장음표시 사용
511쪽
pi GURAE DESIGNATIO it A Ossa 'io lora est incipitis a ini parietalia et ratur. insa id est apidosa vel trosa, a.
C Os rontis i piod ct coronale vocant. D Os recipitis i.densissimum Mirmissimum. E Zἴrωμα, vel os Iuro sis, idest, iugule, O Paris issuperiorem maxillam capiti coniuniit. F Os σφηνοngis, cuneorme,basilare liquari a multiplici firma πολυμορφον, colatori cauilla. G axilla instrioniac in maximis oris hiationibus burdum asia βde dii torquetur H Precessus duo maxillae inferio ELU 5λ κριωσμ cubiti tuber ,Aperiorvina processus
L Ossavalidissima quacssacra committuntur. Arabicis asserua dicta. se Μ Osilium, ancha, parasiuperior ossis coxae. N Ierate 8,seuosi chi', p/od recipit femoris caput. Pr
O Oipubis ectissi , ariestanterior ossis coxa au
R mi νὴ seu fibula, se ossiura osminus tibia rauso cubiti,quod scite minus appellant, consimile. S Malleolin externus, ima pars bula. T Malleolus intemus,parsissima cruris seu tibiae. . V os calcis, o calcaneus,Graece M ρνη ossiumpera
512쪽
Interpretes materia ebs mrgorum.
E materia remediorum,quae ad chirurgum pertinent, plurima quidem Hippocrates, io Galenus, & ante hune Anaetariaeus Diescorides memoriae tradiderunt. Quaedam posteritas addidit non se udanda laude: sua enim veterum. sua poste
iorum gloria est. Atque iniquum decreti genus est, quod itomnem fructu laudis & floriar huius disciplinae uni Grae-La- ali- ciae detulit, ut Arabum ac posteritatis studia perpetuist Pa pebris opprimantur. Illaudato solo laudatae fruges saepsbum Cr po, numero proueniunt: vixerunt Graeci in media luce liter Ferorum. rum Extiterunt Arabes, & inde ductae familiae, iam dessem seia , c sepulti melioribus disciplinis,digna tame luee aeter
zyet u naque memoria nobis reliquerunt. E vivis sontibus Gratam xcria. corum remedia primum petenda sunt: sed ita, ut nec Ar bum riuos nec posteritatis ingenia contemnamus. In sis hauriendum quod saluum& incolume : repudiandu,quic- , fir quid fecerit caenum, x disciplinae veterum male conuene-ttiit, in ma rit. Atque omnino hac parte perlustranda nobis naturaetreta ciri r fertilitas,aqua omnis ubertas,&quasi sylva remediorum rorum. ducta primum est. Nusquam natura magis luxuriat, nulla in re pariter atq; his chirurgiae opibus ambitiosa est. In
513쪽
quibus tam prolixὸ numen suum explicat, ut Pronoea il' Pronoea esu non tam Epicum, quod quida ait, quam chirurgos fujsse rurios νο- videatur: Plurima quidem ad voluptatem & delicias homi quamnis:omnia vero ad salutem eius &conseruationem chirur- epicurea. 1 go comparauit. Nam 'uaecunque tota rerum facie exposita, quaecunque cauernis terrae ac visceribus latent, qui
quid est aquarum, stirpium, animaliuin, terra, ignis, maria, chirurgo insem ium. In fece rerum x excrementis, inearie in rebus minimis,obsoletis,ac prope nullis, remedia
i. condita sunt. In re una multiplex natura vario genere remediorum foeta est. In apicula quam variὸ lust,quam multas diuitia chirurso condidit, mel la, ceram, metyn, sandaracliam, fauos, propolim, quicquid denique locuples illa alueorum reipublica continet. Q in & apes ipsas ad auxilia tianstulit. Et in homine multa sunt, quae prosunt homini 'quocunque animum aduertas, quocunque oculos coniiciari remediorum turba sese offerat. In quo summo-- pere probanda est maiorum diligentia, multoque magis imitata studia, qui in ea vastitate rerum nihil intentatum, o nihil inexpertum reliquerunt, omnia elaborata & suimmo iure aestimata, literis consignarunt,quibus iam perfrui datum est.alienis scilicet bonis. Primum ergo consuetudine, natura,& maiorum hi- rixatur n. storia, infinita nobis materia comparata est, quae iam de- stri homines λ serta ac suppressa iacet,quia neglecta. satis est capsula pauculis alueis distincta:satis pyxidicula:hic uno atque altero remedio contentus est,quae scilicet accepit oraculo, nec ulli reuelanda putat. Sed ego sic arbitror, optima esse remedia, quae plurimis cognita, plurimis probata sunt. Alte- n elementa sordent. & quicquid Mementare est..Hine noua elementorum soboles, hinc aether & coelum ipsum ad remedia erprimenda sunt. Vernaculae sunt nobis atque domesticae,naturae opes, quibus vulnera coniungas,repurges sordida, sinus impleas & cicatrice tegas caeteraque n somnia quae chirurgi opere continentur. verum tum n Iris tuique studiis frui liceat. Nos ex immensa, omni- tum Idrie, busque exposita naturae sylva & maiorum historia, quae tueatur. iam publica vel multorum fide constent, remedia transferemus. Exhibebimusque rudimentum operis, sitis quidem lineis desciiptum, quod alius implea informet, tuis deni
514쪽
i Institui. Chirurgicarum Lib. VI.
denique numeris absoluat. Nos speciem aliquam & si mam argumenti adumbrabimus, secuti Cosmographos,
qui totius orbis ambitum angusta tabula contrahunt. Idem enim condonandum nobis, cum non alios nnes imperii, alios materiae, de qua praesens instituta oratio, snatura possieriti Gencra quaedam rerum ,&praecepta artis primum explicabimus, utendi methodum, & leges aliquas instituemus, ex quo censebitur particularis materia,& sormulae describentur, quas partim ars ipsa reperit,pa tim optimorum medicorum usus atque experientia com- οὐ rase probauit Antidotarium inseribunt hoc genus argumen-rium. ti, nulla ratione aut usu veterum, sed, ut fuit annorum licentia , ε Graeca voce Latina analogia nomen detorserunt. Multa nobis, plurima aliis reliquimus, ne volumen,quod
quinque libris Ioannis Tagaucij,& hoc de materia chi-
mirgica commentario cogendum erat, in maiorem molem accresceret: deinde non plus operae hac in re licuit collocare nobis, qu in quotidianis studiis stataque inte pretandi cura relictum fuit. idque breuiori tempore,quam hoc institutum nostrum breue, quidem, sed varium expo- αostulet. Ideoque dignum venia, si contracto ambitu ver- borum, pressaque periodo, quaedam describentur. Et in tam numerosa medelarum turba potior est verborum moderatio, breuibusque sententiis res premenda est. Adbare ponimus idoneos esse huic doctrinae, qui iam intincti fue- 1 uenam veru rint praeceptis artis, quam Ioannes Tagautius singui Dannu TM ri ingenio atque incredibili studio informauit. In qua ge-pa . nera morborum diuisa sunt, circunscriptae sermae,designota indicia, notata praesagia,institutae leges, scriptae medelae plurimae: in qua quaecunq; collabebantur in disciplina sovetere, constituta, quae vitium secerant, reformata: t
ta denique ars, quasi rediuino lapide instaurata est. Vnbeam hane partem operis interceptus negotiis in nos transtulit, quam ideo recepimus, ne & publica ratio deseri a nobis, & ossicium necessitudinis repudiari videretur. Mul nta igitur ε Graecis, quaedam cx aliis transtulimus. Quae a Guulone, eiusque notae scriptoribus rudius tradita sunt, paulo purius reddere contendimus, etiam si intelligamus vitia corporum non curati eloquentia. Sed nec barbaris. mo depelli possunt: Probamus quidem omnem orati
515쪽
nem , modo sententiis rerum, quasi suo Qeeo & sanguine condita sit. Melior tamen haec, si neque neglecta, neque ambitiosa, sed mediocriter culta est. Adde qubd barbarisinus ille multas saepe tenebras rebus attulit, &opti-1ma quaeque, sordescunt plurimis, quae serdidis, nee ita puris vocibus describuntur. In damnandis quibusdam rebus , autores Graecos adhibuit i in remediis ea selegi, quae traeceptis artis congruerent magis, quaeque ut res praesto sunt tacilius comparentur. Atque haec praefata, ad
N institutum opus veniamus. me repellenti .
Ποκρκτικα Graeci vocant, quibus & initiis fluxionum, & post initia utendum est, quandiu videlicet humor affluit:bine enim phlegmones ortus atque incremeta,hinc vomicas,
maligna ulcera, febrium dolorumq; causas, alia denique permulta vitia corporum declinamus. Ideo-xo que principis obsta. Sed vacuandum prius corpus est, s- quidem postulat casus ac serὁ postulat, quia in plethora &cachochymia rheumatismi plurimum comouentur, quanquam etiam in mediocri vitio humorum & copia, ubi phlebotomo vel pharmaco natura leuanda est.Idem remedium M sepius innovandum, quidem metus est, ne cum incaluerit mora, affecta inde pars nimium recalescat. Vis quoque remediu vitio conserenda: Leuius enim pharmacum ut lactuca, in graui ardore frustra est,sortius qnalis est succus epomo Mandragorae, livore insicit, indurat scinbum,& ali-3o quando ita reprimit:vt in viscera fluxionis impetus rapiatur. Ad consilium adhibenda haec omnia, natura, situs, figura,sensus,robur partium, humoris copia, qualitas, corpus, vix praeterea per quas illabitur. Neque perpetuo satis est insimo loco repellens auxilium adhiberi: aliquan- Π do enim superius collocandum : ut veluti praemissa manus vias intercipiat nequid transsuat,ubi venarum ductius a
que eoniusta animaduertenda. Caeterum reprimentium consuetudine natura admodum controuersa est. Arabibus
repellunt quae influxum prohibent,refrenant,crassant,illunun oppilant: quae denique robur partium confirmant. In
b.nda. controuersa repellentis
516쪽
is Institui.Chirurgicarum Lib. VI.
Graecorum libris astringentium materia cum repellenti bus serὸ commiscetur. Apud Latinos Cornel. Celsus scripta reliqui quae simul repellant at que restigerent, & ru sus quae sine frigore repellant. Aurelianus in chronicis alia scribit una astringere atque reprimere, alia astringe- sre quae non reprimant. Sed utriusque, ut aliquot locis Arabum, in censenda materia non sine vitio est oratio. Iu-Graestrum stissima Graecorum sententia et eaque nobis explicanda
sementia. est. Repellit perpetuo quod frigidum est: frigidum aliud
aqueum natura molli ac soluta, aliud terrenum crassio- Iore materia: quod quia astringit & magis contrahit partes , efficacius reprimit: aut certe solum id efficit, si quidem ab actionis vehementia repellentibus nomen inditum est. Ac certe in rheumatibus praestantissima medic menta sunt, quae cum quadam astrictione vehementer sic. iscant ut non mordeant, qualia terrena sunt. Quanquam& alterum genus, quoa aqueum est, utcunque reprimit,& ex aequo frigiduni, vel terreno frigidius est, ac refrige-xio magis conuenit. Verum praeterquam quod humor stigore repercutitur, si quidem accessit constringendi vis, quod iam coiit, loco exstringitur, magis etiam si tenue est: & si quid reliquum fit, saepenumero resiccatur: com firmatur pars: ut 1ine pharmacorum ope quod postea in- ω ἰο ἰ, m fluat possit retundere. Verum hac parte prouidendum: 'ingestati ne quid nimis, ne cutis grauius contrahatur:crassescat hu- is mor, dolor exasperetur, fluxio increscat: grauius denique incendium irritetur. Atque ut initio quidem te iussisse putes, reliquum tamen & scirrhodes & contumax persistit, quod imposterum arserrime discutias. Ac grauior metus: si quid viscerum infirmius est. Excipit enim so -- celeriter quicquid retunditur: ubi omnia firma sunt, in magnas venas & viscera citra periculum aliquid refluet. Videndum quoque ne ultra modum contrahas in materiae copia, crassitie, vitio, molli vegetoque sensu corpore , dolore graui pariter & calore: ubi laxanda potius via 3; est, ut diffluat calor, ac dolor temperetur: qui ubi cruciat' vehementius, ad laxantia & anodyna omnino confugiendum est. Adstringenti simul atque repellenti auxilio vis efficacior est, si quid tenuium partium vel natura insitum,
517쪽
calore temperari potest,multo magiscit quod sere fit) ab infirmitate fluxio, a frigore infirmitas orta est. Pestiferae ni non re. materiae non occurrimus,ubi in superficiem diuertit, sed pellaudum. potius illicimus,atque rapimus vi maiore, si tardius mos ta resistit. Neque dissimilis ratio est in criticis apostematibus , coxariis, lue venerea: ubi non repellenda in corpus, sed seras potius materia trahend est. Iam vero quae illinum, olpi at, offarciunt, alias quidem do, o Floria.
lorem leniunt, alias acrimoniam hebetant, viasque In diro tercipiunti Ex quibus si vis, reprimant: ac reuera nonnunquam reprimunt, oleum rosaceum, omphacinum,
myrtinum, ovi candiaum, aliaque id senus. At gummi genera, resina, gluten, farina pistrinalis gyris tritici,
hydrelaeo, Oxelaeo , rhodino , repellente succo: austero II vino dissoluta, non tam sponte ilia quam aduentitia vi reprimunt. Adstringunt calida solium, casia, cinnamo- ealiatimum spica, aloe, crocus, cyperus, calamus aromaricus, adhin'sit. myrrha,absynthium,marrubium, polium, saluta, centaurium: vina quidem austera, & aromata pl*rima. Relizo qua vero tum austera,tum acerba in proximum ordinem reseremus. Leniter repellunt actua,vinum, lactuca, inU- Ixfateria raba,polygonium, trifolium, auricula muris, lenticula pa- pellotium. lustris, psyllium,liquor oes, umbilisus veneris, semperia- α quea. uum,portulaca. In summa,quaecunque frigida aqueo ele-
,1 mςnto soluta sunt. Omphacium adstringendo essicax, omphaei. solanum ambigit. Hoc potentior rubus est immaturo Rubus. fructu & fioribus: mollioribus autem soliis & asparagis plurimum aquae contine ideoque leuius conixahit. M- stringunt vitium solia, & capreoli, plantago, sorbor' ,3o cornorum, mespilorum, pirastrorum cydomorum, myrtorum, spinorum fructus & soli , rhodonia , rosarum capita, obelisci: deinde sed minus semina, flores,& folia: oxyacantha mediocriter,malicorium magis,cy inus, b Iaustia,rhus, cacia, bolus Armenus, terra sigillata, qqer-33 cus, cupressi solia, germina, & nuces. Vehementar - Ω- ωδε frigerant pomi mandragorae , hyoscyami α papaueris mentὸν refrisuccus: quae reliquis interdum temperari possunt, ubi a- geranti crior inflammatio est: sed prius auferenda, quam inde 'paries livorem ducant. Spongia E se ida expressa partim contrahit, fluxum inhibet, dissipatque in viciniam,
518쪽
18 Institui Chirurgicarum Lib. V I.
quod iam coiit. Eodem modo lana succida & splenia
austero vino insuccata. Magis etiam , si aqua prius, inum. galla & similia incoxerint. Vinum aquae iraeferendum,& maxime austerum, ubi reprimendum est. In deliga- serum. tionibus fasciae vino insuccantur. Acetum repellit, ad- s' capbura. stringitque vehementer. Caphura repellit, & tenuitate serius ἴση partium facilὸ permeat. Oculus populi veteribus Grae- α Ο cis calfacit. Repellit svpsum oxycrato maceratum. Olei rosa um rosacei frequens usus est sed sit ex oleo omphacino,in quo Rom.ino- rosae saepius mutatae maduerint. Quod annum superat, in . exoletum est. Oleum omphacinum 11 desit, recenti oleo& uuae acerbae siicco una coctis, dum succus omnino exhalaverit fingito, & ad ignem saligno ramo, vel simili assiduὸ commoveto. Oleum vero nee si condixum sale, nec aetate rancidum. In murtino, melino,ientiscino, & issimisibus eadem vitia fugienda sunt, vetustas, rancor, salsugo. Mastichinum, nardinum, costinum adstringendo roborant,& calfaciunt. Vitiosum oleum, cum integrum sasesse defit,tandiu eluatur,dum virus exuat. Eluatur aqua vel simplici,vel rosacea. Descriptae materiae oleum vim com-2o bibet,si vel materia ipsa, vel succus eius oleo incoquatur. Plantaginem gratia exempli, oleo recenti & pari aqua OA u. aut vino coques, dum solum oleum reliquum sit. In a dore nimio periculosus olei usus est,quia calore incenditur & frigit. Expressis succis melius utimur in lana succi- usureorum da,panniculis,ac spleniis. Portulaca,semperuiuum, umbi-mbia licus veneris,aegre succum reddunt,nisi in mortario tritis aliquid omphacij et liquoris similis affundatur. cataplasma Cataplasmata fiunt farina in succo pista. Ex oleis cera eero, rota coeunt ,& succis imbuuntur. Remedia neque dura sori sint, neque grauia, ne presso loco dolores augeant. Ce- utio. rusa cicnori 3 sicco & aceto leniter diluitur. Ceratum ecreatum e psyllio, Psyllij unc. quatuor in aquae lib. quatuor mac psallio. rentur percoquanturque, expresib siicco , adde xosaces
libram unam, cerae uncias sex, contra articulorum rheu- 3Iceratum ro. mala. Non absimile ceratum rosaceum. Duplici vase ce-
ra cum oleo liquefit, ubi refrixerint , conspersa aqua commouentur, aqua reiicitur, succus plantaginis assui ditur, ut quantum fieri potest, absorbeant. Inflammationes sinus, ulcera genitalium quae serpunt, adiuuat.
519쪽
la teneris corporibus idem ceratum coriandri succum E eori a imbibat. Coriandrum leniter adstringit, aliis restige. δεο.rat, Galeno calfacit: utere incrementis. Ceratum myr- Cerata m unum & melinum magis adstringunt. Herpetibus , & γ amrims nimio humore saccidis ulceribus conuenit, Myrtini lib. gentia. una: cerae unc. duae: pollinis myrtorum vnc.una. In ce- cir ratis utendum cera, quam adolescentior apum populus confecerit: ceram virgineam apiarib nominant , eaque enouis fauis separanda. Alioqui cera alba utendum erit. IO non sponte quidem nata, sed factitia, qualis olim Tyrrhenica , quia suauior est,& acrimonia hoc genus rem diorum carere debet: ideoque praeserenda cera ὁ dulci ac diluto melle. In coagulato lacte, de inde nascente inflammatione farina sabacea hydrelaeo vel rhodina pista, Is mammis imponitur. Idem opitulatur testibus instammatis. Διῶ χαλκιλως contra rheumata hoc modo temperari debet: Adipis suilli recentis, exemptis fibris Vnc. κω a. duae olei reccntis, lithargyri, ana vi c. tres, chalcitistis Vticia dimidia. Conficiendum arte medicamentum,usus in tempore, unc. duas medicamenti , olei rosacei vnς. tres colliquabis, ubi refrixerint, aqua stigida, succo portulacae , psyllij,lachic vino austero, vires postulat, subiges, animaduertens quantum repellendum, adstringendum, restigerandum , siccandum , leniendum: ut modo rho-Hdini loco myrteum aut melinum misceas: oxycratum,
ne vel illum succum aliis fraeseras. Quod sequitur, Te I itari exprimit ulceribus,quod influxi:,& quod influit, repel- . A Llit. Lithargyri unc. quatuor: olei dulcis vel 1hodini vhc. quatuor, aquae unc.tres, lithargyrum die uno hydrelaeo coquitur, difficilius enim illiquescit: teneris corporibus de pararis ulceribus conuenit. Desensua vocant e bo- Tefensii .li Armeni parte una, terrae sigillatae dimidio, rosacei in plo, aceti vel succi repellentis dimid Liquidis reliqua in- et eligari. Diata commiscentur vel ἡ bolo Armeho liquore ovi conii leuato deinde affuso succo E capreolis vitium,aut omphac'. fastiae ritὸ conuolutae in repellentibus censeri possunt: quales in stacturis , o qui ab ulcere sursum adducuntur,ut adstricta ratie, dc ita ductis orbibus paulatim laxes. Similiter eum altero membro atrophia intabescen- te , alterum d ligamus. Vincula quoque stiperioribus
520쪽
ro Instituti Chirurgicarum Lib. VI.
partibus iniecta, qua videlicet materiae cursus est. hi quando etiam inseriores illaqueamus , ut cum e crure e halat virus quod viscera appetat, ex quo & epilepsae αsyncopae causa praeciditur. Sed in ulceribus plurimum &fracturis,uias laq'eo comprehendere oportet, ne si quid stransfluat,dolor, phlegmone, putredo, syde ratio, aliaque id genus concipentur.
ete attrahentibin. CAP. II.nκ7ικα & ἰπισπανικα Graecis appellata,vlii Ioquidem repellentibus conferri possunt, sed natura plurimum dissident,calida,tenui substantia, quaeque vi quadam rapiant,quae in ta alto corpore posita sunt. Ide6que viscera,in- πηιtiplex ternumque corpus exonerant, ras transata materia , ve- Πnena in cutim euocant. Criticos abscessus accelerant, de- 'speratos pleuriticos,& fortasse attonitos releuant, inguianum tumores amplificant, quodque rei pestiferum, vel nimis vitiosum medio corpore conceptum est, alio pertrahunt.Tabidas ac velut syderatas tartes vitae restituunt in perfrigeratas spiritu refouent, vitiosam saniem exhaR-. riunt,quae neruis & cuniculosis ulceribus latet quammas ossium detrahunt, coxarios iuuant, hydropicos exugunt, saxillos,clauos,spinas, fastitas reuocant:multo magis, si ocus ulceris periculo inciditur,nec patitur Hes angustio- in rem plagam seuo ampliari. Quod in vomicis, strumis, panis,aegilope,oculis,auribus reliquIsque panibus altius. . mis fini a desedit, eliciunt. Multiplex ergo attrahentium usus,sed attrahιntiz. nihilominus varia .m teria est. Aliis ea vis a natura insita est, atque in his riodo manifesta qualitas elementaris, . modo occulta quaedam proprietas &naturae familiaritas attrahit. Aliud genus hoc habet addentitia qualitate, ex putre me contracta acrimonia. Calor Galeno omnino attrahit, sed quod attrahit, non protinus calidum est Aphrodisaeus aliud sensit. Attrahunt cucurbitulae, san. guisugae, pyulcus, sitistus dolor, vincula, frictio, cauteria. Qua miscen In attrahentium usu aliquando quod fuerit attractium da attrahen eo ore excludimus: sed hic modus est,ne cum vitio par-.tem frugi materiae eripias. Nonnunquam tantum attrahimus , non etiam discutimus : ut quum in partem emor-