M. Antonii Mureti presbyteri et ciuis Romani Commentarii in quinque libros Annalium Cornelii Taciti. Eiusdem in Salustium notae. Accessit anonymi facula Georgio Codino Curopalatæ accensa

31쪽

- M. Ant. uretiranstitui nepraeiudicata multerum opinio cui qua

vestrum aut animu auocet,aut retardet industriam. Primum igitur consideradum est, re Jublicaου hodie perquam paucas esse: nullam esse propemodugenistem quae non ab unius nutu ais arbitrio pendeat,ν- ni pareat, ab νno regatur. Ergo hacsaltem in parte propius accedit adsimilitudinem temporum nostro- . rum , - iti rerum qu ub imperatoribus, quam qui imperante popula fuit. Quo autem quaeshisso ria rerum nostrarumsimilior est, eo plurasunt in ea. qua disiamin, qua ad Gum conferamus, qua ad Pi- tam morea referamus. Uuanquam autem Dei beneficio atra nostra Tiberios, Caligulas, Nerones non, habet: prodest tamensire quomodo etiam sub iliis piri boni acprudentes vixerint,quomodo is quat nus istorum vitia tulerint ac dissimulauerint: quomodo nes intempestiua libertate Ptentes, vitam flua, sine ulla publica utilitate in periculum obiecerint. nes tamen foeda ct probrosa laudantes, placeresibi vitam turpitudinem ostenderint. Multa saepessunt in principibus, quae pir bonus laudare non potest, tegereo transmitterestentio potest. Ad ea conuiuere qui nesciunt, ct i periculum creant, ct ipsosprincipes piarum s deteriores faciunt. Multi enim qui vitia sua latere credunt,*onte ea paulatim exuunt,ne d tegantur is dumst bonos haberi putant, boni sunt. Iidem turpitudinemsuam palam esse videant,iam

famasicari, qua palam dici vi mi, palam quos faciunt:

32쪽

intu

ratio in Corn.rae. U

ciunt: ct famam dum bonam desserant, malam ne gligui. Melius autem feret minora ct pauciora principum pitia, qui quomodo olim viri boni ac fortes plura ctgrauiora pertulerint, cognoverit. Quod si quis sub principibus corruptissimis viros sngulari pirtute praeditos extitisse non putat, vi gno in errore versatur. Vixit sub Tiberio, ut ceteros

taceam, Germanicus, cui ego omni genere laudis ne existis quidem peteribin Romanis quemquam ant pono ixit Ab Claudio Seneca, c Seneca, quanqua fortasse par nemo miles tamen multi. Neronis aetas multos habuit, quorum virtutem vix ipsius vitia metuarent. Omninos ita est pi dicam. Vt palmam aiunt aduersius onera , sic virtus aduersus pitium contumax surgit: ct ut in AErna montis cacumine , ubi maxime viret flamma, herbam quoque finitimam maxime pirare perhibent, quasi ipsa siecum contendente natura, ct nolente fecunditatem soli, vicinorum ignium ardoresuperari: sic plerum s νbi maxima vitia dominantur, maxime pirtutes erumpunt. quae cum istis certamen suscipiant: ct ,s superiores esse nonposint, non tamen hostibiusuis triumphum . sine dimicatione concedant. Non igitur, plarique Imperatores vitiosi fuerunt,idcirco bonis ct ptilibus exemplis, temporum , quibus illi rerum potitisiunt, historia caritura est. Sed ct ipsa improba exempla nos interdum ad virtutem acuent: cautiores certe ct confideratiorei scient. Ex ista perpetuasimulatiο-ner

33쪽

rs M.Ant.Muretine Tiberii, exillo vultu ac sermone alia omnia quavi qua cogitabat praemerente discemus,caute cum principibus agere , tresstemper illorum vultui ac blanditii dere. Dificemus, qua principes occulta esse Potur,ea,etiam Hamin,nescire,nes alliin,quam ipsi v sint, in eorum arcana penetrare. Iuuabit in Seians videre quam in lubricost eorum poteria, qui se malis artibus apud principes omnia posse rentur: quamque sive pbi diu in alios columeliose debacchatisiunt. Opracipites decidant ipsi, ct alios in idem exitium trahant. Sic ipsa quos improba exempla proderunt. Sed de hissatis. Nos autem satis mirari non possum, qui, ubi de

Tacito agitur, Suetonium nominare audent. Nihil

equidem detrahendi dis dicam. Longe enim id ct ab ingenio ct ab consietudine abhorret mea: nes se

scriptor est Tacitus, cuigloria ex aliorum pituperatione querendast sed inter eum ct Suetonium nimium quatum interest. In Suetonio nihil est ex quo eius aut prudentiam aut eloquentiam aut eruditionem pilam eximiam agnosias. In Tacito quid horum emineat,ideo docile dicta est,quia eminent omnia. Suetonium certe nemo unquam veterum aut inter eruditos aut inter disertos nominauit. εAt Tacitus

habitus est elatu siue e controuersa eloquentiss-mus: ct qua pinus Demostheni maxima inter gratas gloriam peperi qua illi μνοπια appellant,eam,n propriam ct peculiarem Tacito tribuunt omnes Eloquen-

34쪽

oratio In Corn. Tae. I Eloquentismum quidem illam vocat Plinius: ct

illud Eximium in eofuisse ait, Pt Guνως diceret. At Suetonium S. Hiero mus laudat . Magnum testimonium,si laudat. No enimsanctitate tantum Hie-

νου mussied ct eruditione 2 iudicio praestitit. Quomodo igitur laudati Eadem libertate siripsisse eum ait Casarum vitas, qua ipsi vixerunt. Non magna laus laus estsed ego laudem esse non puto. Quid enim laudis habet , cum Caesares in summa licentia ars impudentia vixerint, orationis turpitudine, ipsorum flagitia aquasse, quaeque isti perpetuis tenebris operienda patrarant, ea nudis ct praetextatis perbis in lucem ct in abiectum hominum protulisse'Itaque nihil apud Suetonium stequentiae legra, quam exoletos , αφintrias ct cessarios, ct nubentem Neroni

Sporum, Doryphoro Neronem voces etiam, quas in illi flagitiis miserint quasi hac scire,posterorum interesset. quorum comemoratione non scriptorem modosed ipsas chartas erubefiere oportebat:cum hac interim ita Abriliter ac particulatim per siequitur, ut docere voluisse videatur. In Tacito nihil simile reperias.Talia aut praeterit,aut ita signi*ap,νt odisse is abhorrere videas, non ,ut illum alterum, cupide in eis immorari. Inter Vopissos igitur 9 Spartianos, ct Lampridios ct eiusmodi vitarum scriptores Suetonius emineat,illa se iactet in aula: hoc ceteris melior,

quod aetatis beneficio, melius quam illi latine loqui--.ad Taciti quidem gloriam allirarrianis cum eo

35쪽

ia M. Ant.Mureticonferre se νοIuerit, omnium eruditarum conuicis vapulabit. Equidem quod ad me attinet,Suetanis i ctionem, non minus quam Catulli aut Martialis adolescentibus perniciosam, etiam confirmata aratio virispericulosam puto. t mendax est in historia Tacitus. Mitto quods hoc maxime constare eum, historicorum more, a liquid interdum esse mentitum, non tamen id valde nobis curandum esse arbitrarer. Non enim qua ab eo narrantur ejusmodisiunt,ut piaculumst quidquam in eis, quod verum non' pro vero credidisse. Sed tamen quis eum mendacii accusat I ripsis. Quid ista Vopiscus,quid hominis est'Quidam Suetoni' Simius. lange tamen ab eo distans qui,cum se aliquem vide- ri vestet,virmauit, neminem scriptorum, quantum ad historiam pertineret, non aliquid esse mentitume

gloriatuis est, multa se prodidisse, in quibus Liuius,

Sallustius, Cornelius Tacitus,Trogus manifestis resibus conuincerentur. Magna huius,quisiquis est, piscifelicitas.nemo unquam tam curiose in ipsius mendacia inquiret. Sed tamen quis hocpraestareausit,iis qua hoc hominis somnium in tam luculentu scriptoribus reprehenderet, veriora esse ea, qua ipse cum sivis testibus protulisset y suis autem unquam historiae scriptor hanc notam est gere potuit Non tantum

pud Theopompum, ct apud Herodotum historia patrem dicuntur esse innumerabiles fabula: sed ct ipserauudi et,qui ea siri L quibus interfuerat, men-

36쪽

oratio in Corh. Tacidacii a nonnullis accusatur. Nu0dides quoque , ait

Iosephus lib. r.aduersus spionem, Pt multa mentitus. a nonnullis accusariselet: qui tame accuratissmam

rerum temporibui fuis gestarum siripsisse historiam

videtur. Aut igitur ne hoc Tacito noceat, aut Thucydidi quoque, 9 Liuio, ct omnibus denique historia rumsiriptoribus noceat. At Tertullianus,non,ut Topsus,aliqua Tacitum

mentitum esse dicit, sed eum mendaciorum loqu a smum vocat. Hoc Ioco peto a Vobis, rt me quam potestis,attentissme audiatis. Eadem enim opera ct ad id quod ex Tertulliano adfertur restondebo, ct id, quod raritagrauisiimum obiicitur, diluam:eum rein Ilioni nostrae inimicum ars infensiumfuisse. Ea inpetust imis istis pera ac salutaris religionis nostrae prosiminatoribus ac propagatoribus pi ιas fuit , quae utinam etiam hodie in omnibus nobis esset, nihil piferrent, nihat auribus acciperent quod Christianum non esset: quae cum Christianapietate

pugnarent, ea omnia resuerent, resisterent, aversarentur, resecrarentur. Tertullianus igitur,qui quaedam apud Tacitum legisset aduersus Christu ipsium, Deum ac Dominum nostrum, o aduersus Christiatior impie dicta, quasdam etiam fabulas,qua tum dabunctissmo viro Moste, des religione Iudaeorum,puI-go inter imperitos, ct peritatis ignaros circumfer bantur , ad ea resticiens, Tacitum mendaciorum Io

37쪽

dio M. Ant. Mureti quacissimum vocavit eademque res magnam Tacito apud multos costauit infamiam. Sed nos si hoc tempore nihil legendum putamin, nisi quod cum Christiana religione consentiat, omittamus sane omnes illas peteres Graecos Latinosique scriptores. Exulet a Christianorumsbolis Homerus, exulet Hesiodus, σνno verbo, omnes antiqui poetae. Nemo est enim ex illis, qui non deorum infinitam quandam multitudinem inducat. Nemo Platonem attingat eius enim sudio deprauatus est origenes: ctfortasiis ex eodem fontefluxere M anichaei. Nemo Aristotelem legat,qui qua de mundi aternitate, qua de hominis animo di-θuta eis nihilpotect Christianae religioni magis e

se contrarium. Repudientur Ciceronis cum pleraque alia, tum libri praecipue defato, de diuinatione, de natura deorum. manifesta enim impietatis σάθεο-πτγsemina continent. At illi rixerunt antequam

Christus nasceretur: ideas eis facilius ignosci potess.

Primum, si opus sit,docere posiim, hanc excusationem non valde ad id quod agitur pertinere. Non enim si antiquiores fuerunt, idcirco minus prauas opiniones inserere in animis legentium possunt. Sed demus hoc aliquid esse. Tollatur igitur Suetonius. in Nerone enim de Christianis contumeliose ct impie scripsit.

Non legantur epistolae Plinis Mendunt enim eum natantum abhorruisse a religione nostra,sed etiam iudicia exercuisse aduersus Christianos, ct eorum nonnullos adhibitu tormentis ad eiuradam Christi mi- i litiam

38쪽

vse s,

oratio in Corn.Tac. 2IEtiam compulisse. Deleatur grauissimus o utilissimus siriptor plutarchus. eodem enim, quaε Tacituσδε Μοse ct Iudaei fabulia habet. Quintilianum rhetoribus adimam M. Contumeliose ipsi quos de Moseloquitur. Iurisconsultis Vlpianum. librum integrum scripsit de paenu quibus Cbristiani inciendi forent. Philosophis Porph3rium, Simplicium uerroemia. Quis non eorum se Christiani nominis hostem professus est y Medicu Galenum. Hisoriarum studiosis, Ammianum Marcellinum, Eunapium, Zosimum. Omnes hi alieno a Christianis animo fuerunt:idque scriptis sivis testatum ac consignatum reliquerunt, . Uuου eos non tamen propterea reiicimus, quid in Tacitum iniquiores es rotum m y sn qu quam no-srum ita infirmus eist, ut periculum fit, ne in fide Christiana titubare incipiar,s Tacitum Chri ianum nonfuisse cognouerit ' Doleamus potius illius vicem, ct grati aduersus Deum simus, qui animos in ros maiori luce perfuderit. Restant duo ex iis qua Tacito ab imperitis obiici solare dixi: quod Obsurio ct asser infribendosit o quod male latine loquatur. Equidem cum istos obsuritate Taciti querentes audis, cogito quam Ii- 4benter homines culpam siuam in alios conferan L. quantoque facilius omnia alia accinent,quam eripssos. Simul mihi venit in mentem penu cuiusdam,

quo urbane Seneca narrat, eum, cum, statis viistio, minin commode oculis νteretur in quodcumque , ' A 3 cubicu-

39쪽

eta M.Ant. Mureticubiculum ingressus esset, diceresesitum, illud parum. Iuminosium esse: maiore enestras fieri oportuum.

Habeo ct ipsic utinamque diu habeam, amicum,ba minem in primis eruditum dia senem,νt annos prope iam , quemadmodum ait Iuvenatu, dextra computet. Is, cum surdaster aratefactussi in e mecum vero ac serio quessu est, prauam consiuetudinem in olescere: homines quotidie Ammissius, quam sol bant, loqui. Idem hic quoque euenit. Qui ipsi ten ibras in oculis circumferunt, obsturitatem Taciti a cusant. γε saperest, inquit alius: ct Alciatus, amicum mi hominem Iouium laudans, non ess peritus vocare hi orias Tacitisenticeta. Eiusdem pIane iudiciν fuit, laudare Iouium o Tacitum vituperare. Nihil tam dissimile quam inter se hi duo. Non dispicer

non poterat Tacitus, cui tanto opere Iouius probaretur. Quomodo autem potuit homo tam teneris p

dibus tam multassatia per Taciti vepreta conficere 'Nos vero huic molliculo omnino culcitram substernamus ct puluillos flore plenos: enh a Deo precemur,n quicquid calcauerit hic rosa sui. Hdere mihi videorsionisium Terentianum pro more pitissando dicere , Asterum pater hoc est. aliud lenius sedes ride. Ferat huc auus aliquis calicem mulsi , visere pupus hic desinat, ct contractam ex Taciti assteritate molestiam leuet. Osseramus ei aliquid Iouj, qui se Obl ctet. Is enitar modis totus est, neque quicquam habea

40쪽

. . .

oratio in Corn. c. 23al eritatis illius,isae istum in Tacito ossendit. Non fuit modosed θ disuit. Sic erant olim qui Virgilii

versus, ut horridos rusticanis culparer,magi prο- Lirent ista molliora o lenius cadentia Berecynthius Attis, Et raptu vitulo.nostu cetera.recitave enim piget. ct τι isti ad silaritate pauet sc ego ad ineptias nauseo. Infanti melimela. mihi aut misceatur crater ille πικύμν.Sed i fatua de Tacito conquestiones assecutu esse eum p volebat , sedat. Imi-

eadu enim sibi Thu0dide inosiuerar, eiuβst inscribendo millimum esse cupiebat. In raucrdide aut θobscuritas ct seritas notatur a Gracis, o utraque inter virtutes istius non inter vitia numeratar.Qua quam enim nuda ct perstima oratio delectat,interdum tamen infribendo certi cuiusdageneris laudatur Obscuritas, qua oratione a pulari loquendi consuetudine abduces, ex ipsa peregrinitate dignitatem ei maiestates conciliat, o attentione legetium con-rinet.Hoc quasi velu est,m Jfanis obteditur.Sic remis

pia sublustria ingredientes sacro quoda horrorepem fundunt. Asteritas aut illa,1deplane est, in pino amarities; quae in quo est, id optime ferre vetustatem putatur. Eam Graci ira esse in Thucrdide perpetuum notarunt,ut cu ille in piaculi Dioni, narratione aliquid ex ea de industria remisisset,leonem risisse dicat. Sequitur postrema reprehensio eorum, qui cum