De summa providentia : res humanas administrante

41쪽

lisse, aciditque : u Eodemque tempore hic ad quem

re rerum omnium Summa eo DCESSEI nt, dominum se

ut hominum appellari non paSSUS ESt, imo Non duSIIS, u quo verus Dominus totius generis humani, inter u homines natus est n Cum ad RomanoS ConVOrtitur, etiam nunc salsis suis religionibus implicitos, exclamat Christum civem eSSe romata um, I OmIno censui ascriptum; in gaudium nescio quid exardet, dicens : u Nec dubium, quin omnium cognitioni, u fidei, inspectionique pateat, quod dominuS DOSteru Jesus-Christus hanc urbem nutu suo auctam de-u senSamque, in hunc rerum apicem ProVEXCrit, CHuS re PotiSSime voluit esse, cum venit, dicendus utique

si quis dicat non vere eam ESSE Chri Stianum VOCEm, Orosiumque non supremum illud bonum a religione nova hominibus allatum celebravisse, scilicet Deum non Unius CivitatiS, ut antea, civem, Sed totius orbis regem ac Patrem, Omnesque homi DES arcta COgDatione devinctos, reperias tamen apud Orosium rem aptissime explicatam, Deo assirmare dubitaverim

pulcherrimum esse illud libri quinti caput, quo novi temporis horia celebrantur, una scilicet in toto Orbe Patria, una civitas, una religio; quoquidem nescio an aliquid pulchrius apud primos ecclesiae doctores de ista christianae sidei universa (si liceat barbare, dum christiane, loqui, fraternitate cogi -

Oros. histor. lib. VI, c. 22.3 Ibi ., lib. XI, c. 22.

42쪽

tatum sit. IIaec mihi transcribere liceat: u Mihi autem re Prima qualiscumque motus perturbatione sugienti, re quia de confugiendi statione securo, ubique Pareu tria, ubique lex et et religio mea est; nunC meu Africa tam libenter excepit, quam considenterre BCCESSi : nunc me, inquam, ista Asrica excepitre Paee Simplici, Sinu proprio, jure communi : de re qua aliquando dictum, et vere dictum eSt r

u Ηοspitio prohibemur arenae, Bella cient, primaque vetant consistere terra a

u nune ultro ad suspiciendos socios religionis et Pa-u CiS Suae, benevolum late gremium pandit, atque ul- c tro feSSOS, quos foveat, invitat. Latitudo orientiS, u Septentrionis copiositas, meridiana dissus io, ma-t gnarum insularum largissimae tutissimaeque SedeSre mei juris et nominis sunt : quia ad christianos et re Romanos, Romanus et christianus accedo. Non re timeo deos hospitis mei, non timeo religionem re riuS nece mea ' : non habeo talem quem pertimeSic cam locum, ubi et possessori liceat perpetrare

quod velit, et peregrino non liceat adhibere quod convenit et ubi sit jus hospitis, quod meum non Sit. Unus Deus, qui temporibus, quibus ipse inno-

teScere voluit, hanc regni statuit unitatem, ab re omnibus et diligitur et timetur. Eaedem legeS, re quae uni Deo subjectae sunt, ubique dominantur :

43쪽

u quam destitutus non pertimesco. Inter Romanos,u ut dixi, Romanus, inter christianos, ChristianuS, re inter homines, homo, legibus imploro rempubli-u Cam, religione Con Scientiam, Communione Dature ram. Utor temporarie omni terra quasi patria :u quia quae Vera est, et illa, quam amo patriam in re terra penitus non est. Nihil perdidi, ubi nihil re amavi, totumque habeo, quando quem diligo, me-

Cum ESt. Maxime quia et apud omnes idem est, quire me non modo notum omnibus, verum Et proxi-- mum facit; nee egentem deserit, quia ipsius estu terra et plenitudo ejus, ex qua omnibus omniare jussit esse communia. IIaec Sunt Dostrorum tem-u Porum bona, quae in totum, vel in tranquillitatere praesentium, vel in Spe futurorum, vel in PraeSa-u gio communi non habuere majores : ac per hoc u incessabilia bella gesserunt, quia mutata dariam Seu dium communione non libera, persistendo inu sedibus suis, aut infeliciter necati Sunt, aut tur u Piter SerVierurat '. ntiae sunt Pauli Orosii in hoc tanto opere parteS,

qui nihil aliud egit, nulli rei operam dedit, nisi ut

Augustini propositum exSequeretur, Probaretque, quod paganis quidem demonstrandum erat, Dontemporis praesentis calamitates ultionem esse Deorum Credendas, nullamque aetatem hisce malis liberam fuisse, et dum Augustini saepissime vestigiis incedit, nonnulla interdum altius cogitata non sine ardenti

i Oros. histor. lib. V, C. 2.

44쪽

quodam veritatis amore expreSSit. Apud eum nec apta rerum humanarum Darratio, nec doctrina quaedam de universa historia aut de ea, quam AugustinuS Suspicatus est, Dei gubernatione, reperienda CSt; non vero inutilis suit ejus labor, cum primus hic sit liber in quo Sacra et prosana historia, hucuSque Separatae, conferri et in unum coire inceperint; ac licet Orosius non absolutum prorSus opuS SCΓiPSerit, EXEmplum tamen dedit quod sequentibus Saeculis acce-Ptum, veStigium quoddam universae historiae in media, quam vulgo dicimus, aetate Servavit, donec imperfectum nascentis eccleSiae laborem Scriptor noster conficiat et exSequatur. VI. Quam defenderant Augustinus Orosiusque adversus Paganos Summi Dei proVidentiam, mox et adverSus christianos defendenda suit. Scilicet viginti sere annis post Scriptam ab Orosio mundi historiam,

non jam pagani tantum sed et ipsi christiani, in Galliis presertim, crebras harbarorum irruptiones malaque quibus humi asiligebatur imperium lugentes, impie in Providentiam invehebantur; et sicut

AuguStinus et Orosius adversus christianae sidei obtrectatores causam summi Dei egerant, Sic Salvianus epi Scopus MasSiliensis, christianos ipso jam dubio laborantes recreare conatus est. Libri igitur octo

quos de Greberratiliones Dei et de justo Dei Proeserat, quo judicia inscripsit, ad eam insomnandam, quam

45쪽

quaerimus, philosophicae cujusdam historiae scientiam multum contulere. Nam licet in Augustino magis, ut mihi videtur, philosophus, in Orosio historicus

et temporum omnium narrator eminuerit, in Sal-Viario autem christianus orator qui nullum aliud sibi Consilium proponit, nisi ut ignaros doceat, labanteS civium animos erigat, vitia ac peSSimam POPum lorum vitam acriter vituperet, licet, inquam, ede Sint cuique partes, Salvianique labor minus ad ProPOSitum nostrum conferre utilitatis videatur, non nihil tamen egit is qui Providentiae doctrinam iteratis Sermonibus annuntiatam tam sirmiter hominum animis infixit. IIaee est Enim totius operis materia. Scribit de Deo et, sicut ipse considenter dixit, Dei ramolitam vis Salvianus 3. Primo et altero libro divinam providentiam tantopere ab omnibus incusatam Semper praeSentem vigilantemque ostendere vult, et Cum

ipsi christiani minus jum fidei divinis rebus ad hi

beant, eos non tantum religionis Christianae praeceptis refellere tentat, Sed Philosophorum quoque Pag2noriam argumentiS convincere aggreditur. Sic igitur incipit et u Incuriosus a quibusdam et quasi neu gligens humanorum actuum Deus dicitur, utpotere nec honos CuStodisitis, nee CoercenS malos, et ideo u in hoc saeculo bonos plerumque mi Seros, malos ubeatos esse. Sufficere quidem ad refellenda haec, u quia cum christianis agimus, Solus deberet sermo

' Cujus negotium agimus. Dc Guberniatione Desi, lib. II, c. 6.

46쪽

divinus. Sed quia multi incredulitatis paganicaeu aliquid in se habent , etiam paganorum sorsitarati electorum atque sapientium testimoniis delecten re tur L n Inde tres potissimum res Probare Studet,

Primum Scilicet praesentem Deum, in nullo loco mundi, in nullo historiae tempore absentem, deinde mundi auctorem, denique gubernatorem CSSe, judicem scilicet justissimum, Severum enim impiis, et

innocentibus gratum. Postquam praesentiam Dei celebravit testimoniisque Scripturarum confirmavit, quaerit num Deus nobis adesse voluerit ut res humanas dedignatus, quidquid in terris evenit superbe contemneret et re Absit hoc, exclamat, de piissimo ac misericordis re simo Deo credi ut ad hoe semper nobis voluerit c adsistere ut nos majore fastidio negligere videre re tur adsistens. Absit hoc Scelus dici quod ergoic etiam malo homini auferre non possumuS, Deo

re tollimus; et priorem pessimis hominibus Deum sa-u cimus, qui ad hoc suturum nobiscum se esse direxerit ut fastidiosius nos negligeret, cum suisu set '. n Allatis denique nonnullis exemplis et Moysis verbis, Deum ubique PraeSentem, regentCmque reS humanas, eum esse profitetur qui nihil

nisi cum optimo et justissimo judicio evenire Sinai, dicitque : u quid est quod in his omnibus non sit Pu Vis videre rectorem Ecce et praesentia corrigit et

x Do Gubernetlione Dei, lib. I, c. i. Ibid. , lib. II, C. 2.

47쪽

sutura disponit. Vis videre severum judicem Ecceu noxios punit. Vis videre justum et pium P Ecce in- re nocentibus parcit. Vis videre in omnibus judicem Pu Ecce ubique judicium est. Nam et ut judex arguit, uel ut judex regit. Judex promit sententiam, ju-

dex noxios perimit, judex innoxios muneratur L nIta ut ex illa disputatione conficiatur Deum, ut ipse saepius Scribit, et Contemplatorem sollicitissimum et gubernatorem piissimum et justissimum judicem esse. Ilaec est totius operis quasi praeparatio. Qua desunctus, ad praesentia temporis sui mala sestinat, objectionibusque contra justum Providentiam allatis re-

Spondere vulL, quarum haeo in isto saeculo frequentius Proserebatur et cc Cur melior multo sit harbarorum cc conditio quam ChriStianorum; cur inter hos ipsi Sos quoque SorS bonorum durior quam malorum . nTalia querentibus respondere potest, ut ipse de clarat et re Ilomo Sum , non intelligo, secreta Dei in-ic vestigare non audeo et ideo etiam attentare sormi-ic do : quia et hoc ipsum genus quasi sacrilegae it temeritatis eSt, Si pluS Scire Cupias quam sina

nos quaedam de ejus judicio cognoscere quae dete gere non dubitabit; Scilicet ad propositum suum accedit , quod in hoc totum est ut Christianos peccan tes vehementer increpare PoSSit. POSCunt nempe Romani cur harbaris infeliciores sint, cur a Deo de

x De Gubernatione Dei, lib. I, c. 12.i Ihib., lib. III, e. i.

48쪽

relicti, cur a gentibus Sacra salsa colentibus debellati. Nempe quia re ipsa priores sunt, quia omnibus Vitiis polluti, quia christianorum nihil nisi nomen habent, ac turpissimae vitae, quam et ipsi pagani horrent, Sese dederunt. Inde liberrima illa sequitur ro mani luxus, vitiorum, libidinum, tetera impe cujusque pravitatis descriptio. Galliam, Aquitaniam, Ilispaniam, Africam imprimis percurrit ardens et vehe mens iste vitiorum accusator; ubique Socordiam, ubique ignaviam animi, effrenatas voluptates, licentiam incredibilem aspicit, ita ut clades it se et imperii universa profligatio, quam chriStiani tanquam incuriosae Providentiae signum impie audent Conqueri, judicium ipsum Dei justissimum videatur. Urhemillam increpat artibus et doctrinis nobilem, nunc ignavissimis voluptatibus deditam et Trevisensem nempe Populum, OPPugnantibus muros barharis , nihil nisi libidines suas curantem; duces urbis, Chris

tianos Senes, tabulae opimae accumbenteS, urbe Cras oppugnanda; et mox, vastatiS Non ita pridem moeni bus, plebem Circen SeS Et Spectacula POSCentem : Ubi, inquit, ubi, quaeso, exercendo An super bustare et cinereS, Super OSSa et SangUiNem Perempto- rum n In Aquitanorum deinde corruptionem invehitur; luxuriem non populi tantum, Sed et Chris tianorum Sacerdotum, luxuriem exsecrandam e Sodomo illatam , exhorret, harbaros Vero CaStOScelebrat, et tanquam judicium Dei pronuntiare et

x Do Gubornestione Dei, lib. VI, c. 15.

49쪽

explicare velit, exclamat : u Et miramur si terraeu vel Aquitanorum vel nostrorum omnium a Deo u harbaris datae sint, Cum eas quas christiani pollue u rant sornicatione, nunc mundent barbari casti u tale nΗeynius, ut obiter dicam, in Scriptiuncula qua dam' de ingenio et doctrinis Salviani, eam Summae Providentiae demonstrationem, Severius, nisi salior,

vituperat, cum hic disputationem Philosophicam argumentaque aptius distributa nimis desideret. Considerandum enim quod jam dictum est, Salvianum non hic philosophi partes agere, sed oratoris qui saeculi sui pravitatem imprimis castigare velit. Quod

Vero eam doctrinam Spectat, quam apud historicos quaerimus, de Dei gubernatione, quis eat inficias ne minem fortasse Plus ad eam consecrandam contulisse

quam Salvianum illa ipsa parum philosophica,

quam vituperat Iseynius, malorum imperii romani explicatio, ad celebrandum Deum mundi guherna torem magis valebat; nam etsi, ut labantis imperii

totque cladium rationem redderet, eam ignaviam, eam animorum Socordiam memorare potuerit, nulla alia tantorum malorum causa est nisi Deus ipse cujus

judicium justissimum tam manifeste apparet. IIaec eStenim doctrina quam quaeque istius operis Pagina refert: u Si ergo, inquiunt, respicit res humanasu Deus, si curat, Si diligit, si gubernat, cur nos in-

De Gubernatione Dei, lib. VII, e. 6.3 opuscula GCαdemicia, t. VI.

50쪽

sirmiores omnibus gentibus et miserioreS ESSE PE

u mittit cur vinci a barbaris patitur cur jurii hostium subjugari brevissime, ut jam ante dixi,

si ideo nos perferre haec mala patitur, quia meremur u ut ista patiamur .n Nullum aliud argumentum assert, una ea est demonstratio, Sed quae, toties et tam fortiter repetita, non parum proficere debuit ad con firmandam de gubernatione Dei doctrinam. Sive depraesentibus malis, Sive de antiquis reipublicae ro manae victoriis loquatur, ubique apparet ConStanS

illa in Deum providentem et judicem fides et u Scio u posse hoc loco subjici, hinc maxime probari quod

re non reSpiciat res humanas Deus, quia cum Romani v quondam pagani et vicerint et regia averint, nunc u christiani et vincantur et Serviant. Sufficere qui- dem ad consutationem objectionis istius poterantu illa quae dudum de cunctis sere paganis gentibus si dicta sunt, id est, magis peccare eos qui Scientesu negligant legem Dei, quam qui non faciant ne

u scientes. Sed tamen, Si Deus annuerit, cum ad eam re negotii partem acceSSerimus, ut de veteribus Ro-u manis aliqua dicantur, evidenter divino munere u adprobabimus tam justum tunc erga illos suisseu Domini favorem, quam nunc erga DOS juStam SEVE-α ritatem, tam dignum illud suisse quod Romanos re tunc Deus auxilio suo extulit, quam nunc dignum esse quod Punimur. . . . ' n Nullum quidem in toto

De Ore enoeti tame De , lib. IV, c. 12.3 Ibi ., lib. VII, c. i.