M. Tullii Ciceronis Cato maior de senectute

71쪽

65. At sunt morosi et anxii et iracundi et difficiles senes. Si quaerimus, etiam avari. Sed haec morum vitia sunt, non senectutis. Ac morositas tamen et ea vitia, quae dixi, habent aliquid excusationis, non illius quidem iustae, sed quae probari posse videatur contemni se putant, despici, illudi praeterea in fragili corpore odiosa omnis ossensio est. Quae lamen omnia dulciora sunt et moribus bonis et artibus idque cum in viis, tum in scaena intellegi potest ex eius fratribus, qui in Adelphis sunt. Quanta in altero diritas, in alter comitas Sic se res habet ut

im stande ist. I. at sunt morosi . . . euer Ein-

se hae morum estia sunt, non sane tis, o c. 3 ga omnium istiusmodi querelarum in moribus est culpa, non in aetate.

4. non illius quidem iustas, die stellich nielit aus rei chen b Mundet ist'. Wi heben et inersolchen eschrankun ei ne Aus- sage liter dies Feliter finde eini.

lesdigiWerdem gi pro Murena 40, 87 miserisordium spoliatio derVerlust eonsulatus magnam habere debet.

um nocti erit altenen Lusispietes von Tereng. . Terentius aus Karthago, Shlave und pater reigelasse Berdes Senators erentius Lucanus,

gri echischen Omodie. s. in altero diritas, ei demeine de Bruder, und war lini Demea. in altero comitas, ei Micio. Sic se res habet. Si begielit sicli au das Vorhergehende. Sois es. Die Nature sin versebi den, Wie in den eide Brudern

72쪽

CAT MAIOR. e. 18 L6 - e. 19 L67. enim non omne vinum, sic non omnis hominis natura vetustate coacescit. Severitatem in senectute probo, et eam, sicut alia, modicam acerbitatem nullo modo. 66. Avaritia vero senilis quid sibi velit, non intellego. Potest enim quicquam esse absurdius, quam, quo viae minus restat, eo plus viatici quaerere XIX uaria resia causa, quae maxime angere atque sollicitam habere nostram aetatem videtur, appropinquatio moriis, quae certe a senectute non potest esse longe. 0 miserum senem, qui mortem contemnendam esse in ium longa aetate non laviderii quae aut plane neglegenda est, si omnino exstinguit an, mum, aut etiam optanda, si aliquo eum deducit, ubi sit futurus aeremus. Atqui teritum certe nihil inveniri potest. M. Quid igitur timeam, si aut non miseriosi mortem aut beatus etiam futurus sum uuamquam quis est tam stultus, quamvis sit adule uscens, cui sit exploratum, se ad vesperum esse victurum Quinetiam aetas illa muli plures quam nostra casus mortis habet. Facilius in morbos incidunt adulescentes, gravius aegrotant, tristius curantur. Itaque pauci veniunt ad senectutem quod ni

ita accideret, melius et prudentius viveretur Mens enim et ratio me consilium in senibus est; qui si nulli suissent, nullae omnino civitates fuissent. Sed redeo ad mortem impendentem. Quod est istud crimen senectutis, cum id ei videatis cum adulescentiabe Terenet. Wie nicto Mer,eindurcii das Auer gauer,ita in auehnieli dede Mensch. l. Omnis hominas natura. gl. e. 1s,4 69. - est in hominis natura diu e. 22,4 80.2 severitatent die aus das Mahreund Bechte edaelite Sitten

avari. . quarta restat ea a Vier

setae und darin rhalten. gl ad familiaresalV, 7: Omnes molestias quibus is miserrimam habui

gemach und in diesem gustandeerbal te habe - deposui. 1b quamquam, s. c. 1, si l. r

73쪽

esse commune in Sensi ego in optimo filio, tu in exspectatis ad amplissimam dignitatem fratribus, Scipio mortem omni aetati esse communem. At sperat adulescens, diu se victuruna, quod sperare idem senex non potest. Insipienter sperat. Quid enim stultius, quam incerta pro certis habere, salsa pro veris At senex ne quod speret quidem habet. At est eo meliore condicione quam adulescens, quoniam id, quod ille sperat, hic consecutus est.

Ille volt diu vivere, hic diu vixit. R Quamquam, O di bonitquid est in hominis natura diu Da enim supremum tempus;

hi exspectemus Tartessiorum regis aetatem sui enim, ut scriptum video Arganthonius quidam Gadibus, qui octoginta regnavit annos, centum viginti vixit; sed mihi ne diuturnum quidem quicquam videtur, in quo est aliquid extremum. Cum enim id advenit, tum illud quod praeteriit, effluxit tantum remanet, quod 1 virtute et recte factis consecutus sis horae quidem cedunt et dies et menses et anni nec praeteritum tempus umquam revertitur, nec quid sequatur, sciri potest. Quod cuique temporis ad vivendum datur, eo debet esse contentus. V Neque enim histrioni, ut placeat, peragenda sabula est, modo, in quocumque 2 fuerit actu, probetur, neque sapientibus usque ad plaudite' veniendum. Breve enim tempus aetatis satis longum est ad bene honesteque vivendum; sin processerit longius, non magis dolendum est, quam agricolae dolent, praeterita verni

L in optimo lio. star ais praetor designatus 152, algori ei Jahre vor de Zeit, in Melche der Dialo salit.

tu in exspectatis ad amplissimam dignitatem fratribus, et ei jungere Bruder, vo denen de eine, et ois Jahre ait suns Tage vor dem Triumphe de Valers L Aemilius Paullus, liber de Perseus, de andere M Jahre ait, rei age nach demsel benistarb. at est eo meliore sqq. st die Antwor aus de vortiergehendenΕinwand At aeneae ne quod Peret quidem habet. S. et c. 11 4 8. quamquam, gl. c. h, O L9 3ustremum tempus, das hochflebei de Menschen vorkommende

Leben salter. 10. Tartessiorum regis.TarleSsus,

dori, αρτησσρυ ηδωκοντα μεα, ἐβίωσε δε παντα εἱκοσι κανέκατον. - tantum remanet, 'nu soviet teibi'. DL eonsecutis sis eonsecuti sumus, consecutus aliquis est. in quod cuique - datur, eo debet esse eontentus. Vir Je de mula mi dem rustieden sein, Was . . . gl. c. 10, o in tantum, quantum potest quisque nitatur. H. peragenda est fabula. gl.

schauer et schliesse pilegle Plaudite. 23. verni temporis suavitate, die

74쪽

CAT MAI0B. e. Is si 70 - α 20 L72. tenal oris suavitate aestatem illum numque venisse. Ver enim tantiluam adulescentiam signi licat ostenditque ructus suturos; reliqua tempora demetendis Ductibus et percipiendis accommodata sunt. 71. Fructus autem senectutis est, ut Saepe dixi, ante partorum bonorum memoria et copia. Omnia autem, quae se 5 cundum natu im lilint, sunt habenda in bonis. Quid est autem tam secundum D;ituram quam senibus emori quod idem contingit adulescentibus adversante et repugnante 3tura. Itaque adulescentes mihi mori sic videntur, ut cum aquae multitudin se flammae vis opprimitur, senes autem sic, ut cum sua Sp0nte, nulla 10

adhibita vi consumptus ignis exstinguitur; et quasi poma ex arboribus, cruda si sunt, vix evelluntur, si matura et cocta, decidunt, sic vitam adulescentibus vis aufert, senibus maturitas quae quidem mihi iam iucunda est, ut, quo pii pius ad mortem accedam, quasi terram videre videar, aliquandoque in purium ex longa navigatione esse venturus. XX as Senectutis autem nullus est certus terminus, recteque in ea vivitur, quoad munus ossicii exsequi ei tueri possis iam iemque contemneret; ex quo sit, ut animosior etiam senectus sit, quam adulescentia, et sortior. Hoc illud est, quod Pisistrato D Ni anno a Solone responsum est, cum illi quaerenti, qua tandem re laetus sibi tam audaciter obsisteret, respondisse dicitur 's

an mutige Fruli lings Zeit. Ugl. e. 21, GP vitae modo atque

constantia. H. quasi-qtIemadmodum, alter-

grediendum si e 2 ε', dies mi

gerei st'. 15. aliquando, 'endliel, inmar, enthali te os de Begriss de Esese linten. gl Cic. Cluent. c. 8, sibi: Collegi me aliquando et itaeonatuita fortiter eos agendum.18. munus officii das Amt das Gescha sl desse Besorgun die unsauserlegie nichi vertangi. 20. quod Pisistrat tyranno a Solon responsum est Bel in tarch Solon . 31 gleb Solon diese Ant Ort nichidem Pisistratos selbst,sonderi es heissi noλων - πυν

Plutaretis chris de repubi seni gerenda, et liberein.

22. audaciter, selinere Form suratidaeter. uintil. instit orat. I, 6, i sagi aruber Inhaerent quidam molestissima diligentiae permversitate, tu audaciter potius dicant quam audacter, licet

Omnes Oratores aliud sequantur.

75쪽

nectit te Sed vivendi est sinis optimus cum integra mente sertisque sensibus opus ipsa suum eadem, quae coagment3Vit, natura dissolvit. Ut navem, ut aedificium idem destruit sacillime qui construxit, sic hominem eadem optime, quae conglutinavit, natura dissolvit. Iam omnis conglutinali recens aegre, in Veterata sacile divellitur. Ita fit, ut illud breve vitae reliquum nec avide appetendum senilius nec sine causa deserendum sit. 73. e-iatque Pythagoras iniussu imperatoris, id est dei, de praesidio et statione vitae decedere Solonis quidem sapientis elogium est. 10 quo se negat velle suam mortem dolore amicorum et lamentis Vacare. Volt, credo, Se esse carum Suis. Sed haud scio, an melius Ennius:

sicli, de alter escisi, desio testaterirennen. Folgliel mus man der

De Satet ut navem, dissolvit dient nur gur Veran Schaulichun der

bus, absoluie Ablative certiam ussin χuvertassige Sinnes eri zeuge. 6. illud breve vitas reliquum. Reliquum substant. et Gebrauch, defersiae spatere Schri sistelleri , namentlicli Tacitus, aligemelner ird. et Cicero in demelben elae

7. nec sine causa deserendum

Et saepe Dieium est sapientis, desciscere a vita, curn sit beatissimus, i id opportune facere po33it. Sic enim censent, OPPOrtunitatis esse beate vivere, quod est esse nienter narura vivere. 8. Pythagoras . . et O 23.d praesidio et statione, en

posten'. s. Solonii sapientis sapientisunmitteibar mi Solonis verbunden,

wei es hie die Stelle ines Cognomen veruiti. Sonsi Mars das

Attribui ei Personeneigenn 3men ab eichen vom Deutschen de I i schal tun Von homo de vir. elogium est, quo se negat velle suam mortim dolor aviaeorum et lamentis vacare elogium eine imVollis mund um gestat tete Latini sie

στοναχας.

vo Cicero selbs uberseia Dispui. Tu seu I, c. 49 4 1ir: Mors mea ne areat aerimis: unquamus amicis Maerorem, ut celebrent funera

cum gemitu.

ii haud scio, an melius, gl. e.

76쪽

riaeu. Non censet lugendam esse mortem, quam immortalitas consequatur. 74. Iam sensus moriendi aliquis esse potest, isque ad exiguum tempus, praesertim seni post mortem quidem sensus aut optandus aut nullus est. Sed hoc meditatum ab adulescentia debet esse, mortem ut neglegamus sine qua meditatione tranquillo esse animo potest nemo moriendum enim certe est, et incertum, an hoc ipso die. Mortem igitur omnibus horis impendentem timens qui poterit animo consistere 75. De qua non 10 ita longa disputatione opus esse videtur, cum recorder, non L. Brutum, qui in liberanda patria est interfectus, non duos Decios, qui ad voluntariam mortem cursum equorum incitaverunt, non

M. Atilium, qui ad supplicium est prosectus, ut fidem hosti datam conservaret, non duos Scipiones, qui iter Poenis vel corporibus B, suis obstruere voluerunt, non avum tuum L. Paullum, qui morieluit collegae in cannensi ignominia temeritatem , non M. Ma

10. a limo consistere, mi seinem

Sinne sicli sesintellen, d. i. Zieinem

liche animo concidere. it. L. Brutum, qui est intemheetus, im ZMikampse mi Aruns, dem Sotine des Tarquinius, v.

l, Q 3, ο 30 mit . . . cum G captivis ommutandis Romam missus esset, iurassetque e rediturum, pro um, ut veniret, eaptivos reddendos in senatu non censuit, deinde, eum retineretur a propinquis et ab amicis, ad supplicium redire maluit, quam dem hosti datam fulrtire. 15. duos Scipiones s. c. 9, g 29.

qui iter Poenis vel corporibus suis Obstruere voluerunt. Aliniichiieissi es Paradox. I. e. 2 Di 2 vondenselben Carthaginientium asventum corporibus suis inter' eludendum putaverumt.16. L. Pinu , s. c. 9, g 29. In de Schlaelit ei canna et erin taplarer egen elir, ahrendsein ollege C. Terentius Varro, de gur Schlach unvorsichiis Oraten alte temerita si die Fluelit ergriis.17. Marcellum M. Claudius Marcellus siegie 22b et Nola, er-

77쪽

cellum, cuius interitum ne crudelissimis quidem hostis honore sepulturae carere passus est, sed legiones nostras, quod scripsi in Originibus in eum locuna saepe prosectas alacri animo et erecto, unde se redituras numquam arbitrarentur. Quod igitur adulescentes, et ii quidem non solum indocti, sed etiam rustici contemnunt, id docti senes extimescent 76. Omnino, ut mihi quidem videtur, studiorum omnium satietas sitae laci satietatem. Sunt pueritiae certa studia num igitur ea desiderant adulescentes Sunt ineuntis adulescentiae num ea constans iam refluiritio aetas, quae media dicitur Sunt etiam eius aetatis ne ea quidem quaeruntur in senectute. Sunt exirema quaedam studia senectutis ergo, ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis quod cum evenit, satietas vitae tempus maturum mortis assert.

15 T quidem non video, cur, quid ipse sentiam de morte XXI non audeam vobis dicere, quod e cernere nubi melius videor, quo ab ea propius absum. Ego vestros initro, tu P. Scipio, tuque,c Laesi, viros clarissimos mihique amicissimos, vivere arbitror, et eam quidem virum, quae est sola viis nominanda. Nam dum 2 sumus inclusi in his compagibus corporis, munere quodam ne-

1 ne crudelissimus quidem hostis

a. in originibus vo e. H, gas

8. sunt pueritiae reta studiati Hier,erde vi e Lebensalter unie schi eden pueritia, aduleseentia,

eonstans media aetas das Manne alien, nee tu id se ea quidem quaeruntur n

standes abesse des ei ne vo demander hervorgehoben. eo vostros patres, P. Semio tuque, C. Laeli. Der Vater des c. Laelius, der denset ben Namen tali rie, War de vertraule Freund de altere Scipio und egleitet ili fastaus alien Feldaugen. 18. vivere, nain dem Tode sorb

leben. Is et eam quidem vitam, nam-

pugnare v. a.

78쪽

78 CAT MAIOR. e. 21 177. 78. cessitatis et graxi opere perfungimur est enim nimiis caelestis ex altissimo domicilio depressus et quasi demersus in terram, locum divinae naturae aeternitatique contrarium. Sed credo, deos immortales sparsisse animos in corpora humana, ut essent, qui terras tuerentur quique caelestium ordinem contemplantes imi btarentur eum vitae modo at lue constantia. Nec me solum ratio ac disputatio impulit ulcita crederem, sed nobilitas etiam summorum philosophorum et auctoritas. 78. Audiebam Pythagoram Pythagoreosque, incolas paene nostros, qui essent Italici philo-S0pli quondam nominati, numquam dubitasse, qui ex universa iumente divina delibatos an inaos liaberemus. Demonstrabantur mihi praeterea quae Socrates supremo vitae die de immortalitate animorum disseruisset, is, qui esset omnium sapientissimus pubDeuisehen, dem de bilillio A-drue gelaufiiger ist pnesi es nichi

4 ut e33ent, qui da mi es Wesengabe, melcte . . . qui terras tuerentur. Tuerentur

homines hae leo sunt generati, qui tuerentur illum globum quem in hoc templo medium vides quas

terra vocatur aeuis su et a Sorgen,

eon empet ante a imitarantur. Vul Cir de nat deor. II. e. 14,4 3T: Istas autem homo ortus est ad

Gesei g, das naturas convenienter vivera se in Dies et gen die sol- geliden orte vitae modo atque comatiamtia. 6. vitae modo atque constantia, ei malavolles und ac sesten Grundsatae geregelles Leben.

Im Laieinisellen stelli stati des

Autoritat grosse Philosophen'.

8. Pythagoram Pythagore que, s. c. 7, ο 23. s. ineolas aens nostros, qui essent Italie philosophi quondam nominati, weil ilirmaupistis Moloni Unteritalienise ese War. 10. e universa mente. Die Ueliseele. gl. Tuscul. V c. 13. 38 Humanus animus decerptus eae mente divina cum alio nullo nisi cum ipso de eomparari potest, die o Plato tederaude-

79쪽

linis oraculo iudicatus. Quid multa sic persuasi mihi, sic sensio,

cum lania celeritas animorum sit, tanta memoria praeteritorum suturorumque prudentia, tot artes, laniae scientiae, tot invenia, non posse eam naturam, quae res eas contineat, esse mortalem; cumque semper agitetur animus nec principium motus habeat, quia se ipse moveat, ne finem quidem habiturum esse motus, quia numquam se ipse sit relicturus et, cum simplex animi esset natura neque haberet in se quicquam admixtum dispar sui atque

dissimile, non posse eum dividi, ilii Od Si non posset, non possera interire naagnoque esse argumento, homines Scire pleraque ante,

quam nati sint, quod iam pueri, cum artes dissiciles discant, ita

tes p. 20 E. I. erratili Sohrates, dasssein Schule Charephon das Drahelet Delphi efragi habe, obdemand weiser at Sohrates Sei, oraus die

sententia.

T. et cum si leae animi natura esset. Aussallen is de Ubergans aus dem rasens in das Impers., aus welehem ann Wiede in das

appellarerit. - Derselbe edanheausgessitirier Tuscul. I, c. 29, g Ti. 10. magnoque δε argumento,ssi die Unsterblichkei de Seele, as in dem homine scire plera

80쪽

CAT MAMB. e. 2l 3 78 - e. 22, 180. celeriter res innumerabiles arripiant, ut eas non tum primum accipere videantur, sed reminisci et recordari. IIaec natonis sere.

XXII as. Apud Xenophontem autem moriens Cyrus maior liaec dicit: Nolite arbitrari, o mihi carissimi silii, me,

cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore. N eri in em iis, di m diram vi Ni S c um amri ni in m diu invidebatis; sed eum esse in hoc corpore, ex eis rebus,

quas gerebam, intellegebatis. Eundem igitur esse creditote, etiamsi nullum videbitis. 80. Nec vero

clarorum virorum post morte In honores permane 10rent, si nihil eorum ipsorum animi efficerent quo

diutius memoriam sui teneremus. Mihi quidem numquam persuaderi potuit, animos, dum in corporibus essent mortalibus, vivere, cum excessissent ex eis, mori, nec vero, tum animum esse insipien ratem, cum ex insipienti corpore evasisset, sed, cum omni admixtione corporis liberatus, purus et integer esse coepisset, tum esse sapientem. Atque etiam, cum hominis natura morte dissolvitur, ceterarum rerum, perspicuum est, quo quaeque b

gelides betaetaungist nielit, orti ich. ως υσαν κατεφωρμε. 4. I9-81. nolite arbitrari servabitis. De Gedankensang

b. nullum fore, gar nichi'. I. videbatis, egensat 2 intellegebatis. Im riginal: υδε γαρ 8 eundem igitur eras creditote, nich eundem Moe, Sonder eu sedem esse is et betonen. s. ne vero, permanerent, si nihil orarerent, quo uener mus. Sinn: de Rulim berulimier Manner urde nichi sorida uern

dem vortier liendo numquam peminuderi potuimis hie das assim live mihi persuasi et erranaen.