M. Tullii Ciceronis Cato maior de senectute

61쪽

illud Solonis sit, quod ait versiculo quodam , ut ante dixi, senoscere se multa in dies addiscentem; qua voluptate animi nulla certe

potest esse maior. 51. Venio nunc ad voluptates agricolarum, quibus ego in credibiliter delector quae nec ulla impediuntur senectute et mihi ad sapientis vitam proxime videntur accedere. Habent enim rationem cum terra, quae numquam recusat imperium, nec umquam sine usura reddit, quod accepit, sed alias minore plerumque maiore cum aenore. Quamquam me quidem non fructus I modo sed etiam ipsius terrae vis ac natura delectat. Quae cum gremio mollito ac subacto sparsum senae excepit, primum id occaecatum cohibet, ex quo occatio, quae hoc essiicit, nominata est; deinde tepefactum vapore et compressu suo illandit, et elicit herbescentem ex eo viriditatem; quae nixa fibris stirpium sensim 15 adulescit, culmoque erecta geniculato vaginis iam quasi pubescens includitur e quibus cum emersit, fundit frugem spici ordine structam, et contra avium minorum morsus munitur vallo arisiarim. 52. Quid ego vitium ortus, satus, incrementa comm

morem Satiari delectatione non possum, ut meae senectutista requiem oblectamentumque noscatis omitto enim vim ipsam

6. Habent en in rationem cum terra, das Vertia linis de creditor

peratur.

8 plerumque eni richi dem 6 hergehende alias. s. ouamquam me quidem

eae quo occatim nominata est.

62쪽

Omnium, quae generantur e terra, quae ex sic tantulo grano aut ex acini vinaceo aut ex ceterarum frugum ac stirpium minutissimis seminibus tantos truncos ramosque procreet malleoli, plantae, Sarmenta viviradices, propagines nonne ea eniciunt, ut quemvis tum admiratione delectent Vilis quidem, quae natura caduca beSt et, nisi ulla est ad terram sertur, eadem, ut se erigat, claviculis suis quasi manibus, quidquid est nacta, complectitur quam serpentem multiplici lapsu et erratico erro amputans coercet ars agricolarum, ne silvescat sarmentis et in omnes partes nimia sun datur. 53. Itaque ineunte vere in eis, quae relicta sunt, exsistit 10 tanquam ad articulos sarmentorum ea, tuae gemma dicitur aqua oriens uva se ostendit quae et suco terrae et calore solis augescen primo est peracerba gustatu, dein maturata dulcescit, Vestitaque pampinis nec modico tepore caret et nimios solis de

fendit ardores. Qua quid potest esse cum fructu laetius, tum ad nspectu pulchrius Cuius quidem non utilitas me solum, ut ante

lua autem novellus est palmes, innatus prioris anni flagello, OςnO---cioquo a simiairudine rei, quod in ea paris, quas Miditur ei

vetere sarmento prominens utrim

ciem praebet.

erdei nur dadurch unterschi edenuo plantae, dat dies Ablegervon dem schon herange aclisenen

viviradices, Ableger mi derWurget. Columella lIl, i 4 Sationis autem duo ma onera, malle vel viviradices, quod utrumque ab agrieolia turpatur, et in provinciis agra malisoli. Neque enim seminariis atrudent, nee et in haberia facienda viviradicis. Propagines, Senicer, die Art derForipstangung, ei elcher dernuiterstocli nichi vertetat, sondernvon dem ulteretoelis ausinimesne Zweige in die Erde et ei te merseden, um in th selbstandi Wurget 2 treiben. re Arte demel benglebi columella de arboribus e VIIan. o. Verg. Georg. n. 26: Si

varum s alias prinos propurini

arcu Eaevectant.

-erratico, 'und wen e sie hi schlanget in regellosem Lause'. s. ne silvesea sarmentis, amit

63쪽

dixi, et natura ipsa sed etiam cultura delectat, adminiculoruimordines, capitum iugatio, religas ei propagas vitium, sarmentorum ea, quam dixi aliorum amputatio, aliorum immissio. Quid ego ira igationes, quid fossiones agri repastinationesque proferam, quibus u mulio terra secundior 64. Quid de utilitate loquar stercorandi Dixi in eo libro, quem de rebus rusticis scripsi. De qua doctus Hesiodus ne verbum quidem secit, cum de cultura

agri scriberet. At Homerus, qui multis, ut mihi videtur ante saeculis suit La Ertam lenientem desiderium quod capiebat e filio,10 colentem agrum et eum stercorantem facit. Nec vero segetibus solum et pralis et vineis et arbustis res rusticae laetae sunt, sed hortis etiam et pomariis, tum pecudum pastu, apium examinibus, florum omnium varietate. Nec consitiones modo delectant, sed etiam insitiones, quibus nihil invenit agri cultura sollertius.15 55. Possum persequi permulta oblectamenta rerum rusticarum sed haec ipsa, quae dixi, sentio fuisse longiora. Ignο-scetis autem nam et studio rerum rusticam provectus sum, et Senectus est natura loquacior ne ab omnibus eam vitiis videar vindicare. Ergo in hac vita M'. Curius, cum de Samnitibus, deae Sabinis, de Pyrrho triumphasset, consumpsit extremum tempus

aliorum amputatio beatefit Minaus die orie I 2 quam stm

pentem - coercet ars agri larum, ne silvesea sarmentis.

aliorum inimiario, das melismiselassen, gelit ausa 53 . . in eis,

quas relicta sunt, eaesistit tamquam ad articulos sarmentorum ea, quae gemma diditur. 4. repoti nationes, das lede um grabe mi dem pastinum sterramentum bifurcum, quo emina pavunturi.

6. mare in eo libro, quem do

rebus rustieis scripsi. Die ausing en auch nichi gangisnversat schigehommene chris subri de Titela se rustiea. . maiodus ne verbum quidem

ferit, eum a cultura agri aeriberet, in seinem Lehrgedichte ργα και μεραι ober Hesiodissi c. 7. 23.

uerimnde et sein pneste. 13. eonsitiones rinsitiones, die mannissachen Arte des opsta gens und de Pisopsens.1b possum persequi Wir seuende Konjunktiv. 17. provectus sum, Nicli bi sorrugesvhri, sorterisse Worden'. gl.

18. ne ab omnibus eam vi tui videar vindieare. gl et ut meae senectutis is eatis 342. 'Dreis uidear vindieare, Allitteration. l. e. 11 ε 38. 19. M . Curiu' s. e. 6, Lib.

64쪽

cAT MAl0R. e. 16. bb. 56. aetatis. Cuius quidem ego illam contemplans abest enim non longe a me, admirari satis non possum vel hominis ipsius continentiam vel temporum disciplinam. Curio ad lacum sedenti magnum auri pondus Samnites cum attulissent, repudiati sunt. Non enim aurum habere praeclarum sibi videri dixit, sed eis qui

haberent aurum imperare. 56. Poteratne tantus animus non essicere iucundam senectutem Sed venio ad agricolas, ne a me ipso recedam. In agris erant tum senatores, id est senes siquidem aranti L. Quinctio Cincinnato nuntiatum est, eum dictatorem

esse factum cuius dictatoris iussu magister equitum C. Servilius 10 Ahala Sp. Maelium, regnum appetentem, occupatum interemit.

villa in senatum a cessebatur et Curius et ceteri senes ex quo, qui eos arcessebant, viatores nominati sunt Num igitur horum senectus miserabilis ruit, qui se agri cultione oblectatrant Mea quidem sententia haud scio, an nulla beatior possit esse uneque solum os scio, quod hominum generi univer escultura ummim est salutaris, sed et delectatione, quam dixi, et saturitate

6. poteratas mole ieere. Non potest non necesse est, 'mussie

Equitum Ahala geloisi Lim IV,

13. viatores, and boten', ge isse Amisdiene de Magistratf- Personen Soaenanni, Wiem meint.

enim eris est, et id incertum, an

hoc ipso die, ob nichi noch

d. i. restae sille

65쪽

copiaque enim omnium, quae ad victum hominum, ad cultum etiam deorum pertinent, ut, quoniam haec quidam desiderant, ingratiam iam cum voluptate redeamus. Semper enim boni assis duique domini reseria cella vinaria, olearia, etiam penaria est, villaque totali,cuples est abundat porco, haedo, agno gallina, lacte, caseo, melle. Iam hortum ipsi agricolae succidiam alteram

appellant. Conditiora facit haec supervacaneis etiam operis aucupium atque venatio. 57. Quid de pratorum viriditate aut arborum ordinibus aut vinearum olivetorumve specie plura dicam Brevila praecidam agro bene culto nihil potest esse nec usu uberius nec specie ornatius ad quem fruendum non modo non retardat, verum etiam invitat atque allectat senectus. Ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni, aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius 58. Sibi habeantra igitur arma, sibi equos, sibi hastas sibi clavam et pilam, sibi natationes atque cursus, quoniam sine eis beata esse senectus potest; nobis senibus exclusionibus multis id ipsum unum talos relinquante tesseras.J59. Multas ad res perutiles Xenophontis libri sunt, quos XVII et legite, quaeso, studiose, ut facitis. Quam copiose ab eo agricul iura laudatur in eo libro, qui est de tuenda re familiari, qui 'De-

suceidiam alteram appellant, 'eine z.eiis spectinies, wegeidesvielsettige Nuriens, denaeideis Waliren Wie nenibeliri teli die Schweinezuchi, eigi Varro de re rusum tu, ouis fundum Oli quinius habeat et qui non audi

ri patres nostros dicere, ignavum et sumρ tuosum esse, qui succidiam in earnario Fleisclikamnaeo sus-

66쪽

To MM0B. e. 17 3 M. conomicus inscribitur Atque ut intellegatis, nihil ei tam regale videri, quam studium agri colendi, Socrates in eo libro loquitur eum Critobula, Cyrum minorem, Persarum regem, praestantem ingenio atque imperii gloria, cum Lysander Lacedaemonius, vir

summae virtutis, venisset ad eum Sardis eique dona a sociis attulisset et celeris in rebus communem erga Isandrum atque humanum fuisse et ei quendam consaeptum agrum diligenter consitum ostendisse. Cum autem admiraretur Lysander et proceritates arborum et directos in quincuncem ordines et humum subactam atque puram et suavitatem odorum, qui adstarentur e floribus latum eum dixisse mirari se non modo diligentiam, sed etiam sol

lertiam eius, a quo essent illa dimensa atque discripta et Cyrum

hie berulitte Stelle stetit c. IV, 2025. Ciceros o metrunchali sitanieli stren an de Texi.

1 regale, eines Fursten tu dis', et unierscheiden Von regium. 2. Soerates in e libro loqui

hrates . . .

3. Cyrum minorem, de ein Solinde Darius II mit illa de Grie-ehen Xenophon seine Ansprucheaus de Thron gege seine UruderArtaxerxes II Mnemon geliendoumachen suctis, aber in dem ungi neklichen Tressenaei uno Miseine Tod sand. Persarum regem, nichi Konis,sonderit ursi sus sinisticher Familie βασιλευς Xenophon. Dec. IV, 16. gl Cic. Verr. IV, 27 Rege Syriae, regis Antioehi lios pueros, actus Roma nuper suisse. 4. Lysander Lacedaemonius, derSi eger onogos pota mos 405.

bello, eum omni nostrum e-- iunctum esset perieulum, suo eteretorum hominum minima prudentium eonsili uteretur, eum magis communam 'popularer' eensemus in istoria futurum fulos, quam insertis in istis fuisset Erga te in ei aequabilis. Tae. Ann. Vt, c. 3i aequabilis in suos. 7. consaeptu agrum , -

δεισον. s. directos in quincuncem or

humum subactam atque mram Davo stelli et Xenophon nichis.10. et suavitatem odorum ribus. Im Original-- -

ὀσμαὶ δ πολλαὶ και ἡδεῖαι συμπαροριαρτοῖεν απιτοῖ περιπITουσι. 11. mirari se sqq. Xenoph. ἀλλ' ἐυώ τοι, iamvea, πάντα ἐν ταυτα

μα - αγαμαι του καταμε μα- τος σοι - διαταρα-- καστα

ταυτα.

67쪽

respondisse 'Atqui ego ista sum omnia dimensus mei sunt o

dines mea discriptio milliae etiam istarum arborum mea manu sunt salae'. Tum Lysandrum, intuentem purpuram eius et nitorem corporis ornatumque Persicum multo auro multisque gemmis, ilixisse 'Rite vero te, Cyre, beatum serunt, quoniam virtuti tuae tortuna coniuncta est'. 60. ac igitur surtuna rui licet senibus nec aetas impedit, quo minus et ceterarum rerunt et in prinais agri colendi studia teneamus usque ad ultimum tempus senectutis. m. quide in Va-l lerium Corvinum accepimus ad centesimum annum perduxisse, cuni esset acta iam aetate in agris eosque coleret cuius inter primum et sextum consulatum sex et quadraginta anni inter-1. atqui, nun'. et Xenophon

τοίνυν.

κων τε ν τῶν γεωργικων πων μελετῶν, ἀει συν γέ τι φιλοτιμου- μενος καὶ αυτος μεντοι, ἔφη A. ἀκουσας ταῶτα, δεξαυσασθαί τε αυτον καὶ εἰπεῖν, δικαίως belCic rite tio δοκεις ἔφη, ω Κυρε, ευδαίμων εἰναι ἀγαθos γαρ ἄνευ δαιμονεῖς. 5. quoniam virtuti tuae fortunaeoniuncta est, ' ei sicli et dei ner

ieitung S. 12. 13. 9. M. quidem serium rvinum.

Eriseiclineis sicli mersirim Kriegemit de Gallier sis ais tribun.

Liv. VIl, 2b. 26. Spater that e sichim ersien famnillache rime heror. 10 perdurisse, nimiieii agri e lendi studia. 11. et iam aetate, ais e die besten Lebensalire selion auraekgelegi aite' aeta iam astas ie

estam aetas et acta iam aetas. cuius inter primum et seaetum consulatum. um ersten Male, ur-

68쪽

cAT MM0B. e. 17 PM. 61.suerunt. Ita quantum spatium aetatis maiores ad senectutis initium esse voluerunt, tantus ille cursus honorum fuit. Alitue huius extrema aetas hoc beatior, quam media . quod auctoritatis habebat plus laboris minus. Apex est autem senectutis a tictoritas.

61. Quanta sui in L. Caecilio Metello quanta in A. Atili Cala stino in quem illud elogium; Hunc unum plurimae eo cientiunt sentes Popti primarium furi se virum

Notum est id totum carmen, incisum in sepulcro. Iure igitur gravis cuius de laudibus omnium esset sania consentiens. Quem virunt Ionuper P. Crassum, pontificem maximum, quem postea M. Lepi

dum, eodem sacerdoti praeditum, vidimus Quid de Paullo aut

Aera des Cato, elelier die Jahreis chr. Geb. 324, 309, 301 den

Bilctatoren 324 L. Papirius Cursor, 30 L. Papirius Ciuso Tum z-ien Male, 301 . Fabius Max. Rullianus umowelien Male M. Valerius Corvus um et eiten Male nicti siber dasualir der Magistrate,

s. totum carmen carmen das

mi dem Oppelien Meus. Wie die Verba su et chalien', in ei s

11. P. Licinium Crauum, s. c. s. l 27. M. Aemilium lepidum, si Pom

69쪽

Asrion loquar aut, ut iam ante de Maximo quorum non in senientia solum, sed etiam in nutu residebat auctoritas. Habet senectus honoraia praesertim tantam auctoritatem, ut ea pluris sit, quam omnes adulescentiae voluptates. G. Sed in omni oratione mementote, eam me senectutem XVIII laudare, quae sundamentis adulescentiae constituis sit. Ex quoessicitur id, quod ego magno quondam cum assensu omnium

dixi, miseram esse senectutem, quae se oratione defenderet. Non cani nec rugae repente auctoritatem arripere 10 possunt, sed honeste acta superior aetas fructus capti auctoritatis extremo S. 63. aec enim ipsa sunt honorabilia, quae videntur levia at ille communia salutari, appeti decedi assurgi, deduci, reduci

consuli quae et apud nos et in aliis civitatibus, ut quaeque optimeu morata est, ita diligentissime observantur Lysandrum Lacedaemonium, cuius modo feci mentionem dicere aiunt solitum, Lacedaemonem esse honestissimum domicilium senectutis nusquam mitiselehem e lange in eind-sehasi elabi halis, imitteresse dessemesnwoliis iam epitoni, MIsag vo ilim princeps senatus ab seatis tum ensoribus lectus.

adulescentias erylari duret honesta acta ouperior aetas amande des 3. 8. miseram esse senectutem, quasa deseri res, ello en die s nectus Ware, Wie sie ei solite, si heine Verteidi gun hedurste.

De Conjunct. Imps defenderet in de Elgentumlicthei dera uiner die ei des Nebensaigesin die elisphare des an pisalges diri hinuberetuetiehen. S. Catonis diei memor et ed. Jordan. 9. eani, substant meis nur belmehlern. 10 fruetus capit auctoritatismet ros me vetoritas is dielelateamini, melche eine honesta

acta superior aetas u tei Wird. Im euische wurde also uetoritas alsopposition et extremos fruetus gestelli erden. gl de Osfic. II, e b, g 15 EatDicaearehi liber de interitu hominum, Peripatetici magni et opiosi qui mitieus e teris ausis eluvionis, pestilentiae, mistitatis sqq. 'nam-licii Uberschwemmung u. . . -- in comparati

Strasse demandem aus eichen ilim Plata macten. de ei Begleit gausdem Hause, i c. 13 I 44.14. consuli, Rat in Rechisangm legenhelten. ut quaeque optime morata est, ita diligentissime observantur. Wir ebrauehen stat de Superlative omparative je metir, desto

meli . . .

15. Lysandru- L . euius modo

70쪽

70 AT MAI- α is, q63. M. enim tantum iribuitur aetati, nusquam est senectus honoratior. Quin etiam memoriae proditum est, cum Athenis ludis quidam in stomim grandis natu venisset, magno consessu locum nusquam ei datum a suis civibus cum autem ad Lacedaemonios accessisset, qui legati cum essent, certo in loco consederant, confiirrexisse omnes illi dicuntur et senem sessum recepisse. M. Quibus cum a cuncto consessu plausus esset multiplex datus, dixisse ex eis quendam Athenienses scire, quae recta essent, sed sacere nolle. Multa in vestro collegi praeclara, sed hoc, de quo agimus, in primis, quod, ut quisque aetate antecedit, ita senten latiae principatum enet, neque solum honore aniecedentibus, sed eis etiam, qui cum imperio sunt, maiores natu augures anteponuntur. Quae sunt igitur voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae quibus qui splendide usi sunt, ii mihi

videntur sabulani aetatis te regisse nec tamquam inexercitati lii rastriones in extremo actu corruisse.

tit quisque aetate antecedit, ita sentεntia principatum tenet. Die in dieser onstruktion ut quisque

time morata est ita diligantissime observantur sin hier inde versen ii superlativ. Begrisse

antecedit und principatum tenet enthalten. Se iteritia principatum tenera heilst: uersi die Stim me abgeben. ii honor anteeedentibus Ηο-

und pries ierlichen Amter aulae dennii deni imperium aus gestati etenmilitarischen undisicliterlichen Nur-

12 qui rari imperio aunt. In derFormel eum imperio eas hede ut elimperium die militiiri scheme alt imperium militare , die de Konsul n, maiore und de mi dem oberbeseli beau stragien Statilial

Bagege beselli sita in imperio esse aus die mi dem Amte des

16 corruisse corruere sus litange an Kras Eusam mensin ken. I er