Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

41쪽

intellexisse, et nimis sibi similes esse, ve, si unum legerimuS, Omnes teneamus. Addidit in sine Clibnensium quosdam libros bolanicos. Libr. III. Arabistas recensuit; inter quos o M P. 2I

voLVS MAGNUS, STRABUS, MACER, CON STANT IN V S AFRICANUS, IOHANNES ME DIU LANENSIS, HILDE GRANDIS, A BER' TVS MAGNUS, CRESCENTIUS, BARTHOLO

MAE V S ANGLICVS, et alii barbari occurrunt. Libri LR. Instauratores collegit, qui, Vergente P. zyy seculo XV. litteras, remque herbariam in Europa Colere coeperunt ;GEORGIVS VALLA primum, Dons TE NIVS vltimum hic tenet locum. Inuentorum, quos Lib. V continet, ducem con p. 28 Istituit vALE R. cono v Μ, quem excipit, Uno anno minor, o o N R. G E S N E R : laudauit hunc merito, et inprimis epistolas Eius commendauit omnibus, quicunque elegantiorem rei herbariae peritiam Rmant. MATTHIOO optima et praestantissima editio est Latina Veneta is 6 S, cum magnis leonibus. FAB. C OLVM NA, licet inter inuent0 p. 38ores locum ex primis mereatur, ultimum, secundum tempora, hic obtinuit. leones plantarum aenea Sprimo omnium dedisse, et accuratissimas, monuit HALLERUS; petalorum nomen floris partibus primum dicauit, stylum et stamina nouit, stylique divisiones et varietates fructuum descripsit, et a flore, frui tu, ac semine adfinitates plantarum de

sumsit. lLibro VI. ad UTI L. Collectores comprehendit, et quidem Libr. n. B AVH1N os et aequales tem- p. 387pore; VII. Eos, qui post HAvHINos ad RA1vΜ; p. -3 δet VIII. ab huius tempore ad ToUR NE FORTI UΜP. SO Oinclaruerunt.

42쪽

Tomus secundus duos modo libros continet, et p. 3. Lib. IX. TO URNE FORTIUM ac reliquos ad L I ap. 2 NATI tempora, atque Lib. X. LINNAKvΜ et ad 6 17. recentiores, omnes comprehendit. Huius botanices reformatoris merita rite aestimasse Nobilem Au- P. 2 Horem, sequentia declarabunt: H0e anno II 32 Primum CAR. LINNAE 1 opusculum prodiit, viri, qui maximam in uniuersa Ia herbaria conuersonem

molitus es, et qui omnino pene integre suo sne es potitus. A natura ardente animo infrutilus, acerrima

maginatione, ingenio Uematico, inportunitatibus imprimis poseriore suae vitae porte inus copi0ssimis, cum

ex uniuerso orbe undique ad eum eertatim naturater

thesauri confluerent, omnibus sui animi viribus, quor sis det maximas, in nouam rei herbariae consit uti nem incubuit; seque vivente resupersite placita sua a plerisque fuis coaetaneis rece*tu vidit. Neque di mu- seri potes, musto accuratius, quam prius Molebat, ob eo 'gutas plantae partes definitas se, multas magiis

naturam evrimere, quae nunc dantur, descriptiones

etsi nouam sere linguam ad eam rem excogitatum fui in fatendum sit. De singulis archiatri scriptis speciatim egit, et e. g. de Ipeciebus, et quidem edit. secvn- P. 2 3. da i 762. euulgata, sequens tulit iudicium: Iterum pG aliquos species receyit, quibus Mem negauerat, et tamen in plusculis pergit in sententia, quam nuper demum deseruit, ut plerosque nunc pro speciebus agn0scat, quas inter varietates relegauerat. Maximum opus et aeternum plenius futurum, I asiit, etiam plan- forum gnariis viri res fidem habuisset, qui in regione magit oufrasi plantas, septentrioni a natura negatas, center et florentes Diderunt. Recentiorum auctorum, exterorum quoque, scripta ultimo libro copiosissime notata inuenimus, ut, si uno quasi intuitu scire vellemus, . quaenam inter SuecOS RALM, BRAVN, GADD aliique, Vel inter

43쪽

infer Gallos DU HAMEn, BUCHOZ pluresque, aut inter AngloS HI Q. , ARTHUR, YOUNa et

reliqui ediderint, Opus ipsum modo euoluere deseberemus. Neque neglexit bibliopolarum fraudes detegere; prodiit e. g. Systema naturae Hag. Com.

I76 s. sol. anglice, belgice, et gallice; quod pro

LINNAEI Opere Venditum fuit, sed plane non est; potius icones modo sunt plantarum, cum nominibbus alienissimis, et tanta ubique animaduertitur inscitia, quantam hoc nostro aeuo nunquam expectassemus. Denique monemus, remediorum inuenti'nem quandoque accuratius determinasse, ita ex PH . FERMIΝ descript. de la Colonie de Suri. nam i 7 69 edit. notauit Ill. Auctor, Quassiam didum ante Aethiopem Quassi notam, et radicis CO ticem in omni febre, continua etiam, utiliter adhibitum , addiditque HA ERVS generum suum,

cum epidemica febre laborasset, eo, tanquam vulgo noto remedio, usum fuistis. Annunciamus quoque, duo proxime sub prelum datum iri opera Ill. Auch. scit. I Agrostographiam Io H. SCHEvcHZERI, ineditis eius viri epistolis itinerariis, et itinere Rhaetico auctam, cum Vita SCHEvCHZERI, et synonymis nuperis grami, num, et nouarum specierum, ab auctore non tactarum, fasciculo. a Numerosas epistolas, quas pinne a dimidio seculo a doctis viris accepit, et inter eas quoque floram Carisbadensem, a b. HAE NE LIo collectam; possidet quoque ipsas, in eadem nomi, natas plantas ; inter quas et orchis radice multiplex. Conseruet Deus Praesidem Illustrem, quo in maximum rei litterariae commodum hos aliosque labores perficere valeat. Ρ, 32.

44쪽

- . i. e.

Pharmacopoea pagana, cum remediis quibusdam domesticis, edita moderante et curam te collegio R. medicorum Holiniensi. Edibtio secunda, paullum aucta. .

uctorem hic liber, cuius quoque germanica Ve sio ' , secundum primam editionem adorna

ea, prodiit, Cl. IO. ANDREAM DARELIUM, CON

Jegii medici assessorem, agnoscit, et pertinet ad iblos, qui ruri sub desectu medicorum consilia curandorum morborum suppeditant Ad conscribendum illum piasam dedit seditimus quidam, ex pago quo' dam Holmiam missus, ut, rudimentis medicinae imbutus, casibus summae necessitatis aegris a. xitio esse posset. Hunc Noster instruendum, hac in re ipse suscepit, et, quicquid ille calamo notaum rati Cl. Auctor dein in ordinem redugit, auxitque, ubi necesse erat. Respiciunt omnia collectionem definitam pharmaceuticam, qua variolis consultum

esse cupit. In quinque capita librum hunc Cl. Amctor disposuit; quorum primum, quicquid ad usum pharmacopolii huius tutiorem pertineat, exponit;

45쪽

alterum medicamenta potiora cum Viribus eorum enumerat; tertium quaestiones de morbis necessarias contiuet i quartum morbos ordine alphabetico sistit, e quorum numero nec chronici exel usi; quintum formulas compositas, nec nisi a pharmaco-Ρ0la parandas, adnectit. Prolixitas stylusque rusticorum intelles tas vi maxime accommodata sunt. Et in delectu medicamentorum ratio sedulo curtae eorum suppellectilis habita. Interim indicia de mombis et remediis exercitatum medicum haud dissiculter produnt. Quum non scopus fuerit huius libri, artem iam vis inuentis ditandi, dissicile est, exempla proferre. Quaedam tamen delibanda dabimus. Pitulae ex p. S .

fece cereuisae exsiccata commodae ad aluum sebuendam pronunciantur. Sub nomine theae Sue- P. 77. canae misceta ex herbis melissae, meiathae crispa

hyssopi et salutae, ad partes aequales siccatiS, vel, quod praestat, ustulatis describitur. Contra ambusta dauci radices conquassatae laudantur. Cereui P. I O7liam non lupulatam in syrupi spissitudinem Cl. Auffocxedigit, et, loco sacchari, mellis, strupi ex saccharo, adhibet ad electuaria; et linitus, et potuS Varia genera per eandem dulcia reddit. Quidam in phthisi le-Vamen perceperunt, eiusdem cochlearibus duobus

vel tribus, bis per diem epotis. Formulae nobis obsimplicitatem et essicaciam arrident. Boli confra P. zya calculum parantur ex sapone Alicantino, calce viva testis ovorum, fructibus cynosbati ustis et sale tartari; hique praeseruntur bolis matronae STE

PHENS,

IV. Tal

46쪽

i. e.

Sermo de suspecta obseruationum et eXperimentorum in brutis captorum, quoad applicationem ad corpus humanum, fide, habitus in confestu Academiae Reg. scientiarurn Suecicae, quum coram locum inter

membra eiuSdem occuparet IO ANNES ANDREAS ΜURRA T. Quum post duodecim sere annorum intercapedinem reuisere per hiemem patrios lares Cl. Viro contigerit: noluit gratam praetermittere OC'casionem, obseruantiam suam erga academiam scientiarum Suecicam, cuius ante aliquot annOS membrum factus erat, publica oratione testandi. Celebrem hanc vel maximo reddidit Regis GUSTAVI iII, decoris gentium, praesentia. Quo Ver amore Noster adhuc in patriam ducatur, et Oratio declarat, qua Regem allocutus est, . et ista, qua Regiam academiam scientiarum compellauit. Quae

47쪽

uae per absentiam eius, in scientiarum et ar- p. 4. tium incrementa, nouiter in Suecia instituta fumrunt, paucis initio exponit; ex quibuS apparet, V

xios Cell. viros ad litterarum elegantiorum, musi- Ceu, oeconomicae et religionis cultum magis perficiendum, in totidem societates coluisse, librorum Commergium et artem typographicam maiori iam sollertia ibidem comprehendi: exstare artifices instrumentorum astronomicorum et physicorum cuiuslibet generis dexterrimos, aliosque in arte pingendi et sculpendi, nummosque cudendi peritissimos: merita Regum et aliorum celebrium virorum in iusta existimatione haberi, unde statua m tallica in honorem avsae AvII, ab indigena fusa, et monimenta, forma nummorum, in ONNAEI, KL INGENS TIERNAE, SVABIT, et aliorum

quorundam memoriam inuenta. Laudat praeterea Cl. MURRAY peritiam, in vasis aureis et argenteis, fabricandis, gemmis affabre scalpendis et comdurandis, pannis laneis texendis, horologiis, speculis, vasis murrhinis et opificiis scriniariorum conficiendis : in quibus omnibus ciues suos Cl. Auctor medios ire arbitratur inter frugiles Gallorum lautitias et durabilem Anglorum simplicitatem. Inter

rei medicae augmenta autem commemorat nosOcomium pro insitione variolarum, auctum membrorum collegii medici numerum, curam pro aegris egenis Holiniae aegrotantibus, aedes balneis cuiuscunque generis dicatas ; nec minus placet Cl. Viro, quod medici in curatione morborum curatius ad Anglorum normam sese accommodent.

Hisce praemissis ad ipsum, cuius titulum indi- p. 9.' cauimus, argumentum se confert Cl. Auctor. Vt nimirum structura nostri corporis et vires tot alimentorum, medicaminum et venenorum penitius PlO-

48쪽

P. II. P. I 3.

explorarentur: innumerae in brutis obseruationes et experimenta instituta sunt. Nec carere hisce possumus, quum et lex diuina, et humana, et proin prius noster sensus hominis corpus incidere vetet, et pariter culpabile sit, hominum valetudinem vel vitam submittere experimentis medicaminum iusto fortiorum; vel eorum, quae sub inertia sua morbum sinant ruere, quorsum velit, et eatenus, instar veneni, considerari mereantur. Constitit vero, quadrupeda et aues ad hanc indaginem inprimis aptas esse, Vipote, quae animalia structura humanae naturae propiora exstant, etsi alia non omnino excludantur. Multa horum adiumenta in physiologia inuenta grauissima, vel omnino nouiter facta sunt, vel ulterius confirmata; quorsum pertinent circuitus sanguinis cordisque motus, absentia aeris inter Pulmones et pleuram, vis sensilis et irritabilis, vasa

lymphatica Ru DuECK1y, experimenta HALLERTcirca ouorum incubatum, et generatio ostium, rel.

Quicquid horum sit, insigne tamen discrimen

in multis, quoad hominum brutorumque naturam, percipitur. Etenim quibusdam horum partes quae dam competunt, quibus homines destituuntur, vel quae aegrius in hisce deteguntur, cuius generis est ventriculus quadruplex animalium ruminantium, Vel Carnosus auium graniuorarum, membrana allant0iupori ampli in superficie pulmonum externa. Sunt et alia animantia, in quibus defectus obtingat partium, quibus hominum corpus instruitur prout vesica fellea in nonnullis quadrupedibus, uti et quibusdam auibus et piscibus deest; in nonnul

li S cor unum modo ventriculum et unam auriz

Iam habet, in aliis dees: utraque auricula; pisces Privantur pulmonibus, taenia capite, Polypi ipso

Multa

49쪽

Multa rursus exstant momenta, quae quibus- P. I .dam animalium speciebus priua sunt. In uniuer sum animalibus, quae magnitudine et pondere ad nostram naturam propius accedunt, maiuS robur firmitasque adscribitur, quae diuersitas praecipuo pendist a minori gradu sensibilis et irritabilis potemtiae, ad quam fortior et continuata magis fibra-Tum neruearum et musculosarum actio bruta disponere, Vel, quoad minimum, ab hac ipsa causa ali videtur. Quoad nimium robur, quum in ipsum Cerebrum cadat: non possunt non Vires quoque animi longe in hisce esse torpidiores. Antecellunt ' nos tamen canis odore, Vlula auditu, animalia he bitiora gustu. Canes et aues, fortassis etiam feles sudare nequeunt, equi et cuniculi vomere; quaedam tenaciori vita instruuntur, Ut anilia pneumatica de ranis, lacertis, testudinibus et multis ins ctis, et evulsio cordis in ranis doceti alia, ut ursus, erinaceus, eri Cetus per hyemem otio somnoque sopita sunt; alia, ut lepus, sciurus et quaedam aues in septentrionalibus regionibus colorem mutant; selium pilis magna vis electrica inest; chamaeleon et cochleae diu vitam absque nutrimento protrahere possunt, Cet. Horum omnium caussa merito in strimctura vel totius corporis, vel quarundam modo Pa tium diuersa quaeritur. Prout autem structura animalia a nobis discre- P. I S.

pant: ita etiam non possunt non esseclus veneno- Tum, medicamentorum et nutrimentorum differre.

Non potesst igitur conclusio fieri ab uno animali ad aliud, ab hisce ad nos. Displicet merito nostro seculo via per signaturam, quam vocant, et astrologiam virtutes medicaminum detegendi. Exspectare usque dum casu virtus detegatur, ob moram, mo testum est. Similitudo inter morbos vel medi mi0a mutua saepe lumen accendit ; sed saepe nec in-

50쪽

genio sagacissimo lassicit. Sensuum a medic memtis affectio magis ansam experimentis praebet, quam

de effectu eorum nos condocefacit. Cognationes

stirpium adminiculo crebro quidem sunt, sed ob ex

ceptiones nimias et discrimen graduum, quibus operantur, non semper satis fidae. Et chemiae sane in hac ipsa re minimum meritum est. Exper, mentis cum medicaminibus, extra corpus institutis, maius omnino pondus inest, modo idem caloris gradus, eadem menstrua, idem motus ceteraeque vires in vivo corpore obviae essent, quorum Usus in mus eis nostris et ossicinis fit: et nisi, ob longitudinem viae, quam saepe capere remedium oportet, antequam ad morbosam partem perueniat, et commixtionem partium peregrinarum vis valde infri geretur vel omnino sumaminaretur. Non alia

igitur tutior, si a corpore humano discesseris, prostat via ad explorandas virtutes medicamentorum, quam experientia, in brutis capienda. P. I 7. Id vero iam scrupulum mouet, quoad animalia, quod non satis manifeste, quid sentiant, certe non sensum exquisitiorem, indicare queant. Sunt Praeterea multa homini innoxia plane; animalibus tamen, quorum natura fortior iudicatur, veneni instar infesta. Recenset Noster inter hastege amygdalaS amaras, Vulpes, sues, feles, et plerasqu aues necantes; piper scrophulas suibus excitans, baz cas sambuci gallinis noxias, semen anethi graueOlentis toxiam pyrrhulam trucidanS etz. P. 18. Alia e contrario sunt, praecipue e vegetabilium Censu, quae quibusdam modo animantium speciebus vim inserunt, aliis vero nihil damni excitant. Caprae minus in delectu stirpium sollicitae, quam alia animalia; nec istae cyno ossum, daphnen, lycoctonum, pulsatillam , scrophulariam respuunt. Et capras hac in re oves imitantur, quae nez