장음표시 사용
221쪽
omnino, de quibus agimus, reserendas; neque pares i1s, quas Aretulimus. alioquin Ausonius haud eas praeteriis let. poli has nulli tribuit Vrbi singularem dignitatem . florebat Ausonius anno tercentesimo nonagesimo. Sic igitur ante Constantinum , dempta Roma, non fuit in Italia, Romano imperio florente,ulla Vrbs magnitudine praestanti, quae nouem superiores aequaret. Neque tamen sit, qui putet antiquae Romae ambitum fuisse ex omni parte domibus repletum . nam latissimi intra illum eampi octo fuere, plures alii volunt praeter Bacchis prata. In regione Transtiberina duo campi, Brutianus, & CodetanuS. Vt omittamus amplos hortos Domitii, & Getae Imperatoris. In regione Aduodecima Piscinae publicae, ubi septem domus Parthorum visuntur , erat Campus lanatarius. In decima Palatii, erant Prata Bacchis. In nona Circi Flaminii, Campus Martius, & Villa publica;hic tam late patebat, ut Populus in eo censeretur,ac describitur a Strabone lib. V. In regione septima Viae Latae, Campus Agrippae . In quinta, Campus Exquilinus, & Viminalis, ac duo luci Petelinus,& Fagutatis. In secunda, Martialis. Sic itaque intra Vrbem Campi octo, suis herbis virentes, ut E loco citato Strabonis apparet reserentis, perennes selo herbas fuisse, coronatos usque ad flumen collis , atque hortos nemorosos. CQuid memorabimus prima regionis lacus 3 3. tertiae 6 1. quartae 78. quintae 79. sextae 76. septimae totidem, octauae Iio. decima 8o. undecimae 6O. duodecimae go. decimae tertiae 78. decima quartae r 8o. ut narrat Victor An igitur omnia aedificiorum plena erant in illa Vrbe, in qua septem campi, & lacus io 1. habebantur, Plurima iacebant vacua spatia. & quidem late pertinentia,in quibus nullae conspiciebantur aedes, ut e Victore costatὶ Quod autem nonnulli adducunt aedificia Romanorum pertinentia usque Ocriculos, Ostiam, Campaniamque, villarum illa erant, quae rusticantibus aestiuo tempore seruirent, ali uin D vernarum sedes, & agricolarum: ita, ut nihil aliud sit hoc obiectile, quam si quis Florentiam, Genuam, Venetias, Neap Iimq. circumstantia aedificia nobilissima Vrbibus illis ascribat, earumq. partem velit elle,& e rusticis praedijs faciat Vrbana. Quod si omnia redacta in unum fuissent, non tantum solitudianis Romae adiudicaremus nunc esse praeantiqua illa, quantum non nulli putant. Ad summam non modo nostris temporibus Italiae sunt plures urbes, sed etiam multo maiores. Roma est excipienda, non eo tamen modo, quo quidam somniant: De
222쪽
A magnificentia non est disputatio, qua se Italia in Urbibus suis
olim iactabat, & nune se antiquae merito audet praeserre, ita, ut illam longo interuallo post se relinquat in multis. Sed tamen,
si de aedifici js ad voluptatem, iactantiamque, & proprij nominis
celebritatem constructis, nos agamus, haec nostra nulla sunt respectu pri scorum. Nam, quis amphitheatra, theatra, circos, naumachias, septizonia, mausolea, thermas, nymphea, mobeliscos si ostentatione quaeras, admirari satis queat in antiqua Vrbe Hac igitur parte nos quidem nulli sumus. Quod si agatur de sacris, & pijs aedificijs, aut i is, quae bonas artes, ac di- sciplinas promouere possint, nostri superant ita priscos, ut nul lo sint illi loco. Nam, quis pro dignitate celebrare umquam
valeat nostram templorum maiestatem Pantheon ostentat vetustas, quod sane omnia templa ab impijs olim constructa superauit, ae templum Pacis vincebat. Atqui Tholus duntaxat impositus templo admirabilissimo Sancti Petri tantae est celsi tudinis, atque etiam maioris, latitudinis autem prope uno pal mo minoris, quam totum Pantheon: superest deinde altitudo a paulinento templi ad tholum, qui hoc amplius habet, quam Pantheon; quod duplici concameratione, quae multis domunculis intersaepitur, est constructus. Quid autem dicemus de quatuor templis, quae ad quatuor Iatera se se in altum mirabiliter
extollunt,ac singula singulos tholos ostentant Quid inter unumquodque intercurrentia spatiae Quid nihil non e lapide Tibustino affabre elaboratum p An huic simile e sacris aedificijs habuit antiquitas tota λ Certe Plinius asserit, Opera pulcherrima, quae fuerint Romae, basilicam Pauli e columnis Phrygibus mirabilem , sorum Augusti, templumq. Pacis filisse , Pantheon similiter, quod veluti superioribus admirabilius describere videturn Ammianus Marcellinus. de quidem templum Pacis Pantheolaisse ignobilius,ostendunt loca ei propinqua, quae nunc extant, dein angusto illud positum demonstrant. Vt necesse sit, eodem non filisse minus nobilia S. Pauli, ac S. Ioannis in Laterano. Alia deinde plura minoribus alijs, quae Romae olim conspiciebatur, opponi possunt. Na, quale,& quantu S. Mariae Maioris,S. Crucis in Hierusale,L Laurentii extramuros, S. Mariae in Aracaeli,& si pra Minerua λ Mittimus S. Caeciliae, S. Chrysogoni, de quae au rum , nostraq. memoria sunt exstructa, S. Augustini, Sanctae Mariae in Vallicella, Transpontinae, ad Populum, Lauretanae , ad Hortos, ta Montibus, Animae, S. Ioannis Florentinorum .i, S. Lud
223쪽
s. Ludovici Gallorum, S. Hieronymi Sclauonorum, S. Atha- Αnasij, S. Catharinae Funariorum, S. Trinitatis in Colle hortui Tum, seu Pincio , S. Spiritus in Saxia, &, quod ista omnia vin. cit, templum IES v, a magnificentia Panthei non admodum distans. Sicut autem Romae, sic in Urbibus, de quibus veluti nobilioribus egimus mentionem, nemo non scit Augustissima templa haberi, quae miraculo fuissent antiquis. Neque in Urbi. bustius duntaxat, sed in omnibus vel exiguis oppidulis, vicis, ipsis pagis , ac densis nemoribus excitatas videmus ampli stimas
Deo, coelitibus q. ades,ita,vt,ubi solitudines maximae erat, ac deserta loca,sint ibi celeberrima omni u delubra. quod scilicet, qui a condidere illa, fuerint viri rerum diuinarum conte plationi in primis addicti, atque iccirco deuia sectabantur, nequis ipsos interpellaret: quorum deinde sanctimoniam demirati Populi, aedificauerunt in ijs locis pulcherrima. Nam, qualia, quaeso, templa Mediolani, ut Episcopale, & quod Gratiarum vocant Zqualia, & quanta S. Marci, & S. Georgij, Venet ijs SS. Petri,&Petronii, Francisci, Bononiae 3 S. Ioannis Euangelistae, S. vitalis, Geruasij,& Prota*, S. Andreae β. Mariae Rotundae,Rauennae S. Mariae Floris, S. Mariae Nouellae, & S. Spiritus,S. Sucis, Flor tiae e S. Mariae, Senis ψ Episcopale Urbe veteri ἰ S. Iustinae, & S. cAntonij, Pataui, S. Mariae Lauretanae, in Piceno Edes Epist Palis, ac S. Dominici, Cremonae 3 S. Ioannis, Modoetiae λ S. Mariae in domo, Pisis . Interim non omittemus duo. Ac primum si illud: Romam, ceterasq. Vrbes Italiae non multum decoris habuisse ante imp rium constitutum, verum fuisse illis aedificia rudia , & Impolita. Nam veteres illi sunt haec Strabonis verba in Romani Vt
bis pulchritudinem contempsere, cum maioribuS magiSq. n
cessarijs animum adiecissent. Posteri vero, &ij praesertim, n ta hoc qui nostris fuere temporibus haud quaquam illis hac in nrecessisse videntur: sed innumerabilibus, ac prieclarissimis V
bem Romanam impleuerunt insignibus. Pompeius namque,& Diuus Caesar, & Octauius, α eius filii, & familiares, & uxor,& soror cunctorum studium simul, & impensas ad apparanda . decora superarunt. Haec ille. Quin Plinius lib. I . p x. ait, columnas marmoreas in publico Romae nullas visas nili aetat Crassi ea quo ad Constantinum non intercedinat anni quadrin- enti. ut videas, quanto tempore fuerit Italia sne ullo magnicentiae ornamento. Paulatimq. accessit ad alias Vrbes. ita, ut
224쪽
λ idem Strabo testatur, Rauennam fuisse Urbem maximam, i tamq. aetate sua ligneis compactam aedifici js. Quo circa v
nient,cum noliris temporibus in contentionem tempora dumtaxat illa, quae nouissima imperij sueruiit, ac simul breuissima, 'nos deinde excepimus impetante Constatino Italiam magnificeutiaeq artes ad cultum Dei, non ad hominum rerumq. humanarum luxum traductas,tenemusq. per annos mille tercentum
constatq. iam nostras Vrbes antiquis esse magnificentiores in ijs,quae pertinent ad diuina, illas in iss, quae sunt voluptatis, &inanis ostentationis: quorum tantae erant moles, ut Roma vere
B hac parte Orbis epitome,ac miraculu seret. Hinc Propertius:
Omnia Iomanae cedant miracula terra
Natura hic uit quidquid ubiquefuit. . .
secundum si, aedificia priuatorum Romae necessario suisse humilia, & angusta. nor enim licebat illa attollere supra pedes septuaginta.ita enim cauit Augustus ad arcendas ruinas.quod ,dem scriptor lib. V.narrat. lata haud fuisse, incredibilis Insula. rum numerus ostendit id qualibet regione, quem recenset VLC ctor.cum vero Insuls coirctarentur aedificijs publicis, quae vastissima errant, & crebra fieri non poterat, ut aliquid in insulis Nehus& domibus magnifici solet. neque vero potest esse hic error. Micatur, nam Publius Victor scribi, quot pedum foret ambitus quaru - agens delibet regionum, quas Romae quatordecim scimus ex eo fuisse incendis verbi gratia narrat ille prmam regionem continuis e in ambi Romae tu pedes duodecies mille dicentas viginti duos,m illa vero His sub λου- se insulas quater mille duceatas quinquaginta, domuSq.centu rene.' , viginti, balnea octuaginta duo, lacus octuaginta tres, horrea tredecim,pistrina viginti,aedculas decem, prite dificia mul- D ta dublica. Atqui diametrunt circuitus assignati est pedum circiter septuaginta septem sura qnater mille. Quocirca, si tota area daretur ius ulis, ac menoratis duntaxat aedificijs,& aequalis omnium mensura foret, ac daretur suus vijs locus pinlaticisque structiiris, angusta acmodum foret aedifici js area. Restat videre,an Populi nutae in Vrbibus, & regionibus sint frequentiores,quam dicantur clim suisse. Romae non esse, ne. moest . qui in scietur, cum si hectes antiqua, sint pauci R mae mortales. Neqne tamen, qtod aliquando me sesellit, R
mae fuit illa hominum multitudo,quam nonnulli ridicule pro
225쪽
diderunt in descriptionibus Ciuium Romanorum. Reserendus Aquidem videtur inter maximos census R ep. stante, qui actus est anno 66 .cum censa sunt ciuitam capita millia quadringenta sexaginta tria, teste Eusebio. Mox b ellis Civilibus est adeo
numerus imminutus, ut Plutarchus tradat, anno os . inuemla Ciuium Romanorum capita tercetum sexaginta millia. sed anno 7o6.rursus initio censu descripta tantum centum sexaginta millia. Nunquid autem describebar tur censu hoc,qui in Urbe statas sedes haberent,an etiam qui alibi morarentur,sed Ciues Romani essent,ac proinde indicto censu nomen suum deserret de quidquid opus foretὶSine dubio de isti censebatur, ac BCives Romani dicebatur, atque illorum nomina, cu vel Reip. causa abessent ipsi, ut Iudices milites,ali'. huiusmodi,vel alio
iusto pretextu,per alios deserebantur, ac seribebantur. Quamobrem non ex eo quis Ciuis RomanuS erat,quod Romae mora .retur, sed quod ius Ciuitatis adeptus eset,censebatur ; neque soli ceniebantur, qui arma ferre possent aetatis anno decimo soptimo exacto, sed quicumque liberi serent, siue taminae, siuemctre, essent, pucrive, aut senes, ut colligi potest ex Vlpiani
lib. a. de censibus.nam census agitabitur,vi, etiam quid cuiq. e siet ,sciretur, ob tributa praestanda; iccirco, & serui adnota- Cbantur,ut inquit idem lib. 3. Quod vcro nonnulli secus opinantur,ex eo,quod Liuius lib Iait,prim lustrocesa Ciuiu octu ginta milli adijcitque Fabium proridisse eum numerum suis se eorum, qui serre arma possent, xihil asserunt, aut, concludunt: nam Fabius ostendit, eum nanerum non accipiendit,ut aliorum censuum, quo continentuc imbelles etiam, alioquini non erat, quod Liuius aefferet Fabij dictum veluti singulare, si commune fuissent censibus ali jf. Hinc Plinius lib. 7.cap. 9.aperte descriptos in censibus seius prouectissimae aetatis testatur.Sed & Dionysius Halycarnaseus lib. 4. apertissime inquit, Domnes cuiusciiq. aetatis, licet inuntes, ac taminas,describi solitas ex instituto Tulli j Regis. a vero ius hoc latissime per Imperatores suerit communicatuN, ita ut ad extremum toti o
Di Romano siue omnibus Imperio Romano subiectis patuerit, hinc Romanorum Citam numerus erat prope infinitus,ac RO Ama proinde dici ex hoc coepit Patria commmis. quod Mod stinus Iurisconsultus in Digesis est . quamuis non omnes eodem Iure Cives essent Romaeti,ut e titulo de censibus in Digestis apparet.nemo vero cogebatur in cesibus nomen veluti C,
226쪽
A uis Romanus dare. quod nos docet Cicero in oratione pro Balbo. Censebantur itaq. ij,quibus ius erat Ciuitatis Romanae comunicatu, si modo voluit lent, atque hi Cives erant Romani. quod adeo veru erat, ut per cerum soliti essens fieri Romani, & qui vel furtim suisset ascriptus haberetur, atque esset Ciuis Romanus:
quod discimus e Ci rone in Sextiana, de Liuij lib. i. a quo si.
militer habemus lib. 41. multitudinem iuniorum ingentem ex foris Italicis, & conciliabulis descriptam, lustro, de quo ipse meminit . nam lustro quolibet olim plerumq. census inibantur. B & lib. i. ait iussos Latini nominis socios in suas Ciuitates redire, atque ibi censeri. & lib. 29. Lustrum inquit conditum serius, quia per prouincias dimiserunt censores, ut ciuium Romanorum in exercitibus, quantus ubique esset, reserretur num
rus . censa cum ijs ducenta sexagintaquinque hominum millia. duodecim deinde coloniarum, quod numquam antea factum erat, deserentibus censoribus centum acceperunt. Gellius item restri, P. Scipionem A milianum censorem in oratione ad P
pulum de moribus haec dixisse, absentes censeri iubere, ut ad
centum nemini nccesse sit venire .
C Ad summam, cum post Italicum bellum fuerit Italicis data
Ciuitas Romana, & mox ad exteras Prouincias plurimae R manorum coloniae missae,praesertim usque ad Augustum, postremo autem ius Romanae Ciuitatis collatum quibustibet imperio Romano subiectis, quamuis non omnibus eodem prorsus m do , si quando Romae census inibatur Ciuium Romanorum, cunctiq. deserebant nomen suum, qui Cives essent, siue praesentes,
siue absentes, quorum tabulae Romam transmitterentur, incredibilis erat numerus ciuium Romanorum . nam vixerat ullus,
qui priuilegijs eorum gaudere nollet, quod maxima forent.
M Hinc Numatianus et Fecisti patriam diuersir gentiqus νnam: Tio it inuictis te dominante capi. Dumq. offers victis proprii confortia iuris , Vrbemfecisti: quod prius Orbis erat. Quod itaque ait Eusebius in Chronico his omnino verbis, Censu Romae agitato, inuenta sunt Ciuium Romanorum quadraginta & unum centem, & sexaginta quatuor millia, cum in-- L lus
227쪽
lus Au etustus regnare coepit, non loquitur de ijs di intaxat, qui ΑRomae habitarent, anno, ut quidam colligunt, Ta . cum doceat nos Plutarchus anno 7o6. ROmς commorantium numerum sui se
se ad centum sexaginta millia . qui fieri potuisset itaque, ut, cum sequentia bella ciuillia innumeros absumpserint, cunctis id scriptoribus testantibus, e centum sexaginta millibus aucti essent ad quadraginta & unum centena millia, ac praeterea sex gsnta quatuor item millia φEodem modo intelligendus est Eusebius idem, cum Claudio imperante, scribit descriptione Romae facta, inuenta sunt Ciuiu
Romanorum sexaginta nouem centena, & centum quadragin-
ta quatuor millia . Haec ille. Nam Cassiodorus in Fastis sic hahet r His coss. descriptio Romae lacta est,& inuenta sunt Ciuium Romanorum centena millia & 43. Et Taciti codices in referen . do numero huiusmodi varii sunt. Ac merito lapsius in notis ad Tacitum lib. XI. deridet vii amtiquos , ac simplices, qui tantam mortalium multitudinem Ro, mae fuisse autumant in descriptionibus relatis . nam quae domicilia illos capiebant, cum circuitus Vrbis non fuerit maior, qua qui cernitur, dc in eo multa, ut ostendimus, spatia vacua serent,
ac Romae plusquam dimidium publicis molibus habitationem Vnon serentibuS occuparetur, aedem. non admodum praecelsae essent ex Augusti lege λ Nam suburbana aedificia pro tempore , rusticantibus seruiebant, ex eo ucrnis & agricolis. ac merito
deridet Panuinius, qui ex deprauatis Vopisci verbis putant ambitum Romae fuisse milliarium quinquaginta. Et quidem Zo- simus lib. 2. scribit, campos patentes fuisse ad pontem Miluium neque Urbis moenia peruenisse ad illum, cum bellum Maxentii, ct Constatini describit. Et ta ex Ruis, quam ex Victore, qui post
Constantinum vixere, apparet,non suisse ampliorem Romae cim omitum , quam nunc antiqua moenia complectantur. Enimvero,si tot Romae mortales suissent,cum regnante Cla dio maxima Romae fames extitisset, Tacitus historiarum peritus, & antiquitatum lib. XlI. non attulisset, quasi illius mali ca ' sam, quod tellus Italica non exerceretur, ut prius, sed quod nu merus incolarum, ciuiumq. Romanorum fuisset auctus . atqui ille non hoc dicit: incusat autem tacite saeculi illius homines, quod terras non exercerent, atque ob id Romae sames esset. Iam vero, Imperio Romano florente, Italiam minus habitata fuisse,docuimus ex eo,quod idem Tacitus testatur,agrum Tarem tinum a
228쪽
A tinum, qui foecundissimus, & si quis alius deliciis plenissimus
ret, & Antiatem desertos fuisse imperante Nerone, atque ob id missas colonias, neque tamen iccirco satis consultum solitudini fuisse. AElianus autem, qui imperante Hadriano vixit, cum scribit in Italia fuisse aliquando longe plurimas Vrbes, quam suerint eo regnante,quod nos supra retulimus, manifesto nos docet. mortalium maiorem copiam, qui Italiam colerent, extitisse ante Imperium constitutum.. Nost ris autem temporibus in Italia multo maiorem morta. lium esse multitudinem, possumus inde colligere, quod Plinius p lib. s. c. is . sic ait: Quinta Regio Piceni est, quondam uberrimae multitudinis . tercentum sexaginta milia Picentium in fidς Populi Romani venere. Haec ille: ostendens, aetate sua non tot Picentes fuisse. Atqui nunc Picentum numerant duplo plura,& amplius, quam cum demiratur Plinius fuisse uberrimae multitudinis , quasi aetate sua non λret. Ruod si quis dicat, Italiam Gallico tumultu solam sine externis auxilijs,ac tran spadanis Populis armasse peditum septi genta millia equitum octuaginta, quod idem scribit c. ao. lib. s. Respondemus, Italicos tunc nihil nisi bella cogitantes solitos suisse, quicumque supra annum decimum septimum fuissent,vellent illi, aut nollent armare. quod si mos hic retineretur, ab uno Neapolitano regno educi possent militum quingenta mi, Ita, ut ostendimus supra. Sed nos scilicet non nisi tranquillita.
- His explicatis, quando apparet in Italia fuisse olim pauci
res, quam nunc homines, Urbes etiam pauciores, easq. non ita magia cas, nisi in il , quae inanem apparatum Voluptatemq. continerent, quis quaeso, non incredibile Italiae totius orna -- mentum iactet, cui cedant antiqua omnia, Venetat Vrbis con-N structionem; considere illam in medijs aquis, e quibus extent moles adeo superbae, ac decorae λ an non hoc accidit post aucta R*mani Pontificis auctoritatemr An non valde diuinum Z Annon vere, & eleganter ille Vatesλm erat Hadriacis Venetum Neptunus in undis - ν Stare Urbem, toto ponere iura mari. - 2 6nc mihi Tarpeias quantuanuis Iuppiter arces Obirce , O illa tui moenia Martis , ait: Si P quo Tibrim praefers, Urbem alice utramque,
229쪽
An aliquid huiu simodi producet antiqua Italia simile a D ma Agnificentiam deeusq. aeternum . ii Quid vero hic ego tot monasteria, templaq.estra Vrbes in saltibus, ac nemoribus posita, magnificentissime seon Tructa commemorem passim visuntur illa, & occurrunt itor facienti. bus . Sed, ut minora innumera mittamus, quales quaesti aicinentam Carthusia 3 S. Michaelis in Boscho, in Bononiensi S. Benedicti, in Mantuano Mons Oliveti, in agro Senensi Valles Vmbrosa,& Sanctae Mariae Saxi in Faesulano λ Abbatia,& S. Dominicus in plorentino ζ Farsente monasterium an Sabi-nensi ρ Subiacense, Casinum, .&Cauense, in Latinop Mons BVirginis in Hirpinis. In Campano S. Mariae Tridetti S. Mariae in Patim in magna Graecia a moliasterium Carthusanorum in Franc a Villa λ in Iapygibus S. Mariae in finibus Terra Z in Apulia Peccutia, seu Barensi S. Viti, S. Leonardi S. Mariae in Tremito in Insulis Diomedeis 3 in Pelignis autem , Samniti-husq. monasterium S. Liberatoris, S. Spiritus & in Gallia togata prope Cesenam, monasterium S. Mariae Montis in Taurinis autem S. Antonij, & Ambrosi filii Pisano Carthusia, di
S. Saluatoris prope Calce ni Monasterium Pracae , in Patauino Sancti Fructuosi in ora Genuensi . t . CHaec igitur magnificentissima monasteria extra Vrbes, talia innumera mittamus, non longe ab his, eorum* dignitate dissimilia, sunt huiusmodi, ut antiquitas tota nihil possit ostem dere extra Vrbes positum par illis ullo modo. Nam quid , quaeso, proseretur credo, aliquod amphileatrum, nihil aliud comtinens, nisi inani voluptati seruiens. Sed neque tot amphitheatra habuerunt Prisci extra Vrbes, neque tanti splendoris, quanti haec Monasteria. Ex his polimus colligere Monasteriorum, quae vocabimus Vrbana, multitudinem, magnificentiamq. pri- , scis omnino incognitam, quorum sane inire numerum nemo po- test. His aliud aedificiorum genus nulla his parte cedens succedit. antiqui enim neque Romae neque in alia Urbe, quod logatur, habebant vlla ampla aedificia ad aegrotos curandoS, egenos alendos, expositos, orbos, virgines custodiendas, educan das, dotandas. Romae in Insula Tiberina dicitur unum, vel altorum in Transtiberina regione, quod Taberna meritoria vocaba tur, cum tanta laret Vrbs,Nosoconiium fuisse. sed illud erat non aegrotis alendis, aut ope medici curandis; verum recipiendis
duntaxat ijs, qui ad A sculaph templum, quasi ab illo opem
230쪽
A diuinam suppliciter implorantes expectaturi, confugiebant. Huc spectat aliud aedificiorum genus nullo modo ignobile: In multis namque, ut ostendemus , urbibus Italiae sunt omnium disciplinarum gymnasia publica, atque in carum plerisq. habemtur amplissimae aedes, in qiii S .collegia iuuenum solent habitare, qui bonis artibus operiri a dant,ptque in ijs commorari solent. Illae vero plurimum decoris habent, seu quod amplissimae sunt, seu qnod etiam praeseserunt structurae non exiguam dignitatem Huiusmodi sicut olim nullae erant in Italia tota, sic huiusmodi illa bono carebat. quod post auctoritatem Pontificis Romani amplificatam, ut aperietur ἰ est adsecuta . Neque vero nobis omittendae hasilicae sic enim vocabimus aedifieatae ad omnium d isciplinarum magisteria , & excipienda, di colenda. in ijs enim sunt scholae complures eleganter cori- structae,in quibus Doctores artium quarum libet, doci rinarum l. . E superiori loco verba faciant.ad Auditores. quot vero illae sint,& quales, apposite nos insta dicemus. Vt enim prisci basilica, suas haberent; non ad hunc tamen finem; sed vel ad inanem voluptatem , vel ad ostentationem solam. Qualis vero huc in m. nere est, quam Gregoriuς decimustertius aedificauit Romae S c cietati I E S V; aut etiam qnae publico. Gymnasio omnium d dismarum seruit Qualis, quae Bononiae Patauij, Ferrariae, Ti cini, Pisis, ac Senis habetur Ad summam, cum viderimus Italiastinunc esse aere salubrio
ri, terra cultiori, in eaq. nunc esse plures Vrbes, ac Roma excepta, ampliores, templa magnificentiora, Populos in east quentiores, structuras Ciuitatum, si demamus aedificia ad iactantiam, voluptatemq. excitata , si, uniuersum multo ti
ante Pontifices Romani auctoritatem dilatatam, colligitur ex ijs, Italiam nunc esse multo sceliciorem, quam prius. De diu