ira calori attenuanssi, in iaciendie exoluendi. ihomogenea congregandi,atque his pares facultates sunt consociatae .stigori densendi epti trahendi, itranspirationem prohibendi.& heterogenea congregandi. Humiditati emolliendi, ac linandi di ac demum siccitati,indurandi 8e firmandi dynames inditae conspiciuntur. . Tertio ordini illae astribuntur quae per res ctum ad deterim tam aliquam materiam, limit tum effectum aut membrum aliquod denominantur. Quales sunt semen, lac, aut carnem gene- irandi,durissima quaeque in struthiocamelo concoquendi,vrinas ciendi,calculum exturbandi, aut si fas mi luenssi,menses mouendi ,suppurandi,detergendi, cicatricem inducendi, de similes. Nec non & illae quatum gratia medicamenta seu iuuando seu nocendo in determinata membra midentius agere comprobantur. Vnde medicamentorum quaedam cephalic alia cardiaca dicuntur,
atque alia aIias denominationes assumunt.
Quartum tandem ordinem illae occupant, quae excellentiores quosdam effectus proserentes, maximae sunt hominibus admirationi. Qualis est Rhabarbari,atque aliorum Cathartica; vomitoria in asaro,M lapide armeno; diaphoretica in carduo benedicto,& lapide beetoar a mentem perturbans seu euiatica in hyoscyamo dc datura, stupefaciendi in torpedine, remorandi naues in Eche neide,lasciuiae motus compescendi in smaragdo 1 aerem pestiserum purgandi in rubinos ferrum attrahendi in magnete, paleas in succino, auri scobem in Milui piscis ossibus. Eiusdem ordinis lane