Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

31쪽

est in resticulo dextro tumor paruus, nulla caussa externa violenta, Vti aeger dicebat, excitatus, qui

quidem quotidielsine dolore augebatur. Mense decembri vero, cum lignae scinderet, accidit, ut ad malleolum pedis sinistri dolabra laederetur, ex qua laesione d0lstr vehemens ortus, usque ad testiculum tumefactum, qui et ipse maxime dolebat, propagabatur. Itaque die 9 sebruarii Noster in consilium adhibitus, aegro suasit operati HφM,. quam ipse, uti in hernia fieri solet, instituebat, ligatis nimirum vasis sp ermati cis, testiculum separauit vulnusque linteis secundum artem curauit, ita, ut spatio mensis

unius aeger sanaretur.

9) Cl. TiLLOSOY obseruatio de reductione p. 37Q. Olli ser femoris fracti. Puella aetatem S annorum

assecuta, collum ossis semoris sinistrum, rota currus traiecta, oblique fregit: quae fractura cum vulnere in regione inguinali complicata erat. Repositis ossibus Cl Auctor usus est apparatu, a Cl. ΜΑ et1Ν ad fracturam huius ossis sanandam inuento, eo quidem cum sueCessu, ut intra duos menses puella prorsus conualesceret. Mense malo haec habentur.3 Cl. PLANCHON obseruatis de marasmo An p. 22. gulari ethisse abdominato infantis quinquenuis. Memse malo anni i767, Cl. Auctor curam infantis qui mquennis suscepit, qui inde a mense nouembri marasmo valde extenuatuS erat, abdomine vehementer

tumido, ac febre lenta tussique vehementi labor bat. Regio hypochondriaca dextra omnium maxime eleuata erat. Praescripsit Cl. Auctor sympum

32쪽

rhabarbari, medicamenta, Vermibus etpellendis apta, et leniter aperientia, qua0 omnia aeger rec

sabat: hinc salem Deppensem Mute pr) quotidie ad drachmam dimidiam, quam aeger sine incommodo assumebat, exhibuit, huiusque usu per septem septu

manas continuato, sanatus est. f

Fressone menstruorum orta. Puella, aetatis annum vicesimum primum agens, plethoricae, sanitate plena praedita videbatur, donec motibus epilepticis, quos per sex septiman S iam experta erat, laboraro inciperet. Instituto examine, Cl. Auctor reperit, menstrua iam per aliquot menses non fluxisse, aegramque, ac eo tempore doloribus capitis vehementibus, haemorrhagia narium, Vertigine, eolica cetr. laborasse. Veruntamen post aliquot septim nas dolor capitis, cum visus debilitate adeo auctus est, ut aegra, post haemorrhagiam narium magnam, sensibus omnibus destituta, per horae quadrante' iaceret; postea vero, cum ad se rediisset, quid passa esset, nesciebat. Qui paroxysmus quotidie semel interdum, et bis, nullo seruato ordine, eam aggressus est. Cum Q. Auctor caussam huius morbi a ple- thora nimia, menstruisque suppressis oriri, motusque epilepticos a dilatatione nimia vasorum cerebri, substantiam eius comprimentium, proficisci perspiceret, mox instituit duas venaesectiones in brachio, potionemque purgantem cum amaris iunctam exhibuit: ac decoctum, potus quotidiani loco, ex herbis aperientibus paratum dedit, nec non ad menstrua denuo prouocanda balnea et pediluuia tepida, ad vasa abdominalia uterinaque relaxanda, quotidie usurpari iussit. Quibus omnibus adhibitis, paroxysmos epilepticos intra octo dies, aliquoties experta est. Instituta itaque denuo venaesectione in pede, ac quotidie propinatis tribus cyathis

33쪽

aquae mineralis artificialis seqtientis modo compositae; nimirum ex limaturae martis unciis tribus, cremoris tartari unetis sex, quae mensuris aquae affusis per quatuor horas in alieno ferreo coquendae et colandae sunt, curam peragebat. Huius aquae tribus

quatuorve cyathis qu0tidie cum usa esset, per aliquot septimanas, insultibus epilepticis imminutis menstrua iusto ordine, et satis magna copia accesserunt aegraque sanitatem pristinam recuperauit. Cl. ΜARTIN obstruatio de morbis nonnuM P. 3. sis aurium. Obf. r. Vir triginta septem annorum, cacochymicus die p7 Octobris 176 , qui ob suppurationem auris de trae, qua laborabat, intermissam, et ob ponduS nimium, quod in capite perci, piebat, vix progredi p0terat, Ct Auctorem cons luit. Quae symptomata Noster cum a suppressione vel resorptione puriS 0rta esse crederet, vesicatoria applicare iussit, per quae quidem aeger leu, men percepit, suppuratio vero hoc auxilio non restituta, sed accedente febre, aeger mortuus est dis a s nouembris. Se tione cadaueris instituta, cerebrum eiusque membranas sanas vidit praeter quod dura mater paullulum eleuata superficiei posteriori ossis petrosi adhaerebat. Separata itaque dura m

tre, totum OS carie inuenit ita exesum, ut stylus ubique ad aurem Vsque immitti posset, ceterum materia gypsea repletum erat. Caussam vero huius morbi Cl. Auctor expiscari non potuit. Obf. a. p qis

Feminae aetatis triginta sex annorum, post febrem putridam superatam, parotide dextva mulcerata, pus

ex aure, cartilagine conchae exesa, essiuxit. PDrotide adeo sanata, pus quotidie ex aure profluere non destitit, aegraque quotidie magis magis iuuper febrem lentam debilitata moriebatur. Sectione cadaueris suscepta, totam cauitatem meatus au

diluxit, nec non cellulas ossis minoidei pure r

34쪽

p. sis. pietas, az carie paullulum exesas inuenit. ΟΥ. 3.

Praefectus nauis, natus Circiter septuaginta annos, cacozbymicus, qui per quatuor iam annos mari derelicto dolore auris, non adeo magno per duos an-nOS vexabatur. Mense aprili vero Cl. Auctorem consuluit, qui aegro, vitae sedentariae dedito, suasit motum CorporiS, parcum Cibi usum, atque alui interdum purgationem. Quae omnia Cum aeger neglexisset die 8 augusti ex aure, quae antea tantum dolebat, magna copia materiae purulentae quotidie eviuxit, atque aeger ita debilitatus est, ut non, nisi adiumento aliorum hominum, incedere posset: Cl. Auctor, qui iam de aegro desperabat, alios consulere medicos voluit; sed ille Nostri tantum auxiliose acquiescere velle contendit. Applicatis itaque vesicatoriis intra scapulas factisque iniectionibus in aure ex decocto radicis althaeae, purgantibusque lenioribus adhibitis, nihil effecit, sed aeger, accedente febre mortuus est die 29 septembris. Cadauere se-εξο, partem petrosam, tubam aC Os sphenoideum pure repleta, carieque adesa inuenit.

Mense iunio. 6ὶ Cl. DE ROUGEREs obseruatio se abusiu futurarum. Puella aetate triginta annorum, in labio inferiori, quod cancro exulceratum erat, laborabat, qui partem sinistram mediam labii plane occupauerat. Cl. Author antequam operationem institum xet, alia remedia ad eum sanandum per tres menses sine fructu adhibuit. Qua de re aegra ipsa Nostrum rogabat, ut operationem susciperet: quam quoque sequente die peregit, atque fascia peculiari modν applicata intra 8 dies nulla adhibita sutura,

Vulnus coalescere vidit, aegramque restituit. Ita quoque Cl. Auctor fascia tantum adhibita, tendines

digitorum manus sinistrae dissectos, spatio: trium septi-

35쪽

septimanarum sanauit. Nec non alius laesi mi sculum cubitalem externum, maxima parte disseitum, fascia applicata, spatio quindecim dierum sanauit. Hinc colligit Noster, plerumque melius et tutius fascias, quam futuras adhiberi.

) Obseruatio de suppressione urinae Cl. MAM PRUS CHAL. Puellae, quae ad aetatem triginta circiter annorum peruenerat, die Io augusti i76s, cum ophthalmia leui laboraret, Cl. Auctor venam brachii secare iussit. Die vero I eiusdem mensis aegra de suppressione urinae, nec non de cruditate, doloreque renum, quotidie aucto, querebatur. Vena bis secta, balnea et purgantia per aliquot dies sine fructu adhibebantur, et die decimo dolor renum adeo augebatur, VomituSque Crebriores accedebant, ita, ut non, nisi cochlearia aliquot lusculi carnium et pii sanae, propinari possent. Die tandem decimo octau0 aegra cochlear unum urinae limpi,dae, non sine dolore urente reddidit: a quo tempore per aliqu0t dies urinam, quamquam dolore renum non remittente, secreuit: quae etsi denuo supprimebatur, illa tamen tandem, usurpata aqua de Hugues, et menstruis accedentibus, hoc malo luberata, sanitate pristina potita est.

36쪽

Bibliotheca Bolanica, qua scripta, ad rem hem

bariam facientia, a rerum initiis recensentur. Auctore ALBERTO VOn HALLER, Domino in Goumoens, te Jux, et Eclagnens, Praeside Societatis Regiae Gottingens. Praeside Societ. Oecon. Bernens . Sodali Acad. Reg. Scient. Paris. Acad. Reg. Chirurg. Paris. Acad. Imper. Nat. Cur. Boruis. Suec. Bonon. Arcadicae; Socc. Reg. Brit. Bolanicae, Bol. Flor. Bauaricae, Altisidior. Helveticae, Coll. Med. Edilaburgens in Suprem. Senatu Reip. Bernensis Ducentum Viro. Tiguri,

ratulamur non solummodo rei herbariae, sed I et omnibus bonarum artium cultoribus do hoc stupendi laboris, ast etiam insignis utilitatis opere, ab Ill. Auctore dudum promisso, nunc d mum confecto atque absoluto. Historiam litterariam medicinae in deliciis semper habuisse Nobilem Virum, omnia eiusdem testantur opera: et praecipue luculenter apparuit ex methodo Boe hastiliana, ante viginti circiter annos, eius curis edula atque multum aucta. Continuauit eadem indefesso labore studia, sumptibusque maximis instructissimam, quae undecim voluminum millia, et decies millenos minores libellos comprehendit, bibliothecam. sibi comparauit, eodemque suppellectili non ad ostentationem; sed ita felicissime usus suis, ut omnium librorum contenta, auctorumque in

venta

37쪽

venta et placita penitus cognoscere, in epitomen redigere, cuilibet suum reddere, eorumque meritavere diiudicare posset.

Neque hic substitit incomparabilis Viri industria, verum et alienis praesidiis notitiam suam auxit, et alia consuluit opera, in quibus medici scriptoreS recensentur: ut sunt diaria, biographiae, bibliographi, et catalogi bibliothecarum priuatarum et publicarum. Hinc omni parte perfectam totius medicinae litterariam historiam ab H A ERo, et solummodo ab Eodem, expectare debuimus: Cum hactenus nullus, iisdem subsidiis instructus, eademque et multifaria eruditione ornatus, ad simile opus conscribendum accesserit, neque forsan unquam accedere poterit. Cum vero sit amplissimus medicinae ambitus, placuit Nobili Viro per partes euulgare hanc bibliothecam, et cuiuslibet, praecipuae inprimis, quaο ad medicinam spectant, scientiae historiam proprio opere exponere. Initium itaque fecit cum re he baria, eiusdemque sata et auctores a primis ad nostra usque tempora duabus quasi periodis recensuit: priori scilicet a primordiis mundi ad annum Chr. 1697, quo tempore inprimiS TO URN E FORTIUS inclaruit; posteriori ab Eodem Viro ad ann. I 771 stabilita. Ordinem ubique elegit chronologicum, et auctores eo tempore nominauit, quo primum inclaruerunt; licet eorum scripta diuersis saepe annis edita fuerint: et ita in hac bibliotheca simul libstoriam artis, eiusque progressus et inuenta, per sua tempora sibi succedentia exposuit: citauit forte omnes, qui scriptis hanc artem illustrarunt, de illis, quorum libros coram habuit, et perlegit, copiosus plerumque disseruit, 'aliorum modo titulos annotauit; neque tractatus, et schediasmata, seo sim edita, tantum recensuit, sed et eas commemo C x racie

38쪽

rauit commentationes, quiae diariis, ephemeridibus, societatum variarum actis, aliisque collectionibus

insertae fuerunt; neque ea, quae botanica modo continent, et ad rem herbariam unice spectant, scri pia excitauit; verum et historiae naturalis, et mate. xiae medicae, et rei diaeteticae, artis coquinariae, et pharma uticae generales scriptores, itineraria,

et quaecunque alia opera, et, si modo particulam quandam, ad plantarum notitiam spectantem, continerent, ne quid deesse Videretur, laudabili consilio, reliquis copiose immiscuit; neque tandem typis exarata modo opera, sed manuscriptos quoque codices adduxit, et, in quanam bibliotheca iidem associarentur, sollicite monuit. Haec omnia praestantiam huius operis declarabant egregie; eiuSdem autem multum augebitur dignitas, dum animaduertimus, non modo titulos l1brorum, editionis annos, et reliqua, quae ad externum quasi habitum spectant, commemorasse Nobilem HALLERvΜ; sed etiam auctorum, clarissimorum praecipue, breuem vitae et meritorum historiam dedisse, ac primaria Operum et commemtariorum contenta recensuisse, suum cuique rebbuisse, hos quo laudasse, vituperasse molliter alios; eademque iudicia omnium facile applausum promereri, dum eadem, ut ipse sessus fuit, scripserit,

nullo adfectu motus, ut nequesectae faueret, neque se viret odiis; incorrupta autem esse, ex re i a nata, nunquam ex ira, nunquam ab aliis mutuo fumis; ideoque nihil omisisse, quicquid ad pleniorem notitiam scriptorum, huc pertinentium, aliquid conse re posset. Denique monendum, bifiliothecas propriae libros et editiones asterisco signasse, ut plenior esset de iisdem fides, alienis, ubi necessarium vi, debatur, suum testem addidisse. Ex

39쪽

Ex his, etsi praecone non indigeat egregium opuS, praestantiam eius facile cognoscimus; attamen illud non completum et ex omni parte persectissimum esse, ipse de u A an vidit et lecto,

res monuit. En eius verba: Non tamen velim lectorem quidquam o me pleni exspectare. Non potest eo hominis indui infla pertingere. Vitam integram oporteret huic labori dedicare, et subinde, post aliquotonnos, alias in Drbes principes migrare, Paristis vivere, Londini, Romae, etsi alibi pleniores sunt bibliothecae. Neque indiligens fuerit, etiam cum his opportunitatibus, qui intra quinquaginta annos vitae fue huiesti labori impensio, tolerabile Uur comyi alienit. Omuet prater ea lingwar callere necesse verit, omnis gwe artium Peritum esse, quarum socia opera medicinaeonstat. mihi huiusmodi nibit contigit. Viri extra patriam annis viginti quinque; sed alii mihi labores incumbebant, in quibus plus esset o fit. Nunquam liber fui, ni forte nuper liber sum: alieni, nimii labores mst

per totam vitam disraxerunt. Praeterea nonnulla, quae lubenter consulere voluit, praesidia, omni adhibita opera, obtinere non potuit, ut est catalogus M. S. codicum Arabicorum bibliothecae Scoria-liensis, Stoaniani thesauri, et ditissimae Tre lanae bibliothecae. Uerum typis fere exarato altero huius operis volumine, et hunc desectum ex parte suppleuit, aliudque ac nouum ornamentum eidem aΡ- ponere Ill. Auctor potuit. CASI RIANI enim Arvbicorum codicum catalogum, cura I. A. ΜURRAY,

aliumque librorum, in Hispania et Lusitania editorum, et ad rem naturalem facientium, ex humanitate ANTON. CAP DE VILLA Obtinuit, et sic a

pag. 6I8. ad 7II. et denuo a pag. 777. d 78S. parti m varia emendauit, partim auxit. Indicem auctorum alphabeticum, itemque anonymorum realem, quos in fine a pag. 7ia. ad 777. addi

40쪽

dit, cuilibet gratissimos lare, facile coniicere licebit. Praemissis his, quae ad notitiam operis spectant,

generalioribus, nunc et ad specialiora transire deberemus. Verum obruimur rerum copia; et selectum instituere, dissicillimus est labor: hinc modo sciagraphiam adhuc repetamus et paucula inspergamuS.

Tom. I. Libro L. de auctoribus Graeciis disseruit: pri- P. I. mordia rei herbariae a primis generis humani temporibus praecipue repetiit ideo, quia homines primaevi victum animalem sibi comparare nondum didicerant, sed terrae fructibus vitam sustentare debuerant. De variis, quorum scripta perdita fit

P. 6. runt, breuiter; deinde vero copiosius de HIPPOCRAae si egit, et inter alia monuit, eundem per elaterium non valide agitans quodcunque pharma' Cum , Uti SCHVLZIus existimabat, sed omnino

succum cucumeris sylvestris intellexisse; nominauit

postea AR IS TOT ELEΜ, THEOPHRASTUM, A RE TAEUM, DIOS COR IDEM, G A L E Ν V M pluri'

moSque Graecorum veterum alios, etsi nonnullorum scripta non amplius exstent. Inter Graecos

etiam CATONEM, VARRONEM, VIRGILIV Μ, CELSUM, COLUMELLAM, PLINTUM, PA A

D Iv Μque, licet Latino sermone scripserint, retulit: nimis enim pauci sunt ex veteribus Latini scriptores, et sua plerumque a Graecis sumserunt: hinc separare noluit. p. 17 r. Libr. IV. Arabes commemorauit, et in genere monuit, per eosdem Indica aromata et medicamenta mitiora innotuisse quidem; non vero bolanigem amasse, nec eius gratia labores aliquos suscepisse, selo excepto EB N. ΗΕ1 THAR; descriptiones p rum utiles dedisse: Diosco R1DEM non optimae intel-