Hugonis Grotii Annales et historiae de rebus Belgicis

701쪽

68a HVGONIS GROTII Archiduci metus, ne simulata in Bulionium a ma ipsi incumberent. Quin & LudoVicus V llascus, tutando limiti missus, Sedanensibus auxi- .lium obtulerat. At Brunovicensis motus jam priore anno coeperat, insensio urbi Duce, quod 'lsura a majoribus suis partim emta, Partim e torta contumacius defenderet, innixa Ansiatico

foederi. Ille spe plenus posse sua virtute restitui imperium , quod progenitorum ignaVia am, isisset, collectis copiis, velut Spinotam Rhenum

transeuntem metueret, primum per insidias immisso milite, binorum,quae urbem cingunt,mC nium exteriora invaserat. Sed repulsis inscsior,bus ad apertam vim & obsidium transgressum , quanquam Daniae rex , cujus seror nupta duci,

. in auxilium egregia cum manu Venerat, hyems

diremit. Rogat1 a Duce ordines Foederati ut Ernestum Nassavium bello ducem copiasque ipsi transmitterent, haud parum dubitavere,quia di grave alienam opprimere libertatem pro sua certantibus: dc tamen potior Brunovicis ac D ni gratia , quam Ansiaticarum urbium, quae nec .ope nec beneficio ullo rem Batavam jurisient. i Igitur ita temperatum, non ut mitteretur, sed ut copia juveni, si vellet, eundi fieret: cui se comites aliquot tribunorum Centurionumque e Batavis addidere , impetrato ut ad tempus S crameoto latuerentur, avidi praemiorum , quae novis bellis promtius oriuntur. Scd brevi impetu transactum. Nam Vere novo , positis it rum castris, rupta moles, qua Dux coercitum amnem urbi superfundere speraverat, ut obsidium omitteret, mox coortae Ansiaticorum copiae, ut dc bello desisteret, evicere. Partibus utrisque sumtum intolerantibus, imperatDiis

702쪽

auctoritas subvenit, ut sponte dc legum reVerentia , quam coacti arma Ponere VIderentur,

jussi judicio contendere. Praeter has causas Batavis hostibusque communes, propriae causae hostiles dilectus per Britanniam Italiamque mor bantur. Nam in Britannia Rex maximo suo periculo admonitus quam sorinidolosi essent

subdiu , qui regia potentia majorem aliam

agnoscerent, in verba concepta adigi culictos jusserat, fateri sese verum ipsum Britanniae r gem , nec aut Pontificis aut Ecclesiae Romanae

imperio posse destitui: & si id tentaretur, sibi tamen sanctam obsequii fidei R , dc , quae Regi

noxia prodituros: nec aliam jurantibus men-xem quam verborum communis usus exprimeret, nec se ejus juramenti gratiam sperare. Hinc orta gravis ipsorum inter se Roinanensium discordia , dum pars Georgio Blacuello Angliae Archipresbytero id nomen ipsi Pontifex induderat) auctore , intrepidi dicunt facramentum, Profana sacris discreta rati, & religionem Deo, caetera principibus parere Dei ipsius instituto: Contra alii Iesaius accredunt, humana divinis subjacere, ac proinde religionis arbitrum, si id

usius exigat, posse tranSserre regna, eumque omdinem pulcherrimum cuncta ut uni obediant. Interim qui eum in modum jurare cunctabantur, Vetiti externas ad militias abscedere. At Italiam eadem Pontificis potestas alias tu has conciverat. Nam Veneti, sacerdotum potentiam opesque veriti, & sua olim & aliarum gentium scita imitantes, edixerant ne templa condere, neu sacris collegiis dare praedia, nisi ex Senatusconsulto, liceret, utque vectigales ecclesiarum agri nullo tempore ad ipsisS revem F f 6 teren-

703쪽

terentur. Quosdam insuper sacerdotes , ob ve- tneficia, parricidia, incestus, falsimonias de vim ipublicam accusatos, in Vincula duci jusserant. 1

Haec Pontifex Paulus erat Quintus nomine iante alios incitantibus Bellarinino & Baronio,

in se contumeliosa interpretatus, cum non de- η sinerentur, sacris civitatem interdixerat. Baro- sesus,mistis ad Venetos literis,monebat inter cae- l stera Viderent, ne Deus, ut quondam Hebraeo

populo , ita ipsis iratus erepta libertate dominum imponeret. Diu libellis disceptatum , quae legum , quae judiciorum potestas in sacris mancipatos : & an Pontificum iniqua jussa animos obstringerent. Major pars sacerdotum sub imperio Veneto sacris faciendis haud abstinuere :s Iesiuitae , idem cum facere abnuerent, finibus ejecti. Dum res ad arma Ventura sperabatur , Hispanus, cui avitum Italiae motibus increscere, iretinebat illic militem, propugnatorem se ostentans Pontificiae majestatis. Vicissim Batavi de Pontificis odio dc amore liberae civitatis, mariatima auxilia Venetis, si periclitarentur, promisere , pro quo actae per literas gratiae multa verborum comitate. Caeterum prudens senatus, ut jura imperii sortiter tuebatur, ita quae paci aut majorum coeremoniis turbandis erant, anxie vi-

tabat. Id interim principium amicitiae fuit inter duos validissimos omnium, qui non regnan r, populorum. Quae dum apud externos aguntur, initio hujus anni Batavi classem in Hispaniam mittunt, augendae , 'uae illic esse ferebatur, inopiae, simulque Vindicandis quae modica damna acceperant, irruptis a Ludovico Fatetardo navibus, quae sali quaerendo Americae apud instulas .iucustoditae atque inerme palabantur: quarum

nautae

704쪽

HISTORIARUM, LIB..XV. 68s nautae inersi , suspensi, exusti. Sed prius edix re ordines, ne quis ciVium , aut gentis ait rius frumentum aliave in Hispaniam ferrent, ec olim & nuper comperto allectoas in spem commercii naves bellicis usibus attineri: ire se obsessum hostiles portus, eo quisquis tenderet, Praedam fore. Missae viginti quatuor naVes publicae,Wilhelmo Hau mo imperante: tum quas privati in spem praedae armaVerant, magno Π mero , sed regi indociles. Iussa acceperant v nientem ex America classem intercipere, & L sitanicis navibus in Indiam ituris praecludere exitum, quam in rem societas Indicana pec niae haud parum aerario intulerat, quo & armis hostium de contra licitantibus liberi, tuta ac lu-

Crosa commercia agitarent. Hau nio tardum

iter ventis obluctantibus , sed praedarum haud

egenum, cuin re mercatores obvios & littora Popularetur. . Lusitanicae naVes retentae, donec desperato exitu acceptum jam Onus in terram Teponerent. De Americanis allati nuntii, unam argento regio onustam, Batavae navi impliciatam pariter arsisse, tres tempestatibus absumtas,

quatuor Havanae portu inanes , id enim addebatur, opperiri navigandi tempora. At Ηautaenium jam victus defecerat, dc inissas e Batavis

recentes navium, quae alimenta ferrent, venti morabantur.His de causis coepta aestate domum revenit, exspectato celerius. At quanquam tarde exercitus prodiere , non cessatum a belli curis , inquieto praecipue Terratia, ex quo irritos ad Bergas conatus non sibi, sed militi imputabat. Et sorte in Batavos equites elapsus, acceptoque Vulnere vix fuga incolumis, ut revalue-rM , flagrantior in ultionem serebatur. Hoc im

705쪽

686. HVGONIS GROTII citante quingenti Hispanorum equites Rhenum

transiere , praemisso rumore Batavuin a se equia rem peti, qui perducto ad Brunovicum fines EGnesto Nasiavio redibat acta per agrum Patel-bornensein praeda gravis. Sed Mauritius Cognito per exploratores adesse ipsis Terratiam , in nuerat Transrhenana praesidia , ne quid securiarate peccarent. At ille ex Oldens alia assumtis peditum mille ducentis, vitata in itinere Grolla, longo ambitu Bresartum nocte advenit. Hularia tum sorte agebantur, qHae dc paganum remilitem in conviviorum licentiam solverant. Excutitores decepti priminn,clamantibus ultro, qui cum Terralia erant, Mauritianos sese cum hostis premeret amica sub moenia refugisse. Vix dolum suspectaverant, cum appensis machinis , portae duae,tum porta intima dissiliunt, tam modico inter haec tempore,ut pauci in Vallum procurrere, mox Oppidum tutari frustra tentav xint, caeteris in arcem refugis, quae propriis inmnimentis , dc jam rescisso ponte oppido sejungebatur. Quod virorum remanserat, trucidatum, quaedam de foeminae expleta libidine interemiae. au tuor in arce tormenta , in oppido totidem, sed nitratum hic deerat. Nec omisit praeseetiis arci Lavicus proxima in oppida nuntios dimita tere , rogans succurrerent Parato ultima pati, quam loco cedere. Coortae statim Transis alanorum turmae duce Warmeloo , assumtos equis pedites palustri solo arci intulere, perrupto in nimento , quo claudere aditus Hispani paravexant. Miserant & qui oppidum tenebant ad Ludovicum Velascum auxilia orantes : Rurordam

is valido praesidio insidebat, isque ire jussit peditas quadringentos nitrato onustos: sed audito

706쪽

HISTORIARUM, LIB. X v. 687 circumfusum oppido Batavum haud ausi penetrare , quanquam locorum stagnantia & tenebrae nacdum multus hostis ad tallendum oportuna. In reditu a Filieri equite profligati, pars coesi , pars in potestatem Venere. Atque interea proseetus Haga Henricus Nasiavius contracto quantum poterat cohortium , di equite, quem Patelbomensi ex agro regredmemoraVimus,

perficit obsidium: quod haud diu pertulere gra-Viter ex arce telis obruti, ita ut octavum intra

diem centum suorum desiderarent, reliqui fossis sub terram scrobibus vitam tutarentur. I ctum fuit, ut exirent incolumes, reddita praeda,etiam captivis, quos oppido potiti Oldensaliam abi gaverant. Properare stilicet obsidentibus visuin, consurgentibus undique Hispanorum c

piis : quod si perstitum soret, potuit captus Ter-xalia gratum Regi Galliae munus dari, exemPl aque statui, quo & crudeliter usi vietoria Punirentur, & alias infelicium insidiarum temror Πnpelleret, iustis potius armis, quam dolo grassari. Nihil nis fractus Terralia majora adigreditur , parumque absuit, quin dignum totius

anni labore opus nocte una conficeret. Acceperat ex perfugis, qua Clusa orientem aspicit,nuulas extra oppidum excubias , deustis neque dum repositis stationibus. Igitur Cadstantae made libus campis mille ducentos Walones & Hibem nos secum trahens, castello hostium, quod itia neri interjacet, haud observatus, quo destina-Verat, pervenit. Convenerat ut Fridericus H rembergensis alias majores copias Damina duceret, caelo oppido arcem oppugnaturus. Priamis supra syem prosperis extrema contra eVen

re. Pontes duo pensiles, portaque una dirupta

707쪽

adhaerentibus machinis: interior quae supererat, hactenus crepuit, ut binos transmitteret: nec quicquam obstabat, quo minus & in vallum haud sane editum eniterentur, cunctis intus curis. Audierat Notius hosti aliquid parari, monueratque Vicinos praefectos, castellis in tuens, nec unc in suspicatus id ipsi audaciae, ut abstrusiam intimo recessu oppidum invaderet, tot circum custodiis cingentibus. Itaque in qui

tem se & ipsius exemplo alii dederant. Primum ingrest id iplum terruit, quod tantum in o pido silentii, praevisos se, dolumque subesse fauso credidere. Accessit quod pars militum, praesitinitum ad tempus jussi alia oppidi regione In

vere arma, defuerant imperatis, quia aera forte

oppidi horam significantia id noctas haud mnuerant. Dum cunctantur illi , qua patebat, i rumpere , pauci & crepim portarum, & armorum sono exciti, semermes, seminudi, ut sistis exsilierant, portam intimam obstruxere , peccatumque ab oppugnatorὶbus fi rat, quod non imbos, sed hastas in fronte locaverant,quibus haud aeque promtum contra tela ingredi. Primis de-jeitis , auctus in caeteros paVOr, captaque fuga, confusis ordinibus proturbabantur,qui densi ponte steterant. Iamque Notius prolatis torinentis conglobatos in arctum late sternit. Quingenti ferme consessi telis, aut aquis coenoque obruti: nec reditus sine sanguine, caedentὶbus terga, qui manifesto jam hoste castellis undique prorup rant. Vitato ingenti discrimine curatum, quod

ante Oportuit, ut munimentum pDrrae Praetenderetur. At archiducum jussu militum rect res aliquot, quorum ante alios ignaVia accusabatur, supplicio affecti, documentum in alios

fuere

708쪽

- - ΠIsTORIAR 7M, LIB. XV. 689 suere, honesta pericula mallent, quam detrect

tis imperiis certum ac turpe exitium. Iam dulata spe belli Veneti ob gravem Italiae anno- . nam , Hi sipanorum cohortes Belgium intraverant : venit dc Spinota febribus quanqdam ta datus , vulgataque morte securitas Batavis creverat, haud minus falso gaudio , quam quo per arma externa quietem sibi speraverant. Soluto, Galliae exercitu, nonnulli ad Foederato : e Bru- novicensibus copiis plures ad Spinolam transi re , Partemque ejus equitis ducens Iohannes c mes Radbergius, Transamasiani comitis frater, damnum passus est incursu hostium. Pars quoque pecuniae ad marchionem quae serebatur imi tercepta: dc per Machliniensium agros tributum negantes exercita a Batavis populatio. Spia: nola ubi crescente primum aestate progredi si tuit, quippe incessurus locis ingenio suo madentibus, cum Buliolo curas copiasque partitur. Illi decem peditum millia, mille ducentos equites, tormenta duodecim Micribit, cum mandato, Ut in agrum Batavum transiret, quem Rhenus in Vanatim suique nominis alveum divisus --

plectitur. I pse undecim peditum millia sibi si init, equites bis mille,machinas octo haud am- ': plius, plura simul agitans Frisiaeque, sed magis

Vela viae intentus: ita pars Geldriae dicitur,quam Rhenus idem dc commisius Rheno Isaia ambiunt , Trajectum BatavQrum mox animo agutans, magnam urbem, quam validam, & vulgo

mobili promtam seditionibus. Quo expeditior

perueret, remoto castris mulierum comitatu, i victum curribus , tum sicaphas, pontes , etiam molas attraxerat. Quod si destinata proveniLsent, dc utroque ex latere coissent exercitus, Foede-

l. si

709쪽

6s , HVGONIS GROTII Foederatorum intima minusque firma ad vim patebant, extima eademque munitiora auxiliis dc commeatu avellebantur. Sed Tubantum finiabus euntem Spinolam tenuit foedum assiduis imbribus coelum : unde aeger miles, Viisque fluentibus adeo iter, ut quo primi perVenerant, postremi vix altero die sequerentur. Ita in Friasiam aditum, quae intercedunt palustria plus Q- Iito humentia abstulerant. Simul Isaia , alias quoque haud sperisendum flumen, aquis pluviis ita intumuerat, ut vado transitum non daret. N actusque inter has moras Mauritim tempora

subvehendi militem decies mille pedites, bis mille quingenti equites erant in adsidere amni,

Daventriam, Zuptaniam, Du Olburgam, Praeciapua Oppidorum praesidio atque Opere firmare, Caetera permittere eVentui. At marchio alia atque alia conlilia versans , dum cuncta expicnrat, dum coelum commodius opperitur, infensus otio , nuttit interim qui Lochemuin Zutfanien

sis ditionis oppidum , levibus munimentis , sed illis in locis moranti haud incommodum, obsti

dio premant. Trecenti tantum servabant, i minuto praesidio, dum majoribus urbium consulitur: praecipue simulata peti DaVentria Mauritium in se traxerat: itaque postero die, per

ductis jam ad Bliam operibus, oppidum dedunt. viliam Hispanis & collem in proximo immunire. Sub idem tempus Isu 1i jussu Pompeius

Iustinianus quaruor mille pedites ducem, quiu-gentos equites, machinas duas , mane primo Vbeum advenit, cui Spardorpo nomen est, ripa Vahalis sinistra, promtissimosque militum ii ponit lintribus, quas triginta advexerat, ipse mox caere roa traducturus, egregio ordine,simul

710쪽

N ISTORIARUM, LIB. XV. 69Isolvere justi , simul exstendere lecto ad id loco: neque enim ubique appulsus facilis. Sed warnenis Dubosius, cui latus istud imperii tuendum

princeps dederat, repentibus nuntiis Noviom go excitus ripam interiorem oppleverat. Isque conspectus terruit nautas, qui simulantes imp tu se fluminis abripi, quo minus destinatum ad Iocum pertingerent, mox retro cesiere. Parabat Iustinianus iterum Vahali militem immittere , sed agglomerantibus copiis valescentes Batavi, de et eque Gravewarta bellicae naves Vetuere.

Tum sollicitus, si unquam alias, Mauritius, ne tot simul locis , tantisque copiis imminente hoste improvisum vulnus acciperet, quicquid a primo Rheni divortio Bommelianos usque confluentes Vahali praetexitur, tum quicquid latere altero, Arnhemo atque inde Haltemo tenus Rhenum intra atque Isaiam jacet ingens spatium subitis munimentis obducit, intervallis haud majoribus quam ut signa commode oculis

auribusque transmitterent. Naves quoque crobras amnibus jussit discurrere , spectandis limstium conatibus, serendisque nuntiis. Infra H temum is ala quatuor horarum itinere haud longius Frisicum maris sinum illabitur. Iuxtaque Vidrus, quem nunc Vectim vocant, Wes sal rum finibus veniens, acceptis mox aquis quae Tarantiorum solo bituminoso colorem ducunt nomenque Atri fluminis, flexus suos Isaiae proxumat, donec eodem conda r in enti sinu. Agriquod amnes ac mare inter patescit, Mastemr hia dicitur, haud absiarda ex antiquo conjectura, Mattiacorum paludes ea voce indicari: pem

insula fuit, nunc insulae in modum redegit ducta inter amnes fossa atque opera alia, qua parte Suolla