장음표시 사용
271쪽
27O . Pars IIT. p. V conclusionem male deductam suspicantur; iam quid in partem oppositam dici possit, se ignorare simulant; quodsi iis arma naec omnia extorseris, occinent denique; forsitan aequa est utrinque probabilitas, sorsitan . .; verbo convinci, nolunt, utroque illo utuntur: non per suadebis, etiamsi persuaseris. Neque vero hoc
mirum est; . qui enim affectu quopiam agitatur, nihil videt, nisi quod cum eo connexum est: nullas percipit ideas, nisi quae cum illo viciniorem relationem habent; ad alias nec
attendit, neque res ei repraesentantur, ut in Se sunt, sed ut ab assectione depinguntur: quare. cum ita a natura constituti simus, ut vivacior in nobis impressio omnem ad se attentionem avocet, fieri non potest, ut per- durante affectionis impetu animus veritatis indagationi serio applicetur; sed evenire necesse est, ut quae primo affectus, non quae ratio suaserit, in veris habeantur. Quo de horum veritate amplius convincamur, ad particularia paullisper descendamus equi nimio in. alterum amore sertur, nihil in eo videt, nisi . quod laude dignum Sit, ipsa que ei vitia virtutis speciem induere videantur ; odium contraria omnia imperat: verbo, in amicis omnia, in inimicis nihil probamus. Quoties accidit, ut, cum auctor etiamnum latet, doctrinam ab eo propositam acerrime eamdem nominibus oneremus λ At ubi de inda constiterit suisse amicum, improvide dicta ingeniose. retractamus ; nonnalia leviter carpentes, relisua justam habere excusationem Censemus : inde oritur pervulgatum illud partium studium, quod non modo historicos, sed ipsos etiam philosophos frequentissime corrumpit ;inde aliqui ejus solum auctoris pro nunciasa dilaudant, qui ejusdem cum ipsis nationis e4t, ct patriae, ut in Anglia, Gallia, . Germania contigisse novimus, cum plures Ne tono, Cartesio, Leibnitio ante aghaeserunt, quam
272쪽
De Errore, ejusque Fontibus. 27r quid a viris his praestantissimis doceatur; ri- te intellexerunt; indo servilis illa apud nonnullos antiquitatis veneratio indΘ immoderatum novitatis studium; inde eas saepe sine examine rejicimus sententias, quae ab inviso
nobis doctore proficiscuntur, quasi veri nihil dici possit ab iis, quos odio habemus 9 cujus
vitii reos olim se secerunt Cartesianorum nonnulli, qui sine ulteriori inquisitione ea solum titulo multa rejecerunt, quod ab Aristotelicis tradita suerante auream hac in re praestituit regulam P. Bussier : ut cum de amico ratiocinandum est, Dideamus, qui eae prπο- Sitis argumentis concluderemus, si de inimico Ggeretur, , se vicissim, Spes, desiderium, timor essiciunt, ut facile 'a neri, aux facta esse credamus, quae cupimus, aut timemus, belli tempore id cumprimis videri potest; cuilibet tum rumori fides e habetur, nec raro contingit, ut hodie caesum doleamus exercitum,. quem . insignem de hostibus victoriam retulisse heri sines dubitatione credidimus; atque inde omnes sere veterum gentilium Superstitiones, illaeque des cometis, eclipsibus, aliisque portentis coelestibus fabulae ortum traxerunt. Superbia, sive nimius Suis rerumque suarum amor, ubi animum occupavit, in cauS-sa est, ut nihil sapiae nisi quod suum est: hinc ejusmodi homines alios prae se despiciunt,& tam turpe putent ab aliis doceri, malunt absurdissimos errores, si modo singulares sint, amplecti, specialis inde prespicacitatis, ac magnanimae in quaerenda veritate libertatis gloriam aucupantes. Indubitatum mihi prorsus videtur, opiniones aperte adeo abSurdaS, quas in antiqua Graecorum philosophia complures viguisse novimus, ex hoc praecipue se te profluxisse, ac hodie etiamnum profluere apud eos, qui magis glorias, quam veritatis more ducuntur; quam multi enim nostra hac aetate ita litterarum studiis animum appli-
273쪽
eant, ut non tam veritatem quaerant, quam
gloriolae auram captenti Inde illas- tantum disciplinas condiscunt, quae ea in . regione, ljlloque tempore prae aliis celebrantur, atque in his ipsis ea solum seligunt, quibus Sesei indoctis facilius sucum facturos sperant: inde in scientiam quampiam universalesm inquirunt, ex omnibus .aliquid ad discunt ; at non eius,
quam sussicΘre putent, ut minus Θxpertis a se omnia sciri persuadeant; cumque Omnem ignorantiae umbram magna cura: fugiant, Contemtim loquuntur de iis, quae ipsi nou asSequuntur, aut facilioribus negleuis, in sublimibus duntaxat velut aquilae nidos extruunt- Longum foret per reliquam affectionum turmam qiscurrΘrB; generatim verissime. pro- De Orm nunciavit Tullius: plura muὶto homines judi ιion. l. cant odio, aut amore, aut cupiditate, a = iracundia, aut dolore, aut laetitia, aut SP aut timore, aut alia permotione mentis, quam rimie. Philosophus igitur sollicite caveat,. ne umquam servente affectionis aestu judicium serat: expectet, donec sedato tumultu sua menti redeat serenitas, eamque, quae de bono affectionum usu uberius tractat, philosophiae partem tam lectione, quam exercitati ne sibi optime perspectam reddat. 5. Naturalis corporis inertia. Est corpus nostrum natura sua iners, laboris impatiens, levi quo molestia frangitur, quo fit, ut minuatur attentio, eorumque taediuta, generetur, quae longiorem industriam requirunt, ac mens ipsa meditationi intestata a Corpor retardaec tur: hinc multa transitimus contenti, Si mOdo in scientiis sublimioribus non rudes planΘ, ac hospites habeamur, ne ulla nos de doctrinae soliditate, & persectione cura tenet
terremur magnis auctorum voluminibus, compendia amamus, eosque praecipue libellos επ-
luirimus, qui magnificis titulis integras, di iacillimasque scientias paucis sese paginis comm
274쪽
De Errore,, ejusque Pontibus. 2 3plexuros promittunt.' Accedit diversa ipsics
corporis constitutio, a qua ingenium, intel lectus acumen, memoriae ac imaginationis vis, experientia teste, pendent : inde tarditas, confusio, inconstantia, aliaequo consimiles animi miseriae, quibus passim homines obnoxios videmus. Morbos deniqus sapientim studio plurimum obesse non ignotum esse pu est, & sensus quoque incautis frequentes errorum occasiones praebere diximus . i 5.
1 6. Sed quid jam tot inter obstacula ab ipsa
natura pestia philosopho agendum λ rectam primum sibi corpueis habitudinem tum moderato cibi, potusque usu, tum interposita nonnumquam animi remissione, tum medicamentis etiam, si necesse sit, procuret : de- indo vero paullatim continuata attentione, ac meditatione studendi habitum contrahere conetur: sensim enim dissicilis illa cum com
poris pondere colluctatio mitior escitur: - h. hil est, verba sunt Senecae, tam disscitet arduum quod non humana mens υincat, se in x. e. tr. familiaritatem perducat assidua meditatis. c. Nimia ingenii, ac perspicacitatis saucia. Qui hoc vitio laborant, a solita rationum investigationR abstinent, suavis primo occurrente condenti; fritim sibi satisfaciunt,
dumque tamen sciendi avid ItalΘ tenentur,
magis de rerum copia, quam doctrinae solidi- tate solliciti sunt. Oritur inde praecipitantia, amplissimus errornm fons, ac sere majori ho- , minum parti communiis, ex quo innumera judicia erronea sive in disciplinis, sive in vita civili originem dueunt: hinc enim fit, ut tam frequenter ex uno ves altero facto singulari
illico universim concludamus : contingat, ut
quis semel, aut iterum in re quapiam labatur, aut optatum in negotio exitum non consequatur, Continuo talis qui est, ad omne veI institutλ vel artis. vel negotii genus tractan-
275쪽
opposito saepe lapsus occultemus, nec nisi ad id attendamus, quod successu non caruit: sic
qui astrologis fidem habent, ad ea solum, licet paucissima, attendunt, quae casu quodam
fortuito praenunciationi responderunt I alia ,& qua mpluri ma, in quibus praedictionum vanitas evidenter apparuit, stu)iose supprimunt. Confusio idearum, quae contingit I. Si relativae pro absoluJis habeantur 9 cum enim idea relativa nihil extra mentem repra Sentet, sed duarum solum aliarum comparatione essiciatur, toties .erramus, quoties per . talem
ideam aliquid reipsa existens exhiberi putamus; sic, cum de rerum magnitudine loquentes, dicimus: Cujus est magno ingenio, id nihil significat, nisi collatio fiat cum aliorum ingeniis: ex. hoc fonte fluit eorum impietas,
qui majora in hoc uuiverso corpora conte
plantes facile quidem adducuntur, ut ea spe ciali Conditoris providentia administrari Credant; at vero ut in infestis quo3ue opinione hominum vilissimis, in minutissimorum pulverum,. ipsarumque atomorum motu, eamdem sapientissimam mentem gubernatricem adorent, nulla ratione permoveri possunt, quasi aliquid comparate aci summum Creatorem magnum, aut parvum misi. a. Si abstractae pro concretis; nam & earum quoque objecta Extra mentis complexum. non existunt β. 75. Schol. . l. a. I quo. pertinet. quaestio de universali a paris rei tanta olim latctrum contentione agitata. 5. Si clarae pro distinctis , aut hae pro adaequatis: quando enim eo Pe Venimus, .ut rem. ab omni alia discernamus, neque amplius quidquam in ea cognitioue attingere possimus , facile nobis persuademus ,
nihil reapse aliud, quod . cognosci possit, in
ea latere: sic aurum distinguimus ab omni alio metallo, multasque ejus proprietates per spicimus sed quis pro certo asserat nullas praeterea in eodem inesse, aut etiam inter
276쪽
De Errore, . usque Fontibus. a Iaurum unum & alterum nullam .prorsus dari disterentiam ideas hac ratione Confundunx, qui putant reces substantiarum existentiam essentias nobis notas esse. 4. Si consociatae Pro complexis s contingit nimirum, ut in psychologia docetur, ut ideae, quas. uno Simal, tempore. obtinuimus, praesertim si vehementer ob vivacem impressionem mentem affecerint, etsi in se diversae sint, ita copulentur, ut qu9ties subinde una redit, altera quO-que menti recurrat, , nec facili amplius negotio separari queant; jam vero hic lapis est, in quem incauti frequenter offendunt ; dum
enim non suffcientem adserunt attentionem, ideas id genus recurrentes non discernunt, easqu2 ut: unam Complexam, ac ad eamdem rem pertinentem intuentur, ex quo innumeros errores, falsaque judicia profluere necesse est. Sic , quando infantibus tempore nocturno a nutricibus absurdae illae de spectris, ct lemuribus fabellae narrantur, in tenero EO-rum cerebro idea tenebrarum cum ideis spectrorum ita Consociatur, ut deinceps ea recurrente & hae recurrant, quas cum minime
distinguant, in unam confundunt, atque hinc
tota saepis vita vano spectrorum metu in te
nebris anguntur, ita ut jam vesperascente coelo soli esse non sustineant. Habet tamen haec idearum consociatio magnum aliquando Iusum.; ind. enim, ut . alia taceam, superiorum in Subditos imperium maximam accipit
firmitatem, quod imperia hujus idea cum ideis
. reverentiae, ac timoris arcte conjuncta est 3
ejus rei documentum extat in bello, quod Scythae olim contra rebellantes servos Suscipere coacti sunt; .nam perduelIes hi, ut post I Erodotum Iustinus refert, cum a dominis
suis armorum ope nulla ratione superar, Pos- L. a.
sent, levi prorsus negotio virgis, ac. flagellis, usitata scilic 'mancipiorum castigatione,
277쪽
a 6 Pars III. IP. m. 6.) Malus incabularum usus. Ita consuetudo obtinuit ,' ut in teneriori aetate vocabulae memoriar imprimamus nondum- justis dErebus ipsis, eorumque significatione id eis mente efformatis. Quid jam vero inde consequitur 3 Id, ut loquentes . vocibus , quibus utimur, non subjiciamus nisi ideas confusas, obscuras, aut omnino nullas, utque, quoties 'per reliquam vitam eadem vocabula ab aliis pronunciari audimus, easdem quoqDe impersectas ideas in animo excitemus, quae infinitis prope erroribus occasionem faciunt. Ad hunc errorum fontem obstruendum necesse est, ut, qui philosophari incipiunt, vocabula. ideasque illis adhuc: substitutas de novo in examen Vocent, vitiaque jam inveterata per seriam idearum quasi correctionem emendent; praecipue vero ad id enitantur, ut singulis, quibu& utuntur vocabulis ,: quantum fieri potest, claram, & distinctam ideam subjiciant, nimis enim frequens est, ut- putemus nos vocabuli cujusdam potestatem aut nunc perfecte assequi, aut saltem alias assecutos, esse, Iod nullo tamen modo intelligimus, sed eae .nga solum consuetudine enunciamus . Sed de his abunde dictum ost cap. s. pari. 3. ν erat tamen res haec tanti momenti, ut nom , immerito hic iterum in memoriam revocanda suctrit. CCXXXII. Supiens dubitatis est retentio judicii, cum veritas menti non satis relucet, donsc ea accuratiori examine melius investigetur .
CCXXIII. Sapiens dubitatio est Hemedium
universals contra omnia, praejudicia, errareingue atim unde demum cumque oriundos ou i enim veritate, non satis relucentct iudicium suspendit, non sequitur in judicando. opiniones anticipatas, nec judicium fert, antequam convenientiam , 'vel repugnantiam; praedicati
cum subjecto clare pervideat; sed talis rite
278쪽
De Errore, ejusque An ibus. 277judiri, atque ab omni errore remotus est
cra g. 95. schol.): igitur sapienti dubitatione omnia praejudicia, atque errores cer- tissims declinantur.
MDι. Sapientem dubitationem praescribimus - nam scepticum illud, ac universale de o- a mnibus veritatibus etiam evidentissimis du-i bium omnino stultum est, quod olim magnae Acadum icorum parti, tum etiam Pym rhoni, ejusque asseclis placuit, qui de o-- mnibus sine fine, & spe discendi dubitari' voluerunt, & nunc etiam placet iis, qui- . bus suave. Religionis jugum ferri non posse videtur. Quars sapientissime monuit Car- testus, philosophiae studium Pa dubitation inchoandum esse, sum alia via. non aqpa reat, qua tot Praejudicatae opiniones anim extirpentur; quod ergo ita accipiendum esse existimo, ut, primo dubium istud neque . ad certa, & per 'se' evidentia, in quibus insanum; neque ad sanctissima Religionis mysteria, in quibus temerarium foret dubi- tam , extendatur 9 deinde etiam in . rebus' i agendis, ubi opera di necessitas adest, ab eo prudenter caveantus; tu negotiis enim
luotidianis, quae ex ediri debent, . nec disehrri possunt, sola trequenter verisimilit dine contenti esse. cogimur, neque Semper rationes omnes ad amussim exigi possunt, modo nequid temere , aut praecipitanter statuatur cons. β. a16. schol. n. a. i. Ihitur philosophiae tiro medicamento hoc ita utatur, primo omnium loco mentem suam' exuat omnibus, quas anteactae vitae consuetudine temer' arripuit opinionibus, nullam-- que earum amplius An veris habeat, nisi maturo prius examino probatam, attentoque ad rationum momenta animo expe sam. Sed haec quasi ver gradus praestanda
Brunt, neque eiam mens nostra omnes simul acquirit vires: satis erit, si in omni-
279쪽
278 . . Pars III. Cap. n. . bus occasionibus, ubi rem quampiam invia meditatione evolvit, sollicito dispici um
irum principia, ex quibus praeSentes conclusiones profluunt, aliquando accurate expenderit; inde fiet, ut nun admittat consecutiones, nisi quae principiis certis , ac evidentibus nituntur. , Deinde cum audit contradici ab aliis, impugnariquΘ opiniones, suas adhuc , in certissimis habuit, rursum . indaget, num umquam argumenta Suae opinionis in examen vocaverit; id si factum non esse deprehendatur, tum, fiat, , simulque oppositae sententiae rationes ponderentur . Cum primis vero examen istud instituendum circa opiniones nationis, aut familiae, quae nobis quasi domesticssi sunt, i quod magna quandoquae obstaculae perfringenda ha bst; ciam enim saepe norium si tria communi opinione recedere, , facillime in ejusmodi investigatione labimur, rhionesque oppositas levi. attentione pexcurrimus meruentes, ne sententiae, quam commodi cujuspiam amore veram esse cupimus, falsitas patefiat; actum agit, qui in veritatis inquisitione timore, aut desideris agitur. --
CCXXXIV. Qui essicit, ut alteri veritas
fiat certa, conυincit ; alter vero conυincitur equD alterius sententiam demonstrat esse falsam, refutat, Sive refellit , aut vero insum- cienter solum propositionis fabitatem yrobat, ἡ impugnat: sic atheos, vel dsistas refellimus ; stema terrae motae a quibusdam impugnatur. Coroll. - In resutatione convictio; non item in impugnatione locum habet.
CCXXXV. Concertatis litteraria fit, cum alter alterius sententiam vel refutat, velim-
280쪽
De concertatione Litteraria. a 79 pugnat . Propositio in quaestionem vocata la- tuo IJtrinis positis, graecis thesis nuncupatur. ηςrδriat roll. Concertantium igitur unus negat, quod alter assirmat; ac inde sibi contradicunt; atque hinc tritum illud oritur: concortantes Dersantur in terminis contradictorio . M l. Plura sunt, quae generatim in omni Concertatione litteraria observari utiliter POSSund, ac vero etiam debent: ergo aliqua pro instituto attingam. Leges generales concertationis litterariae .
vel inoeniendae, vel ampIius cognoscendae instituenda est; abesse proinde procul debet omnis inordinata animi affectio, partium studium , & quaecumque veritatis inventionem impediunt magis, quam promovent; praeclare Tullius: cupis refelli: quid enim laboro, nisi Qq. ut veritas m Omni quaestione expliceturῖ De t ς. t iis igitur rebus, quarum aliunde jam certa habetur veritas, aut quae humani ingenii captum
co Derbis quam usitatissimis , D maxime aptis e Onatur, ac prorsus nitide explicetur; quod nisi fiat, pronum est, ut in partes pror
sus contrarias abeant concertantes, nec Sese
mutuo intelligant, totaque tandem δisceptatio in logomachiam sive inutilem de vocabulo litem degener. cons. β. Ioa. Schol. l. i. . Sed& definitio jam concertationis Capite magno pore cavendum , ne in disputationis servore ab eo recedatur, quique in hoc deliquerit, .
absque mora in viam revocanduL OSt. . .
in 'uibus uterque conveniat, communia; cum 'enim conclusioni majus robur competero nequeat , Quam principio, ex quo ea profluit ,