Hugonis Grotii Annales et historiae de rebus Belgicis

811쪽

HISTORIARUM, LIB. xvir. Naquil acta silentio premi. Sed non eo minus percrebuit utraque, & ferine placuit, illa sacrorum ministris, ut receptior, narc magistratibus, ut popularior sententia.Atque hinc aliud jurgium; cum hi de religione judicium partem esse sui mi imperii, illi sacra sacris in coetibus discepta da contenderent. Libelli quoque duo, alter P latinatus exemplo instituendis ad pietatem pu ris per Belgicam usurpatus, alter, quo dominanti quondam Hispaniae regi edita erat Res maiorum coetuum professio , controversiis materiam addidere. Namque haud ita pridem Foederati Ordines, postulato a se ut septem e nationibus, sacrorum ministri inter se conventum agerentassenserant hac lege , ut libelli isti duo illo coetu examinarentur, ad lacri codicis norin .. Hoc quicum Gomaro erant dissentientium artibus tribuebant, quasi novandi cupidis siqnum daretur : ipsi laudantes probatum taculis omnibu

morem , ne consensius vincula temere solvere

tur. Namque aliter discerpi plebis animos, ubi quisque sibi placita doceret : quare & sacris admoveri quenquam nisi libellos istos signassent iniquum & anceps judicabant. At ab Arminio stantes, hominum de scriptis ajebant dubitare

haud nefas: nunquam tanta de re legitime deliberatum tumultuariis, ut fit, rerum initiis reexinde occupatis bello reipublicae moderator,bus. Atque etiam melius actum iri cum Christianitate. si nullis aut brevioribus sermulis ut retur. Quin & Goudae prodiit exiguus liber paucis credenda complectens, nec aliis Vocibus, quam quas divina pagina praescriberet. Exorti statim ex altero agmine, qui publice id detestarentur, nec ullam di cerent tam horrendar optiL I mO-

812쪽

PionzS ponentum, quod non tralibus verbis vel retari Convenisse primis temporibus simplicit tem cum ignota adhuc mala remediis non in d cerent ; mox, ut qmeque aetas errorem gemi rat, ita reperta loquendi genera, quae devios i

rubris tuis excuterent. Ita quod illi servitium, hi pacem ; quod illi libertatem, hi rerima in turbationem vocabant. Et splenditis utrinque nominibus crestebant dissidia magnis quondam odiis alimentum dc nomen datura. Ex oriente Matelifius rediit, rebus feliciter gestis, re quas non dubium est inter causas Qisie, cur Indiam Hispanus bello permittere noluerit. Exierat p

tria ann ς ante tribus , mensibus totidem, pr xecto jam tum longius vere,quam ut annui A

strorum flatus AEquinoctiali sub coelo in Africae littora impellentes vitarentur. Mandata habe bat belli multa magnaque. Sed reluctabatur ii Periis nauta, non militari se operae addictum obmurmurans. Dux ipse parandae laudis avidus, potissimos secietate gloriae, Vulgus spe praedae illexit, modo pro concione u*Veriori modo, ut. se occasio dederat, singulos alloquens, & pro ingenio cuique adhibens hortamenta. Vt ad Indos ventum, captae naves aliquot Lusitanicae, ut quae Lusitanos mercatu juverant. Sed ba barorum quae fuerant ipsis remissae, quo latius studia a lactaremur. Gangetici simis cornu sint tiro Malacca jacet, qua Indiae continentem Su- amazra obumbrat, ingens insula steto direnata, quod Cinca puram vocant. Iora haud longe a sita , cujuς reges olim & Malaccae itum tinu re. Sed postquam Lusitani eum in orbem ven re, illecti situ loci struxerant arcem, muro quadrato collem & dominus, quod satis videba-

813쪽

Η IST O RI ARV M, LIB. XVII. 793tur, spatium amplexi . Paulatim & extra habitari coeptuin , ac maxime trans flumen,quod ad

dextram jacet; haec quoque aedificia,qua littori imminent, muro tegebantur. Hinc Iorae regibus perpetua in Hispanos odia , ideoque Batavis ea prima secietas fuit. Hoc tempore Iorat regnabant fratres quatuor , quorum imperio maximus Iandepatuan, sed ingenio atque industria Sabrana prae valebat, tuendae augendaeque rei intentus , contra quam plerisque Indiae regibus selitum, queis Venus potusque cordi, dc alia in praesens grata quam in posterum profutura. Matelifio ad Malaccae obsidium plus an

mi erat, quam Virium : namque arcem Oppidumque Andre/s Furtado tuebatur, bello in clitus , Virorumque cum ieso tria ferme milliae;

sed Indi pars major ; quia Lusitani aliquat multi mistis Sinam navibus praesidio ierant. In

Batava classe, navium undecim, homines erantinille & quadringenti. Quare augendis copiis

auxilia petuntur a regibus lorae, facto isdere, ut ager ipsis, oppidum Batavis cederet, praedani inter se partirentur. Primum ex navibus, inde ex insulis, quq inodicae praejacent,iacta tela.Tum dextro littore castra posita: ac propere admodum deserto quod defendi poterat trans amnem suburbio, restissoque ponte, intra arcem arcique adsita desensio stetit. Ita tutum Batavis alium amni pontem injicere, ter inque oppidi, dc instructum tumulo Monasterium invadere,ac brevi aliero quo ue latere ad mare penetratum est.

Ergo Matelinus & castella locis oportunis dis- Ponit, dc propugnaculum, quod Furtado paulo ante arci addiderat: machinarum incussu disν- citre cum stagnans humus fodientium. Opera

814쪽

non admittere , oppletas terra turriculas si gneas, caesarumque arborum materiam se te multa in propinquo pomeria erant in propius .

arcem admoVet, translatis rudem in orbem belli Batavici artibus. Mirum dictu,quam nullus eo in obsidio Iorensium,& suos alii Vicinorum rogum miserant usius fuerit. Primum quem yr miserant numerum non praestitere : tum militi obsequium dc constantia non minus quam peri tia aberant, nec ad eruptiones tantum, scii ad quemvis telorum jactum stationes deserebantur, claroque tum experimento patuit, Lusitanorum lutis de gentibus praedam magis fuisse, quam V ctoriam. At Batavi, pressi toto belli onere, per l casus fortuitos, nec minus ipsa Iassitudine & lnocturnis imbribus carpebantur. Spes non erat, dri posse obsessos numero validiores a minoribus 'cari: supererat ut fames exspectaretur Sed quar- ro jam obsidii mense pertendere ultra vetuit a l Goa classis veniens, iacui imperabat Alphoos . Castrensis regius Indiae Praetor. Galeones erant Iquatuordecim, Longae quatuor, minores na- lvium sedecim: vehebantque Lusitanos aut alios lex Europa ter mille septingentos: barbarici mi nisterii prope tantumaem. Mandatum illis, ut lpostea ex captivis literisque cognitum , loca, iquae Batavi mercatu adire soliti, bello invado i ire, Achemum, Ioram, Pallamum, Pataniam,

Bintainum & Ambonam. Prope Achemum ut venerant, regi ejus urbis impensas classis ut fouveret, Batavos traderet, arcem strui pateretur imperabant, quas jure victoriae. Sprevit haec ille acinis fretus & munimentis, quibus oram .

815쪽

HISTORI ARvΜ, LIB. xvII. clade repulsi, nec ausi ultra. Simul cognito M laccae obsidio, illuc properant, vacuas si possent naves,terraque sparsum hostem oppressuri. Prae- vertit Matelisius Per exploratores monitus: dc quanquain ipse militiae novus, implevit egregii ducis ossicium. Impedimenta primum dc machinae navibus impositae: inde Iorensis mirules : mox Batavorum ut quisque longissime aberat, ita ante alios ingredi castelluin jubebatur, quod in littore situm. Pars jam naves ii

traverant, pars terra morabantur, cum e Ma

Iaco vi magna prorumpitur ; sed meresso h ste facilis de caetero inscensus suit. Quampiminum se invicem classes conspexere , telis emianus certatum, Lusitanis, quod ventus Summ tram versus & ab hoste serret, pugnam Vitam tibus. Ut postera dies illuxis, ventusque a S matra flare coeperat, Matellos, incubiturum sibi hostem praesentiens,tolli anchoras jussit. Sed i una navium, cui nomen Nactaviae, cum anch ram emoliri non posset, dc senem praecidere cunctaretur, ab Hispanicis duabus oppressa im censaque est. Maaabat in auctores periculum,

ni Longarum praesidium adfuisset: quod auxilii

genus Batavis deerat: actae igitur remulco flammam jam adhaerescentem vitavere. Tentarant dc suis conflagrantibus succurrere Batavica: n ves , quae Middelburgum dc Arausio vocabamine . sed ventus repente languescens cursum d stituit, ultroque ipsas aggrediuntur tribus navibbus Alvares Carvallius, Henricus Norona de Duartes Guerra, Lusitanorum duces. Queis i ter se implicitis Mauritius, alia Batavorum na-

vis , injecit flammam, quae Duam in quidem 3c Car vallum suis cum navibus , sed una dc Mid-

816쪽

delburgum absumsit. At Noronam cum Arm- . sione decertantem Matelifius ipse Proetoria sua invehitur, telisque fatigat, donec lacera navis in deditionis signum aptusue submitteret. Nec tamen ausus ille transire jam parantes Lusit nos recipere , metuens ne nama , dissicili adhuc proelio , in praedam animos manusque verteret. Igitur navem jam suam existimans , parcique telis imperans, fune devinctam trahebat. Sed rupto sponte vinculo Norona ad socios elapsus, sesellit anxiam nimis atque infelicem prudentiam. Nec tum ultra pugnarum, fesso Hispono , & caventibus Batavis ne aestu rapido infra hostein segreges truderentur. AEquarant viet Ham perditat naves binae utrinque, Lusitanorum quidem majores ; sed in Batavos, ut minores classe,acrius damnum. Hominum impar clades: Batavorum octo desiderati: Lusitanorum con plures telis, flammis, mari perierant; nec paucos scapha ignem effugere quaerentes ira nautarum, contra ducis quoq; imperium,trucidarat. Proximi dies per quietem aut globorum jactus tran iere , coepitque Batavos nitratum deficere, in jusque malum , nautarum contumacia prope s ditionem venit. Nam quia conventionis lege non tota classis, sed sua cuique navis supposita pignori fuerat, hi quorum exume naves, Velut mercede simul amissa,moesti iratique alios jacti rae similis metu proelia abnuere impulerant. Igiatur sedandis animis, simul ut aegra corpora ac naves reficerentur, Ioram cum classe Matellitus secedit, atque inibi eum regibus de firmando contra Lusitanorum impetus oppido consilia sectat. Hic mensein moranti alterum laetus ve- est nuntius, divisam hostium classem: partei

817쪽

HISTORIARUM, LIB. XVII. N qam praesidio ivise imbollibus navigiis : nec ad

Malaccam amplius residere suam Galeones septum , longas tres. Nautas igitur modo in nis , Modo promissis aggrediens, vix tandem permovet, ne tam benignam juvandae patriae occasionem de manibus emitterent. Vt ad M laccam Ventum est , conspectumque hostium classem sub arcis tutela anchoris teneri, quo eam apertum in mare dedimeret Matelisius, hoc usius est consilio. Extimam quae jacebat navium Nicolaus dicebatur in cum Praetoria sua duabusque aliis ipse circumvenit, praecisisque au- chorali fune secum in altum trahit. Parcusque

nitrati ob ejus penuriam paucos sed certos globorum jactus destinat, non ima petens, quippe

cum tranquillum mare mersare navem abnueret , sed soros dc qua vis hominum densistima

constiterat. Statimque irrumpi navem jubet, ac si quid obvium obtruncari; nec segnis in Obs quium nauta, ut praelio incaluerat, domestici certaminis oblitus: fit magna strages. Vacuam jam navem , inisi si qui sorte delituerant, cum incendere Matelisius vellet, clapsi nuper Noronae memor, centurio quidam custodiam ejus depoposcit, nec praestitit. Nam rupto quo attinebatur reste navis ad suos rediit. Interea tota Lusitanorum classis , quo periclitanti Nicolao subveniret, solutis anchoris in mare descend xat. Expectabant Batavi singulis interdum de binis navibus singulas. Hispanicarum una cremata est, alia Sebastianum Suarein vehens se dedidit. Caeterae & lacerae & cruentae fluitabant, cum victoriae nox intercessit. Eximia eo die B tavorum dc virtus & sortuna fuit, multis hostium interemus,ex ipsis vix quoquam, nisi quo

818쪽

praedae aviditas contactu navis ardentis una in pernitiem tulerat. Mane postero navis una, a maxime Vulnerata, paucis Vectorum reliquis

apparuit, haec quoque dedita est. Reliquae ad

stationem redierant. Cupiens has quoque rumpere Matellifius, ut praeclari operis summam abselveret, metu tardabatur, ne tam propinquo littore fundo semet ipse illideret. Hac in deliberatione cum dies haesisset aliquos, videt ecce ultro Lusitanorum manibus quod reliquum ipsis erat navium incendi, fruiturque laetus insani pavoris spectaculo. Captivos quos, habebat, Alphonso Castrensi remisit, primor bus indicto pretio quod nauta divideret, cari ros hac conditione, ut pauci vicissim Batavi

Malaccae aut alibi detenti redderentur: Hostesque tam viles, aut suos tam caros habuit, ut d cem prope ducentis permutaret. Naves hostium captas exussit, ne oneri forent: servatis machi nis, quae bello partae, viginti quatuor. Atque ut hic egregiae res, ita e Moluccis contraria nuntiabantur. Nam postquam Tidorim veteri pos

sessori Verhagius permiserat, Lusitani quidam dilapsi in Philippinas, Castellani imperii ea

portio est, quam indigenae Lusoniam vocant in praesectum Petrum Acunam auxilia orant, e orantque. Sed lex addita ut Castellanis quoque paterent in posterum Moluccae, quondam inter Ipsos certatae, ut alibi narravimus: unde haud temere creditum, inaluisse Castellanos recuperari insulas quam in tempore custodiri. Trigi ta & septem magnis minoribusque navigiis ad Tidorim ventum, & quo facilius occuparetur

juvit rex ipse, res Batavas voce non animo secutus. Inde in Tertiatam transiere. Capiuntur

819쪽

Η ISTO RI ARVM. LIB. XVIL 79; munimenta & rex fidissimus Batavis , qui, Pr viso duduin periculo,monuerat saepe ne sine in nimento Tidoris relinqueretur, poenas nunc alienae culpae luens, fugae se primum,mox Hispano credidit, vitam pactus & caetera sperare ius

sus. Sed regna ipsius Hisyani arbitrio in reges olim aemulos distributa : iste custoditus de in Philippinas avectus fuit. Matelisius, captam ubi

Ternatam audiit, simile malum Ambonae in tuens , navem forte nactus hostium haud in

fom,armis instruit, mittitq; una quos in classe

abebat gnaros muniendi artium Ipse Butonem petit,insulam modicam, quaerendo quod classis Lusitanicq reliquum,acMalacca,ut narravimus, digressum ibi tum morabatur. Sed conspecto hoste Lusitani pugnam perhorrescentes, naVes ipsas inter se, littorique devinxerant, machinis omnibus unum in latus obversis . lecto insuper maris sinu, ubi aestum ventumque hosti opponerent. Ad hoc ii norum struem arenamque telis obtenderant. Matelisius, nulla accedendi copia, per naviculas incendiarias flammam conatus est

insipargem. Sed immissa ipsi scaphis amoliebam

tur: partim & venti reflabant. At Batavos,mam datis vetitos bello quam mercatui Vacare, to

gius opperiri anni tempestas non sinebat, statis qui in Moluccas serrent, iam ingruentibus Ventis. Pars Quedam abeunt, cujus loci rex,parandae victoris gratiae, Lusitanos allud se degentes

vinxerat. Vicissim ipsi duno dati qui genus I

dorum mixti hostibus in potestatem venerant. Obitisque & regnis aliis compertum ex eventu praelii nutasse barbarorum fidem: adeo ut agit

verint quidam, traditis institoribus Batavis p cem Hispanicam emere.Mox alia Lusitanorum

820쪽

so, H vGONIS GROTII navigia, sed ad mercaturam structa, in praedam

veniunt. Ambonam hinc Properatum , t ama tisiunus Batavi nominis populus arcem magna diligentia aedificabat. Matelisius duo esse praeci pua vincula existimans, 'ueis alienae gentes ii ter se coalescerent, matrimonia ac religionem, sacra ad tradenda magistros secum habebat nuru

los, haud satis imitante quae est in Batavis societate Hispani prudentiam , qui praecipuum regni instrumentum habet Iesustas. Caeterum jus connubii Batavis illic praesidium obtinentibus cum indigenis mulieribus esse voluit, quo faciuIius propagatis familiis coloniae initium fieret. In Tidorim exseendi brevia prohibebant, neque vero ex usu erat, aut dignit te invadi quae mox per hominum penuriam nuda tacti exponerentur. Rectius visum Ternatae, cujus Austrina regione oppidum justis munimentis firmaverat de quadringentis militibus insederat Hispanus, o versum in Septentrionem angulum, qua vicus est Malaia nomine & juxta pars frugum in Lina, castello ac propugnaculis occupare: ut qui inde per Hispani victoriam in montes aut Gil

Processit res feliciter, atque ubi in spem desti sandi moles operis excreverat,digrediens Mai lilius, custodiae loci quadraginta quinque homunes delegat, additis quatuor navibus,quq propi quo mari vectarentur. Foedus factum cum Te natae rectoribus quale cum Bandanis olim. ALditum ob imminens periculum praesenti ut a Llio juvarentur, re ne Batavi pacem aut inducias cum Hispanis facerent, ni si queis illi comprehenderentur. Maquianis insula populis octo,qui