De summa providentia : res humanas administrante

61쪽

una ditione coactis lacilior christianae fidei per totum orbem aditus pateret. Non levis momenti hane Au gustini opinionem esse crediderim, in qua Providentiae non tantummodo praesentia gubernantis Sed elonginquo rationes suas praeparantis doctrina continetur. Raro apud Orosium aut Salvianum tale quidquam occurrit, cum de praesenti semper admini Stratione Dei, nunquam de secretis et remotioribus Dei consiliis agant. IIano sententiam crebro ScriPtor gallicus usurpavit : u Dieu, qui avait resolu de ras it seniliter datis te meme temps te petaple nou eau, det touteS les Datiotis, a premierement reunt les terres

u de tant de peuples divers, aut1'esmis etrangerS IESE IIIIS Aiax autres, et depuis reunis Solis la domina-cc tion romatiae, a Cte un des Plus pulSSanis mOyensu doni la Providen ce se Soli servie pour donnerti QOurs a r Evangiten Si haec illi cum Orosio et Augustino, quoS taratOpere Superavit, Communia Sunt, a Salviano quo que multa accepit quae majora saceret. Ab Augustino

u faciliter in predication de votre Evangite, et tui donner unu eours plus libre. II votas appartient, o Seigneur l de preparer deu loin tes choses, et de dispoSer potar les accomplir des moyensu aussi doux qu'il y a de s rce dans la conduite qui votis salt

62쪽

doctrinam, ab Orosio temporum narrationem, a

Salviano autem sententias de justissimo Dei judicio SumpSiSSe videtur, et hic ut semper proprium sibi fecit quidquid tractavi L. Quod Super ciVES SuOS, PI Otot flagitiis castigatos, Dei judicium pronuntiavit Salvianus, Pronuntiat quoque mel densis epiScopus, sortiori quidem ac multo magis horrenda voce, Cum Non tantum tempus quoddam, Sed omnia Saecula,

Omnia imperia, res denique humanas ab initio mundi, Deo approbante, judicare videatur. Ne in vituperationem veniam, si nihil amplius de tanta illius operis magnitudine addiderim. Non enim

mihi negotium est tantum librum laudare, DEC TESProfecto DoVa aut necessaria foret; mihi hoe unum

Propositum est, ut, quae Sint hujus aedificii antiquae materiae, qui operis fontes, quae OrigineS, inquiram. Nunc igitur, licet nonnulla forsan insuper adjicienda sui SSent, me tamen, ni salior, nihil grave atque utile oblitum fuisse existimarim, si ultimam hanc Sententiam exposuerim. Scilicet diximus Augustinum Orosiumque, in tractanda historia, magis Dei quam

hominis partes Curavisse, omnia apud eos ad Deum respicere, nihil sere causis vere humanis Concedi, unde socium est ut, Deo ubique apparente et replente omnia, ad nihilum historia redigatur. Ea est vero amplissima scriptoris nostri praecellentia, quod, licet Dei providentiam non magnificis minus sententiis Profiteatur, nunquam tamen homini nimium detrahat, ita ut tum primum in christianis litteris rursus Appareat ea, de qua Superius egimuS, veterum histo-

63쪽

ricorum doctrina, qua res humanae, humanis CauSis, sortitudine, patientia, politicis virtutibus explanantur. Et licet ille, apud mel denSem epiScopum, DeuS imperia constituat et regibus concedat, reSque humanas Secundum sua consilia ad sinem certum deducat, omnestamen eventus ex hominum voluntate prodeunt: si Caru cememe Dieu quias ait renchainemenidet univers, et qui, tout puisSant Par tui-meme, a Voulu, POuru elahlii' i'ordire, que les parties ii 'uia si grand tout cc dependissent les unes deS autres; ce meme Dieu au Voulia auSSi que te coia PS des choses humaines euire Sa Suite et Ses proportions; je velax dire que lesu homines et les nations orit eu des qualites Propor-u tioianees a l' elevationa laquelle iis elatent destines; u et qu'a la reServe de Cerialias Coups extraordire naires, ou Dieu VOulait que Sa main parui totaleu seule, it D est pol ut arrive de granii changementu qui ii'ait eu Ses cauSes dans les siecies prece

denis'. n Scribere potuisset Polybius quidquid de romana Potentia, de reipublicae incrementis aut ruina dixit; eamdem admiror historiae intelligentiam eamdem adhibitam fidem his virtutibus quibus civitates in altum provehuntur. Idem ille divini rectoris praeco magnificus, qui tam sacundo Sermone Deum ubique Praesentem, ubique agentem nuntiavit, hominum labores, actus, conatus sortissime intelligere valuit. Quam Polybii et Romanorum histori cam doctrinam primi christiani Scriptores, Deo

64쪽

unice intenti, parum curaverant, repetit noviSSimus ille ecclesiae pater, ita ut duas doctrinas, quas initio hujus disquisitionis separatas atque Sibi adversantes vidimus, hic tandem conciliare potuerit, et Ea necessario occurrat nostrae hujus scriptioniS conclusio, Sane Persectum atque absolutum esse illud opus in quo, (quod non satis, ut nobis videtur, hactenus notatum suit,) duae illae antiquitatis et christianae religionis doctrinae sibi invicem convenientissime auxilientuΓ.

65쪽

Vidi ac Perimi, Lutetiae Parisiorum, in Sorbona, a. V kal. aprilanii. MDCCCXLIII, Facultatis Litterarum in academia Parisiensi De